ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΕΝΑΝΤΙ ΤΡΙΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΑ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ

Transcript

1 ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΕΕ ΕΝΑΝΤΙ ΤΡΙΤΩΝ ΧΩΡΩΝ ΟΣΟΝ ΑΦΟΡΑ ΤΑ ΒΑΣΑΝΙΣΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΚΗ ΜΕΤΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΚΟΠΟΣ Με τις παρούσες κατευθυντήριες γραµµές επιδιώκεται να διαθέτει η ΕΕ ένα επιχειρησιακό εργαλείο προς χρήση στις επαφές µε τις τρίτες χώρες σε όλα τα επίπεδα καθώς και στα διεθνή πλαίσια που ασχολούνται µε τα δικαιώµατα του ανθρώπου, ώστε να στηρίζει και να ενισχύει τις συνεχιζόµενες προσπάθειες για την πρόληψη και εξάλειψη των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης σε όλα τα µέρη του κόσµου. Ο όρος «βασανιστήρια» χρησιµοποιείται στις κατευθυντήριες γραµµές µε την έννοια του ορισµού που περιέχεται στο άρθρο 1 της σύµβασης κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης ή τιµωρίας, συµπεριλαµβανοµένης της σωµατικής τιµωρίας. Για το σκοπό των κατευθυντήριων γραµµών ως κακή µεταχείριση νοείται κάθε µορφή σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης ή τιµωρίας η οποία στερεί από ένα πρόσωπο τη σωµατική και διανοητική του ακεραιότητα. Οι κατευθυντήριες γραµµές, µολονότι αποσκοπούν κυρίως στην αντιµετώπιση συγκεκριµένων ανησυχιών σχετικά µε βασανιστήρια και κακή µεταχείριση, θα συµβάλουν επίσης γενικά στην ενίσχυση της πολιτικής της ΕΕ στον τοµέα των δικαιωµάτων του ανθρώπου. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας, τις δηµοκρατίας, του σεβασµού των δικαιωµάτων του ανθρώπου και των θεµελιωδών ελευθεριών καθώς και του κράτους δικαίου. Οι εν λόγω αρχές είναι κοινές σε όλα τα κράτη µέλη. Ο σεβασµός των δικαιωµάτων του ανθρώπου περιλαµβάνεται στους βασικούς στόχους της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφαλείας της ΕΕ (ΚΕΠΠΑ). Τα βασανιστήρια και η κακή µεταχείριση συνιστούν στις πλέον αποτρόπαιες παραβιάσεις των δικαιωµάτων του ανθρώπου και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Σύµφωνα µε την Οικουµενική ιακήρυξη των δικαιωµάτων του ανθρώπου, «ουδείς υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε σκληρή, απάνθρωπη ή εξευτελιστική µεταχείριση ή τιµωρία». Το διεθνές δίκαιο δεν δέχεται καµία εξαίρεση εν προκειµένω. Όλες οι χώρες υποχρεούνται να συµµορφώνονται µε την άνευ όρων απαγόρευση κάθε µορφής βασανιστηρίων και κακής µεταχείρισης. Παρά τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας τα βασανιστήρια και η κακή µεταχείριση εξακολουθούν να υπάρχουν σε όλα τα µέρη του κόσµου. Σε πολλές χώρες τα πρόσωπα που διαπράττουν βασανιστήρια και κακή µεταχείριση συνεχίζουν να παραµένουν ατιµώρητα. Η ανάγκη να επιδιωχθεί η πρόληψη και η εξάλειψη κάθε µορφής βασανιστηρίων και κακής 1

