ΣΠΟΥ ΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΟΜΩΝ & ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ. Αµαλία Κουδούνη, Αρχ/των Μηχανικός

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΙΑΤΜΗΜΑΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ «ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ» ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ : ΠΟΛΕΟ ΟΜΙΑ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ ΣΠΟΥ ΑΣΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΧΩΡΙΚΩΝ ΟΜΩΝ & ΧΡΗΣΕΩΝ ΓΗΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΣΠΟΥ ΑΣΤΡΙΑ : Αµαλία Κουδούνη, Αρχ/των Μηχανικός ΘΕΜΑ : Θεσµικό πλαίσιο Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων (ΓΠΣ) και Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ). ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ : Μ.Αγγελίδης Ι ΑΣΚΟΝΤΕΣ : Α.Αραβαντινός Κ.Σερράος Β.Ιωάννου ΑΚΑ ΗΜΑΙΚΟ ΕΤΟΣ ΧΕΙΜΕΡΙΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελ. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 3 Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 Ι. Ιστορικό εξέλιξης του θεσµικού πλαισίου των πολεοδοµικών σχεδίων 4 ΙΙ. Το 1 ο θεσµικό πλαίσιο των Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων (ΓΠΣ) Ν.1337/83 6 ΙΙΙ. Ισχύον πλαίσιο Ν.2508/97 9 Β ΚΕΦΑΛΑΙΟ 13 Ι. Προδιαγραφές Σύνταξης ΓΠΣ Ν.1337/ Ν.2508/97 14 ΙΙ. Πλαίσιο χρήσεων γης 14 Γ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 15 Ι. ΓΠΣ Μυτιλήνης Ν.Λέσβου 15 α. Το ΓΠΣ του Ν.1337/83 15 β. Το ΓΠΣ του Ν.2508/97 20 γ. Νέα πρόταση ΓΠΣ (Ν.2508/97) 21 ΙΙ. ιαπιστώσεις 25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Συµπεράσµατα Προβληµατισµοί Προτάσεις 27 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΗΓΕΣ 29 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 30 2

3 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στόχος της εργασίας αυτής είναι να περιγράψει σε γενικές γραµµές το περιεχόµενο και το χαρακτήρα των Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων (ΓΠΣ) και των Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) όπως προβλέπεται από το Νόµο για τη «Βιώσιµη οικιστική ανάπτυξη των πόλεων και οικισµών της Χώρας και άλλες διατάξεις» (Ν.2508/97). Το «νέο» ΓΠΣ (ή ΣΧΟΟΑΠ) ως µετεξέλιξη του ΓΠΣ που προβλεπόταν από το «µεταβατικό» Νόµο «Επέκταση των πολεοδοµικών σχεδίων, οικιστική ανάπτυξη και σχετικές ρυθµίσεις» (Ν.1337/83), έχει µεγαλύτερη χωρική εµβέλεια µε στόχο να αποτελέσει αποτελεσµατικότερο εργαλείο πολεοδοµικού σχεδιασµού για τη βιώσιµη ανάπτυξη των πόλεων, των οικισµών αλλά και για την προστασία του αγροτικού χώρου, των ευαίσθητων περιοχών (παράκτιος χώρος, ορεινοί όγκοι κ.α.). Η ρύθµιση του χώρου, στο σύνολο της εδαφική περιφέρειας των «Καποδιστριακών» ΟΤΑ αποσκοπεί στον ορθολογικό πολεοδοµικό σχεδιασµό, τον έλεγχο της εκτός σχεδίου δόµησης και την αποτελεσµατικότερη προστασία των ευαίσθητων περιοχών. Στην εργασία αυτή επίσης θα αναπτυχθούν θέµατα των προδιαγραφών για τη σύνταξη των µελετών ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ καθώς του βασικού πλαισίου καθορισµού των χρήσεων γης σε αυτά και θα επιχειρηθεί η καταγραφή προβληµάτων αδυναµιών και ελλείψεων που σε σηµαντικό βαθµό ευθύνονται για την µη εφαρµογή του Νόµου µέχρι σήµερα, οκτώ χρόνια µετά την ψήφισή του (δεν έχει εγκριθεί κανένα ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ πλην της Αττικής όπου όµως δεν έχει γίνει η διοικητική αναδιάρθρωση των ΟΤΑ α βαθµού). Οι διαφορές σε σχέση µε τα «παληά» ΓΠΣ, του Ν.1337/83 σε ό,τι αφορά στο περιεχόµενο και το χαρακτήρα των δεσµεύσεων θα σχολιαστούν σε ένα παράδειγµα ΓΠΣ (Μυτιλήνης). Τέλος θα καταγραφούν οι διαπιστώσεις, ο προβληµατισµός και κάποιες ιδέες για τη βελτίωση και συµπλήρωση του υπάρχοντος θεσµικού πλαισίου που µπορεί να συµβάλλουν στην κατεύθυνση ολοκλήρωσής του και αποσαφήνισης του δεσµευτικού ή κατευθυντήριου στρατηγικού χαρακτήρα των ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Η εργασία στηρίχθηκε σε µελέτη βιβλιογραφίας στο ΕΜΠ καθώς και σε πηγές όπως το ΥΠΕΧΩ Ε, τον ΟΡΣΑ καθώς και σε στοιχεία της µελέτης του νέου ΓΠΣ του ήµου Μυτιλήνης. Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλονται στην οµάδα εκπόνησης της µελέτης αυτής, που ευγενώς µας διέθεσαν στοιχεία της Β φάσης της µελέτης τους. 3

4 Α ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. Ιστορικό εξέλιξης του θεσµικού πλαισίου των πολεοδοµικών σχεδίων Το έτος 1923 αποτέλεσε σταθµό στην ιστορία του πολεοδοµικού σχεδιασµού, γιατί τότε ψηφίστηκε στις 17.7/ το Ν.. «Περί Σχεδίων Πόλεων, Κωµών και Συνοικισµών του Κράτους και οικοδοµής αυτών». Το /γµα αυτό αποτέλεσε για µισό περίπου αιώνα το κύριο νοµοθετικό πλαίσιο για τον πολεοδοµικό σχεδιασµό της χώρας και την έγκριση των γνωστών σε όλους ρυµοτοµικών σχεδίων ή σχεδίων πόλεων. Το πλαίσιο αυτό ακόµα και σήµερα εφαρµόζεται για την τροποποίηση και εφαρµογή των παλιών αυτών ρυµοτοµικών σχεδίων (εγκεκριµένων προ του 1983). Μετά το Β Παγκόσµιο Πόλεµο στην Ελλάδα εκτός από την εφαρµογή του παραπάνω πλαισίου, έχουµε µόνο αποσπασµατικές µελέτες, που εστιάζονται στην περιοχή της πρωτεύουσας (Σχέδιο Ανασυγκροτήσεως Πρωτευούσης από τον Κ.Μπίρη /ντή του Σχεδίου Πόλης του ήµου Αθηναίων). Το σχέδιο αυτό, όπως και δύο µεταγενέστερα για το Λεκανοπέδιο Αθηνών του Υπουργείου Ανοικοδοµήσεως το 1947 και της Υπηρεσίας Οικισµού του Υ Ε το 1954 (Γραφείο Χωροταξικών και Πολεοδοµικών Μελετών οξιάδη ) δεν θεσµοθετήθηκαν ποτέ. Στις αρχές της δεκαετίας του 60 εκπονούνται µια σειρά ρυθµιστικών σχεδίων τόσο στην Πρωτεύουσα, όσο και σε άλλες πόλεις της χώρας (Μεσολόγγι, Λάρισα κ.α.) που όµως και αυτά δεν έτυχαν εφαρµογής. Ένα άλλο πλαίσιο νόµων της εποχής της δικτατορίας και συγκεκριµένα : α. το Ν /71 «Περί ενεργού πολεοδοµίας» και β. το Ν /72 «Περί ρυθµιστικών σχεδίων», δεν είχαν επίσης καµία εφαρµογή. Ειδικότερα µε το Ν /72 επιδιώχθηκε η θεσµοθέτηση µέσω των Ρυθµιστικών Σχεδίων, σχεδίων χρήσεων γης στις αστικές περιοχές. Το περιεχόµενο του Ν. /τος αυτού (χρήσεις γης) περιλαµβάνεται στα Γενικά Πολεοδοµικά Σχέδια του µεταγενέστερου Ν.1337/83, βάσει του οποίου θεωρείται ως «σιωπηρά» καταργηµένο. Τοµή για την αντίληψη του περιεχοµένου του πολεοδοµικού σχεδιασµού απετέλεσε το Σύνταγµα του 1975 και ιδίως το άρθρο 24, µε το οποίο τέθηκαν νέες βάσεις για τις υποχρεώσεις και αρµοδιότητες του κράτους να ελέγχει την πολεοδοµική ανάπτυξη και την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. 4

