ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ. Οι µελλοντικές σχέσεις της ΕΕ και των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών {SEC(2008) 2067}

Transcript

1 EL EL EL

2 ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ Βρυξέλλες, COM(2008) 383 ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ Οι µελλοντικές σχέσεις της ΕΕ και των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών {SEC(2008) 2067} EL EL

3 ΠΡΑΣΙΝΗ ΒΙΒΛΟΣ Οι µελλοντικές σχέσεις της ΕΕ και των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το τέταρτο µέρος της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (εφεξής «η συνθήκη ΕΚ») προβλέπει ότι οι υπερπόντιες χώρες και εδάφη (εφεξής «οι ΥΧΕ») συνδέονται στενά µε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Ανέκαθεν, ο κατάλογος των ΥΧΕ περιελάµβανε κυρίως τις Χώρες και τα Υπερπόντια Εδάφη που, µε την πάροδο του χρόνου, έγιναν ανεξάρτητα και κυρίαρχα κράτη - κατά το µεγαλύτερο µέρος τους χώρες ΑΚΕ. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο η λογική που διέπει τη συνεργασία µεταξύ της ΕΕ και των χωρών ΑΚΕ είναι σε µεγάλο βαθµό η ίδια µε τη λογική που διέπει τη συνεργασία µεταξύ της ΕΕ και των κρατών ΑΚΕ, παρά το γεγονός ότι η συνθήκη ΕΚ προβλέπει χωριστή νοµική βάση για τις ΥΧΕ. Ωστόσο, ο παραλληλισµός αυτός δεν αντιστοιχεί στην επιτόπια πραγµατικότητα, στις ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιµετωπίζουν σήµερα οι ΥΧΕ στον κοινωνικό, οικονοµικό και περιβαλλοντικό τοµέα και στους στενούς ιστορικούς, θεσµικούς και πολιτικούς δεσµούς µεταξύ των ΥΧΕ και της ΕΕ. Επιπλέον, δεν λαµβάνει υπόψη το δυναµικό που διαθέτουν οι ΥΧΕ ως «προκεχωρηµένα φυλάκια» στρατηγικής σηµασίας, διασκορπισµένα σε ολόκληρο τον κόσµο, για την υπεράσπιση των αξιών της ΕΕ. Επιπλέον, το ευρύτερο διεθνές πλαίσιο έχει εξελιχθεί, ιδίως λόγω της παγκοσµιοποίησης, της ελευθέρωσης του διεθνούς εµπορίου, καθώς και της αυξηµένης περιφερειακής ολοκλήρωσης µεταξύ των κρατών ΑΚΕ. Όλοι οι παράγοντες αυτοί επιβάλλουν τον πλήρη εκσυγχρονισµό της εταιρικής σχέσης µεταξύ των ΥΧΕ και της ΕΕ. Σ' αυτό ακριβώς το πλαίσιο, οι ΥΧΕ και τα τέσσερα κράτη µέλη µε τα οποία συνδέονται ( ανία, Γαλλία, Κάτω Χώρες και Ηνωµένο Βασίλειο) ζητούν από το 2003 καλύτερη αναγνώριση της ιδιαιτερότητας των ΥΧΕ. Συγχρόνως, η Επιτροπή καθώς και συνεχώς αυξανόµενος αριθµός κρατών µελών έχουν εκφράσει επιφυλάξεις όσον αφορά τη συγχώνευση της σύνδεσης ΥΧΕ-ΕΚ και της κοινοτικής πολιτικής αναπτυξιακής συνεργασίας, της οποίας η έµφαση δίνεται στην καταπολέµηση της φτώχιας και στους αναπτυξιακούς στόχους της Χιλιετίας. Από την πλευρά της, η Επιτροπή έχει προτείνει ήδη από το 2005 να εγκαθιδρυθούν νέες σχέσεις µε βάση το σκεπτικό ότι οι ΥΧΕ και η ΕΕ ανήκουν στην ίδια οικογένεια, και όχι µε βάση τις ανάγκες ανάπτυξης των ΥΧΕ αυτές καθαυτές. Εποµένως, η Επιτροπή επιθυµεί να εξετάσει σφαιρικά τις σχέσεις της ΕΕ και των ΥΧΕ, καθώς και να αξιολογήσει κατά πόσο είναι δυνατό να αναθεωρηθεί ουσιωδώς η σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ. Η πρόθεσή της είναι να εξετάσει τον τρόπο µε τον οποίο θα αποµακρυνθεί από την κλασική προσέγγιση συνεργασίας για την ανάπτυξη, και συγχρόνως να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα των ΥΧΕ και τη σταδιακή τους ένταξη στο πλαίσιο της περιφερειακής και παγκόσµιας οικονοµίας, λαµβανοµένων υπόψη τόσο των προβληµάτων που αντιµετωπίζουν όσο και του δυναµικού που διαθέτουν. Για να προετοιµάσει το έδαφος προς τον εκσυγχρονισµό, η Επιτροπή υιοθέτησε την παρούσα πράσινη βίβλο, της οποίας ο στόχος είναι να διευκολύνει τη διαφανή και σφαιρική συζήτηση σχετικά µε τις µελλοντικές σχέσεις της ΕΕ και των ΥΧΕ, ιδίως όσον αφορά τη συνολική φιλοσοφία που πρέπει να διέπει τις σχέσεις αυτές µακροπρόθεσµα. EL 2 EL

4 Εποµένως, ο στόχος της παρούσας πράσινης βίβλου δεν είναι να καθορίσει νέα πολιτική ή να θεσπίσει νέα χρηµατοδοτικά µέσα ή λεπτοµερείς διαδικασίες, αλλά να εξετάσει µια σειρά προκλήσεων και ευκαιριών και να λάβει τη γνώµη των ενδιαφερόµενων µερών πριν καθορίσει νέα µορφή εταιρικής σχέσης µεταξύ της ΕΕ και των ΥΧΕ, ιδίως ενόψει της λήξης της ισχύουσας απόφασης για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών, στο τέλος του ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΥΧΕ 2.1. Οι 21 ΥΧΕ: σύνδεση µε την Κοινότητα, ποικιλοµορφία και κοινά χαρακτηριστικά Σύµφωνα µε τη συνθήκη ΕΚ, οι ΥΧΕ είναι µη ευρωπαϊκές χώρες και εδάφη που διατηρούν ιδιαίτερες σχέσεις µε τη ανία, τη Γαλλία, τις Κάτω Χώρες και το Ηνωµένο Βασίλειο. Σκοπός της σύνδεσής τους µε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα είναι η προώθηση της οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξής τους και η δηµιουργία στενών οικονοµικών σχέσεων µεταξύ αυτών και της Κοινότητας στο σύνολό της. Η συνθήκη ΕΚ ορίζει ότι η σύνδεση των ΥΧΕ µε την Κοινότητα οφείλει κατά πρώτο λόγο «να εξυπηρετεί τα συµφέροντα των κατοίκων των χωρών και εδαφών αυτών και να προάγει την ευηµερία τους, ώστε να οδηγηθούν στην οικονοµική, κοινωνική και µορφωτική ανάπτυξη που επιδιώκουν.» Οι εν λόγω χώρες και εδάφη απαριθµούνται λεπτοµερώς στο παράρτηµα ΙΙ της συνθήκης ΕΚ. Συνολικά, απαριθµούνται 21 ΥΧΕ: Γροιλανδία, Νέα Καληδονία και τα εξαρτηµένα εδάφη, Γαλλική Πολυνησία, Γαλλικές περιοχές του νοτίου ηµισφαιρίου και της Ανταρκτικής, Νήσοι Γουόλις και Φουτούνα, Μαγιότ, Σεν Πιερ και Μικελόν, Αρούµπα, Ολλανδικές Αντίλλες (Μπονέρ, Κουρασάο, Σάµπα, Άγιος Ευστάθιος, Άγιος Μαρτίνος), Ανγκουίλα, Νήσοι Κάιµαν, Νήσοι Φάλκλαντ, Νότια Γεωργία και Νότιοι Νήσοι Σάντουιτς, Μονσεράτ, Πίτκερν, Αγία Ελένη και εξαρτώµενα εδάφη, Βρετανικό έδαφος της Ανταρκτικής, Βρετανικά εδάφη του Ινδικού Ωκεανού, Νήσοι Τερκς και Κάικος, Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, Βερµούδες. Ωστόσο, το καθεστώς σύνδεσης ουδέποτε εφαρµόστηκε στις Βερµούδες σύµφωνα µε την επιθυµία της κυβέρνησης των Βερµούδων. Οι ΥΧΕ συνδέονται συνταγµατικά µε ένα κράτος µέλος, χωρίς ωστόσο να αποτελούν µέρος της Κοινότητας. Πράγµατι, µε βάση το άρθρο 299 παράγραφος 3 της συνθήκης ΕΚ, οι διατάξεις της συνθήκης δεν εφαρµόζονται κατ'αρχήν στις ΥΧΕ, µε εξαίρεση το τέταρτο µέρος της συνθήκης, που αφιερώνεται αποκλειστικά στη σύνδεση των ΥΧΕ µε την ΕΚ. Εποµένως, υπάρχει µια θεµελιώδης διαφορά µεταξύ των ΥΧΕ και των εξόχως απόκεντρων περιοχών που αναφέρονται στο άρθρο 299 παράγραφος 2 της συνθήκης ΕΚ. Αντίθετα µε τις ΥΧΕ, οι εξόχως απόκεντρες περιοχές όχι µόνο συνδέονται συνταγµατικά µε ένα κράτος µέλος, αλλά αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της Κοινότητας και δεσµεύονται κατ'αρχήν µε το κοινοτικό κεκτηµένο στο σύνολό του. Εποµένως, δεν είναι σκόπιµο να γίνει ποσοτική ή ποιοτική σύγκριση µεταξύ των ΥΧΕ και των εξόχως απόκεντρων περιοχών ως προς τα οφέλη που αποκοµίζουν από την ΕΕ και τις υποχρεώσεις που έχουν απέναντί της. Οι ΥΧΕ παρουσιάζουν επίσης σηµαντικές ανισότητες µεταξύ τους όσον αφορά τον βαθµό αυτονοµίας έναντι του κράτους µέλους µε το οποίο συνδέονται, αλλά και όσον αφορά τον οικονοµικό και κοινωνικό τοµέα καθώς και τα γεωγραφικά χαρακτηριστικά και το κλίµα τους. Ωστόσο, παρά την τεράστια ποικιλοµορφία που τις χαρακτηρίζει, οι ΥΧΕ διαθέτουν και πολλά κοινά χαρακτηριστικά: καµία από αυτές δεν είναι κυρίαρχο κράτος, αποτελούν όλες κοινοβουλευτικές δηµοκρατίες, είναι νησιά, έχουν αραιό πληθυσµό και διαθέτουν εξαιρετικό EL 3 EL