2 µεταχείρισης στην ΕΕ και διεθνώς αποτελεί εδραιωµένη πολιτική άποψη όλων των κρατών µελών της ΕΕ. Η προαγωγή και προστασία του δικαιώµατος αυτού περιλαµβάνεται στις προτεραιότητες της πολιτικής της ΕΕ στον τοµέα των δικαιωµάτων του ανθρώπου. Η ΕΕ καθοδηγείται στις προσπάθειές της για την πρόληψη και εξάλειψη των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης από τους συναφείς διεθνείς και περιφερειακούς κανόνες και πρότυπα σχετικά µε τα δικαιώµατα του ανθρώπου, την απόδοση δικαιοσύνης και τη διεξαγωγή των ένοπλων συγκρούσεων, περιλαµβανοµένων, µεταξύ άλλων, των κανόνων και προτύπων που περιέχουν οι εξής πράξεις : * Οικουµενική ιακήρυξη των δικαιωµάτων του ανθρώπου * ιεθνές Σύµφωνο των Ηνωµένων Εθνών για τα ατοµικά και πολιτικά δικαιώµατα (ICCPR) και τα δύο προαιρετικά πρωτόκολλά του * Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης ή τιµωρίας (CAT) * Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών για τα δικαιώµατα του παιδιού (CRC) * ιεθνής Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών «περί καταργήσεως πάσης µορφής φυλετικών διακρίσεων (CERD) * Σύµβαση των Ηνωµένων Εθνών για την εξάλειψη όλων των µορφών διακρίσεως κατά των γυναικών (CEDAW) * Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την προάσπιση των δικαιωµάτων του ανθρώπου και των θεµελιωδών ελευθεριών και το πρωτόκολλό της αριθ. 6 καθώς και σχετική νοµολογία του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου Ανθρωπίνων ικαιωµάτων * Ευρωπαϊκή Σύµβαση για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτική µεταχείρισης ή τιµωρίας (CPT) * Καταστατικό του ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου * Καταστατικό του ιεθνούς ικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία * Καταστατικό του ιεθνούς ικαστηρίου για τη Ρουάντα * Συµβάσεις της Γενεύης σχετικά µε την προστασία των θυµάτων πολέµου και τα πρωτόκολλά τους καθώς και εθιµικοί κανόνες ανθρωπιστικού δικαίου που διέπουν τις ένοπλες συγκρούσεις. Στο Παράρτηµα των κατευθυντήριων γραµµών περιέχεται πρόσθετος κατάλογος των συναφών κανόνων και προτύπων που ενδέχεται να επικαλείται η ΕΕ στις επαφές της µε τρίτες χώρες. ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΤΗΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ 2

3 Το επιχειρησιακό τµήµα των κατευθυντήριων γραµµών προορίζεται για την εξεύρεση τρόπων και µέσων για την υλοποίηση των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ. Ένα παράδειγµα µέτρων που έχουν ληφθεί ήδη προς το σκοπό αυτό στο πλαίσιο της ΚΕΠΠΑ είναι η θέσπιση του Κώδικα Συµπεριφοράς της ΕΕ όσον αφορά την εξαγωγή όπλων. Ένα άλλο παράδειγµα είναι οι συνεχιζόµενες προσπάθειες για την εισαγωγή ελέγχων επιπέδου ΕΕ στις εξαγωγές παραστρατιωτικού υλικού. Η απαγόρευση σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής τιµωρίας επιβάλλει σαφή όρια στην εφαρµογή της θανατικής ποινής. Οι παρούσες κατευθυντήριες γραµµές συµπληρώνουν συνεπώς τις κατευθυντήριες γραµµές της ΕΕ έναντι τρίτων χωρών όσον αφορά τη θανατική ποινή. Η ΕΕ υποστηρίζει ενεργά τις προσπάθειες των σχετικών παραγόντων (της επιτροπής κατά των βασανιστηρίων, της Επιτροπής ικαιωµάτων του Ανθρώπου, της επιτροπής για την πρόληψη των βασανιστηρίων του Συµβουλίου της Ευρώπης, της Συµβουλευτικής Οµάδας για την πρόληψη των βασανιστηρίων του ΟΑΣΕ/Γραφείου