آبياری دشت قزوين با تعيين راندمانهای آبياری کالسيک و نئوکالسيک چکيده

Transcript

1 ص) )34335 تحقيقات آب خاک ايران درة 46 شمارة تابستان 394 ارزيا ی سيب ستمه یا آبياری دشت قزين تعيين های آبياری کالسيک نئکالسيک 4 3 عبدالمجيد لياقت اسماعيل مکاری قهردی حميده نری * عس ستدهنيا. استاد گره آبیاری آدانی پردیس کشارزی منابع طبیعی دانشگاه تهران. کارشناس ارشد آبیاری زهکشی گره آبیاری آدانی پردیس کشارزی منابع طبیعی دانشگاه تهران 3. استادیار گره آبیاری آدانی پردیس کشارزی منابع طبیعی دانشگاه تهران.4 )ره( استادیار گره مهندسی آبیاری دانشگاه بینالمللی امام خمینی قزین )تاریخ یافت: 393 / 6 / 4 تاریخ تصیب: )393 / / 3 چکيده یکی شاخصه یا مهم است. هدف این پژهش های سطحی تحت فشار رش نئ ) خالص مؤثر( مقایسة نتایج دستآمده نتایج ها رش است. بدینمنظر هکتار اراضی تحت پشش شبکة مختلفی آبیاری را شامل میشد انتخاب شد. رشد طل تابستان انجام شد. نتایج نشان داد قزین اناع ها طی د مرحله اایل ااسط ابتدایی ااسط رشد ترتیب برابر 5 / 9 7 / 8 صد است. همچنین رش رانی پای نی رش سطحی مراحل ترین مقادیر نتایج این رش مربط بد ( 8 / 45 / 6 صد ترتیب مراحل الیه ااسط رشد(. بیشترین تفات مقادیر خالص مراحل الیه ااسط رشد(. همة سطحی جیچهای مربط بد ) 4 / 44 / 9 صد ترتیب آبیاری بررسیشده هر د ارزیا ی ب نسبت خالص کمتر بد مقادیر این تفات مقادیر مؤثر سطحی جیچهای 37 / / صد ترتیب مراحل الیه ااسط رشد دست آمد. نتایج دستآمده این پژهش نشان داد مؤثر زمینة مناسببدن مدیریت مفهم استفادة مجدد مفید را مقیاس مقیاس مزرعه نحة انجامدادن مکانی بزرگتر مزرعه لحاظ میکند. تری دارد حالی خالص فقط کليداژگان: خالص مؤثر. مقدمه یکی راهه یا کاهش محددیت آب ارتقای مصرف آب است. فعالیتهای حفاظت آب های آبیاری خصص درههای طل خشکسالی سی برنامهریزان سیاستگذاران تشیق تأکید میشد مهمترین هدف آنها افزایش است. بده طراحی مفهم کاهش احتیاجات ناخالص آب قبل پیدایش مفهم مفهم مدل مهندسان میکردند 994(.)Willardson, مشکالت آبیاری مجب پیدایش مفهم بزرگ اصلی تجزیهتحلیل تعرق اقعی گیاهان (ETa( بد. ارائة رشه یا تعیین استفاده مجد مدل شد. یکی مانع تعریف تبخیر مختلف محاس Eta نقطة عطفی تعریف ارائة مفهم آبیاری بد. ایزرائیلسن مفهم آبیاری را صرت منطقی ریاضی کرد پایهگذار تسعهدهندة چیزی است کلر کلر )995 Keller, )Keller and آن را»مفهم آبیاری«نامیدهاند )93.)Israelsen, مفهم د قالب مهم استفاده شده است. ال این آن منزلة ابزاری طراحی های آبیاری سایر های تحیل آب استفاده میشد. دمین استفاده یک معیار مالک کارایی مهندسی بده است. عمما چنین فرض میشد التر گر تر بدن عملکرد هر است. تصر عممی بر این است آبیاری بسیار پایین است اگر همة نیهای آبی آینده ارتقای کاربرد آب برآرده نشد حداقل بخش بزرگی این نیها این کار برآرده خاهد شد تسعة منابع آبی اضافی نی نیست. * نیسندة مسئل: hnoory@ut.ac.ir