5 περιβαλλοντικό πλούτο σε σχέση µε την ηπειρωτική Ευρώπη. Όλες οι ΥΧΕ είναι σχετικά ευάλωτες σε εξωτερικούς κλονισµούς και εξαρτώνται γενικά από ιδιαίτερα περιορισµένη οικονοµική βάση, προσανατολισµένη ως επί το πλείστον στις υπηρεσίες. Επίσης, εξαρτώνται σε πολύ µεγάλο βαθµό από τις εισαγωγές εµπορευµάτων και ενέργειας. Σε γενικές γραµµές, οι εξαγωγές εµπορευµάτων από τις ΥΧΕ στην ΕΕ ή στο πλαίσιο των αντίστοιχων γεωγραφικών περιοχών τους παραµένουν περιορισµένες. Οι διαφορές και τα κοινά χαρακτηριστικά των ΥΧΕ περιγράφονται λεπτοµερέστερα στο έγγραφο εργασίας της Επιτροπής στο παράρτηµα Ι της παρούσας πράσινης βίβλου. Επιπλέον, το έγγραφο εργασίας της Επιτροπής στο παράρτηµα ΙΙ της παρούσας πράσινης βίβλου παρουσιάζει τη γενική εικόνα κάθε υπερπόντιας χώρας και εδάφους και παρέχει στατιστικά στοιχεία Η τρέχουσα σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ: η απόφαση για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών της 27 ης Νοεµβρίου 2001 Ενώ το τέταρτο µέρος της συνθήκης ΕΚ (άρθρα 182 έως 188) περιλαµβάνει τις βασικές διατάξεις σχετικά µε τη σύνδεση των ΥΧΕ µε την Κοινότητα, οι λεπτοµερείς κανόνες και διαδικασίες για τη σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ καθορίζονται από το Συµβούλιο σύµφωνα µε το άρθρο 187 της συνθήκης ΕΚ, µέσω διαδοχικών «αποφάσεων για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών» που έχουν εκδοθεί από το 1964 και µετά 1. Οι λεπτοµερείς αυτές διατάξεις, και συγκεκριµένα οι διατάξεις της «απόφασης για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών» της 27 ης Νοεµβρίου µπορούν να υποδιαιρεθούν σε δύο κύριες κατηγορίες: τις διατάξεις σχετικά µε τη συνεργασία για τη χρηµατοδότηση της ανάπτυξης και τις διατάξεις για την οικονοµική και εµπορική συνεργασία. Οι διατάξεις αυτές συνοψίζονται στο έγγραφο εργασίας της Επιτροπής που επισυνάπτεται στο παράρτηµα ΙΙΙ της παρούσας πράσινης βίβλου. Οι διατάξεις της ισχύουσας απόφασης για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών όσον αφορά τη συνεργασία για τη χρηµατοδότηση της ανάπτυξης αποβλέπουν στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης των ΥΧΕ, µε ιδιαίτερη προσοχή στη µείωση, στην πρόληψη και, σε τελική ανάλυση, στην εξάλειψη της φτώχιας. Ως εκ τούτου, η συνεργασία για τη χρηµατοδότηση της ανάπτυξης µε τις ΥΧΕ έχει χρηµατοδοτηθεί µέχρι στιγµής από το ΕΤΑ, το χρηµατοδοτικό µέσο που έχει επίσης χρησιµοποιηθεί για τη συνεργασία αυτού του τύπου µε τα κράτη ΑΚΕ. 1 2 Μια σύµβαση εφαρµογής που προσαρτάται στη συνθήκη της Ρώµης της 25 ης Μαρτίου 1957 καθόριζε τους όρους και τη διαδικασία που διέπουν τη σύνδεση των ΥΧΕ µε την Κοινότητα κατά την πρώτη πενταετία από τη θέση σε ισχύ της συνθήκης, έως την 31 η εκεµβρίου Εν συνεχεία, οι λεπτοµερείς διατάξεις και διαδικασία σχετικά µε τη σύνδεση ΕΚ-ΥΧΕ καθορίστηκαν σε αποφάσεις διάρκειας πέντε ετών, τις οποίες εξέδωσε το Συµβούλιο στις 25 Φεβρουαρίου 1964, στις 29 Σεπτεµβρίου 1970, στις 29 Ιουνίου 1976, στις 16 εκεµβρίου 1980 και στις 30 Ιουνίου Στις 25 Ιουλίου 1991 και στις 27 Νοεµβρίου 2001, το Συµβούλιο εξέδωσε επιπλέον αποφάσεις σχετικά µε τη σύνδεση των ΥΧΕ µε την Κοινότητα, καθεµία από τις οποίες ισχύει για δέκα έτη. Ωστόσο, η διάρκεια της απόφασης για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών της 27 ης Νοεµβρίου 2001 παρατάθηκε το 2007 έως τις 31 εκεµβρίου 2013, ώστε να συµπέσει µε τη διάρκεια του 10 ου Ευρωπαϊκού Ταµείου Ανάπτυξης και του πολυετούς χρηµατοδοτικού πλαισίου για την περίοδο Απόφαση 2001/822/ΕΚ του Συµβουλίου της 27 ης Νοεµβρίου 2001 για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών µε την Ευρωπαϊκή Κοινότητα (ΕΕ L 314 της , σ. 1). Απόφαση όπως τροποποιήθηκε µε την απόφαση 2007/249/ΕΚ (ΕΕ L 109 της , σ. 33). EL 4 EL

6 Ενώ η ισχύουσα απόφαση για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών επρόκειτο να εφαρµοστεί αρχικά έως τις 31 εκεµβρίου 2011, η διάρκειά της παρατάθηκε έως τις 31 εκεµβρίου 2013 µετά από τεχνικές προσαρµογές που επήλθαν το 2007, ώστε να συµπέσει µε τη διάρκεια του 10 ου Ευρωπαϊκού Ταµείου Ανάπτυξης (ΕΤΑ) για την περίοδο 2008 έως 2013 και του πολυετούς χρηµατοδοτικού πλαισίου για την περίοδο Ωστόσο, οι τεχνικές αυτές προσαρµογές δεν θίγουν σε καµία περίπτωση µια ενδεχόµενη µεταγενέστερη αναθεώρηση της απόφασης πριν από τη λήξη της το 2013, ιδίως για την περαιτέρω εφαρµογή των αρχών που καθορίζονται στο τέταρτο µέρος της συνθήκης ΕΚ όσον αφορά τη σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΥΧΕ-ΕΕ Λόγω των στενών δεσµών που υφίστανται µεταξύ των ΥΧΕ και της Κοινότητας, µέσω των κρατών µελών µε τα οποία συνδέονται, το εµπορικό καθεστώς που εφαρµόζεται στις ΥΧΕ όπως συνοψίζεται στο παράρτηµα ΙΙΙ της παρούσας πράσινης βίβλου αποτελεί ένα από τα πλέον ευνοϊκά καθεστώτα που έχει χορηγήσει ποτέ η Κοινότητα. Οι στενοί αυτοί δεσµοί εξηγούν επίσης το λόγο για τον οποίο το κατά κεφαλή επίπεδο της κοινοτικής χρηµατοδοτικής βοήθειας στις ΥΧΕ είναι σηµαντικά υψηλότερο από το µέσο όρο για τις ΑΚΕ 4. Αυτές οι ιδιαίτερες, κατά κάποιο τρόπο, διαδικασίες που εφαρµόζονται στη συνεργασία για τη χρηµατοδότηση της ανάπτυξης σε σχέση µε τους κανόνες που εφαρµόζονται στη συνεργασία µε τα κράτη ΑΚΕ, καθώς και η δυνατότητα συµµετοχής των ΥΧΕ στα κοινοτικά προγράµµατα 5, απορρέουν άµεσα από την ιδιαίτερη αυτή σχέση που βασίζεται στην αλληλεγγύη µεταξύ της Ευρώπης και των ΥΧΕ και η οποία επιβεβαιώνεται στο προοίµιο της συνθήκης ΕΚ. Σύµφωνα µε το προοίµιο της συνθήκης ΕΚ, στο οποίο αναφέρεται το άρθρο 182 της συνθήκης ΕΚ όσον αφορά τη σύνδεση των ΥΧΕ στην Κοινότητα, τα υψηλά συµβαλλόµενα µέρη που αποφάσισαν να δηµιουργήσουν την Ευρωπαϊκή Κοινότητα είχαν την πρόθεση «να εδραιώσουν την αλληλεγγύη που συνδέει την Ευρώπη µε τις υπερπόντιες χώρες» και επιθυµούσαν «να εξασφαλίσουν την ανάπτυξη της ευηµερίας τους σύµφωνα µε τις αρχές του Χάρτη των Ηνωµένων Εθνών». Ωστόσο, η αλληλεγγύη που διέπει τη σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ και, ιδίως, η βούληση της Κοινότητας να ενθαρρύνει τη βιώσιµη ανάπτυξη των ΥΧΕ µε την παροχή σηµαντικής χρηµατοδοτικής βοήθειας έχουν τεθεί συστηµατικά υπό αµφισβήτηση. Εν προκειµένω, γίνεται ιδίως µνεία του γεγονότος ότι η κατάσταση έχει πλέον µεταβληθεί σηµαντικά, δεδοµένου ότι η έννοια της αλληλεγγύης µεταξύ των Κοινότητας και των ΥΧΕ ανάγεται σε µια εποχή που η αλληλεγγύη αυτή αφορούσε τις αποικίες των κρατών µελών, ως επί το πλείστον αφρικανικών χωρών, και στην ευρωπαϊκή τελωνειακή ένωση που σκοπό είχε να αντικαταστήσει τις διµερείς εµπορικές συµφωνίες που ίσχυαν προηγουµένως µε τις πρώην αυτές αποικίες Βλ. άρθρο 62 της αναθεωρηµένης απόφασης για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών, καθώς και την αιτιολογική σκέψη 14 της απόφασης 2007/249/EΚ του Συµβουλίου. Στο πλαίσιο του 10 ου ΕΤΑ ( ), το µέσο κατά κεφαλή επίπεδο της κοινοτικής χρηµατοδοτικής βοήθειας για τις ΥΧΕ είναι περίπου εξαπλάσιο από το µέσο κατά κεφαλή επίπεδο της κοινοτικής χρηµατοδοτικής βοήθειας για τα κράτη ΑΚΕ. Σύµφωνα µε το άρθρο 58 της απόφασης για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών. Βλ. επίσης παράρτηµα ΙΙΙ της παρούσας πράσινης βίβλου. EL 5 EL