των δηµοκρατικών θεσµών και των δικαιωµάτων του ανθρώπου καθώς και των Ειδικών Εισηγητών των Ηνωµένων Εθνών και άλλων σχετικών παραγόντων). Η ΕΕ θα δραστηριοποιηθεί προκειµένου να εξασφαλισθεί ότι οι ισχύουσες διεθνείς διασφαλίσεις κατά των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης θα ενισχυθούν και θα εφαρµόζονται αποτελεσµατικά. Έλεγχος και εκθέσεις Οι αρχηγοί αποστολών της ΕΕ θα περιλαµβάνουν στις περιοδικές εκθέσεις τους ανάλυση των περιπτώσεων βασανιστηρίων και κακής µεταχείρισης και των µέτρων που λαµβάνονται για την αντιµετώπισή τους. Οι αρχηγοί αποστολών θα παρέχουν επίσης περιοδική αξιολόγηση των αποτελεσµάτων και του αντίκτυπου των δράσεων της ΕΕ. Οι αρχηγοί αποστολών θα έχουν τη δυνατότητα να αποστέλλουν εκπροσώπους των πρεσβειών ως παρατηρητές σε δίκες στις οποίες υπάρχει λόγος να πιστεύεται ότι οι κατηγορούµενοι έχουν υποστεί βασανιστήρια ή κακή µεταχείριση. 3

4 Εκτίµηση Βάσει των εκθέσεων των αρχηγών αποστολών και άλλων σχετικών στοιχείων, όπως οι εκθέσεις και συστάσεις των Ειδικών Εισηγητών των Ηνωµένων Εθνών και φορέων της Συνθήκης καθώς και µη κυβερνητικών οργανώσεων, η Οµάδα «ικαιώµατα του Ανθρώπου» του Συµβουλίου (COHOM) και οι συναφείς Γεωγραφικές Οµάδες θα επισηµαίνουν τις καταστάσεις κατά τις οποίες επιβάλλεται η επέµβαση της ΕΕ, θα συµφωνούν σχετικά µε περαιτέρω ενέργειες ή θα προβαίνουν σε συστάσεις προς ανώτερα επίπεδα. ράσεις της ΕΕ έναντι τρίτων χωρών Ο στόχος της ΕΕ είναι να επηρεάσει τις τρίτες χώρες ώστε να λάβουν αποτελεσµατικά µέτρα κατά των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης και να εξασφαλίσουν την επιβολή της απαγόρευσης των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης. Στις επαφές της µε τρίτες χώρες η ΕΕ θα επισηµαίνει, όταν το κρίνει αναγκαίο, την επιτακτική ανάγκη της αποδοχής των συναφών διεθνών κανόνων και προτύπων από όλες τις χώρες και της σχετικής συµµόρφωσής τους και θα τονίζει ότι τα βασανιστήρια και η κακή µεταχείριση απαγορεύονται από το διεθνές δίκαιο. Η ΕΕ θα δηµοσιοποιεί τους στόχους της ως αναπόσπαστο τµήµα της πολιτικής της στον τοµέα των δικαιωµάτων του ανθρώπου και θα υπογραµµίζει τη σηµασία που αποδίδει στην πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης ενόψει της πλήρους εξαλείψεώς τους. Α) Προς επίτευξη των στόχων αυτών η ΕΕ θα εφαρµόσει µεταξύ άλλων τις εξής δράσεις : Πολιτικός διάλογος Οι σχετικές µε τα δικαιώµατα του ανθρώπου συζητήσεις στο πλαίσιο του πολιτικού διαλόγου µεταξύ της ΕΕ και τρίτων χωρών θα περιλαµβάνουν εάν χρειάζεται το θέµα των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης. ιαβήµατα Η ΕΕ θα προβαίνει σε διαβήµατα και σε δηµόσιες διακηρύξεις µε τις οποίες θα καλεί τις ενεχόµενες τρίτες χώρες να λάβουν αποτελεσµατικά µέτρα κατά των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης. Η ΕΕ θα ζητεί στοιχεία, όταν χρειάζεται, σχετικά µε καταγγελίες για βασανιστήρια ή κακή µεταχείριση. Η ΕΕ θα αντιδρά επίσης σε ενδεχόµενες θετικές εξελίξεις. Σε καλά τεκµηριωµένες ατοµικές περιπτώσεις βασανιστηρίων και κακής µεταχείρισης η ΕΕ 4