5 Το Σύνταγµα καθιερώνει το περιβάλλον ως έννοµο προστατευτέο αγαθό, ανάγει την ποιότητα ζωής σε νοµική έννοια που προστατεύεται από το Κράτος. Προβλέπει για πρώτη φορά δύο στάδια σχεδιασµού, το χωροταξικό σχεδιασµό και προγραµµατισµό και στη συνέχεια τον πολεοδοµικό σχεδιασµό. Επιβάλλει επίσης την εισφορά σε γη και σε χρήµα, ως υποχρέωση των ιδιοκτησιών που εντάσσονται σε σχέδιο πόλης. Κατ εφαρµογή του Συντάγµατος ψηφίσθηκαν νόµοι και λήφθηκαν µέτρα νοµοθετικού και διοικητικού περιεχοµένου. Σηµαντικότεροι από αυτούς τους Νόµους είναι ο Ν.360/76 «Περί χωροταξίας και περιβάλλοντος», ο Ν.947/79 «Περί οικιστικών περιοχών», ο Ν.880/79 «Περί καθορισµού ανωτάτου ορίου Σ., εισαγωγής του θεσµού ΜΣ και άλλων διαρρυθµίσεων της πολεοδοµικής νοµοθεσίας», ο Ν.1032/80 «Περί συστάσεως Υπουργείου Χωροταξίας, Οικισµού και Περιβάλλοντος». Ειδικότερα ο Ν.947/79 «Περί οικιστικών περιοχών» αποτελεί την «πρώτη γραφή» του πολεοδοµικού πλαισίου που καθιερώνει τα δύο στάδια πολεοδοµικού σχεδιασµού (γενικό και ειδικό) και τους τρόπους και εργαλεία της πολεοδοµικής και οικιστικής ανάπτυξης που σταδιακά αναδιαµορφώθηκαν και εξελίχθηκαν στις σύγχρονες µορφές µε τις οποίες ισχύουν σήµερα. Συγκεκριµένα εκδόθηκαν : το Π. /γµα 81/80 για τη θεσµοθέτηση γενικών και ειδικών κατηγοριών χρήσεων γης των οικιστικών περιοχών, το οποίο αντικαταστάθηκε από το Π. /γµα της 23.2/ «περιεχόµενο και κατηγορίες χρήσεων γης» που είναι το ισχύον πλαίσιο των χρήσεων γης στον αστικό χώρο, τα Π. /γµατα 6/ και 5/ (για την Αττική) για την εκτός σχεδίου δόµηση, το Π. /γµα 2/ για τη δόµηση στους οικισµούς που προϋφίστανται του έτους Παράλληλα, ορισµένες διατάξεις άλλων νόµων ρυθµίζουν συµπληρωµατικά θέµατα που επηρεάζουν την οικιστική ανάπτυξη και την προστασία ευαίσθητων περιοχών και φυσικών σχηµατισµών όπως : ο Ν.998/79 «περί προστασίας των δασών και των δασικών εν γένει εκτάσεων της χώρας», ο Ν.960/79 «περί υποχρέωσης δηµιουργίας χώρων στάθµευσης», ο Ν.880/79 «ανώτατα όρια Σ µεταφορά Σ, οριοθέτηση ρεµάτων κ.α.». Το «πλέγµα» αυτών των βασικών νοµοθετηµάτων ήταν φαίνεται εξαιρετικά «βαρύ» για την ελληνική κοινωνία της εποχής εκείνης και είχε σαν αποτέλεσµα (εκτός από την αποποµπή του τότε Υπουργού) την εφαρµογή µόνον εκείνων των διατάξεων που ήσαν εξέλιξη των κανονιστικών όρων δόµησης (οικισµοί, εκτός σχεδίου δόµηση) και την πορεία συνεχών αλλαγών, προσαρµογών των άλλων των βασικών διατάξεων που αφορούσαν την 5

6 οικιστική ανάπτυξη και το χωρικό σχεδιασµό, ώστε να προσαρµοστούν στα µεγέθη εκείνα που ήταν αποδεκτά στις κοινωνικές συνθήκες της εποχής εκείνης. ΙΙ. Το 1 ο θεσµικό πλαίσιο των Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων Ο Ν.1337/ Γενικά 1.1. Ο Νόµος 1337/1983 είχε αρχικά χαρακτήρα µεταβατικό (για µια 5ετία η οποία ανανεώθηκε και µετά καταργήθηκε ως δεσµευτική ηµεροµηνία) καθόσον δηµιουργήθηκε για να αντιµετωπίσει άµεσα, τα χρονίζοντα προβλήµατα της αυθαίρετης δόµησης κύριας (πρώτης) κατοικίας που ήταν χαρακτηριστικό γνώρισµα των ελληνικών πόλεων και να εξασφαλίσει στοιχειωδώς την οργάνωσή τους µε την αναγκαία τεχνική και κοινωνική υποδοµή. Η οργάνωση των πόλεων και οικισµών µε πληθυσµό µεγαλύτερο των κατοίκων γίνεται, βάσει του Ν.1337/83 σε δύο επίπεδα µελετών : α. Την εκπόνηση και έγκριση Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου και β. Την εκπόνηση και έγκριση Πολεοδοµικής Μελέτης (ΠΜ Επέκτασης ή/και αναθεώρησης ισχύοντος ρυµοτοµικού σχεδίου) που εξειδικεύει τις κατευθύνσεις του ΓΠΣ. Επίσης µετά την έγκριση της πολεοδοµικής µελέτης, το ρυµοτοµικό σχέδιο εφαρµόζεται µε την ενιαία µελέτη της Πράξης Εφαρµογής του. Στην εργασία αυτή αναλυτικότερα θα αναφερθούµε στο πρώτο το γενικό επίπεδο της µελέτης δηλαδή του ΓΠΣ Η πολεοδόµηση περιοχών δεύτερης/παραθεριστικής κατοικίας προβλέφθηκε µε ιδιαίτερο θεσµικό πλαίσιο που εκδόθηκε κατ εξουσιοδότηση του Ν.1337/83, δηλαδή το Π.. της 16.8/ , το οποίο µεταγενέστερα συµπληρώθηκε µε απαραίτητη µελέτη γενικού επιπέδου δηλαδή το ΣΧΑΠ (Σχέδιο Ανάπτυξης Περιοχών Παραθεριστικής Κατοικίας) βάσει του Ν.2242/94. Επίσης µε ιδιαίτερο θεσµικό πλαίσιο προβλέφθηκε η οριοθέτηση και η πολεοδόµηση αλλά και η επέκταση µικρών οικισµών µε πληθυσµό µέχρι κατοίκους, οι οποίοι υπήρχαν το 1983, δηλαδή τα Π. /γµατα 24.4/ όπως συµπληρώθηκε µεταγενέστερα και ισχύει και σήµερα. Με τα διατάγµατα αυτά καθιερώθηκαν απλούστερες διαδικασίες και µελέτες για το σχεδιασµό των µικρών οικισµών, µε δυσµενείς δυστυχώς επιπτώσεις για τη φυσιογνωµία τους αλλά και για τον εξωαστικό χώρο και για το περιβάλλον Τέλος, για τις περιοχές που παραµένουν «αρρύθµιστες» µετά το σχεδιασµό που επιχειρείται µε τα σχέδια των προηγούµενων παραγράφων θεσµοθετείται ζώνη οικιστικού ελέγχου (ΖΟΕ) µελέτη η οποία στόχο και περιεχόµενο έχει την επιβολή µέτρων και περιορισµών 6

7 στην κατάτµηση και τις χρήσεις γης του περιαστικού χώρου για την προστασία του. 2. Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο (ΓΠΣ) 2.1. Χωρική εµβέλεια Περιεχόµενο Το ΓΠΣ «αναγνωρίζει» την «πραγµατική» πόλη του Οι επεκτάσεις του σχεδίου και οι εντάξεις στο σχέδιο οικισµών που στερούνται σχεδίου πραγµατοποιούνται κατά οργανικές πολεοδοµικές ενότητες (γειτονιές) και καλύπτουν όλες τις πολεοδοµηµένες ή προς πολεοδόµηση περιοχές ενός τουλάχιστον ήµου. Το σχέδιο αυτό αποτελεί τη γενική πρόταση πολεοδοµικής οργάνωσής τους, µετά από εκτίµηση των οικιστικών αναγκών και των προβλεποµένων επιπτώσεων της πολεοδοµικής ρυθµίσεως στο φυσικό και οικιστικό περιβάλλον για την επόµενη 5ετία (κατά κανόνα) Το ΓΠΣ αποτελείται από χάρτες, σχέδια, διαγράµµατα και κείµενα, ώστε να περιέχει ιδιαίτερα : α. Τα όρια της κάθε πολεοδοµικής ενότητας. β. Την υποδιαίρεση της περιοχής σε ζώνες, πυκνοδοµηµένες, αραιοδοµηµένες ή αδόµητες. γ. Τη γενική εκτίµηση των αναγκών σε κοινόχρηστους χώρους, κοινωφελείς εξυπηρετήσεις και δηµόσιες παρεµβάσεις ή ενισχύσεις στον τοµέα της στέγης. δ. Τη γενική πρόταση πολεοδοµικής οργανώσεως των πολεοδοµικών ενοτήτων σε συνάρτηση µε τις παραπάνω ανάγκες, που αναφέρεται ειδικότερα : στις χρήσεις γης, στα κέντρα, στο κύριο δίκτυο κυκλοφορίας, στην πυκνότητα, στον µέσο Σ και στις τυχόν απαγορεύσεις δοµήσεως και χρήσεων, στην επιλογή των τρόπων αναπτύξεως ή αναµορφώσεως µε τον καθορισµό των αντιστοίχων ζωνών και στην εκτίµηση των αναµενοµένων επιπτώσεων στο περιβάλλον, στις Ζώνες Ειδικής Ενίσχυσης ΖΕΕ δηλαδή στις περιοχές στις οποίες κατά προτεραιότητα διοχετεύονται στεγαστικά δάνεια, ενισχύσεις, στον προσδιορισµό περιοχών προβληµατικών εντός ρυµοτοµικών σχεδίων ή οικισµών που πρέπει να αναµορφωθούν µε την επιβολή εισφοράς γης, και, τέλος, στους πόρους για την εφαρµογή της πολεοδοµικής µελέτης. Επίσης το ΓΠΣ είναι δυνατόν να καθορίζει τη χωροθέτηση περιοχών διαφόρων χρήσεων, βιοµηχανικών, βιοτεχνικών ή άλλων ειδικών στη Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου περί την πόλη ή τον οικισµό Εκπόνηση Έγκριση ΓΠΣ Αρµόδια όργανα (άρθρο 3) Η κίνηση της διαδικασίας για τη σύνταξη ΓΠΣ γίνεται µε πρωτοβουλία είτε των ΟΤΑ είτε του Υπουργείου ΠΕΧΩ Ε, µετά από ενηµέρωση των 7