7 Με την υπογραφή της συνθήκης του Άµστερνταµ, στις 2 Οκτωβρίου του 1997, οι αντιπρόσωποι των κυβερνήσεων, των 15 τότε κρατών µελών, αναγνώρισαν ότι το αρχικό καθεστώς σύνδεσης των ΥΧΕ µε την Κοινότητα δεν µπορεί πλέον να ανταποκριθεί αποτελεσµατικά στα ζητήµατα που θέτει η ανάπτυξη των ΥΧΕ. Ωστόσο, υπενθύµισαν επισήµως ότι σκοπός της σύνδεσης είναι η προώθηση της οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης των χωρών και εδαφών και η εγκαθίδρυση στενών οικονοµικών σχέσεων µεταξύ αυτών και της Κοινότητας στο σύνολό της 6. Οι συµφωνίες σύνδεσης ΥΧΕ-ΕΚ αναθεωρήθηκαν βέβαια στη συνέχεια και η απόφαση για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών του 2001 πρόσθεσε ορισµένες καινοτοµίες, ιδίως όσον αφορά το χρηµατοδοτικό µέσο, αλλά η συνολική προσέγγιση έναντι των ΥΧΕ εξακολούθησε να εµπνέεται σε µεγάλο βαθµό από τη συµφωνία εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΚ και από την κλασική λογική της συνεργασίας για την ανάπτυξη που βασίζεται στην καταπολέµηση της φτώχιας, παρότι η προσέγγιση αυτή δεν ανταποκρίνεται στην πραγµατική κατάσταση που επικρατεί σήµερα στις ΥΧΕ. Σ αυτό ακριβώς το πλαίσιο τίθεται υπό αµφισβήτηση η σηµερινή κατάσταση από διάφορα ενδιαφερόµενα µέρη από την Επιτροπή, τις ΥΧΕ και τα κράτη µέλη µε τα οποία είναι συνδεδεµένες οι ΥΧΕ έως τα κράτη µέλη που δεν έχουν κανένα τέτοιο δεσµό. Αφενός, πρέπει να εξεταστούν µε προσοχή οι δυνατότητες προσαρµογής της σύνδεσης ΥΧΕ-ΕΚ ώστε να ληφθούν υπόψη η ιδιαίτερη κατάσταση των ΥΧΕ, οι ιδιαίτερες προκλήσεις που αντιµετωπίζουν, η πραγµατική ή δυνητική σηµασία τους για την ΕΕ στο σύνολό της και η πραγµατικότητα της παγκοσµιοποίησης. Αφετέρου, και ιδίως µετά τη διεύρυνση της ΕΕ την 1 η Μαΐου 2004, τίθενται ερωτήµατα όσον αφορά το συµφέρον της Κοινότητας να ενθαρρύνει τη βιώσιµη ανάπτυξη των ΥΧΕ, ιδίως όταν το κατά κεφαλή ΑΕΠ µιας ΥΧΕ πλησιάζει τον κοινοτικό µέσο όρο ή όταν ένα κράτος µέλος έχει πάψει να παρέχει άµεση διµερή βοήθεια για την ανάπτυξη σε ορισµένες από τις δικές του ΥΧΕ. Για το λόγο αυτό, η Επιτροπή επιθυµεί να εγκαινιάσει µε την παρούσα πράσινη βίβλο, συνολική και διαφανή συζήτηση ως προς το µέλλον των σχέσεων µεταξύ της ΕΕ και των ΥΧΕ, ιδίως όσον αφορά τη συνολική φιλοσοφία που πρέπει να διέπει τις σχέσεις αυτές µακροπρόθεσµα. Τα ζητήµατα που εγείρονται στο πλαίσιο αυτό αφορούν τους λόγους, τους στόχους και τη φύση της αλληλεγγύης µεταξύ της ΕΕ και των ΥΧΕ. Επιπλέον, ορισµένα πιο συγκεκριµένα ζητήµατα αφορούν το εµπορικό καθεστώς που εφαρµόζεται στις ΥΧΕ και τα ειδικά χαρακτηριστικά τους εξετάζονται σε έγγραφα εργασίας της Επιτροπής που περιλαµβάνονται στα παραρτήµατα IV και V της παρούσας πράσινης βίβλου. Οι προκλήσεις που αναφέρονται παρακάτω δεν αφορούν τον όγκο, ούτε την προέλευση της µελλοντικής χρηµατοδοτικής βοήθειας της Κοινότητας στις ΥΧΕ και, εποµένως, δεν θίγουν κατ'ουδένα τρόπο την έκβαση των µελλοντικών διαπραγµατεύσεων σχετικά µε το πολυετές χρηµατοδοτικό πλαίσιο για την περίοδο και την εγγραφή στο προϋπολογισµό του ΕΤΑ. εν αφορούν ούτε τον τρόπο µε τον οποίο θα προβεί η Επιτροπή στη διοικητική διαχείριση της χρηµατοδοτικής βοήθειας στο µέλλον, θέµα που εµπίπτει στην εσωτερική οργάνωση της Επιτροπής. 6 ήλωση αριθ. 36 για τις Υπερπόντιες Χώρες και Εδάφη που έχει προσαρτηθεί στην τελική πράξη της ιάσκεψης των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών µελών που θέσπισαν τη συνθήκη του Άµστερνταµ (ΕΕ C 340 της ). EL 6 EL

8 3.1. Εταιρική σχέση µεταξύ της Κοινότητας και των ΥΧΕ Οι επιπτώσεις των ιδιαίτερων σχέσεων µεταξύ των ΥΧΕ και των κρατών µελών µε τα οποία συνδέονται Ακόµη και αν οι ΥΧΕ χαρακτηρίζονται ως µη ευρωπαϊκές από το άρθρο 182 της συνθήκης ΕΚ και το κοινοτικό κεκτηµένο δεν εφαρµόζεται σ' αυτές, το να θεωρηθούν απλά τρίτες χώρες δεν θα ανταποκρινόταν στην επιτόπια πραγµατικότητα. Πράγµατι, µπορεί µεν οι ΥΧΕ να µην αποτελούν αναπόσπαστο µέρος της ΕΕ, αποτελούν όµως µέρος ενός κράτους µέλους της ΕΕ ή διατηρούν στενές σχέσεις µε αυτό, πράγµα που σηµαίνει ότι δεν µπορούν να αποσυνδεθούν από την ΕΕ και, κατά κάποιο τρόπο, αποτελούν «µέρος των απώτερων συνόρων της». Κατά πρώτο λόγο, ένα ολόκληρο µέρος της συνθήκης ΕΚ είναι αφιερωµένο στη σύνδεση των ΥΧΕ µε την Κοινότητα και καθορίζει τις βάσεις που επιτρέπουν να µην θεωρούνται οι ΥΧΕ απλά τρίτες χώρες. Σύµφωνα µε τη δοµή της συνθήκης ΕΚ, η σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ δεν αποτελεί στοιχείο της κοινοτικής συνεργασίας για την ανάπτυξη, ούτε της εξωτερικής δράσης της Κοινότητας εν γένει. Επιπλέον, λόγω της ιστορίας τους και των ιδιαίτερων σχέσεών τους µε τα κράτη µέλη της ΕΕ, οι ΥΧΕ αποτελούν αναπόσπαστο µέρος µιας κοινωνίας που σέβεται τις αξίες στις οποίες θεµελιώνεται η ΕΕ, καθώς και τις αρχές που προκύπτουν από τις συνταγµατικές παραδόσεις που είναι κοινές σε όλα τα κράτη µέλη, όπως ο σεβασµός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η ελευθερία, η δηµοκρατία, η ισότητα, το κράτος δικαίου και ο σεβασµός των θεµελιωδών δικαιωµάτων. Οι εν λόγω αξίες και αρχές, τις οποίες προωθεί η ΕΕ και στις σχέσεις της µε τις τρίτες χώρες, εφαρµόζονται στην πράξη στις ΥΧΕ. Επιπλέον, αντίθετα µε τις τρίτες χώρες, όλοι οι υπήκοοι των ΥΧΕ είναι κατ'αρχήν ευρωπαίοι πολίτες κατά την έννοια του άρθρου 17 της συνθήκης ΕΚ, το οποίο ορίζει ότι κάθε πρόσωπο που έχει την υπηκοότητα ενός κράτους µέλους είναι πολίτης της Ένωσης. Ειδικότερα, όλοι οι πολίτες της Γροιλανδίας και των γαλλικών και ολλανδικών ΥΧΕ έχουν αυτεπαγγέλτως την υπηκοότητα του κράτους µέλους µε το οποίο συνδέονται οι εν λόγω ΥΧΕ. Από την 21 η Μαΐου 2002, οι πολίτες όλων των βρετανικών ΥΧΕ θεωρούνται επίσης βρετανοί πολίτες, αλλά µπορούν να αρνηθούν την υπηκοότητα αυτή για να παραµείνουν αποκλειστικά πολίτες βρετανικών υπερπόντιων εδαφών και δεν είναι υποχρεωµένοι να έχουν διαβατήριο που τους περιγράφει ως βρετανούς πολίτες. Ως ευρωπαίοι πολίτες, οι πολίτες των ΥΧΕ απολαύουν επίσης των δικαιωµάτων που παρέχει η ιθαγένεια της Ένωσης (όπως ορίζονται στα άρθρα 18 έως 22 της συνθήκης ΕΚ), και συγκεκριµένα του δικαιώµατος ελεύθερης κυκλοφορίας και διαµονής (όχι όµως εργασίας) στο έδαφος των κρατών µελών. Επιπλέον, οι πολίτες των ΥΧΕ µπορούν να αποκτήσουν το δικαίωµα του εκλέγειν και συµµετοχής στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, µε την επιφύλαξη των προϋποθέσεων που καθορίζουν τα κράτη µέλη µε τα οποία συνδέονται σύµφωνα µε το κοινοτικό δίκαιο. Αυτή είναι, για παράδειγµα, η περίπτωση των πολιτών των γαλλικών ΥΧΕ. Όσον αφορά τις Σεν Πιερ και Μικελόν και Μαγιότ, ο ιδιαίτερος δεσµός που τις συνδέει µε την ΕΕ εκφράζεται και µε τη χρησιµοποίηση του ευρώ, παρότι το νοµισµατικό καθεστώς των εν λόγω ΥΧΕ δεν διευκρινίζεται στη συνθήκη ΕΚ, αφού δεν αποτελούν µέρος της EL 7 EL