5 θα καλεί (µε εµπιστευτικό ή δηµόσιο διάβηµα) τις αρχές της ενεχόµενης χώρας να εξασφαλίσουν τη σωµατική ακεραιότητα των συγκεκριµένων προσώπων, να προλάβουν τις καταχρήσεις, να παράσχουν στοιχεία και να εφαρµόσουν σχετικές διασφαλίσεις. Οι δράσεις όσον αφορά ατοµικές περιπτώσεις θα καθορίζονται κατά περίπτωση και ενδέχεται να εντάσσονται σε γενικότερο διάβηµα. ιµερής και πολυµερής συνεργασία Η καταπολέµηση και πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης θεωρείται ως προτεραιότητα κατά τη διµερή και πολυµερή συνεργασία για την προαγωγή των δικαιωµάτων του ανθρώπου, περιλαµβανοµένης της σύµπραξης µε την κοινωνία των πολιτών, µεταξύ άλλων στο νοµικό τοµέα και τον τοµέα της εκπαίδευσης. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δίνεται στην εν λόγω συνεργασία στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τη δηµοκρατία και τα δικαιώµατα του ανθρώπου. Β) Στις δράσεις της κατά των βασανιστηρίων η ΕΕ θα καλεί τις τρίτες χώρες να λάβουν ιδίως τα εξής µέτρα : Απαγόρευση και καταδίκη των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης νοµική απαγόρευση των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης, µεταξύ άλλων από το ποινικό δίκαιο, καταδίκη, στο ανώτερο δυνατό επίπεδο, όλων των µορφών βασανιστηρίων και κακής µεταχείρισης, λήψη αποτελεσµατικών νοµοθετικών, διοικητικών, δικαστικών και άλλων µέτρων για την πρόληψη περιπτώσεων βασανιστηρίων και κακής µεταχείρισης σε οιαδήποτε εδαφική περιοχή της δικαιοδοσίας τους, πρόληψη της χρήσης, παραγωγής και εµπορίας εξοπλισµού ο οποίος έχει σχεδιαστεί για την άσκηση βασανισηρίων ή άλλης σκληρής απάνθρωπης ή ατιµωτικής µεταχείρισης, ή τιµωρία και πρόληψη της κατάχρησης οιουδήποτε άλλου εξοπλισµού προς τους σκοπούς αυτούς. Προσχώρηση στους διεθνείς κανόνες και διαδικασίες προσχώρηση στην επιτροπή κατά των βασανιστηρίων (CAT), το ICCPR και σχετικές περιφερειακές πράξεις, περιλαµβανοµένης της CPT (σηµείωση, βλ. τέλος του κειµένου), άρση επιφυλάξεων που δεν συµβιβάζονται µε το σκοπό και το στόχο της CAT και του ICCPR 5

6 εξέταση της άρσης άλλων επιφυλάξεων σχετικά µε την CAT και το ICCPR, εξέταση της αποδοχής ατοµικών και διακρατικών καταγγελιών στο πλαίσιο της CAT και του ICCPR, προσχώρηση στο καταστατικό του ιεθνούς Ποινικού ικαστηρίου, συµµόρφωση µε τα αιτήµατα προσωρινών µέτρων προστασίας, δικαστικές αποφάσεις καθώς και αποφάσεις και συστάσεις των διεθνών σωµάτων στον τοµέα των δικαιωµάτων του ανθρώπου, συνεργασία µε τους σχετικούς µηχανισµούς των ΗΕ, ιδίως δε τον Ειδικό Εισηγητή των ΗΕ για τα βασανιστήρια, τον Ειδικό Εισηγητή των ΗΕ για τη βία κατά των γυναικών και, ενδεχοµένως, τον Ειδικό Εισηγητή που έχει διορισθεί για τη συγκεκριµένη χώρα, εξασφάλιση του ότι κανείς δεν θα εξαναγκάζεται να επιστρέψει σε µια χώρα όπου κινδυνεύει να υποστεί βασανιστήρια ή κακή µεταχείριση, στις χώρες όπου ισχύει ακόµη η θανατική ποινή, εξασφάλιση του ότι, πέρα από τα όρια που τίθενται στο άρθρο 6 του ICCPR, οι εκτελέσεις καθώς και οι συνθήκες διαβίωσης στην «πτέρυγα των µελλοθανάτων» θα προξενούν τον ελάχιστο δυνατό σωµατικό πόνο και ψυχική