2 344 تحقيقات آب خاک ايران درة 46 شمارة تابستان 394 هرچند پتانسیل صرفهجیی آب طریق ارتقای خر دلیلش نیز تجه است آن است آنقها اغلب عمما تصر میشد نیست. مفاهیم مصرف آب آبیاری مجد را تا اندة زیادی کمتر آنچه است برآرد میکنند. حقیقت قتی بخشی آب آبیاری میافتد یا هیلژیکی دره افزایش مییابد چرخه Seckler et (.)al., 3 را ثقلی جهان کاراتر سنتی تشکیل صد میدهند لحاظ زیادی تئری تغییر تقری را افزایش خاهد داد. این برداشت مفهم ارائهشده سی ایزرائیلسن )Israelsen, 93( خارج محددة فیزیکی مفهم قتی تأثیرات مهمی دارد این معنا برنامهریزی مدیریت طرحریزی منابع آب ارد میشد معمال پذیرفته میشد ی ناکارا مقادیر بسیار زیادی آب است میتاند صرفهجیی اتخاذ تکنلژیها نیهای تأمین مدیریته یا آب آیندة اصالحشده بخشه یا مختلف استفاده شد. اقع این یک اشته اساسی تعبیر تفسیر مدیریت تالشه یا برنامهریزی است منابع اشتهه یا منجر آب بزرگتری شده است. مختلفی حل این اشته خطا صرت گرفته است ظهر مفهم نئ است. مفهم نئ دیدگاه ایجاد شده است برنامهریزی مدیریت منجر شده پی تغییر نگرش تحیل آب دیدگاه سیعتری را کنار کل منابع آب داخل یک حضة ردخانه نظر میگیرد. ری آردن این دیدگاه مشخص شد مفهم ممکن است مجب خطا اشته شد. دلیل این امر آن است آب حالت کلی لزما اقعی نیست بسیا یر این قسمته یا دره استحصال استفاده میشند. بسیا یر مفهم هیلژیکی حضه را مناسب ندانستهاند دیگر محققان آثار (Jensen, 7; Molden et al., ; Perry, 999; Perry, 7; Seckler, 996; Seckler et al., 3; Willardson et al.,.( 994 استفادة تأثیر نظر مفهم مجدد مقیعت نمیگیرد سرنشت آب کل مسائل حقایق استفادهشده خاصی آب نظیر مصرفی استفادة ن حضه کیفیت آب را حضه اهمیت مسائل این است حالی این الیی مدیریت آب یژه شرایط کمبد آب برخردار است. نمنههایی تحلیله یا متناقض فعالیتهای مدیریت آب برنامههای حفاظت آب علت ناقص بدن کاربرد مفهم را گزارش کردند (Huffaker, 8; Ward and ) Lankford,.Pulido, 8; تعدادی مفهم پیشنهاد کردهاند محققی نا تمایز بین نئ آبیاری را (Haie et al., 8; Keller et al., 996; Mateos, 8; Seckler, 3; van Halsema and Vincent, (. همچنین مرتبط رشی ) قل ذکر برگیرندة است شد( مسائل هیلژیکی هایی قالب جدید نام خالص مؤثر ارائه شد. حسابرسی آب ابزاری ارزشمند تصیف استفادة آب حضه شمار میرد. حسابرسی آب محددیتها سءتفاهمهای هیلژیکی ناشی مفهم آبیاری را ارزیابی مناطق آبیاریشده بین میبرد ) al.,.)lecina et ایران کشری است اقلیم خشک نیمهخشک بیشتر نقاط آن نظر کمبد آب ضعیت بحرانی دارد حفاظت منابع نهادهه یا مجد ید طر کارا ینه صرت گیرد. تجه این سهم عمدهای منابع آبی مجد مصارف کشارزی استفاده میشد شبه یا استفادة ینه این منابع دارند ساله یا سامانهه یا کاهش ناشی زهکشی نقش بسزایی گذشته ایجاد تحت فشار هدف افزایش کاربرد آب منابع ینه استفادة تسعه یافته است. تجه مارد ذکرشده هدف اصلی این پژهش فشار تحت سطحی آبیاری ریکرد جدید بررسی پارامترهای هیلژیکی آنها است. قزین زهکشی شبکة دستآمده هدف اصلی نتایج حاصل رش هدف دیگر این پژهش است. ماد رشها منطقة مطالعهشده کیلمتری 5 فاصلة قزین شبکة مقایسة استان نتایج ها تهران بین 36 عرض شمالی 49 4 طل شرقی 36 عرض شمالی 5 35 طل شرقی اقع شده است. شبکة هدف انتقال آب ردخانة طالقان محل سد انحرافی زیاران دشت ناخالص هکتار هزار 8 حدد شده احداث قزین اراضی دشت را زیر پشش قرار میدهد. شب یک کانال اصلی آنها طل د جة کانال کیلمتر 94 طل مجمع 4 کیلمتر است کانالهای جة سه طل 3