9 Κοινότητας 7. Καµία άλλη ΥΧΕ δεν χρησιµοποιεί το ευρώ προς το παρόν, αλλά οι γαλλικές ΥΧΕ του Ειρηνικού εξετάζουν τη δυνατότητα αντικατάστασης του νοµίσµατός τους µε το ευρώ 8. Μπορεί επίσης να σηµειωθεί ότι, ακόµη και αν οι γενικές διατάξεις της συνθήκης ΕΚ δεν εφαρµόζονται στις ΥΧΕ ελλείψει ρητής µνείας, η δικαιοδοσία του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου καλύπτει τις αιτήσεις προδικαστικών αποφάσεων που υποβάλλονται δυνάµει της συνθήκης ΕΚ από δικαστήριο του οποίου η δικαιοδοσία καλύπτει µία ΥΧΕ, καθώς και διαδικασίες που κινούνται, υπό τις προϋποθέσεις που καθορίζει η συνθήκη ΕΚ, από καταγγέλλοντες µιας ΥΧΕ κατά πράξεων που θεσπίζει η Κοινότητα. Ορισµένες ΥΧΕ έχουν αρχίσει να προχωρούν σε µεγαλύτερη ενσωµάτωση µε τα κράτη µέλη µε τα οποία είναι συνδεδεµένες, τα οποία εξετάζουν τη δυνατότητα να ζητήσουν από το Συµβούλιο να τροποποιήσει τις συνθήκες ώστε να εντάξει τα εδάφη αυτά στην Κοινότητα ως εξόχως απόκεντρες περιοχές. Ωστόσο, η Κοινότητα διατηρεί ουδέτερη θέση όσον αφορά την πιθανή εξέλιξη των εσωτερικών σχέσεων των ΥΧΕ και των κρατών µελών µε τα οποία συνδέονται και όσον αφορά τις διαφορές µεταξύ των ΥΧΕ στον τοµέα των συνταγµατικών σχέσεων µε τα κράτη µέλη µε τα οποία συνδέονται, ιδίως όσον αφορά την τάση που επικρατεί σε πολλές ΥΧΕ προς µεγαλύτερη αυτονοµία και ανεξαρτησία. Τα θέµατα αυτά εµπίπτουν στην αποκλειστική αρµοδιότητα των ενδιαφερόµενων κρατών µελών και των δικών τους ΥΧΕ. Μόνο αν µια ΥΧΕ αποκτήσει πλήρη ανεξαρτησία, θα πάψουν οι πολίτες της, κατ' αρχήν, να είναι ευρωπαίοι πολίτες και θα εξαλειφθεί ο στενός δεσµός της µε την ΕΕ µέσω του κράτους µέλους µε το οποίο συνδέεται. Με την επιφύλαξη µιας τέτοιας µελλοντικής εξέλιξης, οι πτυχές που τονίζονται παραπάνω φανερώνουν ότι το καθεστώς των ΥΧΕ σε σχέση µε την Κοινότητα διαφέρει από το καθεστώς οποιασδήποτε άλλης τρίτης χώρας, συµπεριλαµβανοµένων των τρίτων χωρών που συνδέονται µε την Κοινότητα µε ειδικές συµφωνίες, όπως τα κράτη ΑΚΕ ή οι χώρες που καλύπτονται από την ευρωπαϊκή πολιτική γειτονίας. Ωστόσο, οι ΥΧΕ δεν αποτελούν µέρος της Κοινότητας, ανεξάρτητα από το αν και κατά πόσο εφαρµόζεται το δίκαιο του κράτους µέλους µε το οποίο συνδέονται σε µια δεδοµένη ΥΧΕ. Εποµένως, το ερώτηµα είναι ποια είναι η θέση των ΥΧΈ σε σχέση µε την Κοινότητα, λαµβανοµένου υπόψη, αφενός, του γεγονότος ότι οι σχέσεις της Κοινότητας και των µελών της (συµπεριλαµβανοµένων των εξόχως απόκεντρων περιοχών) δεν µπορούν να εφαρµοστούν αυτές καθαυτές στις ΥΧΕ και ότι, αφετέρου, η σύνδεση των ΥΧΕ και της Κοινότητας δεν πρέπει να έχει επιπτώσεις στις συνταγµατικές σχέσεις των ΥΧΕ και των κρατών µελών µε τα οποία συνδέονται. Ερώτηµα 1 Κατά τη γνώµη σας, πώς πρέπει να ερµηνευθεί, σε πολιτικό επίπεδο, η αλληλεγγύη µεταξύ της Κοινότητας και των ΥΧΕ, λαµβανοµένων υπόψη των σχέσεων των ΥΧΕ και της Κοινότητας; 7 8 Βλ. απόφαση 1999/95/ΕΚ του Συµβουλίου της 31ης εκεµβρίου 1998 για τις νοµισµατικές ρυθµίσεις στις γαλλικές εδαφικές ενότητες Σεν Πιερ και Μικελόν και Μαγιότ (ΕΕ L 30 της , σ. 29). Η Γαλλία ανακοίνωσε το 2003 ότι µια αίτηση καθιέρωσης του ευρώ στις γαλλικές ΥΧΕ του Ειρηνικού θα υποβαλλόταν στα ευρωπαϊκά όργανα µόνο αν καθεµία από τις τρεις ενδιαφερόµενες ΥΧΕ δεχόταν την καθιέρωση του ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό, οι νήσοι Βαλίς και Φουτούνα δήλωσαν ότι θα ευθυγραµµίζονταν µε την απόφαση που θα ελάµβαναν η Γαλλική Πολυνησία και η Νέα Καληδονία. Το 2006, η Συνέλευση της Εθνικής Πολυνησίας εξέδωσε ψήφισµα υπέρ της καθιέρωσης του ευρώ, ενώ η Νέα Καληδονία δεν έχει λάβει ακόµη καµία σχετική απόφαση. EL 8 EL