οδύνη, υποστήριξη της εργασίας, για την έγκριση ενός σχεδίου προαιρετικού πρωτοκόλλου στο CAT το οποίο προβλέπει ένα ανεξάρτητο και αποτελεσµατικό µηχανισµό επισκέψεων για την πρόληψη των βασανιστηρίων και κακής µεταχείρισης και ευθύς ως εγκριθεί το πρωτόκολλο, προσχώρηση σ αυτό, συνεργασία µε τους σχετικούς µηχανισµούς του Συµβουλίου της Ευρώπης, ιδίως όσον αφορά τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού ικαστηρίου ικαιωµάτων του ανθρώπου και τις ενστάσεις της Επιτροπής πρόληψης των βασανιστηρίων και συγκατάθεση προκειµένου να δηµοσιευθούν εκθέσεις της επιτροπής αυτής σχετικά µε τις επισκέψεις που πραγµατοποιεί στις χώρες τους. Θέσπιση και εφαρµογή διασφαλίσεων και διαδικασιών σχετικά µε τους χώρους κράτησης θέσπιση και εφαρµογή ουσιαστικών νοµικών και δικονοµικών διασφαλίσεων κατά των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης, ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα πρόσωπα τα οποία στερούνται της ελευθερίας τους θα προσάγονται το συντοµότερο δυνατόν ενώπιον δικαστικής αρχής και ότι θα έχουν πρόσβαση σε δικηγόρους και ιατρική περίθαλψη το συντοµότερο δυνατόν και εν συνεχεία τακτικά καθώς και να εξασφαλίζεται ότι τα πρόσωπα τα οποία στερούνται της ελευθερίας τους θα µπορούν να ενηµερώνουν σχετικά το συντοµότερο δυνατόν τους συγγενείς τους και άλλους ενδιαφερόµενους τρίτους, απαγόρευση των µυστικών χώρων κράτησης, ώστε να εξασφαλίζεται ότι όλα τα πρόσωπα τα οποία στερούνται της ελευθερίας τους κρατούνται σε επίσηµα αναγνωρισµένους χώρους κράτησης και ότι ο τόπος όπου ευρίσκονται είναι γνωστός, εξασφάλιση της συµµόρφωσης των διαδικασιών κράτησης και ανάκρισης προς τα συναφή διεθνή και περιφερειακά πρότυπα, 6

7 βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης στους χώρους όπου κρατούνται τα πρόσωπα τα οποία στερούνται της ελευθερίας τους, ώστε να είναι σύµφωνες προς τα διεθνή και περιφερειακά πρότυπα. Θέσπιση εσωτερικών νοµικών εγγυήσεων - εξασφάλιση του ότι οι δηλώσεις που αποσπώνται µε βασανιστήρια και κακή µεταχείριση δεν θα µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως αποδεικτικά στοιχεία σε καµία διαδικασία, παρά µόνον κατά του προσώπου που κατηγορείται για βασανιστήρια ως απόδειξη του ότι έγινε η δήλωση, - κατάργηση κάθε µορφής σωµατικής τιµωρίας δυνάµει δικαστικής αποφάσεως, - εξασφάλιση του ότι δεν θα επιτρέπεται η επίκληση κανενός είδους έκτακτων συνθηκών, περιλαµβανοµένης της εµπόλεµης κατάστασης ή της απειλής πολέµου, της εσωτερικής πολιτικής αστάθειας ή οποιασδήποτε άλλης έκτακτης ανάγκης προκειµένου να δικαιολογηθούν βασανιστήρια ή κακή µεταχείριση, - εξασφάλιση του ότι δεν θα επιτρέπεται η επίκληση διαταγής από ιεραρχικά ανώτερο αξιωµατικό ή δηµόσια αρχή προκειµένου να δικαιολογηθούν βασανιστήρια ή κακή µεταχείριση, εξασφάλιση ότι εκτελεστικά όργανα, στρατιωτικό, ιατρικό και άλλο συναφές προσωπικό δεν θα τιµωρείται λόγω απείθειας προς διαταγές για την τέλεση πράξεων οι οποίες συνιστούν βασανιστήρια ή κακή µεταχείριση. Καταπολέµηση της ατιµωρησίας - προσαγωγή των υπευθύνων για βασανιστήρια και κακή µεταχείριση ενώπιον