Από τη Διοικητική Διεύθυνση στη Μετασχηματιστική Ηγεσία: Πρακτικές Διευθυντών και Σχολείων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης

Transcript

1 TΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ Από τη Διοικητική Διεύθυνση στη Μετασχηματιστική Ηγεσία: Πρακτικές Διευθυντών και Σχολείων της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Κώστας Δημόπουλος Καθηγητής Επιμορφωτική Διημερίδα: Θεωρητικές και Πρακτικές προσεγγίσεις στη Διοικητική Λειτουργία των Σχολικών Μονάδων

2 Έννοιες κλειδιά Διοικητική διεύθυνση (το μοντέλο της γραφειοκρατικής διοίκησης) Νέου τύπου διοίκηση δημόσιων φορέων (new public management) Μετασχηματιστική ηγεσία (transformational leadership) Πρακτικές διευθυντών και σχολείων

3 Το συγκείμενο του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος (Ι) Υπερσυγκεντρωτικό σύστημα Ενιαίο και κεντρικά ελεγχόμενο Α.Π Θεωρητικά και ακαδημαϊκά Α.Π Ένα σχολικό εγχειρίδιο ανά μάθημα Εκπαιδευτικοί με υψηλά ακαδημαϊκά προσόντα αλλά ελλιπή παιδαγωγική κατάρτιση Χαμηλότερα αμειβόμενοι εκπαιδευτικοί αλλά λιγότερες διδακτικές ώρες κατ έτος

4 Το συγκείμενο του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος (ΙΙ) Έλλειψη έμπειρου διοικητικού και επιστημονικού προσωπικού. Μικρού μεγέθους σχολικές μονάδες. Χαμηλά επίπεδα πολυτυπίας και επιλογής των γονέων (μικρή ποικιλία τύπων σχολείων, catchment area system) Χαμηλή κρατική χρηματοδότηση ως ποσοστό του ΑΕΠ αλλά υψηλές ιδιωτικές δαπάνες Πολύ καλές αναλογίες διδάσκοντα/μαθητές

5

6

7 Γραφειοκρατική διοίκηση Τα βασικά χαρακτηριστικά της γραφειοκρατικής διοίκησης κατά Weber: Καταμερισμός εργασίας και εξειδίκευση Απρόσωπος χαρακτήρας Ιεραρχικότητα και συγκεντρωτισμός Κανόνες και κανονισμοί (τυποποίηση)

8 Νέα Δημόσια Διοίκηση (NPM) Αποκέντρωση Έμφαση στην ικανοποίηση των χρηστών των υπηρεσιών Λογοδοσία Επιλογή παρόχων-πολυτυπία Προσαρμογή και ευελιξία Δίκτυα

9 Ο διευθυντής και ο ηγέτης Ηγεσία είναι η διαδικασία επηρεασμού των μελών μιας ομάδας προκειμένου αυτά να συνδυάσουν τις προσπάθειές τους προς την επίτευξη ενός κοινού στόχου. Ηγέτης είναι ένα πρόσωπο το οποίο μπορεί να αλλάξει τη ροή των πραγμάτων επιφέροντας μια ουσιώδη αλλαγή προς την κατεύθυνση της βελτίωσης της δομής στην οποία ηγείται. Διεύθυνση είναι πιστή τήρηση γραφειοκρατικού τύπου χαμηλής τάξης υποχρεώσεων. School managers do things right, while leaders do the right thing.

10 Τα δυο μοντέλα: Διοικητική διεύθυνση και Μετασχηματιστική ηγεσία (I) Διάσταση Δ.Δ Μ.Η Μοντέλο Γραφειοκρατία Νέα δημόσια διοίκηση (NPM) Ρόλος διευθυντή Συμμόρφωση με κεντρικές οδηγίες Ανάπτυξη σχολικής μονάδας Συλλογικότητα Μικρή Μεγάλη (κατανεμημένη ηγεσία)

11 Τα δυο μοντέλα: Διοικητική διεύθυνση και Μετασχηματιστική ηγεσία (IΙ) Διάσταση Δ.Δ Μ.Η Πηγή εξουσίας Κυρίως καθήκοντα Κινητροδότηση Νομοθεσία/ Κανονισμοί Τήρηση κανονισμών, οργάνωση Αμοιβές και Ποινές Προσωπικό χάρισμα/ειδημο σύνη Έμφαση στο εκπαιδευτικό έργο Έμπνευση/ Κινητοποίηση