10 Μια σύγχρονη ερµηνεία της σκοπιµότητας σύνδεσης ΥΧΕ-ΕΚ Σύµφωνα µε το άρθρο 182 της συνθήκης ΕΚ, ο σκοπός της σύνδεσης ΥΧΕ-ΕΚ είναι η προώθηση της οικονοµικής και κοινωνικής ανάπτυξης των ΥΧΕ και η καθιέρωση στενών οικονοµικών σχέσεων µεταξύ αυτών και της Κοινότητας στο σύνολό της. Το άρθρο 1 της ισχύουσας απόφασης για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών διευκρινίζει ότι οι στόχοι της σύνδεσης ΥΧΕ-ΕΚ επιδιώκονται επικεντρώνοντας την προσοχή στη µείωση, πρόληψη και, τελικά, στην εξάλειψη της φτώχιας, στην αειφόρο ανάπτυξη (συµπεριλαµβανοµένου του πυλώνα για το περιβάλλον) και στη σταδιακή ενσωµάτωση στην περιφερειακή και παγκόσµια οικονοµία. Η προσοχή που δίδεται στην καταπολέµηση της φτώχιας και στην εφαρµογή λογικής αναπτυξιακής συνεργασίας όσον αφορά τη χρηµατοδοτική συνεργασία της Κοινότητας µε τις ΥΧΕ συνεπάγεται συχνά την εξοµοίωση των ΥΧΕ µε τα κράτη ΑΚΕ, ιδίως επειδή το χρηµατοδοτικό µέσο - το ΕΤΑ - είναι το ίδιο. Ωστόσο, οι ΥΧΕ και τα κράτη µέλη µε τα οποία είναι συνδεδεµένες θεωρούν σε συνεχώς αυξανόµενο βαθµό ότι η σηµερινή εστίαση στην καταπολέµηση της φτώχιας αποτελεί εµπόδιο για την αποτελεσµατική καταπολέµηση του ευάλωτου χαρακτήρα των ΥΧΕ, ως µικρονησιωτικών οικονοµιών, κυρίως επειδή η συνεργασία για τη χρηµατοδότηση της ανάπτυξης µεταξύ της Κοινότητας και των ΥΧΕ βασίζεται επί του παρόντος σε σειρά προτύπων παρόµοιων µε τα πρότυπα που εφαρµόζονται για την αναπτυξιακή συνεργασία µε τις χώρες ΑΚΕ, τα οποία δεν αντανακλούν πλήρως την ιδιαιτερότητα των ΥΧΕ όσον αφορά το εξαιρετικά µικρό µέγεθός τους, την κατάστασή τους όσον αφορά τους θεσµούς και το σύνταγµα, τη γεωγραφική και κλιµατική ποικιλοµορφία τους, τα ανοµοιογενή επίπεδα ανάπτυξης και τη σηµασία που αποδίδεται στην καινοτοµία, το επιχειρηµατικό πνεύµα και την ανταγωνιστικότητα. Η ένταξη των ΥΧΕ στο πλαίσιο της κοινοτικής αναπτυξιακής συνεργασίας αποτελεί επίσης αντικείµενο αυξανόµενων κριτικών από τα κράτη µέλη που δεν συνδέονται µε ΥΧΕ και από τις χώρες ΑΚΕ, όπως έγινε φανερό κατά τις διαπραγµατεύσεις σχετικά µε την εσωτερική συµφωνία για το 10 ο ΕΤΑ. Ο κύριος λόγος των κριτικών αυτών συνίσταται στο γεγονός ότι οι ΥΧΕ επωφελούνται από τη βοήθεια για την ανάπτυξη που χρηµατοδοτείται µέσω του 10 ου ΕΤΑ, αν και ορισµένες από αυτές µε δυσκολία µπορούν να θεωρηθούν «αναπτυσσόµενες χώρες», στο γεγονός ότι καµία από τις ΥΧΕ δεν χαρακτηρίζεται ως έδαφος µε χαµηλό εισόδηµα 9 και, τέλος, στο ότι δεν αποτελούν συµβαλλόµενο µέρος της συµφωνίας εταιρικής σχέσης ΑΚΕ-ΕΚ και δεν καλύπτονται από τις διατάξεις της συνθήκης ΕΚ σχετικά µε την αναπτυξιακή συνεργασία. Επιπλέον, το επίπεδο της κατά κεφαλήν βοήθειας που παρέχεται στις ΥΧΕ και χρηµατοδοτείται µέσω του ΕΤΑ είναι αισθητά υψηλότερο από το µέσο όρο για τις χώρες ΑΚΕ 10, πράγµα που οφείλεται στο γεγονός ότι οι ΥΧΕ έχουν στενότερους δεσµούς µε την ΕΕ σε σχέση µε τις χώρες ΑΚΕ και στις πραγµατικές ανάγκες τους. Από τη µια πλευρά, φαίνεται πράγµατι εύλογο ότι η αναπτυξιακή συνεργασία θα πρέπει να είναι προς όφελος κυρίως των χωρών που την έχουν µεγαλύτερη ανάγκη. Από την άλλη, είναι άδικο να θεωρείται αποκλειστικά το κατά κεφαλή εισόδηµα ως δείκτης των αναγκών των ΥΧΕ, επειδή µε τον τρόπο αυτό δεν θα λαµβανόταν υπόψη ο ευάλωτος χαρακτήρας τους ως µικρονησιωτικών οικονοµιών και, ιδίως, το γεγονός ότι οι περιορισµένες διαστάσεις τους και 9 10 Σύµφωνα µε την Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας του Οργανισµού Οικονοµικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ/DAC). Για περισσότερες λεπτοµέρειες, βλ. παραρτήµατα Ι και ΙΙ της παρούσας πράσινης βίβλου. Βλ. υποσηµείωση 4 παραπάνω. EL 9 EL

11 η εξάρτησή τους από µια ιδιαίτερα περιορισµένη οικονοµική βάση επηρεάζουν αισθητά τις θεσµικές ικανότητές τους και το αναπτυξιακό δυναµικό τους. Επιπλέον, δεν πρέπει να λησµονείται ότι διάφορες ΥΧΕ εξαρτώνται σε πολύ µεγάλο βαθµό από τις χρηµατικές µεταφορές που προέρχονται από το κράτος µέλος µε το οποίο συνδέονται, γεγονός που διασφαλίζει σχετικά υψηλό επίπεδο κοινωνικών και δηµόσιων υπηρεσιών, αλλά µπορεί επίσης να συνεπάγεται, για παράδειγµα, έναν τεράστιο και δεσπόζοντα δηµόσιο τοµέα και έναν ελάχιστα ανεπτυγµένο ιδιωτικό τοµέα. Ωστόσο, για να αρθούν τα προβλήµατα που προξενεί ο ευάλωτος χαρακτήρας των ΥΧΕ ως µικρονησιωτικών οικονοµιών δεν απαιτείται κατ' ανάγκη κλασική προσέγγιση της αναπτυξιακής συνεργασίας. Αντιθέτως, η αύξηση της ανταγωνιστικότητας και της σταδιακής ένταξης των ΥΧΕ στις περιφερειακές και παγκόσµιες αγορές θα µπορούσε να αποτελεί τον καλύτερο τρόπο για τη διασφάλιση της αειφόρου ανάπτυξης στον σηµερινό παγκοσµιοποιηµένο κόσµο, λαµβανοµένων δεόντως υπόψη τόσο των προκλήσεων που αντιµετωπίζουν οι ΥΧΕ, για παράδειγµα το υψηλό κόστος παραγωγής και µεταφοράς, τις σηµαντικές πρόσθετες δαπάνες κλίµακας και τη σχετική έλλειψη θεσµικής ικανότητας, αλλά και του δυναµικού τους, για παράδειγµα των αρµοδιοτήτων τους σε ορισµένους τοµείς, του σχετικά υψηλού επιπέδου εκπαίδευσης του πληθυσµού τους σε σχέση µε τις γειτονικές χώρες ή της διάθεσης ορισµένων φυσικών πόρων. Επιπλέον, πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στα περιβαλλοντικά προβλήµατα, λαµβανοµένων υπόψη τόσο του ευάλωτου χαρακτήρα των ΥΧΕ έναντι των κλιµατικών αλλαγών όσο και του δυναµικού τους ως προς τη βιοποικιλότητα. Για να ληφθεί υπόψη ο ευάλωτος χαρακτήρας των ΥΧΕ, δεν αποτελεί λύση διαρκείας το να παρεκκλίνουµε από τους σηµερινούς κανόνες και διαδικασίες, αντί να καθορίσουµε πραγµατική στρατηγική έναντι των ΥΧΕ. Πράγµατι, το να παρεκκλίνουµε απλώς από την αναπτυξιακή πολιτική της Κοινότητας θα αποδυναµώσει τη συνοχή της πολιτικής αυτής, όπως καθορίζεται στην «ευρωπαϊκή αντίληψη για την ανάπτυξη» 11. Επιπλέον, µια τέτοια προσέγγιση θα ήταν διαµετρικά αντίθετη µε τις θέσεις που εκφράζουν διάφορα κράτη µέλη που δεν συνδέονται µε ΥΧΕ. Εποµένως, είναι σηµαντικό οι συζητήσεις να περιστρέφονται κυρίως γύρω από τις πολιτικές και όχι γύρω από τις διαδικασίες. Ερώτηµα 2: Συµφωνείτε ότι πρέπει να υιοθετηθεί νέα στρατηγική έναντι των ΥΧΕ, διαφορετική από την κλασική προσέγγιση της αναπτυξιακής συνεργασίας (που βασίζεται στην καταπολέµηση της φτώχιας); Εάν ναι, ποιον τύπο δράσεων προτείνετε για να προαχθεί κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο η αειφόρος ανάπτυξη των ΥΧΕ και η ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας και της ευελιξίας τους; 11 Κοινή δήλωση του Συµβουλίου και των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών µελών συνερχοµένων στα πλαίσια του Συµβουλίου, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και της Επιτροπής σχετικά µε την αναπτυξιακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης: «Η ευρωπαϊκή κοινή αντίληψη» (ΕΕ C 46 της , σ. 1). EL 10 EL

12 Αµοιβαία συµφέροντα Οι ΥΧΕ βρίσκονται σε αποµακρυσµένες, κατά το µάλλον ή ήττον, περιοχές σε κάθε γωνιά του κόσµου. Παρά τη θέση τους εκτός των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ, οι ΥΧΕ και τα κράτη µέλη µε τα οποία είναι συνδεδεµένες υπογραµµίζουν συχνά τη στρατηγική σηµασία των ΥΧΕ ως «απώτερων συνόρων της Ευρώπης» ή ως «προκεχωρηµένων φυλακίων της ΕΕ», ακριβώς επειδή αποτελούν µέρος ενός κράτους µέλους της ΕΕ ή είναι στενά συνδεδεµένες µ' αυτό. Το θέµα αυτό εγείρει ένα διττό ερώτηµα: Ποια είναι η πραγµατική στρατηγική σηµασία των ΥΧΕ για ολόκληρη την ΕΕ; Ποιον τύπο ευθυνών θα πρέπει να συνεπάγεται αυτό για τις ΥΧΕ όσον αφορά το ρόλο που θα µπορούσαν να διαδραµατίσουν εντός των περιοχών τους; Στις περιοχές της Καραϊβικής, του Ειρηνικού και του Ινδικού Ωκεανού, οι ΥΧΕ γειτνιάζουν µε τα κράτη ΑΚΕ. Όπως οι εξόχως απόκεντρες γαλλικές περιοχές στην Καραϊβική και τον Ινδικό ωκεανό, ορισµένες από τις ΥΧΕ αυτές διαθέτουν τεχνογνωσία που δεν είναι πάντα διαθέσιµη στις γειτονικές χώρες και που θα έπρεπε να χρησιµοποιείται από κοινού µε τις χώρες αυτές. Παροµοίως, οι ΥΧΕ θα µπορούσαν να προωθήσουν ενεργά στις αντίστοιχες περιοχές τους τις «ευρωπαϊκές αξίες» που µοιράζονται, σε όσο το δυνατό ευρύτερη γεωγραφικά βάση. H ιδέα να δηµιουργηθούν «κέντρα πείρας και τεχνογνωσίας» στις ΥΧΕ διατυπώθηκε µε σκοπό να διευκολυνθεί ο ρόλος των ΥΧΕ ως σηµείων επαφής µεταξύ της ΕΕ και των αντίστοιχων περιοχών. Για παράδειγµα, τούτο θα µπορούσε να αφορά την εφαρµογή και προώθηση υψηλών προτύπων στον τοµέα του περιβάλλοντος, του κράτους δικαίου, της χρηστής διαχείρισης, του σεβασµού των ανθρώπινων δικαιωµάτων, καθώς και των δικαιωµάτων των µειονοτήτων, της προαγωγής των σχέσεων καλής γειτονίας, ή των αρχών της οικονοµίας της αγοράς, της καινοτοµίας και της αειφόρου ανάπτυξης. Ο οικολογικός πλούτος και οι διαφορετικές κλιµατικές συνθήκες των ΥΧΕ, που θα µπορούσαν να προσφέρουν µεγάλο ερευνητικό δυναµικό, έχουν επίσης κάποια σηµασία. Τούτο συµβαίνει ήδη σε ορισµένες ΥΧΕ, όπως στη Γαλλική Πολυνησία, όπου διεξάγονται επιστηµονικά έργα σχετικά µε την βιοποικιλότητα, µε τη συµµετοχή ερευνητικών ιδρυµάτων της Γαλλίας και των ΗΠΑ. Όσον αφορά τη Γροιλανδία, η εκµετάλλευση υδρογονανθράκων και διαφόρων άλλων ορυκτών, καθώς και η δυνατότητα νέων πλωτών οδών, µέσω του Βόρειου Πόλου, θα µπορούσαν να προσφέρουν νέες δυνατότητες. Ωστόσο, η σηµερινή εταιρική σχέση µεταξύ της Κοινότητας και των ΥΧΕ µε δυσκολία θα µπορούσε να θεωρηθεί ότι βασίζεται σε αµοιβαία συµφέροντα. Πράγµατι, οι σηµερινές ευθύνες των ΥΧΕ περιορίζονται στις σχέσεις εταίρων παροχής βοήθειας και δικαιούχων ενός όχι αµοιβαίου εµπορικού προτιµησιακού καθεστώτος. Η εταιρική σχέση µεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της Γροιλανδίας 12 θα µπορούσε να θεωρηθεί εξαίρεση κατά κάποιο τρόπο, παρότι οι πραγµατικές ευθύνες της Γροιλανδίας στους διάφορους τοµείς εκτός της αλιείας είναι σχετικά αµελητέες (εξαιρουµένου του πολιτικού διαλόγου σχετικά µε το πρόγραµµα βιώσιµης ανάπτυξης της Γροιλανδίας). Οι πραγµατικές ευθύνες των ΥΧΕ στο πλαίσιο της σηµερινής εταιρικής σχέσης παραµένουν πράγµατι πολύ περιορισµένες. Για παράδειγµα, η απόφαση για τη σύνδεση των Υπερπόντιων 12 Βλ. απόφαση 2006/526/ΕΚ του Συµβουλίου, της 17ης Ιουλίου 2006, για τις σχέσεις µεταξύ της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, αφενός, και της Γροιλανδίας και του Βασιλείου της ανίας, αφετέρου (ΕΕ L 208 της , σ. 28). EL 11 EL

13 Χωρών και Εδαφών διευκρινίζει τους στόχους της σύνδεσης ΥΧΕ-ΕΚ ενώ επικεντρώνεται, µεταξύ άλλων, στη σταδιακή ένταξη των ΥΧΕ στο πλαίσιο της περιφερειακής και παγκόσµιας οικονοµίας. Εν προκειµένω, η απόφαση ενθαρρύνει επίσης την περιφερειακή συνεργασία, την αλληλεγγύη και την ολοκλήρωση µεταξύ των ΥΧΕ και µεταξύ των ΥΧΕ και των κρατών ΑΚΕ, καθώς και την καθιέρωση πιο ισόρροπων οικονοµικών και κοινωνικών σχέσεων µεταξύ των ΥΧΕ, των κρατών ΑΚΕ, των κρατών µελών και του υπόλοιπου κόσµου. Συγχρόνως, οι ΥΧΕ έχουν υπογραµµίσει κατ' επανάληψη το ρόλο που θα µπορούσαν να διαδραµατίσουν ως ανταγωνιστικά σηµεία επαφής µεταξύ της ΕΕ και των αντίστοιχων περιοχών τους, µια πρόταση που έχει γίνει ευνοϊκά δεκτή από την Επιτροπή. Ωστόσο, τούτο συνεπάγεται µεγαλύτερη συνεργασία στο πλαίσιο των αντίστοιχων περιοχών τους και µε την ΕΕ, την αποτελεσµατική µεταφορά τεχνογνωσίας και την εφαρµογή προτύπων υψηλής ποιότητας. Όµως, ακόµη και αν η απόφαση περιέχει διατάξεις που επιτρέπουν την περιφερειακή συνεργασία µεταξύ των ΥΧΕ και των γειτόνων τους (είτε πρόκειται για εξόχως απόκεντρες περιοχές, είτε για κράτη ΑΚΕ ή άλλες τρίτες χώρες) και εµµένουν στη συνεργασία αυτή, δεν προβλέπει στην πράξη κίνητρα, ούτε καθορίζει τις ευθύνες για την επίτευξη της συνεργασίας αυτής και, µέχρι στιγµής, τα αποτελέσµατα ήταν σχετικά περιορισµένα παρόλα τα µέσα που διατέθηκαν στους διάφορους ενδιαφερόµενους εταίρους. Ένα άλλο παράδειγµα των περιορισµένων ευθυνών που έχουν ανατεθεί στο πλαίσιο της σηµερινής σύνδεσης ΑΚΕ-ΕΚ αφορά την κατάσταση του περιβάλλοντος. Πέραν της σηµασίας που ενέχει η αειφόρος διαχείρισης του περιβάλλοντος των ΥΧΕ, για τη δική τους ευηµερία, η διατήρηση της βιοποικιλότητας των ΥΧΕ είναι θεµελιώδης για την Κοινότητα και ολόκληρο τον κόσµο, λόγω της διεθνούς διάστασης που έχουν ως προς την έρευνα, την αειφόρο εκµετάλλευση των φυσικών πόρων και την καταπολέµηση των κλιµατικών αλλαγών. Ωστόσο, η ισχύουσα απόφαση για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών δεν επιβάλλει καµία ευθύνη στις ΥΧΕ, ούτως ώστε να αναλάβουν αποτελεσµατικά δραστηριότητες προστασίας και διαφύλαξης του περιβάλλοντος σύµφωνα µε τα κοινοτικά πρότυπα, να παρακολουθούν την κανονικότητα των αλιευτικών δραστηριοτήτων, να εφαρµόζουν αποτελεσµατικά µέτρα για τον έλεγχο της ρύπανσης και να διαθέτουν ικανοποιητικές ικανότητες αντίδρασης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης κατά τη δηµιουργία νέων εµπορικών δυνατοτήτων, ή να συµµετέχουν στην επιστηµονική συνεργασία µε τα ευρωπαϊκά ερευνητικά ιδρύµατα και τις οµάδες που προέρχονται από άλλα κράτη µέλη πέραν εκείνων µε τα οποία συνδέονται. Πολλές ΥΧΕ εφαρµόζουν υποδειγµατικά περιβαλλοντικά πρότυπα, ισοδύναµα µε τα κοινοτικά, αλλά δεν µπορεί να ειπωθεί ότι αυτό ισχύει για όλες τις ΥΧΕ που, συχνά, παρουσιάζουν κάθε άλλο παρά βιώσιµα µοντέλα χρησιµοποίησης του οικοσυστήµατος. Όλες οι ΥΧΕ χαρακτηρίζονται από βιοποικιλότητα πολύ πιο πλούσια από εκείνη της ηπειρωτικής Ευρώπης στο σύνολό της. Οι νησιωτικές και αποµονωµένες αυτές χώρες αντιπροσωπεύουν προνοµιούχες τοποθεσίες για την ανάπτυξη ενδηµικών ειδών, ζωικών ή φυτικών, του χερσαίου ή του θαλάσσιου περιβάλλοντος: για παράδειγµα, η Νέα Καληδονία διαθέτει πάνω από ενδηµικά φυτά και πάνω από είδη ψαριών. Στη Μαγιότ, έχουν προσδιοριστεί 200 είδη κοραλλιών. Οι ΥΧΕ είναι επίσης σηµαντικές για τα µεταναστευτικά είδη: µεγάλο µέρος των άλµπατρος του τύπου «µελανοφρύδης» αναπαράγονται στις νήσους Φάλκλαντ, στη Νότια Γεωργία και στο αρχιπέλαγος των Κροζέ και Κέργελεν (που αποτελούν µέρος των Γαλλικών περιοχών του νοτίου ηµισφαιρίου και της Ανταρκτικής), η Γροιλανδία φιλοξενεί 25 είδη θαλάσσιων θηλαστικών και οι µεγαλοπτεροφάλαινες αποδηµούν στη Γαλλική Πολυνησία για να αναπαραχθούν. Οι ΥΧΕ έχουν εποµένως κεφαλαιώδη σηµασία για την παγκόσµια βιοποικιλότητα. Η βιώσιµη χρήση και προστασία της βιοποικιλότητας αυτής θα µπορούσε να επωφεληθεί αν βελτιωνόταν η επιστηµονική τεκµηρίωση και η EL 12 EL

14 πρόσβαση στα ερευνητικά αποτελέσµατα. Η Επιτροπή πιστεύει ότι η βιοποικιλότητα και οι διάφοροι άλλοι φυσικοί πόροι των ΥΧΕ θα µπορούσαν να αποτελέσουν τη βάση ενισχυµένης συνεργασίας στον τοµέα της έρευνας και της διαφύλαξης. Το δυναµικό των ΥΧΕ όσον αφορά τη βιοποικιλότητα έχει ήδη αναγνωριστεί σε διεθνές επίπεδο, χάρη στην ανάπτυξη επιστηµονικών έργων που επιτρέπουν να γίνουν καλύτερα κατανοητά τα οικοσυστήµατα, ο τρόπος αλληλεπίδρασής τους και η σηµασία τους για την παγκόσµια περιβαλλοντική ισορροπία. Τα εν λόγω ερευνητικά έργα αποβλέπουν επίσης στην εξεύρεση λύσεων για τη διαφύλαξη αυτού του άκρως επαπειλούµενου δυναµικού, για παράδειγµα, από την εισαγωγή µη ενδηµικών ειδών που καταστρέφουν τα υπάρχοντα οικοσυστήµατα ή αντικαθιστούν την ενδηµική βλάστηση (όπως οι αίγες στις νήσους Μπονέρ και Κουρασάο, το φυτό miconia στη Γαλλική Πολυνησία και τη Νέα Καληδονία, κ.λπ.), ή από τις επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής στα κοράλλια. Η απώλεια της βιοποικιλότητας είναι ένα θέµα που ανησυχεί σε συνεχώς αυξανόµενο βαθµό τη διεθνή κοινότητα. Στην ανακοίνωση της 22ας Μαΐου 2006 µε τίτλο «Η ανάσχεση της απώλειας της βιοποικιλότητας έως το 2010 και µετέπειτα Η υποστήριξη των υπηρεσιών οικοσυστήµατος µε στόχο την ευηµερία του ανθρώπου», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραµµίζει από την πλευρά της ότι «η ανάληψη αποτελεσµατικής δράσης στα υπερπόντια διαµερίσµατα και εδάφη των κρατών µελών που είναι ιδιαίτερα πλούσια σε βιοποικιλότητα, είναι µεγάλης σηµασίας για την διεθνή αξιοπιστία της ΕΕ». Η Επιτροπή επιθυµεί επίσης να αναπτύξει µια πιο ενεργό εταιρική σχέση µε τις ΥΧΕ όσον αφορά τη συνεργασία σε άλλους τοµείς, όπως η οικονοµική πολιτική, οι επιχειρήσεις, η πολιτική της απασχόλησης και η κοινωνική πολιτική, το εµπόριο και οι επενδύσεις, οι υποδοµές (συµπεριλαµβανοµένου του συστήµατος GALILEO, δεδοµένου ότι οι ΥΧΕ είναι δυνητικοί ή πραγµατικοί υποψήφιοι για την ανάπτυξη των χερσαίων υποδοµών), η έρευνα, οι θαλάσσιες υποθέσεις και η διαχείριση των θαλασσών, ο ενεργειακός εφοδιασµός, η ενεργειακή αποδοτικότητα και οι ανανεώσιµες πηγές ενέργειας, η χρηστή διακυβέρνηση (στο φορολογικό, δηµοσιονοµικό και δικαστικό πλαίσιο επίσης), η ανάπτυξη της κοινωνίας των πολιτών, οι πολιτιστικές ανταλλαγές, τα µέσα ενηµέρωσης, η εκπαίδευση και η κατάρτιση, η µετανάστευση, και η καταπολέµηση του οργανωµένου εγκλήµατος, η εµπορία ανθρώπων, η τροµοκρατία, η νοµιµοποίηση εσόδων από παράνοµες δραστηριότητες, η φοροδιαφυγή, η φοροαποφυγή, τα ναρκωτικά και η παράνοµη, λαθραία και άναρχη αλιεία, καθώς και η συνεργασία µεταξύ των διοικητικών υπηρεσιών, των αστυνοµικών και των δικαστικών αρχών. Επιπλέον, η συνεργασία στον τοµέα των θαλάσσιων και αεροπορικών µεταφορών συµπεριλαµβανοµένου επίσης του Κοινού Αεροπορικού Χώρου µπορεί να συµβάλει σηµαντικά στην ενσωµάτωση των ΥΧΕ στην ίδια την περιοχή τους και στη σύσφιγξη των σχέσεων µεταξύ των ΥΧΕ και της Κοινότητας. Εν πάση περιπτώσει, οι δυνατότητες δράσης προς το αµοιβαίο συµφέρον µιας συγκεκριµένης ΥΧΕ και της ΕΕ (και των γειτονικών αναπτυσσόµενων χωρών) εξαρτάται από το δυναµικό και τη βούληση της συγκεκριµένης ΥΧΕ να αναπτύξει και να µοιραστεί ορισµένους πόρους, καθώς και από την έλξη που ασκούν οι πόροι αυτοί στην ΕΕ, στις γειτονικές χώρες και σε άλλους δυνητικούς εταίρους, αλλά και από τη βούληση της ΕΕ να συνεργαστεί πιο δραστήρια µε τη συγκεκριµένη ΥΧΕ στον εν λόγω τοµέα. Στο πλαίσιο αυτό, είναι επιτακτικά αναγκαίο να ληφθούν υπόψη οι τεράστιες διαφορές των ΥΧΕ και, ιδιαίτερα, η κατάσταση των εξαιρετικά αποµονωµένων ΥΧΕ λόγω γεωγραφικών, πολιτικών και άλλων παραγόντων. Μια σηµαντική πρόκληση αφορά επίσης το ρόλο και την επιρροή ορισµένων χωρών στις διάφορες περιοχές στις οποίες βρίσκονται οι ΥΧΕ, όπως για παράδειγµα των ΗΠΑ, της Βραζιλίας και της Βενεζουέλας στην Καραϊβική, ή των ΗΠΑ, της Ιαπωνίας, της Κίνας, της Αυστραλίας και της Νέας Ζηλανδίας στον Ειρηνικό. EL 13 EL

15 Το 2003, οι ΥΧΕ και τα κράτη µέλη µε τα οποία συνδέονται δήλωσαν ότι η πορεία προς µια πραγµατική εταιρική σχέση θα έπρεπε να συνοδεύεται από τη σύναψη συµφωνίας (που θα συµπληρωθεί ενδεχοµένως από επιµέρους πρωτόκολλα), καθώς και από την έκδοση απόφασης του Συµβουλίου. Ωστόσο, η παρούσα πράσινη βίβλος δεν εξετάζει τις σκέψεις αυτές, δεδοµένου ότι το άρθρο 187 της συνθήκης ΕΚ προβλέπει ρητά ότι οι λεπτοµερείς διατάξεις και η διαδικασία για τη σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ καθορίζονται από το Συµβούλιο. Ερώτηµα 3: Με ποιο τρόπο θα ήταν δυνατό να καταστεί η εταιρική σχέση µεταξύ των ΥΧΕ και της ΕΕ πιο δραστήρια και αµοιβαία, προς το αµοιβαίο όφελος αµφοτέρων των εταίρων; Ποιες πραγµατικές ευθύνες συνεπάγεται αυτό για τις ΥΧΕ ή τα κράτη µέλη µε τα οποία συνδέονται (εντός των ορίων των συνταγµατικών αρµοδιοτήτων τους); Ερώτηµα 4: Κατά την άποψή σας, ποιοι είναι οι κυριότεροι τοµείς αµοιβαίου συµφέροντος για τη συνεργασία µεταξύ των ΥΧΕ και της ΕΕ; Ερώτηµα 5: Ποια θα ήταν τα πλεονεκτήµατα µιας µεγαλύτερης περιφερειακής συνεργασίας και ολοκλήρωσης για τις ΥΧΕ; Με ποιο τρόπο θα µπορούσε να ενθαρρυνθεί η µεταφορά γνώσεων και τεχνογνωσίας µεταξύ των ΥΧΕ και των γειτόνων τους; Ερώτηµα 6: Ποια είναι η άποψή σας για την ενδεχόµενη ενίσχυση του πολιτικού διαλόγου µεταξύ της ΕΕ, µιας δεδοµένης ΥΧΕ και του κράτους µέλους µε το οποίο συνδέεται, ιδίως στην περίπτωση που τα συµφέροντα της ΕΕ και της ενδιαφερόµενης ΥΧΕ αποκλίνουν; 3.2. Τα εµπορικά καθεστώτα µεταξύ της Κοινότητας και των ΥΧΕ εν είναι δυνατό να επανεξεταστούν τα ισχύοντα εµπορικά καθεστώτα µεταξύ της Κοινότητας και των ΥΧΕ χωρίς να ληφθούν υπόψη οι αλλαγές που σηµειώνονται σε παγκόσµιο επίπεδο και οι οποίες έχουν επιπτώσεις στην Κοινότητα και στις ίδιες τις ΥΧΕ, καθώς και στους κυριότερους εµπορικούς εταίρους των ΥΧΕ και κυρίως στις γειτονικές τους ΑΚΕ. Η Κοινότητα υποστήριξε µε αποφασιστικότητα, επί σειρά ετών, την περιφερειακή οικονοµική ολοκλήρωση ως πρωτεύοντα στόχο για τις χώρες ΑΚΕ, δεδοµένου ότι η ολοκλήρωση σε περιφερειακό επίπεδο καθώς και στο εσωτερικό πολυµερών εµπορικών καθεστώτων προσφέρει νέες εµπορικές δυνατότητες που θα µπορούσαν να οδηγήσουν στην οικονοµική µεγέθυνση και, µε τον τρόπο αυτό, να επιτρέψει στις χώρες αυτές να βρουν διέξοδο από τη φτώχια. Αυτό είναι επίσης το σκεπτικό που διέπει τις συµφωνίες οικονοµικής εταιρικής σχέσης που έχουν αποτελέσει αντικείµενο διαπραγµατεύσεων µε τα κράτη ΑΚΕ. Είναι επίσης αναµφισβήτητο ότι τα θεωρητικά οφέλη που προσφέρει στις ΥΧΕ το ισχύον εµπορικό καθεστώς ΥΧΕ-ΕΚ ως προς την προτιµησιακή πρόσβαση στην κοινοτική αγορά αποδυναµώνονται µε τη σταδιακή ελευθέρωση του εµπορίου σε παγκόσµιο και περιφερειακό επίπεδο. Πρόκειται για µια αναπόφευκτη διαδικασία στην οποία πρέπει να προετοιµαστούν οι ΥΧΕ, ιδίως επειδή οι ΥΧΕ επωφελούνται ήδη από ένα από τα πλέον ευνοϊκά εµπορικά καθεστώτα που έχει χορηγήσει ποτέ η Κοινότητα, το οποίο δεν αφήνει µεγάλο περιθώριο για τη βελτίωση της προτιµησιακής τους πρόσβασης στην αγορά της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, ήδη από το 2003, η Επιτροπή έχει καλέσει τις ΥΧΕ που βρίσκονται σε περιοχή των ΑΚΕ, και τα κράτη µέλη µε τα οποία συνδέονται, να εξετάσουν τη θέση τους όσον αφορά την περιφερειακή οικονοµική ολοκλήρωση των εν λόγω ΥΧΕ µε τα γειτονικά κράτη ΑΚΕ, και τα πλεονεκτήµατα ή τα µειονεκτήµατα που θα µπορούσαν να προκύψουν γι' αυτές από τη συµµετοχή τους σε µια διαδικασία περιφερειακής οικονοµικής ολοκλήρωσης. EL 14 EL

16 Το θέµα αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό όσον αφορά τους κανόνες καταγωγής και, πιο συγκεκριµένα, τη σώρευση καταγωγής µεταξύ των ΥΧΕ και των ΑΚΕ. Εξάλλου, ένας εκσυγχρονισµός των κανόνων καταγωγής (ιδίως όσον αφορά τα προϊόντα της αλιείας), προσαρµοσµένος στην ιδιαίτερη κατάσταση των ΥΧΕ, ή η ενίσχυση των ικανοτήτων των ΥΧΕ, ούτως ώστε να συµµορφώνονται προς τις υποχρεώσεις που αφορούν τις εισαγωγές εµπορευµάτων στην Κοινότητα, για παράδειγµα, στον υγειονοµικό και φυτοϋγειονοµικό τοµέα (που αποτελεί επίσης βασικό στοιχείο των συµφωνιών οικονοµικής εταιρικής σχέσης), θα µπορούσαν να επιτρέψουν στις χώρες αυτές να µεγιστοποιήσουν τα οφέλη που αντλούν από το εµπορικό καθεστώς ΥΧΕ-ΕΚ, παρά τη φθίνουσα θεωρητική αξία των δασµολογικών προτιµήσεών τους. Με το ίδιο πνεύµα, η ισχύουσα διαδικασία µεταφόρτωσης θα µπορούσε να υποβληθεί σε κριτική αξιολόγηση. Όσον αφορά το έγγραφο εργασίας της Επιτροπής που επισυνάπτεται στο παράρτηµα IV της παρούσας πράσινης βίβλου, η Επιτροπή θα ήθελε να µάθει την άποψή σας σχετικά µε τα ακόλουθα ερωτήµατα: Ερώτηµα 7.1: Ποια είναι, κατά την άποψή σας, τα οφέλη µιας µεγαλύτερης περιφερειακής οικονοµικής ολοκλήρωσης για ορισµένες ΥΧΕ σε απάντηση στην παγκοσµιοποίηση και στη διάβρωση των δασµολογικών προτιµήσεών τους έναντι της Κοινότητας; Ερώτηµα 7.2: Με ποιο τρόπο θα µπορούσαν οι ΥΧΕ να συµµετάσχουν σε ευρύτερες περιφερειακές εµπορικές ανταλλαγές και µε ποιο τρόπο θα µπορούσε η Κοινότητα να διευκολύνει τη διαδικασία αυτή; Ερώτηµα 8.1: Ποια είναι, κατά την άποψή σας, η προστιθέµενη αξία της σώρευσης καταγωγής ΥΧΕ-ΑΚΕ για τις ΥΧΕ; Ερώτηµα 8.2: Ποιες είναι οι ΥΧΕ που καταφεύγουν στη σώρευση ΥΧΕ-ΑΚΕ και µε ποια συχνότητα; Συνεπάγεται αυτό τον εφοδιασµό µε πρώτες ύλες από τα κράτη ΑΚΕ και την επιτόπια µεταποίησή τους στις ΥΧΕ; Ερώτηµα 8.3: Με ποιο τρόπο θα µπορούσε να προσαρµοστεί ο εκσυγχρονισµός των κανόνων καταγωγής στην ιδιαιτερότητα των διαφόρων ΥΧΕ; Ερώτηµα 9.1: Ποια είναι, κατά την άποψή σας, η προστιθέµενη αξία που αντιπροσωπεύει η συνεργασία µε τις ΥΧΕ στους σχετικούς µε το εµπόριο τοµείς σε απάντηση στην παγκοσµιοποίηση και τη διάβρωση των εµπορικών προτιµήσεών τους έναντι της Κοινότητας; Ερώτηµα 9.2: Με ποιο τρόπο θα µπορούσε, εν προκειµένω, η σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ να συµβάλει πιο δραστικά στη βελτίωση της κατάστασης των ΥΧΕ; Ερώτηµα 10.1: Ποια είναι, κατά την άποψή σας, η πραγµατική προστιθέµενη αξία της σηµερινής διαδικασίας µεταφόρτωσης που προβλέπει η απόφαση για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών; Ερώτηµα 10.2: Με ποιο τρόπο θα µπορούσε να προσαρµοστεί η σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ ώστε να προωθήσει καλύτερα την ανάπτυξη των υποδοµών µεταφορών (αεροπορικών, οδικών και λιµενικών); EL 15 EL

17 Ερώτηµα 10.3: Έχετε προτάσεις όσον αφορά άλλους τρόπους µε τους οποίους θα µπορούσαν να καταστούν πιο ανταγωνιστικές οι καλώς ανεπτυγµένες αλλά υποχρησιµοποιούµενες, λιµενικές υποδοµές των ΥΧΕ; 3.3. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ΥΧΕ Στις 2 Οκτωβρίου του 1997, η ιάσκεψη των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών µελών που θέσπισαν τη συνθήκη του Άµστερνταµ υιοθέτησε δήλωση σχετικά µε τις ΥΧΕ στην οποία ζήτησε να επανεξεταστεί το καθεστώς σύνδεσης ΥΧΕ-ΕΚ µε σκοπό ιδίως την καλύτερη συνεκτίµηση της ποικιλοµορφίας και ιδιαιτερότητας κάθε ΥΧΕ 13. Στη συνέχεια, η απόφαση του 2001 για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών εισήγαγε ορισµένες καινοτοµίες προς την κατεύθυνση αυτή. Ενώ, στο πλαίσιο του 8 ου ΕΤΑ, η προγραµµατιζόµενη βοήθεια ήταν κατανεµηµένη µεταξύ των γαλλικών, ολλανδικών και βρετανικών ΥΧΕ στο σύνολό τους, και άφηνε στα ενδιαφερόµενα κράτη µέλη την απόφαση να κατανείµουν τους πόρους αυτούς µεταξύ των δικών τους ΥΧΕ, η απόφαση του 2001 για τη σύνδεση των Υπερπόντιων Χωρών και Εδαφών καθιέρωσε την απευθείας χορήγηση της κοινοτικής χρηµατοδοτικής βοήθειας στις επιµέρους ΥΧΕ, αφήνοντας µεγαλύτερο περιθώριο στην επικουρικότητα για τη διαχείριση του χρηµατοδοτικού µηχανισµού. Επίσης, προέβλεπε διατάξεις σχετικές µε τις ανάγκες των πιο αποµονωµένων και λιγότερο ανεπτυγµένων ΥΧΕ. Ωστόσο, µε βάση την κτηθείσα εν συνεχεία πείρα, είναι σκόπιµο να εξεταστούν µε πιο κριτικό πνεύµα ορισµένες προκλήσεις όσον αφορά τον ευάλωτο χαρακτήρα των ΥΧΕ και τις διαφορές τους, µε την επιφύλαξη των θεµάτων που θίγονται ανωτέρω. Ειδικότερα, όσον αφορά το έγγραφο εργασίας της Επιτροπής που επισυνάπτεται στο παράρτηµα V της παρούσας πράσινης βίβλου, η Επιτροπή θα ήθελε να µάθει την άποψή σας σχετικά µε τα ακόλουθα ερωτήµατα: Ερώτηµα 11: Με ποιο τρόπο θα µπορούσε να συνδεθεί η προαγωγή της αειφόρου ανάπτυξης των ΥΧΕ από την Κοινότητα µε τον ευάλωτο χαρακτήρα τους ως µικρονησιωτικών οικονοµιών; Ερώτηµα 12: Θεωρείτε σκόπιµη τη δηµιουργία δείκτη που θα επιτρέπει να µετρηθεί ο σχετικός βαθµός τρωτότητας των ΥΧΕ, ούτως ώστε να γίνει σύγκριση όχι µόνο µεταξύ των ΥΧΕ, αλλά και µε διάφορες άλλες χώρες και εδάφη; Αν πρέπει να καθοριστεί ένας τέτοιος δείκτης, ποια κριτήρια πρέπει να χρησιµοποιηθούν; Ερώτηµα 13: Λαµβανοµένης υπόψη της έκθεσης πολλών ΥΧΕ σε φυσικές καταστροφές, µε ποιο τρόπο θα µπορούσε να συµπεριληφθεί η µείωση των κινδύνων καταστροφής στις µελλοντικές σχέσεις µεταξύ των ΥΧΕ και της ΕΕ; Ερώτηµα 14: Με ποιο τρόπο θα µπορούσε να προσαρµοστεί η σύνδεση ΥΧΕ-ΕΚ, ώστε να λαµβάνονται περισσότερο υπόψη οι διαφορές των ΥΧΕ, χωρίς όµως να επιβαρυνθεί ο διοικητικός φόρτος για τις ΥΧΕ και την Επιτροπή; 13 ήλωση αριθ. 36 για τις Υπερπόντιες Χώρες και Εδάφη που έχει προσαρτηθεί στην τελική πράξη της ιάσκεψης των αντιπροσώπων των κυβερνήσεων των κρατών µελών που θέσπισαν τη συνθήκη του Άµστερνταµ (ΕΕ C 340 της ). EL 16 EL