της δικαιοσύνης υπό συνθήκες σύµφωνες προς τα διεθνή πρότυπα για µια δίκαιη δίκη, και τα οποία αποκλείουν τη θανατική ποινή, ή έκδοσή τους προς ποινική δίωξη σε άλλο κράτος όπου πληρούνται αυτές οι εγγυήσεις, - ταχεία, αµερόληπτη και αποτελεσµατική διερεύνηση όλων των καταγγελιών για βασανιστήρια σύµφωνα µε τους Κανόνες της Κωνσταντινούπολης που έχουν προσαρτηθεί στην απόφαση 2000/43 της Eπιτροπής των Ηνωµένων Εθνών για τα ανθρώπινα δικαιώµατα (CHR), - εξασφάλιση, όσο είναι δυνατόν, του ότι δεν θα χορηγείται αµνηστία για πράξεις βασανιστηρίων και εξασφάλιση του ότι η αµνηστία δεν θα στερεί από τα θύµατα το δικαίωµα δραστικής προσφυγής, περιλαµβανοµένης της αποζηµίωσης και της αποκατάστασης. Οµάδες οι οποίες χρήζουν ειδικής προστασίας - θέσπιση και εφαρµογή προτύπων και µέτρων σχετικά µε τις γυναίκες, τα παιδιά, τους πρόσφυγες, τους αιτούντες άσυλο, τα εκτοπισθέντα στο εσωτερικό µιας χώρας άτοµα, τους διακινούµενους εργαζοµένους και άλλες οµάδες οι οποίες χρήζουν ειδικής προστασίας έναντι των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης. 7

8 Πρόβλεψη εσωτερικών διαδικασιών για τις καταγγελίες και αναφορές σχετικά µε βασανιστήρια και κακή µεταχείριση θέσπιση και εφαρµογή αποτελεσµατικών εσωτερικών διαδικασιών για την ανταπόκριση σε καταγγελίες και αναφορές σχετικά µε βασανιστήρια και κακή µεταχείριση σύµφωνα µε τους Κανόνες της Κωνσταντινούπολης καθώς και τη διερεύνησή τους, εξασφάλιση της προστασίας των πιθανολογούµενων θυµάτων βασανισµού ή κακής µεταχείρισης, των µαρτύρων, των προσώπων που διεξάγουν την έρευνα και των οικογενειών τους από βιαιοπραγίες, απειλές βιαιοπραγιών ή οποιαδήποτε άλλη µορφή εκφοβισµού ή αντίποινου που ενδέχεται να προκαλέσει η αναφορά ή η διερεύνησή της. Επανόρθωση και αποκατάσταση των θυµάτων παροχή επανόρθωσης στα θύµατα βασανισµού και κακής µεταχείρισης και στα εξαρτώµενα από αυτά πρόσωπα, περιλαµβανοµένης δίκαιης και επαρκούς αποζηµίωσης καθώς και κατάλληλης ιατρικής περίθαλψης και κοινωνικής και ιατρικής αποκατάστασης. Πρόβλεψη εσωτερικών µηχανισµών επίσκεψης πρόβλεψη επισκέψεων από εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών οι οποίοι διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα στους χώρους όπου κρατούνται τα πρόσωπα που στερούνται της ελευθερίας τους. Καθιέρωση εθνικών θεσµών εξέταση της δηµιουργίας και λειτουργίας και, ανάλογα µε την περίπτωση, της ενίσχυσης εθνικών θεσµών (λ.χ. διαµεσολαβητών για τα δικαιώµατα του ανθρώπου ή επιτροπών για τα δικαιώµατα του ανθρώπου) που θα µπορούν να ασχολούνται αποτελεσµατικά µε την πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης. Αποτελεσµατική εκπαίδευση εκπαίδευση του προσωπικού επιβολής του νόµου και του στρατιωτικού προσωπικού καθώς και του ιατρικού προσωπικού (στρατιωτικού και µη) ώστε να ενεργούν σύµφωνα µε τα συναφή διεθνή πρότυπα, εξασφάλιση της εκπαίδευσης των δικαστών, των εισαγγελέων και των δικηγόρων όσον αφορά τα συναφή διεθνή πρότυπα, - εξασφάλιση του ότι οι µεταφορές εξοπλισµού και κατάρτισης για στρατιωτική ή αστυνοµική χρήση ή χρήση για σκοπούς ασφαλείας δεν θα διευκολύνουν τα βασανιστήρια και την κακή µεταχείριση, 8