3 345 لياقت همکاران: ارزيايبی سيستمهای آبياری دشت قزين... کیلمتر دارد. حال حاضر تأمین آب کشارزی شبکة قزین آب منابع طالقان ردخانة انتقالی سطحی آب منابع زیرزمینی صرت میگیرد. افت سطح آب زیرزمینی محددة شبکة نی تغییر الگی زراعی تراکم کشت افزایش را پی داشت شب را محددیت تأمین آب مرد نی رر کرده است. این پژهش د کشت صنعت مگسال پشش مطالعهشده هزارجلفا شبکة تنظیمشنده آبیا یار شامل جیچهای بد. ثابت ند آبیاری شامل قزین انجام رانی شامل شد. عقرای مفاهيم کالسيک جديد تعیین میشد: هکتار (Keller et al., 996) )رابطة ( اناع های ثابت آبپاشه یا اراضی مختلفی تحت آبپاش ارتفاع سطحی رابطههای CE I ET P a e )رابطة ( آنها: تبخیر تعرق خالص براساس مقدار آب برداشتشده I ETa Pe رش مؤثر است. را نخستینر جدید مفهم مقدار آب ردی تبخیر تعرق اقعی گیاه جنسن Jensen, ( )977 پیشنهاد تجدید نظر استفاده شاخص خالص )رابطة 3( آن: معنای (NE) کرد )رابطة 3(. NE CE ( CE ) CE صدی برداشتی آب CE تعرق اقعی گیاهان مصرف نشده است ناکارایی تبخیر نی تأمین صدی ناکارایی )CE( طر لقه استفادة مجدد هر جایی هیلژیکی دسترس است. (995) et al. (996) Keller and Keller Keller را تسعه دادهاند )رابطة 4(. )رابطة 4( آن: مفهم مؤثر (EE) EE I O( R ) جریان I آب نقطة برداشت O جریان آب خرجی کاربری مرد نظر برابر راناب نفذ عمقی است R صد خرجی قابل استفادة مجدد است رابطة دست میآید. تبخیر تعرق خالص کاهش افزایش سطح یا شرایط مرزی سطح افزایش زیرا میکند پیدا مییابد اما خالص یا سایر فرمله یا برعکس این حالت اتفاق میافتد. همانطر مطرح شد افزایش آب نئ صدی ناکارایی )CE( است طر لقه استفادة مجدد هر جایی هیلژیکی قابل دسترس است. بنان تعیین مشخص کردن مقدار دقیق آن اهمیت الیی برخردار مفید است صدی صحیح تعیین گر است است. کل سه دستة عمده نظر مفید غیرمفید بدن تقسیم میشد. دستة ال تبخیر دبردگی است فقط مدیریت غیرمفیدیاند صحیح آبیاری رانی جد دارند. اینگنه قابل استفاده نیستند صرت نبد اختصاص خد را زیادی سهم دستة دم راناب است بیشتر سطحی راناب جد حاصل دارند. منظر رندیا یب صد تعیین میشد مفیدبدن سرنشت تا میدهند. آبیاری آنها آب خارجشده تعیین شد. دستة سم نفذ عمقی است. مفهم ریشه تسعة را آ یب خارج میشد مینامند. اما مفهم جدید همة این غیرمفید نیست زیرا مقداری این آب خصص صرف سطحی کنترل شری ناحیة تسعة ریشه میشد بخشی نیز ممکن است زهکشی شد دره چرخة آ یب بگردد. سیی مقداری این آب میتاند زیر ناحیة ریشه ن ناحیه حرکت کند مرد استفادة گیاه قرار گیرد ( بآ برگشتی(. مراحل اجرای کار جدل نشان مشخصات میدهد. مزارع مطالعهشده معیار انتخاب مزارع مطالعهشده را جد های آبیاری متنع آنها همکاری صاحن آنها جهت انجامدادن اندهگیریها بد. اایل مرحله ااسط مطالعهشده رشد پس ها طل مشخصکردن فصل د طی زراعی انجام شد. این پژهش رش نمنهبرداری زنی تعیین رطبت خاک قبل هر استفاده شد. سطحی استفاده آگر تعداد سه نمنه )ابتدا سط انتها( شیار عقرای طل ل آزمده رانی شبکة مربعی 6 6 متر نمنهگیری شد. جزء آبشیی نی آبشیی LR Dd

4 346 تحقيقات آب خاک ايران درة 46 شمارة تابستان 394 نیز براساس رابطههای 5 6 تعیین شد Ayers and Westcot, (.)985 )رابطة 5( )رابطة 6( آنها: LR d EC i 5 EC EC D LR D e i i آبیاری آب شری ECi ECe Di هدایت مقدار الکتریکی عصارة اشع خاک است مقدار آن ذرت / 8 دسیزیمنس بر متر همان آستانة تحمل شری ذرت است عمق کل است تعیین شری آب.)Allen et al., 998( آب ردی نمنهگیری هدایت الکتریکی آن استفاده دستگاه شریسنج قرائت شد. بر عاله آن خاک شری کنترل ضعیت تعیین این آبیاری مطالعهشده مقایسة آن مقدار آبشیی مرد نی محاسشده براساس آستانة تحمل شری گیاه )8 / دسی زیمنس بر متر( زیر ناحیة تسعة ریشه نمنهبرداری خاک انجام شری عصارة اشع آن اندهگیری شد. منظر اندهگیری عمق تسعة ریشه ابتدا یک نمنه گیاه انتخاب سپس نمنه خاک آرامی خارج شد عمق استفاده.)FAO, 979( خطکش شد تعیین مرحله د سطحی جیچهای مشخصات هندسی شیار رش مقطعسنجی تعیین شد. اندهگیری شکل سطح مقطع سه نقطه فاصل یکسان طل متر فار انجام شد. اندهگیری WSC شیار جریان ردی شیار فلم استفاده شد. تعیین زمان پیشری پسری طل متری فاصل جریان قطع پس شد. میخک یب ردی مزرعه زمان ناپدید شدن آب سطح مزرعه )زمان این شد. یادداشت نیز ایستگاهها هریک پسری( پژهش رابطة کستیاکف لئیس برآرد معادلة نفذ استفاده شد. این آزمایشها سرعت نفذ پایه رش ردی خرجی نفذ )Walker and Skogerboe, 987( کستیاکف رش لئیس دنقطهای ضرایب رابطة Elliot and ( )Walker, 98 تعیین شد. همچنین عمق راناب اختالف عمق آب ردی عمق آب نفذیافته دست آمد. رانی دبردگی رش پیشنهادشدة اندهگیری تبخیر (978) Merrian and Keller (98) Merrian et al. استفاده شد. ظرف پالستیکی قطر 5 سانتیمتر ارتفاع 5 سانتیمتر فاصلة د متر یکدیگر ل یک طل گیاه سایهاند ارتفاع های عقرای یک شبکة مربعی 6 6 متر بین آبپاشها قرار داده شد تا مقدار تبخیر دبردگی تفاضل آب جمعشده این ظرف آب خرجی آبپاشها تعیین شد. د یب آب خرجی آبپاشها رش حجمی اندهگیری شد. دلیل فقدان راناب آبیاری رانی عمق آب نفذیافته خاک تفاضل آب خرجی آبپاشها تبخیر دبردگی دست آمد. تعیین نفذ عمقی همة بررسیشده ابتدا کمبد رطبتی خاک )SMD( طبق رابطة 7 تعیین عمق آب نفذیافتة ماد بر آن منزلة نفذ عمقی نظر گرفته شد. )رابطة 7( آن: SMD z fc ave b r θ fc رطبت جرمی قبل آبیا ی ر سانتیمتر مکعب( رطبت جرمی ظرفیت زراعی θ ave ρb z r میانگین چگالی ظاهری خاک )گرم بر عمق تسعة ریشه است. تجه مشخصشدن همة عامل یادشده مقدار تبخیر تعرق اقعی )ETa( استفاده بیالن آ یب فرض ناچیز بدن تغییرات رطبتی خاک قبل بعد.)8 )رابطة 8( آن: راناب ) s=( تعیین شد )رابطة ET I D R EDL a p عمق آب آبیا ی ر I D p مقدار نفذ عمقی R EDL تبخیر بردگی است این مقدار سطحی برابر صفر است. منطقة مطالعهشده راناب حاصل جیچهای سیلة آبیار قطعات پایینی استفاده شده سرانجام کانال ریخته شده بد چرخة آ یب شب اضافه میشد منزلة مفید راناب نظر گرفته شد. حاضر عمق آب آبشیی رابط 5 6 دست آمد منزلة سهم مفید نفذ عمقی نظر گرفته شد. همچنین دلیل مشکالت سختی اندهگیری آب برگشتی شرایط مزرعه همة ها پنج صد نفذ عمقی منزلة آب برگشتی فرض شد. بنان حجم مفید راناب نفذ عمقی مجمع حجم راناب حجم آب آبشیی حجم آب برگشتی ناحیة ریشه محاس شد نهایت منزلة نسبت حجم مفید راناب نفذ عمقی حجم کل هریک مطالعهشده محاس شد.

5 347 لياقت همکاران: ارزيايبی سيستمهای آبياری دشت قزين... 5 شمارة مزرعه جدل. مشخصات مزارع انتخابشده سيستمه یا آبياری مطالعهشده 4 3 نع آبیاری محصل کشتشده سطحی جیچهای ذرت علفهای عقرای آبپاش ذرت علفهای آبپاش ذرت علفهای عقرای آبپاش ثابت ذرت علفهای ذرت علفهای مساحت (ha) فت خاک لم شنی رسی لم شنی رسی لم شنی رسی لم شنی لم / / / 4 / / 47 ρ b (g /cm 3 ) )صد زنی( FC تعداد ل طل ل ارتفاع آبپاش سطح (cm) زمین نتايج بحث آناليز ارزيا یب پس جمعآری دادهه یا پارامترهای بيالن آب آبياری پارامترهای مرد نی )جدل (. شد همانگنه مزرعهای جدل مشاهده مطالعهشده محاس میشد شری آب ردی همة های مطالعهشده کمتر یک دسیزیمنس نی مرد آبشیی نی است متر بر محاسشده همة ها )جدل سطر 9 ( میتاند سیلة نفذ عمقی )جدل ( خاک شناخته اندهگیریشده( محاسشده سطر ( میشد گر دلیل مقایسة جبران آبشیی آن آن اعمال شد. بیش عمق ضعیت مطالعهشده مقدار زیاد نی کنترل )جز آبشیی آب است مرد منزلة شری آبشیی نی )جدل است. بنان میتان آن را منزلة آبشیی غیرمفید نظر گرفت. نتایج دستآمده نشان میدهد همة بررسیشده خاک رطبتی کمبد آب عمق آبیاری بسیار بیشتر بده است )جدل سطر 4 ( این ضعیت نشاندهندة نتیجه ها ضعیف مدیریت پایین بسیار است. این ضعیت اعمال عمق آب ردی تجه کمبد رطبت خاک نی آبی گیاه هر مرحله رشد همچنین نی آبشیی مرد نی قابل حل است اعمال این مدیریت رانی نسبت سطحی عملیتر است. مقدار راناب سطحی جیچهای بررسیشده دم کمتر ال است )جدل سطر 5 ( علت آن میتاند عمق آب گیاه دم شد. رغم عمق کمتر )جدل سطر 4 ( تسعة ریشة زیادتر نی آ یب گیاه رانی دلیل اعمال شخم عمد جهت شیب زمین راناب این ها جد نداشت. دبردگی تبخیر عقرای نسبت سایر ها کمتر بده ح یت است رسیده صفر مقدار این رشد طل دم آبپاش )جدل سطر (. دلیل آن این است یادشده آبپاشها ابتدا فاصلة ثابتی زمین قرار داشتند رشد گیاه آنها راستای عمدی سمت ال جاجا سطح کانپی گیاه قرار )صفر( غیرمفید آن میگرفتند برسد. تا آنجا تبخیر رانی دبردگی تبخیر محسب دبردگی مقدار میشند جزء ناچیزی این کار میتاند رشی مدیریتی جهت حفظ آب شد. بیشترین سهم تبخیر دبردگی مربط است مقدار ارتفاع پارامتره یا ارزيا ی سيب زیاد الیة آبپاشها رشد هاشناسی شد. ستمه یا الف( کالسيک گیاه سطح جدل 3 ضعیت است. بیشتر کانپی آن دلیل )جدل ( میتاند تأثیر آبياری مفاهيم کالسيک جديد مطالعهشده شد. ها مفهم را نشان میدهد. سطحی جیچهای بسیار پایینی هر د مرحله دست آمده )9 5 / 7 / 8 صد( مقدار آن ال تقری یکپنجم دم است. کمبد رطبتی خاک ال ارزیا ی ب حدد 5 متر مکعب بر هکتار بده است )جدل ( این حالی است آب ردی جیچه این مرحله 46 متر مکعب بر هکتار بده این مقدار تجه عمق ریشة کم

6 348 تحقيقات آب خاک ايران درة 46 شمارة تابستان 394 مراحل الیة رشد بسیار زیاد است. ال رشد نحه مدیریت تسط کشارزان آبیاران منطقة مطالعهشده بر این اساس است آب ردی شیار زمانی قطع میشد آب یا خیسی مرکز پشته ظاهر شد اصطالح محلی آب»خی«بردارد اینگنه صرت نگیرد گیاه خبی انتظارشان حاصل نمیشد. تصر سبز میشد نمیشد اگر این کار نتیجة مرد جدل. پارامترهای بيالن آب آبياری اندهگيریشده محاسشده سيستمه یا آبياری مطالعهشده شمارة سطر نع سطحی جیچهای عقرای آبپاش عقرای آبپاش ثابت ثابت رشد ارتفاع گیاه اایل ااسط اایل ااسط اایل اایل ااسط ااسط اایل 6 3 / 4 95 / 5 49 / 5 / 77 / / 9 / 5 / 5 3 / 4 ااسط 7 / 9 95 / 6 67 / / 77 / 5 / 9 / 45 / 6 7 / / 56 / 9 / 7 / / / 6 / 56 / 7 / 7 / / / 8 / 6 / / 5 47 / 4 8 / 8 / 8 / / 9 6 / / 8 / 93 / 4 / / 4 / / 95 / 4 / / / / 87 / 4 / / 4 84 / / / 88 / / / 9 49 / 9 (cm) SMD حجم آب ردی راناب نفذ عمقی EC i (ds / m) EC d (ds / m) LR محاسشده LR اندهگیریشده تبخیر دبردگی ET a عقرای آبپاش ال )7 34 صد( / نسبت قابل انتظار رانی بسیار پایینتر بد )جدل 3 ( گر مدیریت بسیار ضعیف است. همانطر مشاهده میشد ال 78 متر مکعب بر هکتار نفذ عمقی جد دارد این مقدار را میتان مدیریت صحیح بسیار راحتتر سطحی کنترل کرد. یکی اهداف اصلی تسعة این ها کاهش خصص نفذ عمقی نسبت سطحی است. اما همانطر عمل مشاهده میشد این ب هم جد دارند. این ها اگر تجه کمبد رطبتی خاک درة رشد گیاه عمق محاس اعمال شد میتان اینگنه را بیشتر مراحل الیة درة رشد دلیل عمق تسعة ریشة کم جد دارند تا حد امکان کاهش داد حتی صفر رساند. دم همانطر مشاهده میشد تجه نداشتن تبخیر دبردگی صد صد رسیده است اما تجه کمبد رطبتی خاک میتان نتیجه گرفت عمق نفذیافته نتاسته کمبد رطبتی خاک را تأمین کند ب هم گر ضعف مدیریت است. عقرای آبپاش ثابت هر د مرحله پایینی دست آمد )8 7 / 47 / صد( )جدل 3 (. کمبد صرف ال عمق حدد چهار برابر رطبتی خاک اعمال شده است بیش نصف آن نفذ عمقی حدد 5 صد آن صرف تبخیر دبردگی دلیل ارتفاع زیاد آبپاشها سطح کانپی گیاه )جدل ( شده است. همچنین دم بیش

7 349 لياقت همکاران: ارزيايبی سيستمهای آبياری دشت قزين... نصف عمق آب ردی صرف نفذ عمقی تبخیر دبردگی شده است. هر د مرحله نسبت سایر رانی کمتر است گنهای مقدار آن ال بسیار پایین صد / 8 است )جدل 3 ( دالیل آن میتان عمق آب بسیار بیشتر کمبد رطبتی خاک تبخیر دبردگی بسیار زیاد دلیل ارتفاع بیش حد آبپاشها سطح کانپی نفذ عمقی حدد نصف عمق آب اشاره کرد. ثابت آبپاش ضعیت تری خصص دم دست آمد )جدل 3 ( دلیل آن میتاند کاربردن عمق آب متناسب کمبد رطبتی خاک شد تبع آن کاهش نفذ عمقی منجر شده است. تجه عمق آب زیاد همة رانی مطالعهشده ها این میرد انتظار هم راناب جد داشته شد اما فاربندی )جی پشته( خاک جهت عمد بر شیب زمین مجب شده بد راناب فار حرکت ک ند مزرعه خارج نشد. این کار عث افزایش فرصت نفذ تبع آن افزایش نفذ عمقی میشد )جدل (. ب( مفهم جديد جدل 4 مفید سهم مؤثر همان مفهم ترم هر میتان دستآمده مقدار را د مقادیر مطالعهشده ارائه شده است. ترم برابر R یا R یا R یکدیگر شده خالص را دارد خاند. نتایج براساس بررسیشده ال رشد بة 44 صد دم رشد بة 6 6 صد است بیشترین مقادیر آن هر د سطحی جیچهای مربط است. جدل 3. ارزيا سيبی ستمه یا آبياری مفاهيم کالسيک جديد )صد( مفاهیم سطحی جیچهای عقرای آبپاش عقرای آبپاش ثابت آبپاش 76 / 8 34 / 45 / 6 / 8 47 / 7 / 8 34 / 7 7 / 8 5 / / 54 / 3 58 / 8 4 / 4 49 / 7 / 7 خالص 47 / 85 / 6 38 / / 4 3 / 8 4 / 6 5 / 5 مؤثر پارامتر جدل 4. سهم مفيد مقدار سيستمه یا سطحیجیچهای عقرای آبپاش آبياری مطالعهشده های ارزیابیشده عقرای آبپاش ثابت آبپاش / / / / 6 89 / / 5 88 / 8 5 / / 358 / 6 39 / / 44 حجم کل /ha( m( 3 حجم مفید /ha( m( 3 =R (%) مقادیر خالص بررسیشده ال رشد بة 49 / صد دم رشد بة 54 / 3 صد است بیشترین تفات آن نسبت مقادیر هر د ارزیا ی ب سطحی جیچهای مربط است ) 4 / 44 / 9 صد افزایش ترتیب (. همانطر قل تضیح داده شد مفهم جدید همة مجد مفهم را نمیداند بر این اصل استار است آ یب دره استفاده شد محسب نمیشد. مقادیر مؤثر بررسیشده ال رشد بة 6 4 / صد دم رشد بة 5 صد است بیشترین تفات آن نسبت مقادیر ال عقرای آبپاش دم

8 35 تحقيقات آب خاک ايران درة 46 شمارة تابستان 394 سطحی جیچهای است مربط افزایش ترتیب ال دم / 7 9( 5 /.) صد نتایج دستآمده جدل 3 نشان میدهد همة ارزیا ی ب د هر بررسیشده مقادیر مؤثر نسبت خالص کمتر است این تفات نظر ریاضی قابل اثت تأیید است. استفاده رابطة 9 بنیسی رابط 3 4 رابط دست میآید. R BLoss O )رابطة 9( NE BLoss I )رابطة ( EE I BLoss )رابطة ( رابط 9 تا BLoss مفید است. نظر ریاضی یا یا است صفر مفید مقدار شرایطی شرایطی مقدار مفید برابر کل است )مقدار صد است( مقدار عددی خالص R برابر مؤثر میشد شرایط این برقراری امکان البته عمل بسیار کم است. حالت ال مقدار خالص مؤثر برابر است حالت دم نتایج میشد. صد مؤثر خالص مقدار دستآمده جدل 3 نشان میدهد تفات خالص چشمگیر مؤثر است گنهای ترتیب ال دم 37 / سطحی / جیچهای صد بسیار تفات دست آمده است. این آبیاری تفات مقادیر خالص ال دم ترتیب 4 / 44 / 9 صد بده است این حالی است تفات مقادیر مؤثر ال دم ترتیب 4 / / 7 صد بده است. نتایج دستآمده جدل نشان داد سطحی جیچهای هر د ردی بسیار زیادتر نی آ یب مقدار آب بده است مقدار کل مفید مقایسه مقدار آب ردی خر مالحظه است )جدل 4 (. مقدار تجه مفید مقایسه ریاضی رابط آب آبیاری ردی چنانچه خر مالحظه شد خالص مؤثر تفات زیادی یکدیگر چنین داشت. خاهد ضعیتی مؤثر لحاظکردن مفهم استفادة مجدد مفید مرد مناسب بدن یا نبدن مدیریت خبی نامناسببدن انجامدادن نحة همزمان صریحی مزرعه دارد سطحی جیچهای را نشان داده است. این حالی است خالص فقط مفهم استفادة مجدد مفید مکانی مقیاس انجامدادن )جدل 3 ( مفید بزرگتر مزرعه را مزرعه را مقادیر مؤثر نشان محاسبة میدهد رغم کرده لحاظ نکرده است. همچنان لحاظکردن مقادیر ضعف است رانی بررسیشده صد این ها مطلب رضایتبخش نیست نشاندهندة مدیریت بسیار ضعیف این هاست. نتيجهگيری نتایج داد نشان جدید رش د هر رانی مطالعهشده اعمال مدیریت صحیح جهت استفادة ینه آب نی دارند. همانطر مشاهده جد عقرای نع د پژهش