8 ΟΤΑ. Η Απόφαση του Υπουργού, η οποία προσδιορίζει και τα όρια της περιοχής του ΓΠΣ, δηµοσιεύεται στο ΦΕΚ. Επιδιώκεται η συµµετοχή των πολιτών µε κάθε πρόσφορο τρόπο, π.χ. ενηµέρωση από τον τύπο, ανοικτές συγκεντρώσεις. Ο φάκελος πρέπει να συµπληρώνεται µε τη γνώµη των αρµοδίων νοµαρχιακών ή περιφερειακών υπηρεσιών των Υπουργείων Εθνικής Οικονοµίας, Οικονοµικών, Γεωργίας, Πολιτισµού και Επιστηµών, ΠΕΧΩ Ε, Βιοµηχανίας Ενέργειας και Τεχνολογίας, του ΕΟΤ και άλλων ηµοσίων Υπηρεσιών ή Οργανισµών Κοινής Ωφέλειας, των οποίων η δραστηριότητα επεκτείνεται στη περιοχή του ΓΠΣ. Αν η διαδικασία κινείται από το ΥΠΕΧΩ Ε απαιτείται και η γνωµοδότηση του ήµου. Το σύνολο των απόψεων και ο φάκελος εισάγεται από την αρµόδια Υπηρεσία του ΥΠΕΧΩ Ε για συζήτηση στο Συµβούλιο ΧΟΠ 1 του Νοµού, που µπορεί να γνωµοδοτήσει θετικά ή αρνητικά ή και να προτείνει τροποποιήσεις. Η γνωµοδότηση αυτή, όπως άλλωστε και εκείνη του ήµου, δεν είναι υποχρεωτικές για τον Υπουργό. Αυτός µπορεί : α. Να εγκρίνει την πρόταση. β. Να απορρίψει µε αιτιολογηµένη απόφαση την πρόταση του ΟΤΑ. γ. Να τροποποιήσει την πρόταση, εφόσον κρίνει ότι θα προκαλέσει δυσανάλογα µεγάλες δαπάνες για το ηµόσιο, τον ήµο ή την Κοινότητα, ή επιβλαβείς συνέπειες για την εθνική οικονοµία, την προστασία του φυσικού ή πολιτιστικού περιβάλλοντος ή τους γενικότερους αναπτυξιακούς στόχους. Το ΓΠΣ εγκρίνεται µε Απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε, που περιλαµβάνει την πρόταση της µελέτης και τους σχετικούς χάρτες, δηµοσιεύεται στο ΦΕΚ και συνιστά πράξη αναγνωρίσεως της περιοχής που περιλαµβάνεται εντός των ορίων του ως «οικιστικής» Συνέπειες Μετά την έναρξη των διαδικασίας για τη σύνταξη της µελέτης του ΓΠΣ ο Υπουργός ΠΕΧΩ Ε µε απόφασή του που δηµοσιεύεται στο ΦΕΚ µπορεί να αναστείλει τη χορήγηση αδειών οικοδοµής και τις οικοδοµικές εργασίες στην περιοχή ή σε τµήµατά της και να απαγορεύσει την κατάτµηση των ιδιοκτησιών σε µικρότερο εµβαδόν από εκείνο που ορίζεται στην απόφαση. Η αναστολή αυτή και η απαγόρευση ισχύουν µέχρι την έγκριση του ΓΠΣ και πάντως όχι παραπάνω από ένα εξάµηνο από την έκδοση της σχετικής αποφάσεως που µπορεί να παραταθεί για ένα εξάµηνο ακόµη (συνολικά 1 έτος). Μετά την έγκριση του ΓΠΣ (άρθρο 5) α. Επιτρέπεται κάθε δόµηση στην περιοχή, σύµφωνα µε τους όρους της εκτός σχεδίου δοµήσεως, µόνον εφόσον η χρήση δεν είναι αντίθετη µε τις επιτρεπόµενες χρήσεις του ΓΠΣ. β. Οι ηµόσιες Υπηρεσίες, οι Οργανισµοί και οι Επιχειρήσεις Κοινής Ωφέλειας είναι υποχρεωµένες να προσαρµόσουν τα στεγαστικά τους προγράµµατα και τα σχέδια αναπτύξεως των 1 Μετά την καθιέρωση της αιρετής αυτοδιοίκησης 2 ου βαθµού µε το Ν.218/1994 και τη σχετική νοµολογία του Συµβουλίου της Επικρατείας καθιερώθηκε ως υποχρεωτική η γνωµοδότηση του Κεντρικού ΣΟΧΠ και προαιρετική η γνώµη του ΣΧΟΠ του νοµού. 8

9 δικτύων υποδοµής ή παροχής υπηρεσιών για την ικανοποίηση των αναγκών της περιοχής σύµφωνα µε τις προβλέψεις του ΓΠΣ. γ. Είναι δυνατή η αναγκαστική απαλλοτρίωση για σκοπούς που προβλέπονται ρητά στο νόµο. δ. Από τη δηµοσίευση της αποφάσεως για την έναρξη της διαδικασίας συντάξεως ΓΠΣ µέχρι την έγκριση της πράξης εφαρµογής, το ηµόσιο και οι ΟΤΑ µπορούν να ασκήσουν «δικαίωµα προτιµήσεως αγοράς επί ίσοις όροις» σύµφωνα µε τις διατάξεις του άρθρου 55 του Ν.947/ Σηµαντικότερο ίσως γεγονός από την καθιέρωση του Ν.1337/83, όσον αφορά στο θέµα των Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων, ήταν η ευρεία εφαρµογή του, µέσω του Προγράµµατος της ΕΠΑ (Επιχείρηση Πολεοδοµική Ανασυγκρότηση) του ΥΠΕΧΩ Ε. Στο πλαίσιο του προγράµµατος αυτού εκπονήθηκαν και εγκρίθηκαν ΓΠΣ σε όλες τις πόλεις της χώρας πληθυσµού µεγαλύτερου των κατοίκων (ακόµα και σε ορισµένες µικρότερες µετά από Απόφαση των οικείων ΟΤΑ). Η εφαρµογή δε του Νόµου ήταν άµεση, αφού τα πρώτα ΓΠΣ εγκρίνονται το 1985 δηλαδή 2-2,5 χρόνια περίπου από την ψήφισή του. ΙΙΙ. Ισχύον Πλαίσιο Ν.2508/ Το ισχύον πλαίσιο για τη «βιώσιµη ανάπτυξη» των πόλεων και οικισµών της χώρας εµπλουτίζεται µε την πρόβλεψη εκπόνησης : ρυθµιστικών σχεδίων σε 6 σηµαντικά οικιστικά αστικά κέντρα κατ αναλογία των ρυθµιστικών σχεδίων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης, Σχεδίου Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) για ΟΤΑ µε οικισµούς που ο πληθυσµός ενός εκάστου είναι µικρότερος των κατοίκων. ηλαδή και ο αγροτικός χώρος οργανώνεται πολεοδοµικά µε το σχέδιο αυτό που εκπονείται κατ αναλογία του ΓΠΣ. 2. Όµως και το περιεχόµενο και η χωρική εµβέλεια του ΓΠΣ βάσει του Ν.2508/1997 (άρθρο 4) είναι διαφορετικά. Ειδικότερα : 2.1. Χωρική εµβέλεια ΓΠΣ Επεκτείνεται η χωρική εµβέλεια του ΓΠΣ, το περιεχόµενο και οι συνέπειές του σε σχέση µε το Ν.1337/83, έτσι ώστε η συµβολή του στον πολεοδοµικό σχεδιασµό να είναι αποτελεσµατικότερη. Περιφέρεια εφαρµογής του ΓΠΣ είναι ολόκληρη η εδαφική περιφέρεια ενός νέου ΟΤΑ που προέκυψε από τη συνένωση περισσότερων 2 Πρέπει να επισηµανθεί ότι ο θεσµός αυτός, που µπορεί να είναι βασικό εργαλείο άσκησης πολιτικής γης δεν έχει ολοκληρωθεί στο θεσµικό πεδίο (προβλεπόταν η έκδοση Π. /τος που δεν εκδόθηκε) και δε λειτούργησε. 9

10 παλαιών (Ν.2539/97 «Συγκρότηση της Πρωτοβάθµιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης»), στην οποία περιλαµβάνεται ένας τουλάχιστον οικισµός µε πληθυσµό άνω των κατοίκων σύµφωνα µε την τελευταία απογραφή. Κατ εξαίρεση, αν το σύνολο των αστικών και περιαστικών χώρων του ενός ή περισσότερων οικισµών άνω των κατοίκων δεν καλύπτει ολόκληρη την εδαφική περιφέρεια του νέου ΟΤΑ, λόγω ιδίως του µεγάλου αριθµού των συνενωθέντων ήµων και Κοινοτήτων και της µεγάλης αποστάσεως µεταξύ τους, και συντρέχουν δυσµενείς συγκοινωνιακές συνθήκες, είναι δυνατόν να συντάσσονται περισσότερα από ένα ΓΠΣ για τους οικισµούς αυτούς και να αφορούν στους αστικούς ή περιαστικούς χώρους τους. Για το τυχόν λοιπό τµήµα του νέου ΟΤΑ, δηλαδή τον µη αστικό ή περιαστικό χώρο, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις, εκπονείται ΣΧΟΟΑΠ. Οι ΟΤΑ στους οποίους δεν έχει επέλθει µεταβολή µπορεί να περιλαµβάνονται σε ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ ενός νέου ΟΤΑ. Σε διαφορετική περίπτωση εκπονείται ένα τέτοιο σχέδιο µόνο για τη δική τους περιφέρεια (άρθρο 24 Ν.2539/97). Ο περιαστικός χώρος συγκεκριµενοποιείται σε κάθε περίπτωση από τη µελέτη, η οποία πρέπει να τεκµηριώνει την έκτασή του µε συγκεκριµένα στοιχεία. Ειδικότερα, αν το ΓΠΣ αναφέρεται σε περιοχή εντός ΡΣ, µπορεί να αφορά σε έναν ήµο ή Κοινότητα, ανεξαρτήτως του πληθυσµού του, και πρέπει να εναρµονίζεται προς τις γενικές κατευθύνσεις και τα προγράµµατα του ΡΣ Περιεχόµενο ΓΠΣ Το ΓΠΣ καλύπτει : Όλες τις πολεοδοµηµένες περιοχές ενός ΟΤΑ ή περισσοτέρων, δηλαδή εκείνες που έχουν εγκεκριµένο σχέδιο σύµφωνα είτε µε το Ν.1337/83 είτε µε την προηγούµενη νοµοθεσία (Ν ), καθώς και τους οικισµούς πριν από το Όλες τις προς πολεοδόµηση περιοχές, συνεχόµενες ή µη προς τις πολεοδοµηµένες, στο µέτρο που η πολεοδόµηση αυτών κρίνεται απολύτως αναγκαία ενόψει µελλοντικών αναγκών. Οι περιοχές αυτές µπορεί να είναι κύριας ή δεύτερης κατοικίας, εγκαταστάσεων παραγωγικών δραστηριοτήτων, όπως παραγωγικά πάρκα (ΒΙΟΠΑ, ΒΙΠΑ), τουριστικές ζώνες κλπ. Περιοχές ειδικής προστασίας (ΠΕΠ), οι οποίες δεν πρόκειται να πολεοδοµηθούν, αλλά λόγω της φύσης τους (ιστορικό ή λαογραφικό ενδιαφέρον, βιότοποι, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους) ή της θέσης τους απαιτούν ειδική προστασία. Τα προϋφιστάµενα µέτρα προστασίας εντάσσονται στο ΓΠΣ, στο οποίο ορίζονται οι επιτρεπόµενες χρήσεις, τα όρια κατατµήσεως και άλλοι περιορισµοί. Περιοχές γύρω από πόλεις ή οικισµούς, στις οποίες απαιτείται έλεγχος και περιορισµός της οικιστικής αναπτύξεως, συµπεριλαµβανοµένων και των ΖΟΕ. Οι σχετικές µε αυτές 10