9 - εξασφάλιση του ότι τα εκπαιδευτικά προγράµµατα για το προσωπικό επιβολής του νόµου θα περιλαµβάνουν εκπαίδευση σχετικά µε την πρόληψη της βίας κατά των γυναικών, τα δικαιώµατα του παιδιού και τη διάκριση λόγω φυλής ή γενετήσιου προσανατολισµού. Υποστήριξη του έργου του προσωπικού του ιατρικού τοµέα - παροχή στο προσωπικό του ιατρικού τοµέα της δυνατότητας να εργάζεται ανεξάρτητα και εµπιστευτικά όταν προετοιµάζει παρατηρήσεις σχετικά µε πιθανολογούµενες περιπτώσεις βασανιστηρίων και κακής µεταχείρισης, - προστασία των ιατρών, του ιατροδικαστικού προσωπικού και των λοιπών ιατρικών λειτουργών οι οποίοι αναφέρουν περιπτώσεις βασανιστηρίων και κακής µεταχείρισης. Αυτοψίες - πρόβλεψη ενδεδειγµένων ιατροδικαστικών εξετάσεων σε όλες τις περιπτώσεις σοβαρού τραυµατισµού κρατουµένων, - εξασφάλιση της διενέργειας αυτοψιών σύµφωνα µε τα διεθνώς ανεγνωρισµένα πρότυπα. Άλλες πρωτοβουλίες Η ΕΕ : * θα συνεχίσει να θέτει το ζήτηµα των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης σε διεθνή πλαίσια όπως τα Ηνωµένα Έθνη, το Συµβούλιο της Ευρώπης και ο ΟΑΣΕ. Η ΕΕ θα συνεχίσει να στηρίζει ενεργά τις συναφείς αποφάσεις των οργάνων των ΗΕ, περιλαµβανοµένης της Γενικής Συνέλευσης και της Επιτροπής ικαιωµάτων του Ανθρώπου, * θα στηρίζει τους συναφείς διεθνείς και περιφερειακούς µηχανισµούς (λ.χ. την επιτροπή κατά των βασανιστηρίων, την ευρωπαϊκή επιτροπή για την πρόληψη των βασανιστηρίων, τους αρµόδιους Ειδικούς Εισηγητές) και θα τονίζει την ανάγκη να συνεργάζονται τα κράτη µε τους εν λόγω µηχανισµούς, 9

10 * θα στηρίζει το Ταµείο Εθελοντικών Εισφορών των ΗΕ και θα παροτρύνει τις άλλες χώρες να µιµηθούν το παράδειγµά της, * θα προσφέρει κοινή ή διµερή συνεργασία για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης, * θα στηρίζει τη δηµόσια εκπαίδευση και τις εκστρατείες ευαισθητοποίησης κατά των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης, * θα υποστηρίζει το έργο συναφών εθνικών και ΜΚΟ για την καταπολέµηση των βασανιστηρίων και της κακής µεταχείρισης και θα διατηρεί διάλογο µε αυτούς, * θα συνεχίσει να χρηµατοδοτεί σχέδια για τη βελτίωση της κατάρτισης του προσωπικού και των συνθηκών στους χώρους κράτησης και θα διατηρήσει τη σηµαντική υποστήριξη που προσφέρει στα κέντρα αποκατάστασης θυµάτων βασανισµού σε ολόκληρο τον κόσµο. ΣΗΜΕΙΩΜΑ * Από την έναρξη της ισχύος του πρώτου προαιρετικού πρωτοκόλλου της η CPT θα είναι ανοικτή για προσχώρηση όσον αφορά κράτη που δεν συµµετέχουν στο Συµβούλιο της Ευρώπης µε πρόσκληση της Επιτροπής Υπουργών του Συµβουλίου της Ευρώπης. Το πρωτόκολλο θα πρέπει να επικυρωθεί από ένα ακόµη κράτος (Ουκρανία) πριν τεθεί σε ισχύ. Η επικύρωση της Ουκρανίας αναµένεται προσεχώς. 10