این شد داشت آنها نع آبپاشها متفات بدند. میتان نتیجه گرفت استفاده آبپاشهایی بتانند متناسب ارتفاع گیاه دبردگی جمله صرت عمدی خصص اقدامات مدیریتی رانی جاجا اایل است. شد رشد جهت گیاه کاهش همة جلگیری تبخیر کنند آب آبیاری بررسیشده مقادیر مؤثر نسبت خالص کمتر دست آب افزایش شرایط تفات این آمد آبیاری فزنی مییابد. مفهم مؤثر نشان داد لحاظ رة حالی مزرعه را مفهم مناسب مفهم استفادة یا بدن مجدد نبدن خالص مدیریت ضعف مفید انجامدادن مزرعه صریحی دارد نمیکند. نکات رز این پژهش میتان تحلیل کمی کاربردی مفاهیم ارائهشده مقایسه تحقیقات گذشته اشاره کرد بدینصرت تحقیقات گذشته عمدتا تئری مسئله مفاهیم پرداخته شده است. REFERENCES Food and Agriculture Organization (979). Yield Response to Water. FAO Irrigation and Drainage Paper 33, Rome, Italy. Huffaker, R. (8). Conservation potential of agricultural water conservation subsidies. Water Resources Research, 44. Haie, N., & Keller, A.A. (8). Effective efficiency as a tool for sustainable water resources management. American Water Resources Association, 44(4),

9 35 لياقت همکاران: ارزيايبی سيستمهای آبياری دشت قزين... Jensen, M.E. (7). Beyond irrigation efficiency. Irrigation Science, 5(3), Lankford, B.,. Fictions, fractions, factorials and fractures; on the framing of irrigation efficiency. Agric. Water Manage. 8, Lecina, S., Neale, C.M.U., Merkley, G.P., Dos Santos, C.A.C., (). Irrigation evaluationbased on performance analysis and water accounting at the bear river irrigationproject (USA). Agricultural Water Management. 98, Mateos, L. (8). Identifying a new paradigm for assessing irrigation system performance. Irrigation Science, 7(), Molden, D., Oweis, T., Steduto, P., Bindraban, P., Hanjra, M.A., & Kijne, J. (). Improving agricultural water productivity: between optimism and caution. Agricultural Water Management, 97(4), Perry, C. (7). Efficient irrigation; inefficient communication; flawed recommendations. Irrigation and Drainage, 56(4), Seckler, D., Molden, D., & Sakthivadivel, R. (3). The concept of efficiency in waterresources management and policy. In: Kijne, W., Barkers, R., Molden, D. (Eds.), Water Productivity in Agriculture: Limits and Opportunities for Improvement. CAB International, Wallingford, United Kingdom, p van Halsema, G. and Vincent, L.,. Efficiency and productivity terms for water management: A matter of contextual relativism versus general absolutism. Agric. Water Manage. 8, 95. Ward, F. A., & PulidoVelázquez, M. (8). Water conservation in irrigation can increase water use. Proceedings of the National Academy of Science, 5(47), 85 8