11 ρυθµίσεις µπορούν να τροποποιηθούν και να επιβληθούν µέτρα µεγαλύτερης προστασίας. Περιοχές ειδικά ρυθµιζόµενης πολεοδόµησης (ΠΕΡΠΟ). Τµήµατα των οικισµών, που χρειάζονται ανάπλαση ή αναµόρφωση, καθώς και Ζώνες Ειδικής Ενίσχυσης. Το ειδικότερο περιεχόµενο των νέων ΓΠΣ, όπως άλλωστε και των προηγούµενων, αποτελείται από τους απαραίτητους χάρτες, σχέδια, διαγράµµατα κλπ., καθορίζει το µέγεθος και τα όρια των πολεοδοµικών ενοτήτων, τις χρήσεις γης, και συνιστά την πρόταση για την πολεοδοµική οργάνωση, ανάπτυξη ή ανάπλασή τους. Το περιεχόµενο της πρότασης αυτής δεν διαφέρει από εκείνο της πρότασης του ΓΠΣ του Ν.1337/83. ιευκρινίζεται, όµως, ότι ο µέσος Σ της περιοχής υπολογίζεται και αφορά µόνον στις οικοδοµήσιµες εκτάσεις των οικοδοµικών τετραγώνων και όχι στη συνολική έκταση της περιοχής, δηλαδή για τον καθορισµό του δεν συνυπολογίζονται οι κοινόχρηστοι χώροι και µπορεί να καθορίζεται και για τµήµα της πολεοδοµικής ενότητας. Καταργείται η έννοια των «πυκνοδοµηµένων» περιοχών για τις νέες µελετούµενες περιοχές και δεν υπάρχει πλέον διάκριση α και β κατοικίας Έγκριση, αναθεώρηση και τροποποίηση ΓΠΣ Το ΓΠΣ εγκρίνεται µε απόφαση του Γενικού Γραµµατέα της Περιφέρειας µετά από γνώµη του Περιφερειακού Συµβουλίου Χωροταξίας Οικισµού και Περιβάλλοντος ή των Εκτελεστικών Επιτροπών των Οργανισµών ΡΣ, όπου έχουν συσταθεί. Για τις περιοχές της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης αρµόδιος είναι ο Υπουργός ΠΕΧΩ Ε, εφαρµοζοµένων των σχετικών διατάξεων των ειδικών νόµων για τα αντίστοιχα ΡΣ αυτών των περιοχών. Κατά τα λοιπά εφαρµόζονται αναλόγως οι αντίστοιχες διατάξεις του Ν.1337/83. Εισάγεται ο κανόνας ότι απαγορεύεται η αναθεώρηση ή η τροποποίηση του ΓΠΣ πριν από την παρέλευση πενταετίας από την έγκρισή του. Εξαιρέσεις είναι δυνατές µόνον σε τρεις περιοριστικά αναφερόµενες περιπτώσεις : α. Καθορισµού Περιοχής Ειδικής Προστασίας. β. Ορισµού Ζωνών Ειδικών Περιβαλλοντικών Ενισχύσεων. γ. Όταν πρέπει να αντιµετωπισθούν εξαιρετικές πολεοδοµικές ανάγκες, που δεν µπορούν να καλυφθούν στο πλαίσιο του ΓΠΣ και αφορούν χώρους κοινωνικού εξοπλισµού ή έργα, προγράµµατα και κυκλοφοριακές παρεµβάσεις µεγάλης κλίµακας ή τεχνικής υποδοµής. Επίσης όταν πρέπει το ΓΠΣ να εναρµονιστεί µε κατευθύνσεις των πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασµού. Η αναθεώρηση ή τροποποίηση των ήδη εγκεκριµένων ΓΠΣ σύµφωνα µε το Ν.1337/83, γίνεται πλέον κατά τις διατάξεις του νέου Νόµου Συνέπειες ΓΠΣ α. Ενάρξεως διαδικασίας 11

12 Προκειµένου να εκπονηθεί και να εγκριθεί ένα ΓΠΣ εξακολουθεί να ισχύει ο κανόνας της δυνητικής αναστολής των οικοδοµικών αδειών και εργασιών µε απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε, στο σύνολο της περιοχής ή σε τµήµατά της, όπως και η απαγόρευση κατατµήσεως των ιδιοκτησιών σε µικρότερο εµβαδόν από εκείνο που ορίζεται στην απόφαση αναστολής. β. Εγκρίσεως ΓΠΣ ιευρύνονται οι συνέπειες για την έκδοση αδειών. Συγκεκριµένα απαγορεύεται η χορήγηση οικοδοµικών αδειών για την ανέγερση κτηρίων των οποίων η χρήση δεν συµβιβάζεται µε τις προβλεπόµενες από το σχέδιο χρήσεις τόσο στις περιοχές επεκτάσεων, όσο και στις περιοχές που «καταλαµβάνονται» από εγκεκριµένα ρυµοτοµικά σχέδια. Μετά την έγκριση του ΓΠΣ και µέχρι την αναθεώρηση του υφιστάµενου σχεδίου πόλεως ή ΓΠΣ της περιοχής, επιτρέπεται η έκδοση οικοδοµικών αδειών µε βάση τον µέσο συντελεστή δοµήσεως που ορίζεται στο νέο ΓΠΣ. Αν ο Σ που προβλέπεται από το υφιστάµενο σχέδιο είναι κατώτερος από τον οριζόµενο µέσο συντελεστή, οι οικοδοµικές άδειες εκδίδονται µε βάση τον κατώτερο Συντελεστή όµησης. Και στις περιπτώσεις υπάρχουν εξαιρέσεις για τις εκκρεµούσες άδειες (άρθρο 4 παρ. 8). Κατά τα λοιπά εξακολουθούν να εφαρµόζονται αναλόγως οι διατάξεις του Νόµου 1337/ Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ). Ως «Ανοικτή Πόλη» νοείται το σύνολο γειτονικών οικισµών του µη αστικού χώρου, καθένας από τους οποίους έχει πληθυσµό µέχρι κατοίκους, σύµφωνα µε την εκάστοτε τελευταία απογραφή. Τα όρια µιας Ανοικτής Πόλης ταυτίζονται κατ αρχήν µε τα όρια του αντίστοιχου νέου διευρυµένου ΟΤΑ, στον οποίο δεν περιλαµβάνεται οικισµός πάνω από κατοίκους. Κατ εξαίρεση, στα ως άνω διοικητικά όρια είναι δυνατόν να οριοθετούνται µέχρι και τρεις Ανοικτές Πόλεις, εφόσον υπάρχουν περισσότερες περιοχές µε µεγάλη απόσταση µεταξύ τους και δυσµενείς κυκλοφοριακές συνθήκες. Για την οργάνωση και διευθέτηση του χώρου κάθε Ανοικτής Πόλης είναι αναγκαία η εκπόνηση και έγκριση ενός ΣΧΟΟΑΠ. Αυτό το σχέδιο χωρικής και οικιστικής οργανώσεως και αναπτύξεως κάθε Ανοικτής Πόλης Εκπονείται µε βάση τις προβλέψεις πληθυσµιακής και οικονοµικής εξελίξεως της περιοχής και περιλαµβάνει σχέδια, χάρτες, κείµενα διαγράµµατα, «ώστε να περιέχει σύνολο µέτρων, στόχων και κατευθύνσεων». Κατά τα λοιπά εφαρµόζονται αναλόγως οι διατάξεις για τα ΓΠΣ του νέου Νόµου, όπως και του Ν.1337/83 (άρθρα 3, 4, 5). 12

13 Η έγκριση και αναθεώρηση του ΣΧΟΟΑΠ γίνεται µε απόφαση του Γενικού Γραµµατέα Περιφέρειας µετά από γνώµη του οικείου ΣΧΟΠ. Κατ εξαίρεση, είναι δυνατόν να κινήσει τη διαδικασία για την εκπόνηση ΣΧΟΟΑΠ ο Υπουργός ΠΕΧΩ Ε, εφόσον τα ΣΧΟΟΑΠ που θα εκπονηθούν θα χρησιµεύσουν ως πρότυπα για την απόκτηση εµπειρίας, για την αποτελεσµατικότερη και πληρέστερη εφαρµογή του θεσµού. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται γνωστοποίηση στο Νοµάρχη και το σχέδιο εγκρίνεται µε Απόφαση του Υπουργού, µετά από γνώµη των πρωτοβάθµιων ΟΤΑ και του ΣΧΟΠ του Νοµού. Η δυνατότητα αυτή δεν αξιοποιήθηκε από το ΥΠΕΧΩ Ε. 4. Πρέπει να επισηµανθεί ότι η εφαρµογή του Ν.2508/97 δεν υποστηρίχθηκε από ένα κεντρικό (Εθνικό) πρόγραµµα εκπόνησης µελετών ανάλογο της ΕΠΑ 82. Σηµαντικός αριθµός µελετών ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ (~ 100) εκπονείται µε χρηµατοδότηση του Γ ΚΠΣ στο πλαίσιο Περιφερειακών Επιχειρηµατικών Προγραµµάτων (ΠΕΠ). Μέχρι σήµερα δεν έχουν εγκριθεί πλην των ΓΠΣ Αττικής και Θεσσαλονίκης όπου όµως τα όρια των Α θµιων ΟΤΑ δεν έχουν αλλάξει µε το Νόµο διοικητικής αναδιάρθρωσης της χώρας (Καποδίστριας). Β ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. Προδιαγραφές Σύνταξης ΓΠΣ 1. Ο Ν.1337/1983 Στο πλαίσιο του Ν.1337/83 και της ΕΠΑ 82-84, εκπονήθηκαν από το ΥΠΕΧΩ Ε αναλυτικά κείµενα εκλαϊκευτικά του Νόµου, οδηγιών για τους µελετητές που ανέλαβαν την εκπόνηση των πολλών µελετών αλλά και τεύχη πολεοδοµικών σταθεροτύπων (standards) και προδιαγραφών. Ειδικότερα οι προδιαγραφές ήταν εκτενείς και αναφέρονταν βασικά σε έναν µεγάλο αριθµό χαρτών και σε λεπτοµερή καταγραφή του περιεχοµένου του. Επίσης παράλληλα, για λόγους πρακτικούς λόγω του πρωτοτύπου της επιχείρησης αλλά και της έλλειψης εµπειρίας συστηµατοποιήθηκαν οι πληροφορίες απεικονίσεις πληροφοριών των χαρτών µε την έκδοση ενιαίων υποµνηµάτων και RASTERS από το ΥΠΕΧΩ Ε. Τα αποτελέσµατα ήταν και θετικά και αρνητικά. Στα θετικά µέτρα, καταγράφεται οπωσδήποτε η ευχερής αναγνωσιµότητα των σχεδίων των ΓΠΣ και η άµεση και εύκολη ανταπόκριση των µελετητών στο νέο περιεχόµενο των σχεδίων. Υπήρξαν όµως σηµαντικά αρνητικά αποτελέσµατα όπως : 13

14 Παραγωγή πολλών χαρτών που είχαν µικρή αξία µελετητικής προσφοράς (όπως π.χ. οι χάρτες των δικτύων τεχνικής υποδοµής που στις περισσότερες περιπτώσεις ήσαν αναξιόπιστοι καθώς δεν ήταν αποτέλεσµα θεσµοθετηµένων διαδικασιών πληροφόρησης συντονισµού των εκάστοτε αρµόδιων φορέων). Η οµοιόµορφη ισοπεδωτική αντιµετώπιση των οικισµών λόγω έλλειψης ουσιαστικών οδηγιών για το σχεδιασµό κατά τρόπο που να αναδεικνύει την ιδιαίτερη φυσιογνωµία του κάθε οικισµού. Η πολυπλοκότητα και η σύγχυση στην πρόταση των µέτρων (περιορισµών κατατµήσεων κλπ.) στις περιαστικές ΖΟΕ που σε σηµαντικό βαθµό οδήγησε στη µη θεσµοθέτησή τους. Στα αρνητικά σηµεία καταγράφεται επίσης η έλλειψη προδιαγραφών για τα υπόβαθρα σύνταξης των µελετών. Χρησιµοποιήθηκαν χάρτες ΓΥΣ οι οποίοι κατά κανόνα δεν ενηµερώθηκαν µε αποτέλεσµα να υπάρχει αναξιοπιστία των υποβάθρων. 2. Ο Ν.2508/1997 Με την 9572/1845/2000 Απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε (τρία χρόνια µετά την έκδοση του Ν.2508/97) εγκρίθηκαν οι προδιαγραφές για την εκπόνηση των µελετών των νέων ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ. Είναι σηµαντικό ότι στις προδιαγραφές αυτές περιγράφονται οι στόχοι των µελετών αυτών. Όµως εξακολουθεί να υπάρχει πολυπλοκότητα και ασάφεια που εστιάζεται στα εξής θέµατα : Στη συσχέτιση των σχεδίων ΠΓΣ και ΣΧΟΟΑΠ µε τα χωροταξικά σχέδια πλαίσια. Ειδικότερα αναφέρεται η προσαρµογή των ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ προς τα χωροταξικά σχέδια των Νοµών τα οποία σύµφωνα µε το ισχύον πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού (Ν.2742/99) κατά κανόνα δεν εκπονούνται. Στην αυτοτέλεια της δοµής των ειδικών απαιτούµενων ή και των υποστηρικτικών µελετών (όπως π.χ. περιβαλλοντική µελέτη, γεωλογική µελέτη κ.α.). Στην έλλειψη ενιαίων οδηγιών για την οµοιόµορφη απεικόνιση των χρήσεων (έλλειψη σχεδιασµού υποµνηµάτων). Στην έλλειψη ενιαίων οδηγιών για την αντιµετώπιση του περιαστικού χώρου και των ευαίσθητων και προστατευόµενων περιοχών καθώς και στην αδυναµία καθορισµού αναπτυξιακού χαρακτήρα σε περιοχές όπου ισχύει ΖΟΕ (εγκεκριµένη). ΙΙ. Πλαίσιο Χρήσεων Γης Το Π. /γµα 81/80 για τον καθορισµό γενικών και ειδικών κατηγοριών χρήσεων γης εφαρµόστηκε σε ορισµένα που εκδόθηκαν µέχρι και το 1987 αν και οι διατάξεις του διατάγµατος αυτού αναφέρονταν στην οργάνωση χρήσεων στις «οικιστικές» περιοχές του Ν.947/79. 14

15 Με την έκδοση του Π. /τος 23.2/ «Περιεχόµενο και κατηγορίες χρήσεων γης» αντικαταστάθηκε το παραπάνω πλαισίου Π. /γµατος των χρήσεων γης του αστικού χώρου και προσαρµόστηκε προς τις κατευθύνσεις και προβλέψεις του Ν.1337/1983. Το πλαίσιο αυτό λειτούργησε ικανοποιητικά για ορισµένο χρονικό διάστηµα. Όµως την τελευταία δεκαετία υπάρχει έντονη η ανάγκη συµπλήρωσής του δεδοµένου ότι : α. διαρκώς προκύπτουν ανάγκες ερµηνείας και κατάταξης νέων κατηγοριών χρήσεων που δεν προβλέπονται στο ισχύον Π. /γµα. Ήδη από το 1987 έχουν γίνει αποσπασµατικές προσθήκες µε Νόµους (όπως οι ιδιωτικές κλινικές, τα «Καζίνο», τα συνεδριακά κέντρα, οι βιοµηχανικές αποθήκες κλπ.), χωρίς µέχρι σήµερα να έχει προωθηθεί προς έγκριση είτε µε νέο Π. /γµα που θα αντικαταστήσει το ισχύον, είτε µε νόµο. Η πρόταση ευρείας µικτής επιτροπής του ΥΠΕΧΩ Ε, ΤΕΕ, ΣΑ ΑΣ κ.α. φορέων. β. η χωρική εµβέλεια του ΠΓΣ του Ν.2508/1997 απαιτεί την επεξεργασία νέων γενικών κατηγοριών χρήσεων γης για το µη αστικό χώρο µε εξειδίκευση συµβατότητας χρήσεων και δραστηριοτήτων για τις εκτός σχεδίου και τις προστατευόµενες περιοχές. Γ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι. ΓΠΣ Μυτιλήνης α. Το ΓΠΣ Μυτιλήνης ήταν από τα πρώτα ΓΠΣ που εγκρίθηκαν. Εγκρίθηκε µε την 78603/3262/85 Απόφαση του Υπουργού ΠΕΧΩ Ε και προέβλεψε βασικά τα εξής : Την πολεοδοµική οργάνωση του οικισµού Μυτιλήνης για πληθυσµιακό µέγεθος περίπου κατοίκων (πληθυσµός 1987) µε : α. Την επέκταση του σχεδίου πόλης σε εκτάσεις, πυκνοδοµηµένες (160 Ηα περίπου) και αραιοδοµηµένες (130 Ηα περίπου) συνολικής επιφάνειας 290 Ηα περίπου (περιλαµβάνεται και η βιοτεχνική ζώνη µε 53 Ηα) και τη δηµιουργία τριών πολεοδοµικών ενοτήτων και δεκαεπτά (17) γειτονιών, µε µέση πυκνότητα και µέσο συντελεστή δόµησης.. Η κύρια χρήση του οικισµού να είναι γενική κατοικία. Αµιγής κατοικία στην περιοχή Καλλιθέας στην περιοχή κάτω από τους Χάλικες, στη Σουράδα καθώς και σε µεµονοµένα οικοδοµικά τετράγωνα». Επίσης περιλαµβάνει τη χωροθέτηση του κέντρου του οικισµού και των τοπικών κέντρων στις γειτονικές : 15

16 Την οργάνωση των εγκαταστάσεων εκπαίδευσης σε κάθε Πολεοδοµική ενότητα είτε µε αναµόρφωση των υπαρχόντων διδακτηρίων, είτε µε δηµιουργία νέων στις περιοχές επέκτασης... Οργάνωση των εγκαταστάσεων πρόνοιας και περίθαλψης ως εξής : Τη δηµιουργία νέων αθλητικών πυρήνων στην Αγία Κυριακή (Τύπου Β) και στα Πυργέλια (τύπου Α) στο χώρο των Γυµνασίων. Επίσης στα σχολικά συγκροτήµατα Χρυσοµαλλούσας και Ακαδηµίας. ιατήρηση των υφισταµένων στον Ταρλά και επέκταση των εγκαταστάσεων στο Ναυτικό Όµιλο Μυτιλήνης. Τη διαµόρφωση ελεύθερων χώρων και αστικού πράσινου διάσπαρτα στις γειτονικές. Την ένταξη πολιτιστικών λειτουργιών στον αστικό ιστό µε χρησιµοποίηση υπαρχόντων κτισµάτων που θα αναστηλωθούν ή θα επισκευαστούν αφού αποδεσµευτούν από τη σηµερινή τους χρήση. Την αναστήλωση και αξιοποίηση του Κάστρου και του Αρχαίου Θεάτρου, του Τούρκικου Λουτρού, Κτιρίου Χαλίµ Μπέη, παλιού ηµαρχείου, Βαλιδέ Τζαµί, Γενή Τζαµί. Την ανάπτυξη τουρισµού και αναψυχής στους χώρους του Βορείου λιµανιού µε τη δηµιουργία µικρής µαρίνας, την εξυγίανση της πλαζ ΕΟΤ και τη ςπεριοχής Τσαµάκια. ηµιουργία ζώνης αναψυχής στα µπαζώµατα Μακρύ Γιαλού, τη Σουράδα, την παραθαλάσσια ζώνη κάτω από το Ξενία. Τη µεταφορά των νεκροταφείων Χάλικα και Χρυσοµαλλούσας σε περιοχή εντός ΖΟΕ και µελλοντικά και του νεκροταφείου Αγ.Κυριακής. Τη δηµιουργία χώρου στάθµευσης στην περιοχή µπαζώµατα στο Μακρύ Γιαλό και οργάνωση της αστικής συγκοινωνίας µε το σύστηµα ρουλεµάν. Μεταφορά του αµαξοστασίου αστικής και υπεραστικής συγκοινωνίας στη βιοτεχνική ζώνη. Αποµάκρυνση των αποθηκευτικών χώρων από το Νότιο λιµάνι. Χρήση της αποβάθρας των µπαζωµάτων για εξυπηρέτηση µικρών επιβατικών και τουριστικών σκαφών. Τη δηµιουργία λιµανιού στα Ταµπακαριά για την εξυπηρέτηση της ιχθυόσκαλας και της βιοτεχνικής ζώνης που προβλέπονται βόρεια της πόλης. Την αναβάθµιση των κοινόχρηστων και κοινωφελών χώρων και τη δηµιουργία νέων όπου απαιτούνται. Τη γενική εκτίµηση της χωρητικότητας των πολεοδοµικών ενοτήτων σε κατοίκους, µε προοπτική το έτος 1987 των αναγκών σε γη (Ηα) για κοινωνική υποδοµή σε επίπεδο πόλης και των αναγκών σε γη (Ηα) για κοινωνική υποδοµή στις πολεοδοµικές ενότητες Τον καθορισµό ζωνών : - Οικονοµικών, θεσµικών κινήτρων και πολεδοµοικών µηχανισµών Ζώνη ειδικών κινήτρων (ΖΕΚ) στην περιοχή 16

17 Ζώνης Ενεργού Πολεοδοµίας (ΖΕΠ) στην περιοχή. Περιοχών ανάπλασης στην Παληά Αγορά, γύρω από το Κάστρο και στο Βόρειο λιµάνι, στο αρχαίο θέατρο και στην περιοχή των µπαζωµάτων. Περιοχών περιβαλλοντικής εξυγίανσης, στα Ταµπακαριά, στην Αγία Κυριακή - Νέων αναπτυξιακών ζωνών και ζωνών εξυγίανση κατοικίας όπως φαίνονται στους δύο χάρτες Π και στο χάρτη Π σε κλίµακα 1: δηλαδή δηµιουργία ζωνών λιανικού εµπορίου στο κέντρο της πόλης και στις γειτονιές ηµιουργία ζώνης προγράµµατος ΟΕΚ για την παροχή έτοιµης κατοικίας (ΠΕΣ) στην περιοχή Χρυσοµαλλούσας. Τη λήψη µέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος όπως φαίνονται στο χάρτη Π-1.9 σε κλίµακα 1: και ειδικότερα : Για την προστασία γεωργικής γης υψηλής παραγωγικότητας και δασικών εκτάσεων στη ΖΟΕ. Για την προστασία των ακτών Για την προστασία χώρων ιστορικού ενδιαφέροντος, του αρχαίου θεάτρου και του Κάστρου. Για την κήρυξη ζώνης προστασίας αρχιτεκτονικών συνόλων.. Την αποµάκρυνση των εγκαταστάσεων Καλαµάρη. Την ανάπτυξη φύτευση πρασίνου στους ελεύθερους χώρους του εργοστασίου ΕΗ που παραµένει στη θέση που λειτουργεί σήµερα. Την αποµάκρυνση των σφαγείων. Τις προτάσεις για τα απαραίτητα έργα και µελέτη δικτύων υποδοµής όπως φαίνονται στους χάρτες. Την οργάνωση των δικτύων χερσαίων και θαλασσίων µεταφορών όπως φαίνεται στο χάρτη Π µε βασικότερες παρεµβάσεις : ηµιουργία περιφερειακής παρακαµπτηρίου οδού στο βόρειο τµήµα που θα συνδέει τη βιοτεχνική ζώνη µε την Εθνική οδό προς Καλλονή. ηµιουργία περιφερειακής παρακαµπτηρίου οδού στο νότιο τµήµα που θα συνδέει τη νότια περιοχή της πόλης (Βαρειά, Ακρωτήρι) και κυρίως το αεροδρόµιο µε την οδό προς Λουτρά. ιάνοιξη συλεκκτηρίου οδού από το εργοστάσιο της ΕΗ.. ιαβάθµιση της εσωτερικής κυκλοφορίας του οικισµού σε συλλεκτήριες και τοπικό οδικό δίκτυο. Σύνταξη ειδικής µελέτης για τοπικές βελτιώσεις του υπάρχοντςο δικτύου κυρίως στην περιοχή της παληάς πόλης (Θεοκρίτου). ηµιουργία δικτύου πεζοδρόµων, χώρων στάθµευσης.., οργάνωση της αστικής συγκοινωνίας µε το σύστηµα ρουλεµάν. Μεταφορά αµαξοστασίου αστικής και υπεραστικής συγκοινωνίας στη βιοτεχνική ζώνη. Αξιοποίηση του βορείου λιµανιού µε µικρή Μαρίνα. 17

18 ηµιουργία λιµανιού στα Ταµπακούρια για την εξυπηρέτηση της ιχθυόσκαλας που χωροθετείται εκεί και της βιοτεχνικής περιοχής. ίκτυο ύδρευσης. Απαιτείται να χωρισθεί το δίκτυο σε έξι (6) ζώνες ύδρευσης ίκτυο αποχέτευσης οµβρίων αντιπληµµυρική προστασία απορρίµµατα. Ανάγκη δηµιουργίας ξεχωριστού δικτύου ακαθάρτων Ενεργειακό και Τηλεπικοινωνιακό σύστηµα Λειτουργία περιµετρικού βρόγχου µέσης τάσης 20 KW στα όρια του σχεδίου πόλης 1987 και κατασκευή 40 περιφερειακών υποσταθµών µέσης τάσης.. ηµιουργία τηλεφωνικού κέντρου παροχών. Τις προτάσεις για την ασφάλεια προστασία όπως φαίνονται στους χάρτες. ηµιουργία ίδρυση Πυροσβεστικού Σταθµού στο.. ιατήρηση των υπαρχόντων σηµείων υδροληψίας και δηµιουργία νέων στην υπάρχουσα πόλη. Κατανοµή σε όλη την επέκταση του οικισµού των χώρων συγκέντρωσης πληθυσµού σε περίπτωση θεοµηνιών. Σύνταξη γεωλογικών µελετών για αντιµετώπιση των προβληµάτων που υπάρχουν στο Κάστρο, Ξενία, Μακρύ Γιαλό.. 18

19 Εγκεκριµένο ΓΠΣ Μυτιλήνης (Ν.1337/1983) Πηγή : ΦΕΚ 708 /

20 β. Η αναθεώρηση και επέκταση του ΓΠΣ Μυτιλήνης µε τις διατάξεις του Ν.2508/97, ανατέθηκε από το ήµο Μυτιλήνης και σήµερα έχει ολοκληρώσει το Β στάδιο (οριστική πρόταση) 3. Στις διαπιστώσεις της µελέτης αυτής σχετικά µε την εφαρµογή του ΓΠΣ του 1985 αναφέρονται σε βασικά θέµατα όπως : Το «Γενικό Πολεοδοµικό Σχέδιο» του 1985 αφορούσε το αστικό συγκρότηµα της Μυτιλήνης και τον περιαστικό χώρο του. Τα όρια της περιοχής µελέτης καθοριζόταν από τα όρια του τότε ήµου (προ σχεδίου «Καποδίστρια») και σήµερα ηµοτικό ιαµέρισµα ( / ) Μυτιλήνης. Βάσει του υφιστάµενου ΓΠΣ οριοθετήθηκαν, µέσω θεσµοθετηµένων πολεοδοµικών εργαλείων µηχανισµών το όριο ΓΠΣ, το οποίο διαχώριζε τις πολεοδοµηµένες και τις προς πολεοδόµηση περιοχές (επεκτάσεις) από τις εξωαστικές περιοχές. Επίσης προτάθηκαν Ζώνες Ενεργού Πολεοδοµίας (ΖΕΠ), Ζώνες Αστικού Αναδασµού (ΖΑΑ) και οι Ζώνες Ειδικών Ενισχύσεων (ΖΕΕ). Επίσης προτάθηκε η δηµιουργία ΖΟΕ Μυτιλήνης εντός της οποίας απαγορευόταν η κατάτµηση της γεωργικής γης και η ανεξέλεγκτη οικιστική εξάπλωση. Οι παραπάνω µηχανισµοί δεν εφαρµόστηκαν. Η ΖΟΕ δεν θεσµοθετήθηκε. Το όριο ΓΠΣ παραβιάσθηκε, µε την εξάπλωση εκτός αυτής κάποιων οικισµών που δεν είχαν καθορισµένα όρια (Βαρειά, Ακρωτήρι, Χάλικες κλπ.). Οι προβλέψεις του ΓΠΣ για έργα στην ευρύτερη περιοχή ακολουθήθηκαν σε µικρό βαθµό. Πέραν της έγκρισης δύο (2) πολεοδοµικών µελετών επέκτασης που αφορούσαν τις τότε πυκνοδοµηµένες περιοχές Βόρειο και Νότιο τµήµα της πόλης σε καµία νέα περιοχή δεν ολοκληρώθηκε η πολεοδόµηση παρόλο που για την Βαρειά, Χάλικες, Κουµικό και Πληγώνι εκπονήθηκαν πολεοδοµικές µελέτες. Από τους άλλους οικσιµούς του ήµου µοναδική εξαίρεση αποτελεί η Παναγιούδα η οποία πρόσφατα απέκτησε Σχέδιο Πόλεως, ενώ για την Νεάπολη και την Αγριλιά Κρατήγου έχουν εκπονηθεί πολεοδοµικές µελέτες χωρίς να ολοκληρωθούν και να εγκριθούν. Συνεπώς, η πόλη και η ευρύτερη περιοχή του ήµου Μυτιλήνης εξελίχθηκαν κατά την τελευταία δεκαπενταετία, χωρίς ουσιαστικά ιδιαίτερο χωρικό σχεδιασµό στην πράξη. Παράλληλα στην τελευταία εικοσαετία η πόλη της Μυτιλήνης βρίσκεται σε µια διαδικασία µετασχηµατισµού, ο οποίος οφείλεται στην τόνωση του ρόλου της σαν περιφερειακό κέντρο στο Βόρειο Αιγαίο και στον εν γένει µετασχηµατισµό της παραγωγικής δοµής και του τρόπου ζωής στην περιφέρεια. Ο µετασχηµατισµός αυτός σε συνδυασµό µε τον ήδη ανεπτυγµένο οικοδοµικό τοµέα της οικονοµίας, γίνεται ορατός σαν οικιστική επέκταση της πόλης. Μια επέκταση προς τις κατευθύνσεις εκείνες 3 Η µελέτη αυτή εκπονείται από τη σύµπραξη των µελετητών Χρ.Μανδηλάς Σ.Νικολαϊδου Η.Πιτσιλαδής Α.Κατσαρέλη-Τσεµάνη. 20

21 όπου είναι ευνοϊκότερες οι συνθήκες για την οικοδόµηση εκτός του αστικού ιστού και σε σχέση πάντοτε µε τη χρήση των κτισµάτων (νότιες περιοχές και κοντινοί οικισµοί, κατοικία, υπεραστικοί οδικοί άξονες, επιχειρήσεις και βιοτεχνία). Με την ανεξέλεγκτη αυτή οικιστική επέκταση, ευνοηµένη και συνδυασµένη µε την γενικευµένη χρήση του ιδιωτικού αυτοκινήτου ως µέσου µεταφοράς, έχει δηµιουργηθεί ένα δυσλειτουργικό και συχνά αφιλόξενο αστικό τοπίο και µια δυσδιάκριτης ταυτότητας εξωαστική περιοχή. γ. Νέα πρόταση ΓΠΣ (Ν.2508/97) Η τελική πρόταση της νέας µελέτης λαµβάνει υπόψη της την πραγµατικότητα που περιλαµβάνει δύο αντικρουόµενα συστατικά. Αφενός τον ασχεδίαστο ταχύ µετασχηµατισµό της πόλης και της χωροταξικής δοµής της ευρύτερης περιοχής, µε καταφανείς απώλειες για το φυσικό περιβάλλον και αφετέρου τις δυσκολίες στην αποδοχή και εφαρµογή οποιουδήποτε σχεδιασµού που θα έλεγχε και θα έβαζε φραγµούς στην επίτευξη του άµεσου κέρδους από την γαιοπρόσοδο και τους περιβαλλοντικούς πόρους. Το ΓΠΣ Μυτιλήνης, στο βαθµό που θα αποτελέσει το στρατηγικό επίπεδο του Πολεοδοµικού Σχεδιασµού στο ήµο (προηγούνται υποχρεωτικά των πολεοδοµικών µελετών), έχει ως βασικούς στόχους : Τον προσδιορισµό των κατευθύνσεων χωρικής οργάνωσης του ήµου Μυτιλήνης, και ως εκ τούτου θα αποτελέσει την εξειδίκευση και βασικό µέσο εφαρµογής του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασµού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (ΦΕΚ 1473 Β/ ) Τον καθορισµό των µεγεθών της οικιστικής ανάπτυξης σε όλη την έκταση του ήµου, µε βάση τις αρχές της βιώσιµης ανάπτυξης, της δηµογραφικής εξέλιξης, τις τοπικές ανάγκες των οικιστικών και πολεοδοµικών συνθηκών και καταλληλοτήτων, καθώς και τις κατευθύνσεις που προκύπτουν από το ΠΠΧΣΑΑ Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, ιδίως σε ό,τι αφορά στο ρόλο του αστικού κέντρου της Μυτιλήνης στο οικιστικό δίκτυο. Να προσδιορίσει τις Περιοχές Ειδικής Προστασίας (ΠΕΠ), οι οποίες δεν πρόκειται να πολεοδοµηθούν. Να προσδιορίσει τις περιοχές γύρω από πόλεις ή οικισµούς για τις οποίες απαιτείται έλεγχος και περιορισµός της οικιστικής εξάπλωσης. Να υποδείξει τις περιοχές εγκατάστασης Παραγωγικών ραστηριοτήτων µε βάση τις ανάγκες των παραγωγικών τοµέων και τις σχετικές προγραµµατικές κατευθύνσεις. Να καθορίζει τις χρήσεις γης στον αστικό και εξωαστικό χώρο. Και τέλος να δώσει τις κατευθύνσεις πολεοδοµικής οργάνωσης των πολεοδοµηµένων και προς πολεοδόµηση οικιστικών υποδοχέων, προσδιορίζοντας και τις περιοχές εντός των οικισµών που απαιτούν παρεµβάσεις αναβάθµισης µέσω του µηχανισµού των Αναπλάσεων. Οι άξονες ή οι βασικές αρχές που καθόρισαν την πρόταση του ΓΠΣ για την υλοποίηση των παραπάνω στόχων είναι : 21

22 Η επιλογή του σεναρίου της «ρεαλιστικής εικόνας» που προκύπτει ως ενδιάµεση ανάµεσα στην «επιθυµητή εικόνα» και την «αρνητική εικόνα» βάσει των «τάσεων» άναρχης ανάπτυξης. Η άµεση αντιµετώπιση των πολεοδοµικών προβληµάτων µε την ανάπλαση του αστικού ιστού. Η προστασία του περιβάλλοντος µε άξονες : - την προστασία της γεωργικής γης, - των δασών και της δασικής βλάστησης, - της ακτογραµµής και των πολιτιστικών µνηµείων, - των ευαίσθητων περιβαλλοντικά περιοχών (Κόλπος Γέρας, Θερµές πηγές κ.α.). 22

23 Νέο ΓΠΣ Μυτιλήνης (Ν.2508/1997) - Πρόταση Πηγή : Μελέτη που εκπονείται από τη σύµπραξη των µελετητών Χρ.Μανδηλάς Σ.Νικολαϊδου Η.Πιτσιλαδής Α.Κατσαρέλη-Τσεµάνη. 23

24 Νέο ΓΠΣ Μυτιλήνης (Ν.2508/1997) Πρόταση Πηγή : Μελέτη που εκπονείται από τη σύµπραξη των µελετητών Χρ.Μανδηλάς Σ.Νικολαϊδου Η.Πιτσιλαδής Α.Κατσαρέλη-Τσεµάνη. 24

25 ΙΙ. ιαπιστώσεις Από τη σύγκριση των δύο µελετών διαπιστώνουµε αρκετές οµοιότητες αλλά και διαφορές. Εστιάζουµε σε θέµατα που είναι καθοριστικά για τη µελέτη του ΓΠΣ και την αποτελεσµατικότητά του ως στρατηγικού σχεδίου για τη ρύθµιση του αστικού και περιαστικού χώρου : α. Υπάρχουν σήµερα χωροταξικές κατευθύνσεις για την ανάπτυξη της περιοχής από το εγκεκριµένο Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασµού. Όµως αυτές είναι αρκετά γενικές και δεν δίνουν µετρήσιµα στοιχεία ή δείκτες που θα έδιναν σαφείς κατευθύνσεις για το σχεδιασµό του ΓΠΣ. β. Η µελέτη είναι συνολική δηλαδή αναφέρεται σε όλη την εδαφική περιφέρεια του ΟΤΑ δηλαδή έχει την «αρµοδιότητα» να προτείνει την ανάπτυξη του αστικού Κέντρου της Μυτιλήνης στο πλαίσιο της ισόρροπης ανάπτυξης του οικιστικού δικτύου του νησιού και παράλληλα επίσης να προτείνει την ανάπτυξη άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων (π.χ. τουρισµός, µεταποίηση κ.α.). Όµως δεν στηρίζεται στην ύπαρξη σαφών τοµεακών πολιτικών για τη διατύπωση ρεαλιστικών και εφαρµόσιµων προστάσεων. γ. Η µελέτη µπορεί να καθορίζει τις περιοχές ειδικής προστασίας όπως είναι η γεωργική γη, τα δάση, οι αρχαιολογικοί χώροι, οι περιοχές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής αξίας (χερσαία και θαλάσσια οικοσυστήµατα κ.α.). Όµως η έλλειψη δασικού κτηµατολογίου, ολοκληρωµένης χαρτογράφησης των αρχιτεκτονικών χώρων και των χώρων µεγάλη περιβαλλοντικής σηµασίας σηµαίνουν αδυναµία πλήρους εφαρµογής των διατάξεων προστασίας. Από τους παραπάνω τρεις παράγοντες µπορούµε να πιθανολογήσουµε ότι και το νέο ΓΠΣ Μυτιλήνης του Ν.2508/97 κινδυνεύει να παραµείνει «πρόταση στους χάρτες» και να µη λειτουργήσει ως βασικό εργαλείο σχεδιασµού της χωρικής ανάπτυξης του ΟΤΑ, αν οι προτάσεις του δε κινηθούν σε γενικό στρατηγικό χαρακτήρα. Πρέπει να σηµειωθεί ότι υπάρχει ο κίνδυνος οι προτάσεις των ΓΠΣ, ελλείψει σαφών χωροταξικών κατευθύνσεων να οδηγήσουν είτε σε υποβάθµιση του εξωαστικού χώρου (π.χ. προτάσεις για δηµιουργία εκτεταµένων οικιστικών ζωνών) είτε σε προβλήµατα στην υλοποίηση επενδύσεων (π.χ. προτάσεις µε αυστηρούς όρους και περιορισµούς). 25

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1. Συµπεράσµατα α. Από τη σύγκριση του Γενικού Πολεοδοµικού Σχεδίου του Ν.1337/83 µε εκείνο του Ν.2508/97 παρατηρούµε σαφή βελτίωση του θεσµικού πλαισίου µε βασικότερα σηµεία τα εξής : Η διεύρυνση της περιοχής µελέτης του ΓΠΣ ΣΧΟΟΑΠ στα διοικητικά όρια του «Καποδιστριακού» ΟΤΑ κρίνεται ορθή πολεοδοµικά αφού γίνεται ολοκληρωµένος σχεδιασµός για το σύνολο του χώρου και των δραστηριοτήτων του ΟΤΑ που αναφέρονται τόσο στις οικιστικές χρήσεις, στις αναπτυξιακές παραγωγικές δραστηριότητες, όσο και στις προστατευτέες περιοχές και στα µέτρα πρόληψης προστασίας ευαίσθητων περιοχών του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Η ύπαρξη χωροταξικών κατευθύνσεων είναι µια αναγκαία βάση για την εκπόνηση των Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων. Ωστόσο ελλείψεις χωροταξικών κατευθύνσεων εξακολουθούν να υπάρχουν από το γεγονός ότι τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασµού δεν έχουν εξειδικευτεί περαιτέρω σε επίπεδο Νοµού ή ΟΤΑ. Τις ελλείψεις αυτές καλύπτουν σε ορισµένες περιπτώσεις ειδικές χωροταξικές µελέτες που έχουν εκπονηθεί, όπως στο παράδειγµα της Μυτιλήνης. Πρέπει να επισηµανθεί ότι σε πολλές περιπτώσεις που δεν υπάρχουν σαφείς χωροταξικές κατευθύνσεις υπάρχει ο κίνδυνος οι προτάσεις των ΓΠΣ να οδηγήσουν είτε σε υποβάθµιση του εξωαστικού χώρου (π.χ. προτάσεις για δηµιουργία εκτεταµένων οικιστικών ζωνών) είτε σε εµπλοκή της αναπτυξιακής διαδικασίας και στην υλοποίηση επενδύσεων (λπ.χ. προτάσεις µε αυστηρούς όρους και περιορισµούς για τη χωροθέτηση δραστηριοατήτων). β. Ανάλογα καταγράφονται τα βήµατα που θα έπρεπε να έχουν γίνει ώστε το θεσµικό πλαίσιο να είχε συµπληρωθεί µε : νέο πλαίσιο για τις χρήσεις γης στον αστικό χώρο αλλά και στον περιαστικό χώρο δηλαδή σε όλη τη χωρική έκταση που αναφέρονται τα νέα ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ. Όπως προαναφέρθηκε το Π. /γµα από 23.2/ είναι ανεπαρκές εργαλείο για την οργάνωση των χρήσεων στα νέα ΓΠΣ. αποσαφήνιση στο πλαίσιο του Νόµου του στρατηγικού ή δεσµευτικού χαρακτήρα των προτάσεων του ΓΠΣ. υνατότητα ενσωµάτωσης περιοχών ΖΟΕ σε ζώνες ΓΠΣ µε αναπτυξιακό χαρακτήρα και όχι µόνο σε ζώνες µεγαλύτερης προστασίας. Συµπλήρωση και βελτίωση των προδιαγραφών για την εκπόνηση των µελετών ΓΠΣ ώστε να διασφαλίζεται ότι οι µελέτες αυτές συµπεριλαµβάνουν : 26

27 - την περιβαλλοντική µελέτη ή εκτίµηση επιπτώσεων στο περιβάλλον, - τη γεωλογική εκτίµηση µελέτη - τυχόν άλλη αναγκαία υποστηρικτική µελέτη για την άρτια και ολοκληρωµένη εκπόνησή τους. ηµιουργία φορέων παρακολούθησης της εφαρµογής των ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ. 2. Προβληµατισµοί - Προτάσεις 2.1. Το νέο ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ του Ν.2508/97 είναι ένα ολοκληρωµένο πλαίσιο προγραµµατισµού και σχεδιασµού του χώρου στο σύνολό του. Η εµπειρία από την εφαρµογή, η καλύτερα τη µη εφαρµογή των παλιών ΓΠΣ σηµαίνει ότι πρέπει να επανεξεταστεί και βελτιωθεί το ισχύον πλαίσιο ώστε να υιοθετηθεί σχεδιασµός που θα είναι : Ορθολογικός Ολοκληρωµένος Ευέλικτος / Επιχειρησιακός Υλοποιήσιµος / Αποτελεσµατικός Τα χαρακτηριστικά αυτά παραπέµπουν στην έννοια του «στρατηγικού σχεδιασµού». Ο παραδοσιακός πολεοδοµικός σχεδιασµός χρήσεων γης πρέπει να υποκατασταθεί από µια νέα προσέγγιση µε στρατηγικά χωρικά σχέδια. Τα ΓΠΣ πρέπει να συνδεθούν περισσότερο µε τις τοµεακές πολιτικές µέσω προγραµµατικών προβλέψεων. Στο πλαίσιο των σύγχρονων αντιλήψεων του χωρικού σχεδιασµού για τη «δικτύωση» των πόλεων, θα πρέπει να καταργηθεί η ορολογία του τίτλου ΣΧΟΟΑΠ και ο τίτλος αυτός πρέπει να αποτελέσει θεµατικό περιεχόµενο των ΓΠΣ γιατί το δίκτυο των ανοικτών πόλεων πρέπει να συµπεριλάβει και πόλεις πληθυσµού µεγαλύτερου των κατοίκων. Ο χαρακτήρας των ΓΠΣ µπορεί να είναι δεσµευτικός µόνο σε ότι αφορά : Τις γενικές κατηγορίες χρήσεις γης του αστικού χώρου, Τους µέσους Συντελεστές όµησης Σε ότι αφορά τον προγραµµατισµό έργων για να είναι εφαρµόσιµες οι προβλέψεις των ΓΠΣ είναι αναγκαία η συστηµατική οριζόντια (διατοµεακή) συνεργασία στην εξασφάλιση της οποίας µπορεί να βοηθήσει η ενεργοποίηση και ίδρυση των φορέων 27

28 παρακολούθησης των ΓΠΣ, οι οποίοι προβλέπονται από το Ν.2508/97, αλλά µέχρι σήµερα δεν έχουν συγκροτηθεί Οι προδιαγραφές των ΓΠΣ πρέπει να συστηµατοποιηθούν και εµπλουτιστούν µε στοιχεία που θα διασφαλίσουν την περιβαλλοντική διάσταση - χαρακτήρα της µελέτης. Για την χωροθέτηση δραστηριοτήτων κυρίως στον εξωαστικό χώρο το ΓΠΣ στο πλαίσιο του κατευθυντήριου στρατηγικού χαρακτήρα του µπορεί να προβλεφθούν προγραµµατικά µεγέθη (όρια) που πρέπει να τηρούνται. Είναι σκόπιµο να ερευνηθεί η δυνατότητα προβλέψεων προγραµµατικών µεγεθών (όρια κορεσµού) για τις ζώνες µικτών χρήσεων καθώς και για τη χωροθέτηση παραγωγικών δραστηριοτήτων στον εξωαστικό χώρο Το υπάρχον πλαίσιο των χρήσεων γης πρέπει να «αναµορφωθεί» και συµπληρωθεί προς δύο άξονες : Πρόβλεψη νέων γενικών κατηγοριών ζωνών χρήσεων όπου κυρίαρχες χρήσεις θα είναι η καλλιέργειες, η δασική εκµετάλλευση, κλπ. αλλά παράλληλα θα επιτρέπεται η χωροθέτηση σε ορισµένο ποσοστό και άλλων συµβατών δραστηριοτήτων. όµηση του κατά ευέλικτο τρόπο ώστε να υπάρχει δυνατότητα προσθήκης νέων κατηγοριών χρήσεων στις γενικές κατηγορίες µε ποσόστωσή τους επί της κυρίαρχης χρήσης. ηλαδή στις περιοχές γενικής κατοικίας να µπορεί να προβλέπεται η ανάπτυξη π.χ. τουριστικών µονάδων σε ποσοστό έως 20% ή 10% ανάλογα µε τον επιθυµητό χαρακτήρα που πρέπει να διατηρήσει ή αποκτήσει η συγκεκριµένη περιοχή) Τέλος είναι αναγκαίο να προγραµµατιστεί κατ αναλογία της ΕΠΑ, πρόγραµµα εκπόνησης µελετών ΓΠΣ των οικισµών της χώρας ώστε να ρυθµιστούν οι χρήσεις γης τουλάχιστον στις περιοχές εκείνες της χώρας που είναι ευαίσθητες (παράκτιος, νησιωτικός χώρος) ή προβληµατικές (ορεινοί όγκοι) και ο στρατηγικός σχεδιασµός τους θα επισηµάνει µέτρα για να συντονιστούν οι χωρικές επιδράσεων άλλων τοµεακών πολιτικών για να επιτευχθεί η ορθολογική ανάπτυξή τους. Στα προγράµµατα αυτά καθοριστική σηµασία και ρόλο έχει η τοπική αυτοδιοίκηση, κυρίως Α βαθµού που θα πρέπει να πιέσει προς την κατεύθυνση συγκρότησης των οργανισµών εφαρµογής των ΓΠΣ. Γιατί είναι κοινά αποδεκτό ότι αν υπάρχουν ελλείψεις (και υπάρχουν) στο θεσµικό πλαίσιο και στις διαδικασίες εκπόνησης των µελετών, είναι µεγαλύτερες και ίσως σηµαντικότερες οι ελλείψεις στους µηχανισµούς και τις διαδικασίες εφαρµογής των σχεδίων. 28