12 Τα δυο μοντέλα: Διοικητική διεύθυνση και Μετασχηματιστική ηγεσία (IΙΙ) Διάσταση Δ.Δ Μ.Η Επικοινωνία με άλλους φορείς Βασικά με την ιεραρχία Δίκτυα Σ.Μ/ Με την τοπική κοινωνία Λογοδοσία Σε μικρή έκταση Σε μεγάλη έκταση Θεώρηση για το σχολείο Απόληξη της εκπαιδευτικής ιεραρχίας Μανθάνων οργανισμός σε αλληλοτροφοδότηση με το περιβάλλον του

13 Η έννοια της «μετασχηματιστικής ηγεσίας» Ταυτίζεται απόλυτα με τη συμπεριφορά του ηγέτη που δίνει έμφαση στην αλλαγή. Βασίζεται στη συλλογική δέσμευση για την επίτευξη κοινών στόχων με βασικό κίνητρο την έμπνευση από τον ηγέτη (inspiration).

14 Τα 4 στοιχεία της μετασχηματιστικής ηγεσίας (Ι) Επιρροή μέσω του παραδείγματος (idealized influence): δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης και σεβασμού. Οι ηγέτες αυτοί χαρακτηρίζονται από ισχυρή δέσμευση στο στόχο, υψηλά standards ηθικής συμπεριφοράς και γενικά συμπεριφέρονται ως υποδείγματα (role models) για τους υπόλοιπους. Κινητροδότηση μέσω της έμπνευσης (inspirational motivation): αλλαγή της πεποίθησης των μελών της σχολικής μονάδας ότι τα προβλήματά της μπορούν να επιλυθούν. Οι ηγέτες στην περίπτωση αυτή ενεργοποιούν τους εκπαιδευτικούς μέσω της προβολής ενός στόχου για βελτίωση της σχολικής μονάδας και της εμπέδωσης της πεποίθησης ότι η επίτευξής του είναι ρεαλιστική.

15 Τα 4 στοιχεία της μετασχηματιστικής ηγεσίας (ΙΙ) Διανοητική διέγερση (intellectual simulation): Οι μετασχηματιστικοί ηγέτες ενεργοποιούν τους εκπαιδευτικούς προς την κατεύθυνση της καινοτομίας και της δημιουργικότητας μέσω της ευθείας αμφισβήτησης παραδοσιακών αντιλήψεων και πρακτικών ή μέσω της επαναδιατύπωσης με νέους όρους παλαιών προβλημάτων (π.χ. η επανερμηνεία της σχολικής αποτυχίας από ατομική αδυναμία σε έλλειψη μορφωτικού κεφαλαίου της οικογένειας). Ενδιαφέρον για το άτομο (individual consideration): Οι μετασχηματιστικοί ηγέτες δίνουν προσοχή και συνεισφέρουν όσο μπορούν στην επίλυση ατομικών προβλημάτων ή προβλημάτων που σχετίζονται με την επαγγελματική βελτίωση των εκπαιδευτικών.

16 Τα χαρακτηριστικά του μετασχηματιστικού ηγέτη (σύνοψη) Ρεαλιστικό όραμα για την ανάπτυξη του σχολείου Σχέδιο κοινά αποφασισμένο για τη βελτίωση του σχολείου Παρακολούθηση και επανατροφοδότηση του σχεδίου Ο ίδιος το υπόδειγμα Έμπνευση και πειθώς Πρόκληση και οργάνωση διαδικασιών με επίκεντρο τη συνεργασία και τον κοινό προβληματισμό Έγνοια για όλους Έμφαση στη διδασκαλία και τη μάθηση Έμφαση στην επαγγελματική ανάπτυξη των εκπαιδευτικών Καλή επικοινωνία τόσο με το εσωτερικό όσο και με το εξωτερικό του σχολείου Πρωτοβουλία και καινοτομία Άνοιγμα στην κοινότητα-διαφάνεια-κοινωνική λογοδοσία

17 Τι μας λέει η έρευνα για την μετασχηματιστική ηγεσία; Αυτοπροσλαμβανόμενη αποτελεσματικότητα του σχολείου (μεγάλη επίδραση). Πραγματική αποτελεσματικότητα του σχολείου (μέτρια επίδραση). Επιδόσεις μαθητών (ενθαρρυντική αλλά κάπως περιορισμένη επίδραση). Εμπλοκή των μαθητών με το σχολείο (μέτρια επίδραση).