11 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Πέρα από τον κατάλογο πράξεων που περιλαµβάνεται στο εισαγωγικό τµήµα των κατευθυντήριων γραµµών η ΕΕ µπορεί να επικαλείται, εφόσον παρίσταται ανάγκη, κατά τις επαφές της µε τρίτες χώρες όσον αφορά βασανιστήρια και κακή µεταχείριση τους κατωτέρω κανόνες, πρότυπα και αρχές. ιακήρυξη των ΗΕ για την προστασία όλων των προσώπων από τα βασανιστήρια και άλλους τρόπους σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης ή τιµωρίας ιακήρυξη των ΗΕ για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών Σύµβαση των ΗΕ «περί του καθεστώτος των προσφύγων» ιακήρυξη των ΗΕ για την προστασία όλων των προσώπων από την αναγκαστική εξαφάνιση Αρχές των ΗΕ για την αποτελεσµατική πρόληψη και διερεύνηση των παράνοµων, αυθαίρετων και συνοπτικών εκτελέσεων Ελάχιστοι κανόνες των ΗΕ για τη µεταχείριση των κρατουµένων Βασικές αρχές των ΗΕ για τη µεταχείριση των κρατουµένων έσµη αρχών των ΗΕ για την προστασία όλων των προσώπων που τελούν υπό οιαδήποτε µορφή κράτησης ή φυλάκισης Κανόνες των ΗΕ για την προστασία ανηλίκων που στερούνται της ελευθερίας τους ιακήρυξη των ΗΕ για τις βασικές αρχές δικαιοσύνης για τα θύµατα της εγκληµατικότητας και της κατάχρησης εξουσίας Βασικές αρχές των ΗΕ για την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης Βασικές αρχές των ΗΕ για τα καθήκοντα των δικηγόρων Κατευθυντήριες γραµµές των ΗΕ για τα καθήκοντα των εισαγγελέων Ελάχιστοι κανόνες των ΗΕ για τα µη περιοριστικά της ελευθερίας µέτρα Κώδικας συµπεριφοράς των ΗΕ για το προσωπικό επιβολής του νόµου Βασικές αρχές των ΗΕ για τη χρήση βίας και πυροβόλων όπλων από το προσωπικό επιβολής του νόµου Αρχές των ΗΕ για την ιατρική δεοντολογία σχετικά µε τα καθήκοντα του υγειονοµικού προσωπικού και ιδίως των ιατρών όσον αφορά την προστασία των φυλακισµένων και κρατουµένων έναντι των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης ή τιµωρίας Αρχές των ΗΕ για την αποτελεσµατική πρόληψη και διερεύνηση των παράνοµων, αυθαίρετων και συνοπτικών εκτελέσεων 11

12 Αρχές για την αποτελεσµατική διερεύνηση και τεκµηρίωση των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης ή ταπεινωτικής µεταχείρισης ή τιµωρίας (Πρωτόκολλο της Κωνσταντινούπολης), που έχουν προσαρτηθεί στην απόφαση 2000/43 της Επιτροπής ικαιωµάτων του Ανθρώπου των ΗΕ ιασφαλίσεις για την κατοχύρωση των δικαιωµάτων όσων απειλούνται µε θανατική ποινή (απόφαση ECOSOC 1984/50) ιακήρυξη της Βιέννης και Πρόγραµµα ράσης Γενικές παρατηρήσεις της Επιτροπής ικαιωµάτων του Ανθρώπου των ΗΕ και ιδίως αριθ. 20 σχετικά µε το άρθρο 7 και αριθ. 21 σχετικά µε το άρθρο 10 του ιεθνούς Συµφώνου για τα ατοµικά και πολιτικά δικαιώµατα Γενική σύσταση αριθ. 19 της επιτροπής για την εξάλειψη των διακρίσεων κατά των γυναικών Αφρικανικός Χάρτης για τα δικαιώµατα του ανθρώπου και των λαών Αφρικανικός Χάρτης για τα δικαιώµατα και την ευηµερία του παιδιού Αµερικανική Σύµβαση των δικαιωµάτων του ανθρώπου ιαµερικανική Σύµβαση για την πρόληψη και την τιµωρία των βασανιστηρίων Συστάσεις της Επιτροπής Υπουργών του Συµβουλίου της Ευρώπης αριθ. R (87) 3 Ευρωπαϊκοί σωφρονιστικοί κανόνες αριθ. R (98) 7 Σχετικά µε τις δεοντολογικές και οργανωτικές πτυχές της υγειονοµικής περίθαλψης στη φυλακή αριθ. R (99) 3 Σχετικά µε την εναρµόνιση των κανόνων περί αυτοψίας αριθ. R (99) 22 Σχετικά µε την υπερπλήρωση των φυλακών και τη διόγκωση του αριθµού των κρατουµένων. 12