18 Πρακτικές διευθυντών Π.Ε. σε ελληνικά σχολεία

19 Η έρευνα Δείγμα: 4 διευθυντές (2 από αστικές και 2 από αγροτικές περιοχές) τυπικού προφίλ Μεθοδολογία: Ημερήσιο ημερολόγιο για 4 μήνες (Νοέμβριος-Φεβρουάριος), Συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς και τους ίδιους τους διευθυντές

20 Περιοχές καθημερινής απασχόλησης

21 Οι βασικές παιδαγωγικές ενασχολήσεις των διευθυντών

22 Οι βασικές οργανωτικές ενασχολήσεις των διευθυντών

23 Οι βασικές διοικητικές ενασχολήσεις των διευθυντών

24 Οι βασικές ενασχολήσεις των διευθυντών αναφορικά με τις εσωτερικές σχέσεις στο σχολείο

25 Οι βασικές ενασχολήσεις των διευθυντών αναφορικά με τις εξωτερικές σχέσεις του σχολείου

26 Οι ιστοσελίδες των σχολείων Π.Ε. Greek Primary School Websites: The construction of institutional identities in a highly centralized system (under review) Kostas Dimopoulos, Maria Tsami

27 Η έρευνα Από τα σχολεία Π.Ε. μόνο 1620 (38.9%) έχουν ιστοσελίδες. Μεγάλες περιφερειακές ανισότητες (Τρίκαλα 16%-Ξάνθη 87.7%). Ανάλυση 150 ιστοσελίδων με αναλογική δειγματοληψία από όλη την Ελλάδα.

28 Άξονες της ανάλυσης Η εσωτερική ζωή του σχολείου Τυπικές πληροφορίες για τη σχολική μονάδα Πληροφορίες για το διδακτικό προσωπικό Ιστορία του σχολείου Σχολικές εκδηλώσεις και εξωδιδακτικές δράσεις Οργάνωση της σχολικής ζωής (πρόγραμμα) Υποδομές-εξοπλισμός Εκπαιδευτικά θέματα-διδασκαλία

29 Άξονες της ανάλυσης Οι σχέσεις του σχολείου με την κοινωνία Τρόποι επικοινωνίας με το σχολείο Παρουσίαση της περιοχής Δράσεις διασύνδεσης με την τοπική κοινωνία Επαφές με τους γονείς

30 Αποτελέσματα (Ι): Η εσωτερική ζωή του σχολείου Τυπικές πληροφορίες 22.7 Διδακτικό προσωπικό 21.3 Ιστορία του σχολείου 13.0 Εκδηλώσεις-εξωδιδακτικές δράσεις 77.3 Οργάνωση σχολικής ζωής 36.0 Υποδομές-εξοπλισμός 30.0 Διδασκαλία-Εκπαίδευση 50.0

31 Αποτελέσματα (ΙΙ): Οι σχέσεις του σχολείου με την κοινωνία Τρόποι επικοινωνίας 33.0 Παρουσίαση της περιοχής 33.3 Δράσεις διασύνδεσης με την τοπική κοινωνία 24.0 Συνεργασία με τους γονείς 28.7

32 Η σύνθεση των συμπερασμάτων Οι σχολικές μονάδες βρίσκονται πλησιέστερα στο μοντέλο της Διοικητικής Διεύθυνσης (γραφειοκρατική διοίκηση) και αρκετά μακριά από αυτό της Μετασχηματιστικής Ηγεσίας. Συγκεκριμένα: Τα σχολεία είναι αυτοαναφορικά στη λειτουργία τους με μικρή διασύνδεση με την τοπική κοινωνία Αποτελούν μέρος της διοικητικής πυραμίδας με την οποία και συνήθως επικοινωνούν Χαρακτηρίζονται από χαμηλό επίπεδο λογοδοσίας στη λειτουργία τους Χαρακτηρίζονται από σχετική ομοιομορφία στην κουλτούρα τους και τη λειτουργία τους (υπαγορευόμενη από τον επίσημο εκπαιδευτικό Λόγο). Η ρητορική του «συνηθισμένου σχολείου» Το διοικητικό φορτίο είναι ανάλογο του μεγέθους της σχολικής μονάδας Τα σχολεία σε μικρότερες κοινωνίες της περιφέρειας τείνουν να συνδέονται περισσότερο με την τοπική κοινωνία και να υιοθετούν περισσότερο πρακτικές (έστω άτυπες) κοινωνικής λογοδοσίας

33 Οι προκλήσεις του μέλλοντος Εκπαιδευμένα στελέχη της εκπαίδευσης Διαμόρφωση κατάλληλου θεσμικού πλαισίου ώστε να ενισχυθεί η δυνατότητα των σχολείων να λαμβάνουν ουσιαστικές αποφάσεις στο επίπεδό τους Ενδυνάμωση κουλτούρας κοινωνικής λογοδοσίας και διαφάνειας Μετάβαση προς ένα νέο πρότυπο μετασχηματιστικής ηγεσίας

34 Το νέο ΜΠΣ «Εκπαιδευτική Πολιτική και Διοίκηση» Ένα νέο παράθυρο στη γνώση: