l1&ut&pa , npwi

Transcript

1 l1&ut&pa , npwi npoeopeio: r. navt&ki1c;, K. Iappi6nc;, I. IWOKtlpi611C;, Ayy. Iuvo6IVOU, B. ItAAouVTOC;. npoelipoc; (r. navti::knc;): KUPIOI, oac; KallwooplsOUIJC avtovaklio KalaTa yevlkotc pa Qloe~IJQTa ylq TO ne pl~all- OTO L'.lrwcpo TOU TEE Yla Ta «n E p l ~ amovti Ka npo~liri 1I0VllKO npol3l1~ ljata Tn c;: A8 ~va<;. ljato Tnc; Ae~va<; ) ), va olliljcpo nou YE VV~en K E oav EXOUIJE IJla IJ IKP ~ Ko6uOT PI10n KQlll ljc va (E KIV~OOU I-/CplOa KQl KQT lin~c oc Ol~ Ilepo. nioteuoui-ie, all auto IJC alj owc;. npoocpwv~oll TOU npot6pou TOU TEE K. K. l'uaokq KUPIE unoupy, KU PIOI i::knpoownoi TWV KOIJIJOTWV, KUPIOI EKnpoownOI TJ1<; TomK~C; AUTOOIOiKI10nC;, KUpiEC;: KQl KUPIOI, lyanntoi ouvaoclilpoi, 1. EK IJ POUC; TnC; L'.loIKouoa<; EmTpon~ c;: TOU TcxvlKou EntlJclInTnpiou Tn<; EM ooac;, TnC; Opy avw TlK~C; ErllTpomi<; KQl ollwv TWV ouvamlilpwv nou ljox9noav Yla va YlVE I auto TO L'. I ~ IJ E: PO, OOC; KOAWOOPlSW OTn ouv6 vtj1 0~ ljac;. EivQl Ipavepo, nwc; n Entlloyri TJ1C; OUYKEKPII-/ V'lC; XPOVI

2 8 Τεχνικά Χρονικά Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 κής στιγμής συνδέεται με τη χθεσινή μέρα εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας του Περιβάλλοντος. Ο τίτλος του Διημέρου εκφράζει την απόφασή μας για μια περισσότερο ουσιαστική παρέμβαση στο πρόβλημα ΑΘΗΝΑ. Θεωρούμε όμως αναγκαίο να πούμε, ότι το ά κουσμα της λέξης «Περιβάλλον» σήμερα στην Αθήνα παραπέμπει κατευθείαν στο νέφος. Δε σημαίνει φυσικά αυτό, ότι δε θα εξετάσουμε όλο το φάσμα του όρου, είτε μ αυτό εννοείται το φυσικό, είτε το τεχνητό περιβάλλον. Αλλωστε, οι εισηγήσεις του Διημέρου καλύmουν σημαντική ποικιλία των επιμέρους συνιστωσών του προβλήματος. Ο λόγος που επικεντρώνουμε τη σημερινή μας αναφορά στο νέφος είναι διπλός. Πρώτα, γιατί το νέφος απειλεί σταθερά, άμεσα, έμμεσα, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, τη ζωή των κατοίκων του Λεκανοπεδίου. Ο δεύτερος λόγος είναι, ότι το φαινόμενο του νέφους συμπυκνώνει δραματικά ένα πλήθος διαφορετικών αιτίων, που τα συνδέει όμως ενιαία λογική. Η θεσμοθετημένη, αντικειμενικά, έλλειψη μακροχρόνιου σχεδιασμού του ελληνικού χώρου και μια στρεβλή ποσοτική μεγέθυνση, με κινητήρια δύναμη την άγρια εμπορευματοποίηση των πάντων και κuρια του χώρου. Διαnίστωση που θ' αναδειχθεί, πιστεύω, ιδίως κατά την απογευματινή ενότητα της aυριανής ημέρας, όπως προδικάζουν οι τίτλοι των σχετικών εισηγήσεων. 2. Ορισμένοι ίσως σκεφτούν, πως θα ειπωθούν χιλιοειπωμένα πράγματα. Και θ aντιπαραθέσουν την ανάγκη προτάσεων άμεσης απόδοσης. Πρόκειται σίγουρα για παρεξήγηση. Το διήμερο δε φιλοδοξεί τη σύνταξη καταλόγου έκτακτων μέτρων. Οι στόχοι του είναι: Να αναδείξει το είδος, την έκταση και τη συνθετότητα των επιμέρους προβλημάτων που συγκροτούν τη σημερινή γενική, περιβαλλοντική κρίση του αθηναϊκού Λεκανοπέδιου. Να αξιολογήσει την καταλληλότητα, την επάρκεια και τη δυναμική των παρεμβάσεων που επιχειρούνται και να καταγράψει τυχόν εναλλακτικές προτάσεις. Να συμβάλει στην εγκαθίδρυση διαρκούς διαλόγου α νάμεσα στους φορείς της επιστημονικής γνώσης, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και του μαζικού κινήματος, με προοmική τη διατύπωση, τεκμηρίωση και συντονισμένη προβολή των αναγκαίων λύσεων. Να δείξει, τέλος. πως το πρόβλημα «Αθήνα» δεν μπορεί να εξετάζεται αποσπασματικά και απομονωμένα από τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Πολύ περισσότερο δε νοείται να αγνοούμε το στίγμα του προβλήματος στο διεθνή χώρο. Το σημερινό και το διαγραφόμενο. Είναι ανάγκη να μιλήσουμε χωρίς περιστροφές για το χαρακτήρα και τη δομή της πόλης, για το πώς βλέπουμε την προοπτική της. Δεν είναι δυνατό να αναλωνόμαστε σε συζητήσεις (χωρίς να υποτιμώ τη σημασία τους) για κόμβους, αμόλυβδες και ωράριο και να μη συζητάμε συγκροτημένα και με πολιτικό θάρρος για το μελλοντικό χαρακτήρα της Αθήνας και της ευρύτερης περιοχής. 3. Στο πρόσφατο παρελθόν, οι πιο προοδευτικές κοινωνικές δυν9-μεις του τόπου απαιτούσαν την ύπαρξη χωροταξικού σχεδίου. Ε να συνεπή επιτέλους καθορισμό των χρήσεων. Ηταν τόσο χαμηλό το επίπεδο του σχεδιασμού στον ελληνικό χώρο, ώστε αυτή καθαυτή η ύπαρξή του να θεωρείται πρόοδος. Ας μη μας διαφεύγει πως η έλλειψη Κτηματολογίου, η ασάφεια, η αοριστία, το ευμετάβλητο και ο αιφνιδιασμός στον καθορισμό των χρήσεων, είναι το απαραίτητο πλαίσιο, μεταξύ άλλων, για την άκρατη εμπορευματοποίηση του χώρου. Για τις άγριες, aσύδοτες εκμεταλλεύσεις, ό που η περιβαλλοντική συνιστώσα μόνο συμπτωματικά μπορεί να συνυπάρχει. Είναι καιρός να πούμε καθαρά, πως η θεσμοθετημένη αυτή ασάφεια δεν ευνοεί μόνο τα μεγάλα συμφέροντα, τους ολιγάριθμους καταπατητές. Αλλά συντηρεί και ενθαρρύνει μια διάχυτη αίσθηση προσωρινού. Καλλιεργεί τη μεταπραττική ιδεολογία και πρακτική σε όλο τον ελληνικό χώρο. Συγκροτείται έτσι aντικειμενικά, ένα ισχυρότατο μπλοκ ψηφοφόρων στον τελικό λογαριασμό της κάθε κυβέρνησης, που ανεξάρτητα από την επιμέρους κοινωνική θέση και πολιτική έκφραση, δρα ανασταλτικά, ακόμα και στην πιο στοιχειώδη τομή στο σχεδιασμό του χώρου. 4. Ενας από τους βασικούς στόχους του ευρωπαϊκού έ τους περιβάλλοντος, που μόλις έληξε, ήταν και είναι, φαντάζομαι, η συνεκτίμηση και η ενσωμάτωση της πολιτικής της προστασίας του περιβάλλοντος στις διάφορες πολιτικές της Κοινότητας και των κρατών-μελών της, ι διαίτερα στην οικονομική, βιομηχανική, γεωργική και κοινωνική πολιτική. Πράγμα που σημαίνει, πως η συγκρότηση και η εφαρμογή μιας πολιτικής προστασίας του φυσικού και aνθρωπογενούς περιβάλλοντος προϋποθέτει, τουλάχιστον για τη χώρα μας, ρήξη με τα κυρίαρχα καταναλωτικά πρότυπα και το σημερινό μοντέλο ανάπτυξης. Προϋποθέτει ακόμα ενεργοποίηση των πληροφορημένων πολιτών, ώστε ν' αναπτυχθούν οι προϋποθέσεις μιας αναπτυξιακής διαδικασίας, με νέα κριτήρια και επίκεντρο τον άνθρωπο και τις ευρύτερες ανάγκες του. Τον άνθρωπο σαν πολυδιάστατο πρόσωπο και όχι απλά ως παραγωγική μονάδα. Μιας ανάπτυξης, που θα καταστήσει αβάσιμο το τρέχον «δίλημμα» ανάπτυξη ή περιβάλλον; 5. Η εισήγηση της Οργανωτικής Επιτροπής, αλλά και άλλες εισηγήσεις θ' αναφερθούν στα αίτια των περιβαλλοντικών προβλημάτων της Αθήνας. Θα αναφερθούν ακόμη συγκεκριμένα μέτρα αντιμετώπισης. Τα περισσότερα ε ντάσσονται στο τρίπτυχο καύσιμα-πράσινο-λειτουργίες και μορφή της πόλης. Στην Αθήνα, με υποδομή για κατοίκους, αγωνίζονται να επιβιώσουν , με πλήθος μετακινήσεων που αντιστοιχεί ίσως, κανείς δεν ξέρει, σε 7-8 εκατομμύρια. Η Αθήνα δεν αναπτύχθηκε. Υπέστη απλώς βίαιη, ποσοτική και στρεβλή μεγέθυνση. Ας μην το ξεχνάμε. Γι αυτό είναι περισσότερο από αναγκαίο το όραμα της νέας πόλης. Οχ ι ανελαστικό. Ενα δυναμικό όραμc' που να ανταποκρίνεται στην ιστορία αυτού του λεκανοπέδιου από την αρχαιότητα μέχρι την πιο πρόσφατη. Που να ανταποκρίνεται στους μόχθους των κατοίκων της πό-

3 Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 Τεχνικά Χρονικά 9 λης. Που να ανταποκρίνεται ακόμα στην πίεση που ήδη μας ασκεί η διεθνοποίηση της παραγωγικής διαδικασίας. Ενα όραμα που δεν θα προσαρμόζεται στις ιδιομορφίες και τις κόντρες των εκάστοτε Υπουργών, ή της εκάστοτε Κυβέρνησης. Γιατί είναι σχεδόν απίστευτο, αλλά πολλά από τα στρατηγικής σημασίας έργα που πρόκειται να γίνουν στην Αθήνα (μετρό, έργα Ολυμπιακών Αγώνων, αεροδρόμιο στα Σπάτα) δεν προβλέπονται στο υπάρχον Ρυθμιστικό. Είναι γνωστό, πως έργα αυτής της κλίμακας μπορούν ν αποτελέσουν μοχλό για τη μετατροπή της Αθήνας σε κέντρο υψηλού επιπέδου υπηρεσιών, διαμετακομιστικό σταθμό, σε κέντρο αναψυχής, ή και να την οδηγήσουν σε ολοκληρωμένη ανάπτυξη, όπου, βιομηχανία-υπηρεσίες-τουρισμός-εμπόριο θα συνυπάρχουν δυναμικά με τις μικρότερες δυνατές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Φuσικά, 01 πολιτικές, κοινωνικές προϋποθέσεις, που θα οδηγούσαν στη συγκεκριμένη επιλογή για την Αθήνα, ταυτόχρονα θα εξασφάλιζαν την αποκέντρωση και την α νάπτυξη την οικονομική, κοινωνική, πολιτική, πολπιστική στην περιφέρεια. Ετσι, παραμένει πάντα επiκαφο το αίτημα για συγκέντρωση ουσιαστικών αρμοδιοτήτων σ έναν Οργανισμό Περιβάλλοντος, όπου θο έχει ισχυρή πρόσβαση ο λαίκός παράγοντας. Η μορφή και τα προβλήματα της Αθήνας είναι αλληλένδετα με τη μορφή της περιφέρειας. Είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Με πολύ σκεπτικισμό ακούμε πλέον προτάσεις για μια ά κριτη μετεγκατάσταση βιομηχανιών από την Αθήνα. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο εγκυμονεί κινδύνους για την ισόρροπη παραγωγική ανάπτυξη της πρωτεύουσας και της χώρας. Διευκολύνει, αντικειμενικά την προοπτική μιας Αθήνας-Κέντρου Υπηρεσιών και Εμπορίου, σε μια Ελλάδα γκαρσονιών και τουριστών. Το Τ.Ε.Ε. προτείνει τη συγκρότηση Επιτροπών γιακάθε μια από τις μονάδες υψηλής και μέσης όχλησης, οι οποίες θα μελετήσουν τη δομή και λειτουργία και θα α ποφασίσουν τελεσίδικα για τα κατάλληλα μέτρα προστασίας του περιβάλλοντος και θα επιβλέπουν την εφαρμογή τους, εφόσον δεν αποφασιστεί η μετεγκατάσταση. Στις Επιτροπές αυτές προτείνεται να μετέχουν, εκτός από το ΤΕΕ., εκπρόσωπος των εργαζομένων, των Υ πουργείων ΠΕΧΩΔΕ και Βιομηχανίας, του ΣΕΒ και του οικείου Δήμου. 6. Τελειώνοντας, ας επισημάνουμε πως η Διοίκηση, η κρατική μηχανή έχει ελάχιστη παρέμβαση σε σχέση με το μέγεθος των προβλημάτων. Κύρια χαρακτηριστικά η σύγχυση και ο κατακερματισμός αρμοδιοτήτων, σε συνδυασμό με τη μόνιμη έλλειψη των απαιτούμενων κονδυλίων. Εχω ένα σημείωμα, που αναφέρει ως θέμα: «Ενέργειες αρμοδιότητας ΥΠΕΧΩΔΕ για την εφαρμογή των μέτρων αντιμετώπισης του νέφους». Αυτό καθαυτό το θέμα, το οποίο από τη μια άποψη είναι και τυπικό πλέον φαινόμενο, είναι μια πρόκληση. Ενώ διέπεται από μια τυπική λογική, ότι αυτό το συγκεκριμένο Υπουργείο, όπως και άλλα Υπουργεία, έχουν συγκεκριμένο πλαίσιο αρμοδιοτήτων, αποτελεί μια πρόκληση προς τον πολίτη. Γιατί κατ αρχήν ενδιαφέρει τον πολίτη της Αθήνας τίνος αρμοδιότητας είναι, και πού απευθύνεται αυτή η λογική που τείνει να γίνει καθεστώς; Τελικά αυτή η λογική οδηγεί στη διάχυση της ευθύνης. Εκφράζουμε λοιπόν μια βάσιμη ανησυχία, η οποία κάπως επιτείνεται, αν διαβάσουμε τα προκαταρκτικά του νέου πενταετούς. Εκεί, στη σελ. 185 υπάρχει μια ιδιαίτερη αναφορά στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, για να αντιμετωπιστούν τα περιβαλλοντικά προβλήματα του Λεκανοπέδιου και, πιο συγκεκριμένα, το νέφος της Αθήνας. Μιλάει για άμεσες παρεμβάσεις και για μεσοπρόθεσμες ρυθμίσεις για καταπολέμηση του νέφους και «Περιορισμό της κυκλοφοριακής συμφόρησης». Καθόλου όμως δεν επισημαίνεται η αναγκαιότητα της α ποκέντρωσης στο επίπεδο Αθήνα-Χώρα, καθώς και η προοπτική ύπαρξης πολλών κέντρων μέσα στην Αθήνα και την ευρύτερη περιοχή, η βελτίωση της Διοίκησης, η ανάγκη μείωσης εκατομμυρίων ασκόπων μετακινήσεων. Παρά τις μελέτες( τις αναλύσεις, τα όσα χιλιοειπωμένα. Ετσι λοιπόν, ας θεωρήσουμε το διήμερο αυτό ως απαρχή μιας συστηματικής, επιστημονικής και κοινωνικής προσέγγισης των προβλημάτων με σκοπό την ενημέρωση της πολιτείας και της κοινής γνώμης. Αλλά και την κινητοποίηση και το συντονισμό των επιστημονικών και κοινωνικών φορέων, της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, των οικολογικών κινημάτων. Για μια τεκμηριωμένη μαχητική και αποτελεσματική παρέμβαση των πληροφορημένων και ενεργοποιημένων πολιτών της Αθήνας. Που αποτελεί και τη μοναδική, τελικά, εγγύηση yια την έναρξη της διαδικασίας και την επιλογή της κατεύθυνσης για τη λύση των προβλημάτων. Σας ευχαριστώ. Παρακαλώ το συνάδελφο, και Υπουργό ΠΕΧΩΔΕ κ. Κουλουμπή, να κηρύξει την έναρξη των εργασιών του Διήμερου.

4 10 TeXVIKO XPOVIKO lav. - CI>e~ pou oploe; 1990 O~IAia TOU Ynoupyou nexqlle K. EUclyyeAou KouAou~n~ Kuple np oe~pe, KUptOI ou v o~eacpol Kol ov eixo cpoptw ~evo npoypo~~ o o~ ~ e p o, 6e So j.mopouoo <jlu OIKO va A&iIVW ano TTlV tvop ~ I1 OUTOU TOU turi ~epo u TOU TexvlKou Em~ eai1ti1piou. noau neplooo Tepa nou txel oov StllO TO nepl13oaaov TTle; A8rivo c; KOI OKOlJa ov e U~ '1eOU p & OTI x8ee; OAIl 11 UCPliAIOe; V IOPTO~& TTlV noykooljlo Ill.lepa nepi 136MoVTOC;. nplv va ~ek I VT10W TT)v OJ,1IAio l.i0u, ouv66e:acpol. 80 oae; 9uIJiow on Via TO 8el.l0 Olxllrie; TTle; ASrivae;, TI1V oti.io O(jlOlPIK!i punov01l, TO vecpoe;, npwto TO TeXVIKO Entl.l&AT] n;pio eixe Kovel TT)V np4)ti1 OWOlri e:motili.iovikri /50UA&IO, Kol 8ulJi~ w TTlV ek6001l TOU 1980, onou Via npwtll cpopa avt I!-I etwm~otov TO 8ef,.la TOU VscpOUC; OUVOAIKO. Kat 000 Kat OV TOTe lsev unlipxov o~iont Ola OlOIXe:io, ri TOv ~Ia O1llloVTIKYi npooeyyloll OlO SElla. Eival!-I1a 60uAeia rto U rtpoyllonkq TT] 8UIlQf,.IOI, Til 8u1.I01laGT& OAOI nou /Sou AeUOIJ& TOTe 010 T&xvu(o Eml.le:hIlTliPlo, 1.Ie: ouykivtl O1l. Eav unopxouv auni TO 13 13AlopaKl0 n poe: /5pe, e:vw 80 npo T&IVOva Ta /SwoeTe o autove; nou OUI.II.I&TtxouV OlO ISuil.Iepo, Via va /510ntOlWOOUV auto rtou eina npollyoul.ltvwe;.. Exouv j.lcvciall a~io Kat oyi~ epa. Eixaf,.le nel Ton: TTlV A9Yivo avoxupwttl noat]. Eivol t voe: TiTAOe;, nou I3~Ke ana TIl oou AEla TOU TexvlKou Entf,.leh'lTllPiou. KOI ~&V T1TaV Tuxaioe;. eu l.li~w on Ta TeA& UTOia TPlaVTO XPOVIO,!-leTa TOV noaeijo, nwe; avanruxst] K& T] A 8livo, xulpie; OXd 'ii00j,10, xwpie; npovpof,.li.lotioilo, f,.i& ea AE I4J T] npaoivou, 1.Ie: taaellv'l tpvwv U "O/S OI.l ~C;. Eim: 0 npo&l5poc;, On 11 ASri vo KOVTEue va cptaoe l nat]8uoljo KOl &ixe uno/soljli f,.iovo Yla EMellV1l avtirtai1ililupikwv epywv, eha& IIVT] noaitlon KWV xwpwv. A,ev rimv 1l0VOTl punovotj KOI TO e)u o 1-.II:;yOAo npol3ari lja TO, TO KU KAOCPOP10KO, KOI TO vtcpoe;, nou onwe; txe l ano 15elXTei ent OT1l I.l0VIKO, eivol omnatvl5eto. r ' auti) TT]V noat] 1.I 0~e UTT)Ke TO 50% TIle; OUVOAIKlic: 1310 IJTlxovioC; TIle; Xwpo e;, I.Itoo 010 anit10 I.IOe;, oxe:15ov TO 650/0 TWV OIKOVOIlIKWV OPOOTT] PIOniTWV. Cl>tpvav8 TOV 1< ano TTl V &napxia YIO va oooa lvel 0TTl lT]xovia, OTle; 0IK0601.l e;, 0l1C; urt1lpeoiee;, xwpie; va TOU &~aacp oa i ~o uve otolxelwl5&t<;: ouv9rikec; 1510I3iw01le:. Tou KAeivaV8 TO l.iono Kat TOU Myove va Kavel au8aipe:ra. KOI au TO T' ou8aipeta TO na1lpwvei OKO PIl KOI Sa TO natl PWVel Yla napa noam XPovla T] A8iwa.. OTav Aomov u noot1l p i~ oul.le, on TO ~ek lvri oa l.le a no TO OYlI.Ieio ~'1 Mv, c5ev eival Ko80AO U unep[3oar'].. H ~ aola v OX&l56v 010 O1l I.lEio I.ITl15ev. No SU~IlSo u ~e n ITapaMl3o!-l&. Kenola opvava, AlVa opyava, nou l.ietpouoav I<onolouc; punou~, nou c5e:v I.Inopouoov va OU OXETIOTOUV I.IETa~ u TOUe;. A,EV eixolje opvova ~tr pt]o'1e:, <':lev eixoi.l& unllpeoiee:, l5ev eixqi.ie unoooljri. i5ev eixoije KQ~ia l.i&ht TTl. 6ev ~t pal.le nola r;tav Tl OPPWOT10 nou TOAomwpEi TO

5 Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 Τεχνικά Χρονικά 11 λαό αυτής της aπάνθρωπης πόλης. Και όταν δεν ξέρεις την αρρώατια, δεν μπορείς να πάρεις μέτρα για να τη θεραπεύσεις. Τι έπρεπε να κάνουμε: Επρεπε να κάνουμε όλες εκείνες τις μελέτες, όλες εκείνες τις μετρήσεις, αφού μπήκαν τα κατάλληλα όργανα, να διαπιστώσουμε ποια είναι η αρρώστια, για να πάρουμε μέτρα. Εν τω μεταξύ, και για να μη χάνουμε χρόνο, θυμίζω ότι πήραμε την πρώτη σειρά μέτρων για την κυκλοφορία, το δακτύλιο, και κάναμε το πρώτο σημαντικό βήμα, τη βελτίωση στα καύσιμα. Από τη βελτίωση στα καύσιμα εξαφανίσαμε τους δύο πιο σημαντικούς ρύπους, τους «ρύπους δολοφόνους», όπως λέμε. Το νέφος, μετά από όλες τις μελέτες που κάναμε, πολύ χονδρικά θα έλεγα, ότι είναι ένα άθροισμα νέφους Λονδίνου και Λος Αντζελες. Λονδίνο: καπνός, διοξείδιο του θείου, Λός Αντζελες: φωτοχημικό, οξείδιο του αζώτου, μονοξείδιο του άνθρακα, υδρογονάνθρακες, όζον. Με τη βελτίωση λοιπόν που κάναμε στα καύσιμα, το 50 2, που ήταν πρόβλημα για την Αθήνα και είναι πρόβλημα για πολλές πόλεις, δεν το πιάνουν ούτε τα όργανα, το ίδιο και το Pb. Δεν έχει πρόβλημα ούτε διοξειδίου του θείου, ούτε μολύβδου η Αθήνα. Και νομίζουμε, ότι αυτό είναι κάτι το σημαντικό και ότι δεν έγινε τυχαία. Το κόστος από τη βελτίωση στα καύσιμα που κάναμε το 82 και 83 ήταν 2 δια. το χρόνο. Και με τη νέα βελτίωση που κάναμε στο Ντήζελ από την αρχή του χρόνου, είναι άλλα 2 δισ., τα οποία πληρώνει ο ελληνικός λαός. Αλλά ή ταν μέσα απαραίτητα για να ζήσει αυτή η πόλη. Να μην αναφερθώ στα τελευταία μέτρα που πήραμε πρόσφατα, στην αλλαγή του ωραρίου, στην επέκταση του δακτυλίου και στα ταξί κ.λ.π. Πάντως, εκείνο που θέλω να πω, είναι ότι το θέμα του νέφους δεν είναι κάτι πολύ απλό. Θέλει συντονισμένες προσπάθειες, θέλει σωστά πληροφορημένο πολίτη, για να βοηθήσει σε αυτές τις ενέργειες, και θέλει κάποια χρόνια. Μόνο τα έργα που πρέπει να κάνει η Αθήνα, θέλουν κάμποσα χρόνια. Το μετρό υπολογίζεται να είναι έτοιμο -οι δύο γραμμές τουλάχιστον- μέχρι το 1995, δηλαδή πριν από το 1996, που υπολογίζουμε η χώρα μας να κάνει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Εχω πολλά ατοιχεία, δε νομίζω ότι σήμερα πρέπει να σας τα δώσω. Πάντως στο διοξείδιο του θείου το όριο της ΕΟΚ είναι 130, η μέση τιμή που είχαμε το 86 είναι 53. Για το μόλυβδο το όριο της ΕΟΚ είναι 2, (mgim'), το '78 ήταν 3,2 (mgιmί, το '83 ήταν 2 (mg/m 3 ) και σήμερα είναι κάτω από 1. Γνωρίζετε ότι, εκτός από τη βελτίωση των καυσίμων, υ πάρχουν και συστηματικοί έλεγχοι της βιομηχανίας, στις κεντρικές θερμάνσεις, στα μεγαλύτερα κτίρια των Αθηνών ελέγχονται οι καύσεις τους και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Από τις μελέτες που κάναμε αποδείξαμε, ότι η κύρια ευθύνη είναι στο αυτοκίνητο 75% κεντροβαρικά, 22ο/ο στη βιομηχανία και 3% στις κεντρικές θερμάνσεις. Στις βιομηχανίες το ΠΕΡΠΑ πήρε και τους 30 κλάδους και έκανε μελέτες, τι αντιρρυπαντικές κατασκευές πρέπει να κάνουν για να περιορίσουν τη ρύπανση στο εκτιμητό ποσοστό. Με ένα κόστος 2 δισ., που θα έχει ένα ε τήσιο όφελος μόνο από τα καύσιμα η Εθνική Οικονομία 800 εκατομμύρια, όπως έχουμε βγάλει. Όλες αυτές μελέτες έχουν δοθεί ατο Υπουργείο Βιομηχανίας, και πρέπει να εφαρμοστούν μέχρι το τέλος του Ενα μεγάλο πρόβλημα που έχει η Αθήνα είναι ο καπνός. Έχουμε μειώσεις, σε σχέση με το '81, της τάξης του 30%, αλλά θα πρέπει να πούμε, ότι η κύρια QΙΤία του καπνού είναι το Ντήζελ που βάλανε στα ταξί πριν από το Και θα πρέπει πάλι η Εθνική Οικονομία να επιβαρυνθεί με ένα σημαντικό ποσό, έτσι που τα ταξί να αλλάξουν, να μπούνε αυτοκίνητα νέας τεχνολογίας, που θα καίνε είτε αμόλυβδη βενζίνη, είτε υγραέριο. Ίσως θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τουλάχιστον στην κυκλοφορία, ότι όσο και να βελτιώσουμε το καύσιμο, έ χει πολύ μεγάλη σημασία η συμπεριφορά του οδηγού στην οδήγηση. Αυτό είναι δεδομένο. Από τη μια μεριά είναι το καύσιμο και από την άλλη μεριά είναι η καλή συντήρηση του αυτοκινήτου, αλλά και η σωστή οδήγηση. Όπως γνωρίζετε, από την 1η Ιουλίου η χώρα μας θα έ χει την Προεδρία στις Ευρωπαίκές Κοινότητες κι εδώ συμβαίνουν κάποια περίεργα πράγματα, που θα μου επιτρέψετε να σας απασχολήσω λίγο. Οι προσπάθειες σε αυτές τις χώρες είναι, θα έλεγα, να παραπλανήσουν την κοινή τους γνώμη. Και να σας το εξηγήσω: Το μεγάλο πρόβλημα στις βόρειες χώρες είναι η όξινη βροχή και αυτή είναι από μεταφορά ρύπανσης από μεγάλες εγκαταστάσεις καύσεων. Η Μεγάλη Βρετανία ρυπαίνει βαριά όλες τις βόρειες χώρες. Και στο Συμβούλιο των Υπουργών Περιβάλλοντος από το 1983 δεν μπορούμε να καταλήξουμε σε μια οδηγία. Ελπίζουμε ότι μέσα ατην ελληνική Προεδρία επιτέλους θα τελειώσει αυτό το θέμα, γιατί είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα γι αυτές τις χώρες. Για εμάς μπορεί να μην είναι πρόβλημα, αλλά γι' αυτές τις χώρες είναι το μείζον πρόβλημα. Αυτό λοιπόν το ξεχνάμε, το ξεχνάνε και κάποιες οικολογικές οργανώσεις και θυμούνται τις χελώνες της Ζακύνθου, ή τις φώκιες στις Σποράδες, όπου έχει γίνει ό,τι έπρεπε να είχε γίνει Και κάποιο διάστημα μ έκπληξη θυμάμαι, ότι είχα πάρει πολλές χιλιάδες γράμματα από τα παιδιά των Αγγλικών σχολείων και από Γερμανικά σχολεία, όταν κι εκείνοι είχαν τόσο μεγάλα προβλήματα από ρύπανση. Το δεύτερο: Συνιστάνε τ' αυτοκίνητα της νέας τεχνολογίας και τα έχουνε χωρίσει σε τρείς κατηγορίες: πάνω α πό κυβικά, κυβικά και κάτω από 1400 κυβικά. Εχουνε συμφωνήσει για τ αυτοκίνητα πάνω α πό κυβικά, καθαρά αυτοκίνητα, καλύτερη τεχνολογία, αυτή που έχει η Αμερική, Ιαπωνία, ακόμη η Ελβετία, Σουηδία, Αυστρία κ.λ.π. Έχουνε συμφωνήσει, γιατί δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για εμάς. Ποιος έχει αυτοκίνητο πάνω από κυβικά; Αλλά και στην Ευρώπη είναι πολύ μικρό το ποσοστό. Σ αυτές τις χώρες το μεγάλο ποσοστό το 55% είναι από 1400 μέχρι 2000 κυβικά. Σ εμάς όμως το 80% είναι κάτω από 1400 κυβικά. Ο στόλος μας είναι κάτω από 1400 κυβικά. Για τα κυβικά συμφώνησαν, με μειοψηφία της Ελλάδας και της Δανίας, σε αυτοκίνητα, ας τα πω, μέτρια, ημικαθαρά. Και για τα αυτοκίνητα κάτω από

6 12 Τεχνικά Χρονικά Ιαν.-Φεβρουάριος κυβικά, δεν έχουν συμφωνήσει ακόμη. Γιατί; Γιατί η ευρωπαική αυτοκινητοβιομηχανία θέλει να μας επιβάλει αυτοκίνητα βρώμικα. Η ευρωπαίκή αυτοκινητοβιομηχανία, που πουλάει τέτοια καθαρά αυτοκίνητα στην Αμερική, στην Ελβετία, στην Αυστρία, στη Σουηδία, στη Νορβηγία, μέσα στις χώρες της Κοινότητας, στη Γαλλία, στη δική της χώρα στην Ιταλία και στην Ελλάδα, φυσικά, θέλουν να βγάλουν αυτοκίνητα κακών προδιαγραφών. Και φυσικά δεν το δεχόμαστε και φυσικά δε θα τους αφήσουμε. Εγινε πριν από λίγες μέρες μια σύσκεψη, που ήταν και Υπουργοί από την Κοινότητα και εμπειρογνώμονες, με τους εκπροσώπους της Ευρωπαίκής Αυτοκινητοβιομηχανιας, και η χώρα μας χαρακτηρίστηκε σαν «εξτρεμιστής)), αυτός ήταν ο όρος, στο θέμα των αυτοκινήτων. Αλλά είμαστε αποφασισμένοι να κινητοποιήσουμε την κοινή γνώμη των χωρών αυτών, αυτό είναι το θέμα τους. Γιατί ο Γάλλος πρέπει να δεχθεί να του πουλάει βρώμικο αυτοκίνητο η γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία, όταν πουλάει στον Ελβετό καθαρό αυτοκίνητο; Βέβαια, είναι μεγάλα συμφέροντα απ' ό,τι καταλαβαίνετε, αλλά εμείς νομίζουμε ότι το μεγαλύτερο συμφέρον είναι εκείνο που εξυπηρετεί το λαό. Και θα πρέπει να ε πικρατήσουν τέτοιες απόψεις και όχι οι δικές τους. Είναι η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία που έχουν κάνει αυτό το μπλοκ και δεν μπορούμε να προχωρήσουμε. Ακόμα έχει βγει η απόφαση για ντηζελοκίνητα αυτοκ"ινητα υποχρεωτικά για όλες τις χώρες. Εμείς, όπως ξέρετε, σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε ν αφήσουμε ντηζελοκίνητα αυτοκίνητα σε πόλεις ρυπασμένες. Και δεν είναι μόνο η Αθήνα, είναι η Θεσσαλονίκη, είναι όλες οι μεγάλες πόλεις, Λάρισα, Ηράκλειο, Πάτρα κ.λπ. Θα έχουμε άλλα προβλήματα ακόμα και για τα ντηζελοκίνητα που θέλουν να μας τα επιβάλουν, στα I.X. Υποστηρίζουμε, ότι το κυκλοφοριακό πηγαίνει σε στενή συνόρτηση με το νέφος και δεν είναι τυχαίο αυτό το πράγμα. Οτι εμείς έχουμε παλιά αυτοκίνητα, μεγάλης ηλικίας, κακοουντηρημένα, είναι ένα πρόβλημα. Το ότι είχαμε κι έχουμε ακόμη κυκλοφοριακό πρόβλημα είναι πρόβλημα ρύπανσης. Όταν έχουμε διπλάσιο αριθμό αυτοκινήτων, έχουμε τετραπλάσια κατανάλωση καυσίμων και δεκαπλάσια ρύπανση. Αυτό μας ανάγκασε να πάρουμε και τα τελευταία μέτρα, που επεκτόθηκε δακτύλιος και στα ταξί και μέχρι 8 το βράδυ που το πήγαμε, ακριβώς, γιατι το κυκλοφοριακό πρόβλημα δημιουργεί ρύπανση. Θα ήθελα ακόμη να αναφερθώ σε ένα φαινόμενο. Ε να παγκόσμιο φαινόμενο. Εμείς ευαισθητοποιήσαμε τον ποληη μας και καλά κόναμε. Το περιβάλλον πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητά μας. Πόλεις και της Ευρώπης και της Αμερικής, με όχι ίδια ρύπανση, αλλά με πολλαπλάσια ριίπανση από εμάς, δεν έχουνε πάρει κανένα μέτρο, δεν έχουνε βάλει καν όργανα. Α υ ι ί1. για να είμαστε γνώστες του θέματος, να ξέρουμε τι rιρέπει να κάνουμε, αλλά δεν πρέπει να μας πιάνει πανικός. Να σας πω ότι στο Λος Αντζελες παίρνουν μέτρα για το διοξείδιο του αζώτου σε τιμές πάνω από 3.100; Ε μείς μια μέρα πιάσαμε 507 και εγινε χαλασμός. Και σωστα έγινε χαλασμός. Το Παρίσι έχει μόλυβδο σε τιμές πάνω από 3 (mg/m 3 ). Το Λονδίνο που καθάρισε, έχει τιμές υψηλότερες σήμερα από την Αθήνα. Αυτά, όχι για να ε φησυχάζουμε, έχουμε κάνει κάποια πράγματα, αλλά πρέπει να κάνουμε πολλά ακόμη, για να ξαναφέρουμε το γαλανό ουρανό στην Αθήνα. Εχω ένα πίνακα που δείχνει και τα όρια. Όταν λέμε ότι έχουμε εμείς τα πιο αυστηρά όρια στην Ελλάδα, πραγματικά έχουμε τα πιο αυστηρά όρια και πάμε να τα κάνουμε ακόμα πιο αυστηρά σε έκτακτες μετεωρολογικές συνθήκες. Περιμένουμε αυτή τη δουλειά των καθηγητών. Διοξείδιο του θείου: Επιφυλακή στην Ελλάδα 200 (mg/m 3 ) στη Γερμανία, 800, στις ΗΠΑ 800. Αυτές είναι οι διαφορές. Μέτρα πρώτης βαθμίδος: Σ εμάς 400, στη Γερμανία 1600, στις ΗΠΑ Δεν είναι απλά κάποιες διαφορές. Είναι τετραπλάσιες διαφορές απ εμάς. ό,η είναι σ' Διοξείδιο του αζώτου: Επιφυλακή στην Ελλάδα 200 (mg/m 3 ) στη Γερμανία 600, στις ΗΠΑ σε πολλές πόλεις 1100, στο Λος Άντζελες, όπως σας είπα, Μέτρα που παίρνουμε πρώτης βαθμίδας: 500 σ εμάς, 1200 στη Γερμανία, σε κάποιες πόλεις των ΗΠΑ Το τι ήταν το νέφος το 1981, είπαμε δύο λόγια, δεν έχει σημασία τι ήταν, αλλά που πρέπει να φτάσουμε τις τιμές εμείς. Το τι έχουμε κάνει αυτά τα χρόνια, νομίζω, ότι κάθε καλόπιστος συζητητής θα πρέπει ν αναγνωρίσει ότι κάναμε πολλή δουλειά, ότι δεν καθήσαμε με σταυρωμένα χέρια. Και θα είμαστε ιδιαίτερα ευτυχείς, αν μας πούνε τι έπρεπε να κάνουμε και δεν το έχουμε κάνει. Είμαστε ανοικτοί σ οποιεσδήποτε προτάσεις. Δεν υποστηρίζουμε σε καμιά περίmωση, συνάδελφοι, ότι λύσαμε το πρόβλημα. Υποστηρίζουμε, ότι βρισκόμαστε σε σωστό δρόμο και ότι μέσα σε κάποια χρονικά όρια θα είναι πολύ καλύτερη η ζωή του αθηναίκού λαού. Ομως, θέλω να ξανατονίσω, ότι το θέμα του νέφους δεν είναι εύκολη υπόθεση. Είναι υπόθεση όλων μας. Ολοι εμείς είμαστε εκείνοι, που δημιουργούμε το νέφος. Και δεν είναι υπόθεση ούτε ενός Κόμματος, ούτε μιας παράταξης, ούτε μιας κυβέρνησης. Απαιτεί για την επίλυσή του τη συναίνεση όλων μας. Και φυσικά απαιτεί την ευαισθητοποίηση των πολιτών. Αν, συνάδελφοι, πήραμε τόσο σκληρά μέτρα τελευταία, και τα δέχτηκε ο αθηναίκός λαός, τα δέχτηκε ακριβώς γιατί είχε ευαισθητοποιηθεί σ ένα τόσο σημαντικό θέμα. Συγχωρέστε με που σας έφαγα τόσο χρόνο. Τα προβλήματα που εξετάζετε δεν είναι μόνο προβλήματα νέφους. Είναι και άλλα προβλήματα που έχει η Αθήνα, όπως είναι ο καθαρισμός των λυμάτων. Θυμίζω ότι κυβικά την ημέρα πέφτουν ανεπεξέργαστα στο Σαρωνικό, κυβικά. Να σας πω τι πλήρωνε ο αθηναίκός λαός το 1981, τότε που είχα στοιχεία, σε βυτιοφόρα; 4 δια. το χρόνο. Καταλαβαίνετε ότι το έργο αυτό που γίνεται, είναι απαραίτητο και θα αποσβεστεί σε πάρα πολύ λίγα χρόνια. ισως να μην ήταν η καλύτερη λύση, αυτή όμως είναι η επιλογή. Τελειώνοντας τα έργα που γίνονται σήμερα, θα γίνουν στη συνέχεια μετρήσεις, και αν χρειάζεται επόμενη φάση καθαρισμού, θα προχωρήσουμε γιατί έχει αυτό προβλεφθεί. Ε να άλλο θέμα, βέβαια, είναι τα σκουπίδια. Και θα είναι ένα άλλο θέμα που θ αντιμετωπίσετε. Βλέπω Δημάρχους, φίλους, και εδώ το πρόβλημα είναι ότι η

7 -3rl JU_ 313o~sno'lo>lOdou r.l.j1 0" 31]3dourl "3Q nou lorl -oun'l 10>1 '~'ln08 Ulo 13lDnO>lO "nox3 'DlA9'l o'l'lo 3V\1 -UO - r:j'l Ul 3rlr:Jodg 0" 3rlr:Jodourl 'Jorl Jno'l9,uo (Y)L]d(Y)"Ao"o 01 '13Xdr;>un J~'lO(/Jo o 10>1 'U03Sr;>IQ ~'lo>l U l3xdr;>un r:jodld 'J3dQ"r;> 10100rlUQ 10>1 no]duiu'l3rl1u3 no>li"x31 nol U'l3rl 3lDOrl13 0" 131Ulurlno "OlD1Xr;>'lnol JI?rl3 9UO Jn009 'Jorl 11]UO OlD 00~r1 3lDOrlO>lo1dg nou ~Q3 119 (Y)r:J3lD1U ]101A ' ~ur1no'lno)i>l nol "(Y)3rh9uo U03S>l3 1,l"ld3rluo Ul ouo 0]dlO>ln3 "Ul (Y)"d!ou 91no,0 1O)i -JI3or;>lOdu J3"~rlld>l3>1A -no 9uo 1013r:J3Qo"no "3Q "0 noa9'l orll,lxo 9'luO 13"~rl 0" ]3 >1do "3Q '~>llqodou 1O"!3 0" O]oO>lIQDlQ ~>lllod>lorluq Dlrl 3D 9>11Ao'l 1O"!3 O]OUO U 'uou"d~gn>i ~"ld3rluo Dlrl 'orlrl9>i 0"3 1X9 10>1 'Jno'l9 I?dodlD r:jodld U03S9un 1,l>l1"S3 Dlrl 10"13 orl~s '~urlno'lno>i '>I "01 9uo 10>1 oono>ll? 01 nou lorlod)ox 10>1 '10'l9 3rl~'l 0" 01 :91no,rl (y)0""3 11,"(Y)"~rluS(Y) -odu "o~'lu '''(y)30~s "~>lld3rl uo(y)ll?rlaodu,,11l1o>i 3rlnoo -~lul 0" I?'fiD 'Jl3rh9uo 10>1 JI3rh~>l0 J3"~rlD1do 3rlno'l -'ll?goun 0" J(Y)'luo 1X9 'o>liao'l 10")3 'JO!d1O>ln3 JUl J~lnO 10"3rlr:JO'l3d>(y)U3 119 'Jl,lurlno'ln0>i '>I Jod>'l3Qr;>"no 0 J(Y)u9 (Y)A31O>I J(Y)rlo (Y)r:J31D1U 'JoQld3rlUIV J~"ld3tiUo JUl JUo(Y)" -I?AdolQ JUl o]'lnogomdu "Ul DlA no]dulu'l3rl1u3 nol l1d - U>l101V Ul (Y)d!oXAno 'Jo!lOd>lorluV JO~N JUl Jnod~rl >13 '1Od>'l3QI?"no IOldr:J>I 10>1 J31dn>l '3dQ39du 31dr:J>i no~nouq1o(w)i\adi\v 'N ')I '~D!lDd)lO~~V ~D~N ~~1 nou~oodu)l3 n01 D!~I~O ' od3ti~iv !13dlOX 0" 'o'lnou9ld(y)"ao"v o>lln '>I ~n3'lnog 'Jo!lod>lorluV JO~N JUl OU(Y)o9dU>l3 "01 3tir:J0'l0>lodou 10>1 'oadnoua '>I "01 J!3rl3 10>1 3rln01D1doXn3 : (JU>I~l"OU 'J) ~OdQ39du '(Y)101doXn3 J03: -JO"l,lsv Jl1l 90'l 01 3riOU13 J(y)U -9 13d(Y)UlO'lOl nou 'JOlOrlu'lgodu f!01no no'lo>lof!q nol 'no'lr;>a3ri nol nolno UD1U~13rill"O "Ul DlA 0]311'lOU "Ul "noo~suog OS nou 'Jl30l?lOdu 3D "noiu'lolo>i OS '(Y)Q3 313"0>1 OS nou JI30~lULno rinoLlu'l3 'J(y)l"r;>U - ~XO.l3rlrlno Ud31f!yoA3rl 3Xdl,lun 0" 3U3du~ OS 10>1 3rinoL nou u'lc;ju uu(y)ds"l?uo "Ul 1,l1no,0 'JUriXlO oriu'lg -odu 0110"]3 -oqld3riu1v ~>l11"oriuo 0091 Dlri 3D 'Jnod>'l~Q -o"no JnOA1'l JnOOc;Jl (Y)u~'lg nou 'Od3riUO lori~ld(y)xo"3ld (Y)A3 'Dldl1ludoXAno 13L(?0 nou no]duiu'l3rilu3 no>li"x31 nol o!'lnogomdu Dlri 10"13 '1?>l11oriAodU 'JOo o"c;jdx 01 ouo 913>1do oaod>~ JOo nou '10d>'l3Qr;>"no 3ri 313d(Y)XAn 3: -l,ld31orl(y)x ola J01Orl~dodu= noluo(y)1u]d3u U1013L1?13:-P '313L]d(Y)"A J(Y)uQ, 'Jod(Y)X JOY'll? J010UI?>I 10>1 ]3S3dn3i3 0" 13U~du OS 10>1 '13"1?1d> 3Q 010c;J1V (y)"v, OlD ud31orl(y)x ~ l?>ll"odx 1?)41"X ~ JOldl?nodg3$--"01

8 14 Τεχνικά Χρονικά Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 ταμεσονύκτιες ώρες, που πολλές φορές ~ντρέπομαι που το λέω- περνούν Νομοσχέδια για τον ελληνικό λαό, με παρουσία πέντε ή έξι βουλευτών. Και όμως. ψηφίζονται Νόμοι και δεν μπορούν ν αλλάξουν ούτε μετά 30 χρόνια. Και αυτοί οι Νόμοι επηρεάζουν τα παιδιά σας, τη ζωή σας. το μέλλον της χώρας, και ένας λανθασμένος Νόμος είναι ικανός να δημιουργήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις και απώλεια δισεκατομμυρίων από τις πάρα πολύ πολύτιμες οικονομίες του ελληνικού λαού. Θέλω λοιπόν να πω, ότι και σήμερα ελέχθησαν ορισμένες απόψεις. Σεβαστές. Πιστεύω ότι μπορεί να είναι σωστότερες και από τις δικές μου, ή να είναι οι δικές μου σωστότερες από τις άλλες. Τι ζητάω; Να δημιουργηθούν δύο Επιτροπές, και δεν το λέω εδώ, παρακαλώ τον κ. Λιάσκα να πάρει τα πρακτικά, και πιθανόν να τα έχει ήδη, της 16ης Μαίου όταν μιλούσαμε για ν ακυρώσουμε την πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου για τα μέτρα του Ιανουαρίου, και είπα ότι ζητώ εκ μέρους της Νέας Δημοκρατίας -επίσημη πρόταση- να ενεργοποιηθούν οι ε πιστημονικές ομάδες εργασίας του Τεχνικού Επιμελητηρίου, αλλά σε μια συγκεκριμένη και απλή διαδικασία. Μ άλλα λόγια. δεν ωφελεί να έρχεται το Τεχνικό Επιμελητήριο και να κάνει κριτική επάνω σε μια συζήτηση στη Βουλή κατόπιν εορτής, όταν έχει ήδη ψηφιστεί στο σύνολό του ο Νόμος. Ενας Νόμος, και ο πιο γρήγορος με τη διαδικασία του επείγοντος, διαρκεί περίπου πέντε συνεδριάσεις. Αυτό σημαίνει, μαζί με τις δύο μέρες του κοινοβουλευτικού ελέγχου, δύο εβδομάδες. Αρα, όταν σήμερα το βράδυ μιλάμε στη Βουλή, αν η Επιστημονική Επιτροπή του Τ.Ε.Ε. μ εξειδικευμένους συναδέλφους επάνω στο συγκεκριμένο θέμα, πράγμα που μπορεί να συμβεί πέντε-έξι φορές μέσα στο χρόνο. συνεδριάσει, προλαβαίνει μέχρι την επομένη το μεσημέρι. τα κτυπητά λάθη, τα οποία παρουσίασα εγώ στη Βουλή ή άλλος συνάδελφος άλλου κόμματος και παραπλανήσαμε, καλόπιστα έστω, το σύνολο των βουλευτών και το οδηγούμε σε μια λανθασμένη επιψήφιση ενός Νομοσχεδίου, είναι δυνατό να επισημανθούν αμέσως. Να δοθούν στον Τύπο, δια τqu Τύπου, να γίνουν κτήμα του ελληνικού λαού, αλλά και των ίδιων των βουλευτών, οι οποίοι θα τα διαβάσουν. Μέσα στη Βουλή δεν ήταν σε θέση να καταλάβουν, αν είχα εγώ δίκιο ή άλλος. Ετσι μινιμοποιούμε τα λάθη, με συμμετοχή αναβαθμισμένου πλέον Τεχνικού Επιμελητηρίου, όταν θα έρθει η ώρα της τελικής επιψήφισης. Μόνο με τον τρόπο αυτό μπορούμε πραγματικά ν αναβαθμίσουμε το ρόλο, σαν ούσιαστικού Συμβούλου της οποιασδήποτε Κυβέρνησης, του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Πιστεύω απόλυτα, ότι δεν επιτρέπεται. Δεν κάνω παροτρύνσεις, απλώς λέω τη γνώμη μου και εκμυστηρεύομαι. Το Τεχνικό Επιμελητήριο να μην είναι ούτε δογματικός επικριτής οποιασδήποτε Κυβέρνησης, αλλά ούτε και πειθήνιος υμνητής, γιατί παύει πλέον να πρίζει ουσιαστικό ρόλο. Και στη μία περίπτωση και στην άλλη -- και θα διαφωνήσω με το φίλο μου τον κ. Κουλουμπή, όταν είπε ότι προ τοu 81' δεν έγιναν πολλά πράγματα; γιατi, καίά τη γνώμη τη δική μου, αν δεν είχε πάρει μια δογματικη θέ<jη"τότε η Διοίκηση του Τεχνικού Επιμελητηρίου και δεν έφερε σε σημείο να μtτέρδέψει τον ελληνικ9 λαό και να νομίσει ότι πράγματι τα προγράμματα των 100 ημερών τα συμμεριζόταν και η Διοίκηση του Τεχνικού Επιμελητηρίου, δεν θα είχαμε τόσο πολύ χειροτερέψει με τις μεγάλες προσδοκίες, που είχε ο λαός για μια βελτiωση πάνω στο νέφος και με την απογοήτευση που φαινόταν σήμερα. Αλλά έρχομαι στην ουσία. Ελέχθησαν πράγματα και σήμερα από το βήμα αυτό, που μπορεί να είναι σωστά και εγώ να σφάλλω. Εμείς ζητάμε τη διαιτησία σας. Ελέχθησαν, ότι κατέβηκαν δύο «δολοφόνοι ρύποι», όπως τους ονόμασε ο κ. Κουλουμπής, του διοξειδίου του θείου και του μολύβδου, τα τελευταία χρόνια και νομίζει- άποψή του - ότι τα κάποια έξι, οκτώ, δέκα δισεκατομμύρια, τα οποία διατέθηκαν, διατέθηκαν επί της οικονομίας του λαού, καλώς. Διαφωνώ ριζικά και πιστεύω ότι κατά τη στιγμή που με έκθεση του ΠΕΡΠΑ, την οποία επισυνάπτω έχοντας και για όλους τους συναδέλφους ντοκουμέντα. το ΠΕΡΠΑ το 80 ήρθε και είπε, ότι κατεβάσαμε το διοξείδιο του θείου και το μόλυβδο κάτω από τις προδιαγραφές της Ε.Ο.Κ. και κάτω από τα πολύ αυστηρότερα ελάχιστα όρια του παγκόσμιου οργανισμού υγείας. όταν λοιπόν κατεβήκανε παρακάτω από εκείνα τα οποία βλάπτουν, μοιάζει να είναι ένας ασθενείς, ο οποίος να πάσχει από σάκχαρο. Του το κατεβάσαμε για λίγο το σάκχαρο παρακάτω, τον προειδοποιήσαμε ότι θα πεθάνει απο χοληστερίνη, και λέει βάλτε άλλα 5 εκατομμύρια ο γιατρός να κατεβάσουμε το σάκχαρο σε μηδέν σχεδόν, και πεθαίνει από χοληστερίνη. Το θέμα λοιπόν είναι πολύ βασικό. Θέλουμε το Τεχνικό Επιμελητήριο να κρίνει, αν οι προτεραιότητες τις οποίες ανακοινώνουν τα Κόμματα, ή και τις παίρνουν ακόμα μ ευθύνη τους όταν διακυβερνούν, είναι οι σωστές και οι επιβεβλημένες ή όχι. Ελέχθη προ ολίγου, ότι πρέπει τα ταξί, και ήταν λάθος ό τι έγιναν κάποτε ντηζελοκίνητα, να προχωρήσουν με αμόλυβδη βενζίνη ή με υγραέριο. Το υγραέριο είναι μπόμπα. Για την αμόλυβδη βενζίνη το ξέρει κα το μικρό παιδί, προχωράει η Ε.Ο.Κ., είναι ειλημμένη απόφαση. δεν κουβεντιάζει. Ξέρετε όμως τι πάει να πει υγραέριο; Εγώ να μην πω τι λέω, να πούμε τι λέει ο κ. Αλέξανδρος Οικονομόπουλος, ο οποίος είναι αυτή τη στιγμή επίσημος σύμβουλος του ΠΕΡΠΑ. Και λέει με πίνακα επιστημονικό. Αν το Τεχνικό Επιμελητήριο κ. Λιάσκα το αμφισβητεί, αυτά θέλουμε να μας λύνετε. Αν μας λύσετε αυτά, πήγαμε εντάξει. Και λέει, ότι η συμμετοχή στη ρύπανση του υγραερίου στο φονικό, και αυτός είναι φονικός κ. Κουλουμπή, δεν είναι το διοξείδιο του θείου, φονικός είναι το διοξείδιο του αζώτου, δεν συζητιέται το ξέρουν όλοι Είναι πολύ μεγαλύτερο το ποσοστό, το οποίο εκλύει καιγόμενο το υγραέριο απ' ό,τι το ντήζελ και απ' ό,τι η βενζίνη. Και στους υδρογονάνθρακες πλεονεκτεί βεβαίως, και είναι aκόμα χειρότερη η βενζίνη, αλλά και το υγραέριο εκλύει πολύ περισσότερους υδρογονάνθρακες απ' ό,τι το ντήζελ. Ερωτούμε λοιπόν: Είναι δυνατό να λαμβάνονται στη Βουλή ποτέ τέτοιες Ο.ποφόσεις, που σημαίνει δισεκα rομμυρίων δαπάνη για να γίνουν δίκτυα μεταφοράς, α ποθηκεύσης και διανομής υγραερίου. Τώρα είvαι κάθε έ ξι, επτά, οκτώ πρατήρια. Πρέπει να γίνουν καμιά πενηνταριά, μιλάμε για εκατοντάδες δισεκατομμυρί(ι)ν. Όταν τα μεγάλα αυτοκίνητα της MOBIL και των άλλων εται-

9 Ιαν.-Φεβροuάριος 1990 Τεχνικά Χρονικά 15 ρειών στα πρατήρια της βενζίνης, εκλύονται 5% των υ δρογονανθράκων. Και εισηγείται και μια μέθοδο 30 εκατομμυρίων, αυτό το 95% που μπορεί να φτάσει το 5% να εξαφανιστεί να σταματήσει, ότι είναι δυνατό ν αντιμετωπιστεί μ ένα λογικό ποσό, πολύ πιο μικρό από τα δισεκατομμύρια τα 7 ή 8, τα οποία κατά την κρίση μας, για να κατέβει δηλαδή το διοξείδιο του θείου και οι ενώσεις του μολύβδου, δεν ήταν καθόλου μα καθόλου αναγκαία. Ακούμε με χαρά, που είπε ο κ. Κουλουμπής ότι αποδείξαμε πως το αυτοκίνητο παίζει το μεγαλύτερο ρόλο στη ρύπανση και φτάνει στο 75%. 86% είναι κ. Κουλουμπή, το λέτε στο πενταετές σας, αλλά μέσα στο 86 έχετε βγάλει μάλλον τα εργοστάσια της Ελευσίνας και γι αυτό το κατεβάσατε στα 75%. Κατά τη γνώμη τη δική μου, τα εργοστάσιο της Ελευσίνας δεν ρυπαίνουν σε τέτοιο βαθμό την Αθήνα, άρα δεν μας ενδιαφέρει. Τα νοϋμερα λοιπόν είναι, 86% το αυτοκίνητο και 14% ό λα τα άλλα. Δεν είναι όπως τα είπε ο κ. Μπουλάκης, ο ο ποίος ήταν ο εισηγητής του ΠΑΣΟΚ, την ώρα που καλούσε τους βουλευτές να ψηφίσουν την κύρωση των μέτρων, ότι έκαναν καλό όταν λήφθηκαν τον Ιανουάριο. Και λέει ο κ. Μπουλάκης, 64, 29, 14, και λέει ο κ. Κουλουμπής, 75, 22, 3. Γ ακούνε οι βουλευτές και θολώνουνε και δεν ξέρουν ποια είναι αλήθεια και ποια όχι. Και πιστεύω λοιπόν κι επαναλαμβάνω την πρόταση και παρακαλώ πολύ, επειδή την έχω υποβάλει και εγγράφως εκ μέρους της Νέας Δημοκρατίας με σημερινή ημερομηνία, ό ταν θα έρθει η ώρα που η Επιτροπή θα βγάλει και το πόρισμα των τελικών συμπερασμάτων αυτής της ωφέλιμης Διημερίδας, να πει αν κάνει αποδεκτή ή όχι την πρόταση. Και ο κ. Κουλουμπής είπε προ ολίγου, και χαίρομαι γι αυτό, ότι έχουμε μια ευτυχή σύμπτωση απόψεων, και το ωραιότερο είναι, το σπίτι από το οποίο ξεκινήσαμε να μας λέει ποιος έχει δίκιο και ποιος έχει άδικο. Ας φάω εγώ την κόκκινη κάρτα, δε χάθηκε ο κόσμος, αλλά να μη τη φάει ο ελληνικός λαός με μια λανθασμένη απόφαση του Ελληνικού Κοινοβουλίου. Και έρχομαι στο ουσιαστικότερο. Είπε ο κ. Κουλουμπής ότι δεν προχωράμε στο θέμα της καθιέρωσης του αυτοκινήτου σύγχρονης τεχνολογίας με τριοδικό καταλύτη για το χαμηλό πληθυσμό, που συμφωνώ aπόλυτα ότι χρησιμοποιεί το μέγιστο του ποσού των αυτοκινήτων, που ρυπαίνει την Αθήνα, γιατί και οι aυτοκινητοβιομηχανίες, οι οποίες αυτή τη στιγμή τα παράγουν (γιατί στην Ελλάδα βεβαίως δεν παράγουν) δίνουν σκάρτα αυτοκίνητα. Εγώ έχω διαφορετική γνώμ.rι και την καταθέτω. Αυτή είναι η γερμανική ΕΛΠΑ. Δεν άκουσα τον κ. Κουλουμπή να στρέφεται και εναντίον των Γερμανών, ότι παραπλανούν τις κοινές γνώμες της χώρας τους, μ α ποτέλεσμα εμείς να είμαστε ειλικρινείς και οι άλλες χώρες να ψεύδονται απέναντι στους ανθρώπους του λαού τους. Αν όμως αυτό το πράγμα που καταθέτω εγώ, και το οποίο αποδεικνύεται, αν της Κυβέρνησης αντέχουν τα κότσια της, αύριο το πρωί να πει, δέχομαι διαφυγόντα κέρδη εκατομμυρίων από το χαμήλωμα των δασμών, για να δώσουμε αυτοκίνητο χαμηλού χειρισμού, το μόνο που αύριο το πρωί θεαματικά κατεβάζει το νέφος. Θα το δείτε για "πότε όλοι θα είμαστε ευτυχισμένοι. ' Δεύτερον, λέμε ότι αμόλυβδη βενζίνη προς το παρόν δεν παράγεται στα κρατικά διϋλιστήρια. Ουδέν αληθέστερον. Ρωτώ, όμως, μήπως τα ιδιωτικά διϋλιστήρια παράγουν αμόλυβδη βενζίντ. και αυτή τη στιγμή ποια είναι η διαφορά; Μα κ. Κουλουμπή, εδώ μας φλομώσατε με του Καραχάλιου τον καπνό και δεν το είπατε. Είπατε ότι αναβαθμίσατε τα καύσιμα, ή μάλλον τα επαναφέροτε στην παλιά τους μορφή που τα είχαμε εμείς πριν από το 1981, όταν στη Βουλή έγινε η επίκαιρη 22 Ιανουαρίου και δείξανε τα ντοκουμέντο. Αν λοιπόν παραδέχεστε- που δεν το αμφισβητήσατε -ότι η οικονομία έχασε 7 δισεκατομμύρια, τα Διϋλιστήρια του Ασπροπύργου έφταναν να ξέπερνάνε κατ ομολογία τους 400 στο σημείο ζέσεως. Και ξέρετε τι πάει να πει 400 ; 400 πάει να πει γεωμετρική άνοδος, αύξηση του καπνού. Μ άλλα λόγια, το είχε η Νέα Δημοκρατία με 340, το πήγε νομοθετημένα 370 το ΠΑΣΟΚ το 82, έγκλημα κατά τη γνώμη μου, και στη συνέχεια στην πραγματικότητα τα Διϋλιστήρια τα κρατικά του Ασπροπύργου τ ανεβάζουν πάνω από 400. Αρα, επί 6 χρόνια οι Αθηναίοι κατάπιναν τριπλάσιο αριθμό τόννων καπνού, ο οποίος μπορεί να μην είναι θανατηφόρος. αλλά δημιουργεί αναπνευστικά προβλήματα. Και ο Μπαχαράκης ο καθηγητής και ο Τριχόπουλος και όλοι το παραδέχονται. Και δεν υπάρχει αμφιβολία, το ξέρουν οι πάντες, ότι για τους νεκρούς, μην το ρίχνουμε στη θερμοπληξία, λάθος. Και να μη λέει ο κ. Κουλουμπής ότι το Λος Αντζελες έχει πολύ μεγάλο πληθυσμό και εμείς λιγότερο. Δεν είναι συνάρτηση του πληθυσμού, ούτε καν των στενών δρόμων και της άναρχης δόμησης. Γιατί αν πάμε να βρούμε την άναρχη δόμηση, θα πούμε ότι η συγκέντωdη του πληθυσμού είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο, που είχε και ιδιαιτερότητα η Ελλάδα, γιατί το 1922 μέσα σ ένα βράδυ πενταπλασιάστηκε ο πληθυσμός της Αθήνας. Και όταν λέμε λοιπόν ότι φταίνει οι περασμένες κυβερνήσεις, επειδή συνάντησαν τέτοια φαινόμενα, να πάνε και στον Κολοκοτρώνη τότε τα πράγματα για το νέφος. Ε μείς κουβεντιάζουμε σήμερα. Καταλήγω, ότι σήμερα έχουμε συγκεκριμένες προτάσεις, και συγκεκριμένες διαφωνίες. Υπάρχουν αυτοκίνητα, τα οποία είναι κατάλληλα, δεν υπάρχουν από την Ευρώπη και υπάρχουν από την Ιαπωνία. Είναι διατεθειμένη η Κυβέρνηση να χάσει ορισμένα δις από τους δασμούς και να κάνει προσθήκη ή μη. Είναι η Κυβέρνηση διατεθειμένη, έως ότου ετοιμαστεί πού φταίει για να κάνει α μόλυβδη βενζίνη, να τροφοδοτήσει τον αθηναίκό λαό με αμόλυβδη, η οποία παράγεται στα ιδιωτικά διϋλιστήρια με απώλεια ορισμένων δις; Θα πρέπει όμως, αφού ευθύνεται για την των έργων, και δεν φαντάζομαι σ καθυστέρηση αυτό να μην τα βρούμε. Οτι το μετρό σταμάτησε πέντε χρόνια, γιατί δήθεν δεν υπήρχε στο ρυθμιστικό απάντησε ο κ. Λιάσκας. Αν το πάρουμε έτσι, και στο σημερινό ρυθμιστικό, αν θέλουμε να του βρούμε ελαττώματα, θα του βρούμε. Εκείνη την Ψυττάλεια τι την πιάσαμε κ. Κουλουμπή; Είχατε τη λεβεντιά να πείτε, ότι μπορεί να μην ήταν η καλύτερη λύση. Οχ ι η καλύτερή, η χείριmη. Δεν την είπαμε την άλλη μισή αλήθεια, και είπατε ότι πρέπει να πέφτουν αυτή τη στιγμή m 3 λύματα στο Σαρωνικό. Αν εί-

10 16 Τεχνικά Χρονικά Ιαν.-Φεβpουάpιος 1990 χαν τελειώσει τα πέντε Κέντρα βιολογικού καθαρισμού, που μόνο το ένα θα είχε τελειώσει που θα το είχαμε φτάσει εμείς στη μέση, θα υπήρχε πρόβλημα να έχει νεκρωθεί ο Σαρωνικός; Έχουν πέσει δισεκατομμύρια αυτή τη στιγμή λύματα, τα οποία συσσωρεύονται βεβαίως, και έ χει aχρηστευτεί ο Σαρωνικός. Αρα, η Ψυττάλεια όχι μόνο δεν αποτελεί χείριστη λύση, αλλά θα έχουν πεταχτεί από το παράθυρο 20 δις, γιατί τότε τόσο θα φτάσει Εpχεται ο κ. Τσοχατζόπουλος μέσα στη Βουλή και λέει, αν δεν τελειώσει το 86, πάμε για το '92, και όταν θα τελειώσει η Ψυπάλειa, κατ' ομολογία του κ. Κουλουμπή και δε θέλω να με διαψεύσετε, επειδή ο βαθμός βιολογικού καθαρισμού και τότε θα είναι της τάξης των 35ο/ο, με την επαύξηση του ρυπαντικού φορτίου, τότε το 92 θα πέφτουν ακαθάριστα λύματα μέσα στο Σαρωνικό, αφαιρουμένου του ποσοστού του βιολογικού καθαρισμού, όσα πέφτανε προτού ν' αρχίσει το έργο. Αν αυτό θεωρείται πράγματι συμβολή στο περιβάλλον, της σημερινής Κυβέρνησης, να τους αναγνωρίσουμε. Εδώ δεν ήρθαμε να τσακωθούμε, ήρθαμε να βρούμε μια διαιτησία. Και κάτι άλλο, μιλάμε για το νέφος της Αθήνας. Κάνουμε επίσημη πρόταση, την οποία την επαναλαμβάνει η Νέα Δημοκρατία, και λέμε εκτός της ενεργοποίησης των Επιστημονικών Επιτροπών του ΤΕΕ, ζητάμε και κάτι άλλο. Να γίνει πράγματι η Διακομματική Επιτροπή αντιμετώπισης του νέφους, ώστε να έχει κυβερνητική ευθύνη, αλλά να έχει συμμετοχή στην αξιολόγηση των αιτήσεων, γιατί εκεί είναι η διαφωνία μαι;. Πιστεύουμε ότι οι μετρήσεις που γίνονται από το ΠΕΡΠΑ, αν δεν είναι λανθασμένες, είναι ελλιπείς, γιατί υπάρχει σύγχυση μεταξύ μετρήσεων εκπομπής των ρύπων στην πηγή και συγκέντρωσης, αυτό που αναπνέει ο άνθρωπος στο ενάμιση μέτρο. Και τον ελληνικό λαό τον ενδιαφέρει τι πιστεύει, δεν τον ενδιαφέρει, αν με μια πολιτική της κυβέρνησης στην εκπομπή κατέβηκε ο ρύπος, γιατί είναι πολύ γνωστό, ότι με ανώτερα μαθηματικά μελετιώνται τα περίφημα μοντέλα συμπεριφοράς της διασποράς των ρύπων από την καμινάδα, φεp' ειπείν, του Ασπpοπύργου μέχρι την Αθήνα. Και δέχομαι πολλές φορές, ότι ενώ μειώνεται ο ρύπος στην εκπομπή, φτάνει ν' αυξηθεί στη συγκέντρωση, αυτό δηλαδή που καταπίνει ή εισπνέει ο άνθρωπος. Και ερχόμαστε και λέμε κάτι άλλο. Και χαίρομαι που επί των ημερών του ο κ. Λιάσκας είχε δώσει ορισμένα, πάρα πολύ καλά δείγματα γραφής παίρνοντας το θάρρος, όχι βεβαίως το πολιτικό, αλλά το επιστημονικό, να πει ότι μπορεί να συνυπάρξει και ανάπτυξη βιομηχανίας και προστασία περιβάλλοντος με τα κατάλληλα μέτρα. Ζητάμε λοιπόν από το Τεχνικό Επιμελητήριο να οργανώσει και να ολοκληρώσει αυτή του την εισήγηση υποδεικνύοντας ότι, αν ο γενόμενος σήμερα έλεγχος είναι ε παρκής - εκεί διαφωνούμε κ. Κουλουμπή - και αν μπορεί, πράγματι, να γίνεται κατά τέτοιο τρόπο ο έλεγχος, ώστε τα υπάρχοντα μηχανήματα, που έχουν εξοπλιστεί οι βιομηχανίες, και τα οποία είναι πράγματι επαρκή όταν δουλεύουν κανονικά, να μειώνεται η ρύπανση, να γίνεται και το ένα και το άλλο. Γιατί οι δογματικές αποφάσεις, ότι φταίει η βιομηχανία, όπως λέγαμε γι αυτό, γιατί τώρα θυμηθήκαμε το αυτοκίνητο φταίει το λέγαμε το 81 ότι φταίει η επάρατος βιομηχανία. 86, κάποτε Συμφωνούμε λοιπόν με την εισήγηση του κ. Λιάσκα, να γίνει αυτός ο σωστότερος έλεγχος, όπως συμφωνούμε αν δεν κάνω λάθος, και με μια άποψη -σας δείχνω αυτή τη στιγμή ένα πίνακα - είναι μικρός βέβαια έγχρωμος, που υπάρχει στην πλατεία του Α γ. Στεφάνου στη Βιέννη και στις μεγαλουπόλεις της Γερμανίας, και ούτε λίγο ούτε πολύ με μια απλή τηλεμετάδοση των ρύπων και της επικινδυνότητάς τους ενημερώνεται το κοινό. Ενα παιδί που έχει προβλήματα αναπνευστικά, όταν δει ότι είναι ανεβασμένο το διοξείδιο του αζώτου, απλώς δεν κατεβαίνει στην πόλη, αλλά θα ειδοποιείται Το λέει το ραδιόφωνο και καταλαβαίνει. Αλλά πάνω απ όλα, το βλέπει οπτικά. Ο πίνακας αυτός εγκαθιστάμενος μέσα στις τρεις μεγάλες πλατείες του Κέντρου και της περιφέρειας, είναι δυνατό ν αποτελέσει ένα βήμα προόδου, χωρίς να θέλει πάρα πολλά χρήματα. Επίσης να γίνονται και ορισμένες μετρήσεις στα βασικά σημεία εκπομπής τους, που οπωσδήποτε, έστω και αν αλλοιώνονται, αποτελούν μια ένδειξη. Πιστεύω λοιπόν, ότι μ αυτές τις τρεις προτάσεις κάνουμε μια ακομματική προσφορά στο Τεχνικό Επιμελητήριο, ενώ παράλληλα ουσιαστικά συντελούμε στο να φεύγουν μερικές παρεξηγήσεις, μερικές παρανοήσεις και μερικές αναλύσεις. Προχθές λέχθηκε στη Βουλή από τον κ. Κουλουμπή - διαβάζω επί λέξει από τα πρακτικά στη σελ ότι «σας είναι γνωστό και αποδεδειγμένο, ότι η ανετότερη κυκλοφορία, οι μεγαλύτερες ταχύτητες μειώνουν τη ρύπανση)>. Οσο λιγότερα είναι τα κυκλοφοριακά προβλήματα, τόσο μικρότερη είναι η ρύπανση. Θα σας αναφέρω, ότι πριν α πό τα μέτρα η μέση ταχύτητα των αυτοκινήτων στο κέντρο της Αθήνας ήταν 7 χιλιόμετρα την ώρα, όσο κάνει και ένας πεζός. Σήμερα η ταχύτητα είναι υπερδιπλάσια, αφού πήραμε αυτά τα μέτρα. Εpχεται ο κ. Λιάσκας πριν από τρεις μέρες, αν δεν κάνω λάθος την Παρασκευή, στη συνέντευξη την οποία έδωσε και λέει: «Υπάρχουν ενδείξεις ότι η εφαρμογή των μέτρων της Κυβέρνησης έφερε μικρή μείωση στον καπνό και το μονοξείδιο του άνθρακα, αλλά αύξησε τους φωτοχημικούς ρύπους που παράγονται, όσο αυξάνει η μέση ταχύτητα των οχημάτων)>. Δεν παίρνω θέση αν έχει δίκιο ο κ. Λιάσκας ή ο κ. Κουλουμπής. Προς Θεού, όμως, πρέπει ακριβώς να γίνει το γρηγορότερο αυτή η Διακομματική Επιτροπή με κορυφαίους επιστήμονες, ώστε να πει «Τα σύκα-σύκα και τη σκάφη-σκάφη», γιατί δεν μπορεί να λυθεί το πρόβλημα, αν σε μερικά τέτοια βασικά θέματα που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση, καταλήξουν και πούνε, «μάλιστα έχει υ γραέριο, μάλιστα τόσο φταίει το αυτοκίνητο, μάλιστα υ πάρχουν αυτοκίνητα και έχει δίκιο ο κ. Αναγνωστόπουλος, δεν υπάρχουν αυτοκίνητα, έχει δίκιο ο κ. Κουλουμπής, προχωράμε, περιμένουμε άλλο ένα χρόνο, δεν υ πάρχει αμόλυβδη βενζίνη, άρα δεν μπορεί να προχωράμε και να δεσμεύουμε το μέλλον ενός λαού, και πάνω απ ό λα, να παίζουμε κορώνα-γράμματα την υγεία του, αν σ' ορισμένα συγκεκριμένα στοιχεία, τα οποία στοιχειοθετούν την πpοαέγγιση του προβλήματος, δεν μπορούμε να τα βρούμε». Κύριοι συνάδελφοι, εγώ βασικά τελείωσα. Πιστεύω, ότι ο μεγάλος ρόλος του Τεχνικού Επιμελητηρίου, μ ορισμέ-

11 I O V. - (J)E ~POUOPIO~ 1990 TEXVIKa XPOV IKO 17 ve~ n p OKTtKE~ e ne~ilyrioel~ Kat P E OAlcrr I KE~ i5lop8woele;, EivOI i5u VQTO va qjtooel oe OlllJeio, wor E VO IJOe; KaVEI 0 AOU~. OV 0XI neplooon:po eutuxioijf.:vou(;, Alyarepo 6ucrruxei~. NOlJi~w KOI eiljol ~E~OIO~ YI ' a UTO, on 6e qjr OVE:! IJOVO vo AElJe TO KOIJIJ OTO, on KOla eva rpono i5e:v EXOUV KO IJIO ovtippiloil va KaVOUlJe IJIO i510koljjjotikri QVTIIJe:rWntall TOU 8E IJQTO~, OAAO va npoxwpave OTllv np6~tl. I rijjepo, ov i5ev KOVW Ao80~, ro ~rirrl oe KOI 0 K. KO UAOUlJnrie; Kat eyw, nou ektlpoownoulje ra i5uo IJe:VOAurepo KOIJIJO TO. 0 K. i\iookoe; ljo~ npo Ao~e KOI ritov vwpitepo OUlJqJW V O~, orav Tllv TlIJEPO TOU ouvoyepjjou ovo Koivwoe, on ~T) ra e: 1 OUl-l l-leroxri rou Texvl KOU Em l-leatltflpiou OTflv 0 ~ IO AO YIlOIl TWV IJETPrioewv. Av OUYKe:po080uv aur a r o rpio KOI IJEaO oro noploljo yivouv OUYKEKptlJeVeC; npora OE:tC;, 80 EXO UIJE Kovel Eva ouolaonko f3ri j..lo npoc; Til l3e A riwon Tfl C; nol otfl ra~ ~wric;, orllv onoia npoo/3atnei KOI 11 olll-leplvri 610pyovwoll TI1~ HlJepii5oc; OU Tri~ TEAelwvovrac;, crrojjotow TO euxoaoyio, YIOTi /3 e ~oiw e; einolje on, ov 6e yivei Ka Ti TO OUYKE KPIIJE:VO, 01 E U XE~ oev OpKOUV. L\nAWVw ek IJEpOUe; r ou KOllrlOTO e; IJOU, on eo au IJI-lETaOXO UI-l e: OV KAIl80UI-lE OTflV EmTpomi ouri), omo IJE Ko8e IJ E:OO 80 OUVTEAEOOUI-lE, wore onoloi5rinore nporooll u n O~A ll ee i ana onoloi5rinon: omil Kon:u8uvOfl OTO TexvlKo EmjJeAIlri) plo, OTO onoio OV08ETOUIJE Til «610ITIl Oio» TOU jjeaaovtoe; TOU Tonou, IJE Tllv KOAri EV VOIO, eo eivoi oe WqJEAelO OAWV 1J0e;, KOI navw on ' OAO oe WqJEAe lo TWV vearepwv yevewv, nou oev xpwarove TinOTe va nailpwvou v nc; YKacpe~ TIC; OIK e; 1J0e;, ri TO ne: ioljqto lja~. LO e; euxop lotw. npoe:6poc; (r. novn':ktlc;): nopokoaw ono TO KOIJIJOUVI OTi KO KOfl flo EAA060C; TTl /3ouAeuTivo KOI ovtlnpoe6po r ile; Bou Ar1C; K. L\OI-lOVOKn, va XOIpeTioE I. O ~IAia T~~ E:KnpOaWnou TOU KKE K. M. Aa~aVa K~ ZI1TWOUyvvW fll1 n p okoto ~OA I K O, VloTi KOI evw Via TOU e; i OIOUC; Abyou e; eo anoxwpri ow. AyonllToi cpiaoi Kat ouvai5eaqjoi, eivqi oan6elo KOl VOfli ~w on eivoi yevlko nap06ekto, OTI 11 KOI VWVIKr; e~ A I~11 e:ivol ovonoonacrro i5eljevl1 IJE Tfl qjuol1 Kat TO ne:pl/3aaaov, fle- 00 OTO onoio ovomuooe:ral 11 KOlvwvio. KOI ov auto ioxue

12 18 Τεχνικά Χρονικά Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 και ισχύει και σήμερα, το λέγαμε πάντα, νομίζω πως σήμερα μπορούμε πια και θα πρέπει να πούμε κάτι περισσότερο. Νομίζω, πως σήμερα δεν μπορούμε να μιλάμε πια για κοινωνική εξέλιξη, πολύ δε περισσότερο δεν μπορούμε να μιλάμε για κοινωνική ανάπτυξη. Το αναφέρω αυτό, ε πειδή έγινε και εδώ ευρεία χρήση του όρου «ανάπτυξη». Δεν μπορούμε λοιπόν να μιλάμε για κοινωνική ανάmυξη έξω και πέρα από τη θέση που η δοσμένη κοινωνία αναπτύσσει με το φυσικό της περιβάλλον. Τα λέω αυτά, γιατί θέλω από την αρχή να τονίσω, πως δεν είναι τυχαίο το γεγονός, ότι σήμερα τα προβλήματα που έχουν σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος αποκτούν τέτοια βαρύτητα και πλατύτητα, αποκτούν πραγματικά οικουμενικές διατάσεις. Αυτή άλλωστε είναι και η ελπίδα, νομίζουμε, για τη λύση τους. Γιατί, μαζί με το βάθεμα και το πλάτεμα των προβλημάτων του περιβάλλοντος, μεγαλώνει και η ανθρώπινη βάση που τ αντιπαλεύει και διεκδικεί κάποιες ριζοσπαστικές λύσεις. Αναφέρθηκα σ αυτή την οικουμενική διάσταση που α ποκτούν σήμερα τα προβλήματα του περιβάλλοντος, ε πειδή πιστεύω πραγματικά, πως δεν μπορεί κανείς να τα δει ξεκομμένα στη χώρο μας. Με αυτό δεν εννοώ, καθόλου μάλιστα, ότι συμφωνώ με απόψεις σαν και αυτές που ανέπτυξε ο κ. Υπουργός. Α πόψεις, που λίγο πολύ λένε, ότι για να πάρει η Κυβέρνη ση κάποια μέτρα για τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν στη χώρα μας, που ο κόσμος πεθαίνει, θα πρέπει να συμφωνήσουν οι aυτοκινητοβιομηχανίες των μεγάλων χωρών της Ε.Ο.Κ. Απόψεις, που aπ ό,τι είδα, βρίσκουν σύμφωνο σε βασικές γραμμές και τον ομιλητή της Νέας Δημοκρατίας. Αναφέρομαι στις σύγχρονες διαστάσεις, στις οικουμενικές διαστάσεις των προβλημάτων του περιβάλλοντος, επειδή ακριβώς θέλω να τονίσω, πως οι νε κροί που υπήρξαν στο Λος Αντζελες και στην Αθήνα δείχνουν πως δεν πρέπει να επαναληφθούν τα ίδια φαινόμενα και στην Ελλάδα και δεν πρέπει να μιλάμε για άλλες χώρες και άλλες καταστάσεις, όπου ενδεχόμενα τα πράγματα είναι χειρότερα - αμφιβάλλω αν είναι χειρότερα - για να παραγορηθούμε. Στη χώρο μας εμφανίζονται πραγματικά οι σύγχρονες διαστάσεις του προβλήματος «Περιβάλλον και άνθρωπος» και μάλιστα συμβαίνει και με το περιβάλλον, αυτό που συμβαίνει και με τα προβλήματα που υπάρχουν και στις άλλες εξαρτημένες χώρες. Το πρόβλημα, δηλαδή, «περιβάλλον» στη χώρα μας εμφανίζεται με πολύ μεγαλύτερη οξύτητα, μ έντονα τονισμένα τα ταξικά του χαρακτηριστικά. δεμένο απόλυτα με το συνολικό πρόβλημα της ανάπτυξης, της επιβίωσης του τόπου μας. Και χαρακτηριστικό παράδειγμα εδώ, ίσως πιο χαρακτηριστικό για την Ελλάδα, είναι τα όσα έχουν συμβεί τα τελευταία χρόνια στο Λεκανοπέδιο της Απικής. Αυτά που έχουν συμβεί στο Λεκανοπέδιο της Αττικής, θα πρέπει να πούμε ότι είναι πραγματικά, μοναδικά στον κόσμο. Και δεν μπορεί να γίνεται σύγκριση αυτού που έχει συμβεί εδώ, στο Λεκανοπέδιο της Αττικής, μ αυτά που έχουν συμβεί και σ' άλλες καπιταλιστικά αναπτυγμένες χώρες. Το Αττικό Λεκανοπέδιο ήταν κάποτε ένα από τα ομορφότερα της χώρας. Και εδώ συντελέστηκε μια πρωτοφανής αλλαγή κατάστασης, μια πρωτοφανής καταστροφή, μέσα σε λίγες δεκαετίες. Και φτάσαμε σε μια κατάσταση, που το πράγμα πρέπει να πούμε ότι δεν πάει άλλο. Και αν κάποτε μιλούσαμε γενικά για μέτρα που πρέπει να παρθούν, πρέπει νομίζω σήμερα να πούμε, ότι είναι αδιανόητο και εγκληματικό να συνεχίζεται η ίδια η λογική, γιατί τώρα πια δεν μιλάμε μόνο για την αισθητική πλευρά του αττικού χώρου, αν και αυτή είναι πάρα πολύ σημαντική για το σύγχρονο άνθρωπο, ούτε μόνο αν θέλετε, για την ποιότητα ζωής των κατοίκων, ολλά μιλάμε για την ίδια τη ζωή, για την επιβίωση του δικού μας πληθυσμού, χωρίς ίχνος υπερβολής. Αυτό οφείλεται στο γεγονός, ότι στο Λεκανοπέδιο της Αττικής έχουν αθροιστεί σωρευτικά πολλά από τα προβλήματα που αναφέρεται ότι υπάρχουν, μεμονωμένα ό μως, στις άλλες χώρες. Και αναφέρθηκε, και είναι σωστό αυτό, ότι το πρόβλημα της Αττικής δεν είναι μόνο πρόβλημα νέφους, δεν είναι μόνο πρόβλημα ορισμένων ρύπων από το νέφος, όπως ακούσθηκαν πολλά για το διοξείδιο του θείου. Είναι πρόβλημα συγκέντρωσης όλων αυτών των ρύπων μαζί, κλιματολογικών συνθηκών, αλλά, κυρίως, είναι πρόβλημα, που σχετίζεται με όλη την καταστροφή που έγινε όλα αυτά τα χρόνια, στους τομείς που έχουν σχέση με τη χρήση της γης γενικότερα στο Λεκανοπέδιο. Δε θέλω ν αναλώσω το χρόνο σας, που άλλωστε είναι και λίγος, αναλύοντας το ποιος φταίει. Πιστεύω πως είναι σαφές, αρκετά σαφές, ότι η Αθήνα και η Απική γενικότερα έγιναν πραγματικά «θυσία», στο βωμό του καπιταλιστικού κέρδους, του βιομηχανικού, του εργολαβικού, του εμπορικού και, επομένως, είναι γεγονός ότι σήμερα η Απική πληρώνει τα σπασμένα όλων των δεκαετιών, τουλάχιστον από το 50 και μετά. Δεν χρειάζεται να πάμε στον Κολοκοτρώνη, νομίζω, για να βρούμε το αίτια του νέφους, αλλά σίγουρα οι Κυβερνήσεις που κυβέρνησαν τη χώρο από το 50 και μετά, έχουν κατά την ά ποψή μου σοβαρή ευθύνη. Είναι όμως εξίσου σαφές, πως όλα τα μέτρα και οι εξαγγελίες που η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ πρόβολε τα τελευταία χρόνια στους κατοίκους της Αττικής σαν έκτακτα, σωτήρια, δραστικά, σφαιρικά, ή και επαναστατικά ακόμα, το ακούσαμε και aυτό, όλα αυτά τα μέτρα αποδείχτηκαν τελικά αναποτελεσματικά. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην καθημερινή πρσγματικότητα, που νομίζω ότι βιώνουν όλοι οι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου, πραγματικότητα που έρχεται σ ευθεία σύγκρουση με τις βελτιώσεις και τα επιτεύγματα, τα οποία ακούστηκαν εδώ. Αλλά αναφέρομαι και στα ίδια τα νούμερα, που δείχνουν ότι, aπ όσα η ίδια η Κυβέρνηση ε ξήγγειλε στα πλαίσια π.χ. του πενταετούς 83-87, ελάχιστα πραγματοποιήθηκαν. Και τα έργα που πραγματοποιήθηκαν, θέλω να πω, είναι αμφίβολο κατά πόσο όλα ε ξυπηρετούν πραγματικά τις λαϊκές ανάγκες. Δεν αποκλείεται και εμείς υποστηρίζουμε βάσιμα, αλλά είναι μια μεγάλη συζήτηση και δεν έχω χρόνο να την αναmύξω, ό τι εξυπηρετούν και άλλα συμφέροντα ξένα προς το λαό. Έχουμε φτάσει λοιπόν, μετά απ' όλα αυτά, στο σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα και που είναι, κατά την ά ποψή μας, πολύ σοβαρό. Το πιο σοβαρό ίσως σημείο του προβλήματος είναι, ότι η Κυβέρνηση, έτσι όπως φάνηκε και εδώ σήμερα να μου επιτρέψετε να πω, δεν έχει συ-

13 Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 Τεχνικά Χρονικά 19 ναίσθηση της σημασίας και του μεγέθους του προβλήματος. Και έχουμε φτάσει στο σημείο, ορισμένα μέτρα αστυνομικού κυρίως χαρακτήρα, όπως είναι η αστυνόμευση του δακτύλιοu κ.λπ., συνδυασμένα αν θέλετε και με κάποια μέτρα ανισόπεδων κόμβων και τα σχετικά, να εμφανίζονται σαν επαναστατικά. Η βαθύτερη όμως ουσία της κυβερνητικής πολιτικής, κατά την άποψή μας, και αυτό νομίζω ότι πρέπει να το πω, είναι ότι η πολιτική που ακολουθεί η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και στον τομέα του περιβάλλοντος κινείται στην ίδια λογική και δεν συγκρούεται μ εκείνα ακριβώς τα συμφέροντα, τα οποία οδήγησαν το Λεκανοπέδιο της Αττικής στην κατάσταση, στην οποία βρίσκεται σήμερα. Και αν πρέπει να καταλήξουμε με δύο κουβέντες στο ποιος είναι υπεύθυνος και να το πούμε, εγώ τουλάχιστον πρέπει να πω, πως υπεύθυνος είναι ο καπιταλισμός και οι διαχειριστές του, όποιοι και αν είναι αυτοί, ακόμα κι αν συνεχίζουν να το διαχειρίζονται και σήμερα. Αυτό δεν σημαίνει, και θέλω να πω και aυτό, ότι εμείς, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας, αλλά και η Αριστερά γενικότερα, δεν αναγνωρίζουμε πως έχουμε ευθύνες για το πρόβλημα. Εχουμε το δικό μας μερίδιο της ευθύνης, και αν με ρωτήσετε ποιο είναι αυτό, θα πω καθαρά, ότι παρ ό λο που υπερηφανεύομαι για το ότι η Αριστερά και το Κομμουνιστικό Κόμμα έβαλαν από την αρχή τα προβλήματα με την οξύτητα και το μέγεθός τους, ωστόσο δεν κάναμε όσα έπρεπε να κάνουμε. Ούτε, αν θέλετε, οι ε πεξεργασίες και οι προτάσεις μας ήταν στο ύψος των περιστάσεων. Νομίζω όμως, ότι πρέπει γενικά να παραδεχτούμε, ότι τα τελευταία χρόνια το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας κάνει μια προσπάθεια και μέσα από την προσπάθεια που κάνει να συνενωθεί με την ευρύτερη Αριστερά, να επεξεργαστεί πιο ολοκληρωμένες προτάσεις, να τις κάνει αυτές τις προτάσεις υπόθεση του λαού και των αγώνων του, έτσι ώστε ν αναπτυχθεί και στη χώρα μας ένα πραγματικά μαζικό, οικολογικό κίνημα. Αυτό άλλωστε εξυπηρετούν και οι πρόσφατες προτάσεις που κάναμε για την Αθήνα. Σ αυτή την κατεύθυνση πιστεύουμε ότι μπορούν να βοηθήσουν πάρα πολύ οι επεξεργασίες των επιστημόνων, των παραγόντων του πνεύματος, του πολιτισμού, της υγείας, της έρευνας και της τεχνικής. Πιστεύουμε, ότι τέτοιες επεξεργασίες, που μπορούν να προκύψουν από ένα διήμερο σαν αυτό που γίνεται τώρα, αλλά και γενικότερα μπορούν να προκύψουν, θα βοηθήσουν πραγματικά αποφασιστικά και το λαό, αλλά και τα πολιτικά Κόμματα, να μορφώσουν πιο ολοκληρωμένες θέσεις και προτάσεις γύρω από τα θέματα. Μ αυτή την έννοια, θα συμφωνούσα και εγώ με μια επιστημονική συνεργασία του Τεχνικού Επιμελητηρίου, που θα βοηθούσε και τους πολιτικούς φορείς να έχουν τις δικές τους απόψεις και προτάσεις επάνω στο θέμα. Γιατί, όπως και να το κάνουμε, και απαντώ εδώ και σε πρόταση που ακούστηκε, είναι νομίζω μάταιο και ίσως και αποπροσανατολιστικό να προσπαθούμε να κρύψουμε το γεγονός, ότι το πρόβλημα έχει πολιτική ουσία. Επιτρέψτε μου, χωρίς να θέλω να προκαταλάβω το διάλογο που πιστεύω ότι θ ακολουθήσει ανάμεσά σας και θα έχει μεγαλύτερη ουσία, να συγκεντρώσω την προσοχή σε δύο βασικές προτάσεις, που εμείς κάνουμε και που νομίζουμε ότι πρέπει να τις τονίσουμε, επειδή δεν ακούστηκαν εδώ. Το πρώτο βασικό σημείο στο οποίο θέλω ν Νομίζω ότι έγινε φανερό και απ' αναφερθώ: όσα προηγούμενα είπα, πως εδώ που φτάσαμε, το Λεκανοπέδιο της Αττικής δε σώζεται με ημίμετρα. Θα πρόσθετα ότι δε σώζεται καν με επιμέρους μέτρα, που κάνουν προσπάθεια να κτυπήσουν, αν θέλετε, τον ένα ή τον άλλο ρύπο. Αυτό που χρειάζεται σήμερα το Λεκανοπέδιο της Αττικής, είναι να τεθεί σήμερα σε εφαρμογή ένα συνολικό και τολμηρό πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης, που θα ανασυγκροτήσει σε βάθος όλη την ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσος και τις λειτουργίες της. Επιμένω ιδιαίτερα σ αυτό, γιατί ακούστηκαν διάφορα για τους ρύπους, τις εκπομπές και τη μείωση, αλλά δεν α κούσθηκαν πολλά για χρήση γης, για λειτουργίες της πρωτεύουσας και για ανασυγκρότηση αυτών των λειτουργιών. Ομως εμείς πιστεύουμε, ότι εδώ ακριβώς είναι το κλειδί του προβλήματος. Και πιστεύουμε, πως ένα τέτοιο συνολικό πρόγραμμα θα πρέπει να περιλαμβάνει μια γενναία πολιτική πράσινου, ελεύθερων χώρων, προστασίας των δασών, μια πολιτική aποκέντρωσης διοικητικής και βιομηχανικής, εξιαορρόπηση του φυσικού και του οικιστικού περιβάλλοντος - κάτι στο οποίο ιδιαίτερα οι Μηχανικοί πρέπει να έχουμε μια ξεχωριστή ευαισθησία - μια νέα χωροταξική και πολεοδομική πολιτική, τη δημιουργία μετρό, τον αποφασιστικό έλεγχο των βιομηχανιών και τη βελτίωση της ποιότητας των καυσίμων. Είναι νομίζουμε φανερό, πως ένα τέτοιο συνολικό πρόγραμμα μέτρων έρχεται σε ριζική αντίθεση με τα μεγάλα κατεστημένα συμφέροντα, που έχουν παγιωθεί και που κερδίζουν από την καταστροφή της Αττικής. Και έρχεται ακόμα σε αντίθεση, και εμείς νομίζουμε ότι πρέπει να το πούμε αυτό γιατί αλλιώς κρύβουμε το πρόβλημα, με μια οικονομική και αναπτυξιακή πολιτική, που εναποθέτει τα πάντα στα ιδιωτικά χέρια και μισεί με κάθε τρόπο τα καπιταλιστικά κέρδη. Δεν μπορεί μια τέτοια πολιτική να ισχυρίζεται, ότι συγχρόνως θα προστατεύσει aποτελεσματικά και το περιβάλλον, γιατί ένα τέτοιο έκτακτο πρόγραμμα προστασίας του περιβάλλοντος μόνο οι εργαζόμενοι έχουν συμφέρον να πραγματοποιηθεί και αυτοί είναι που μπορούν να πάρουν στα χέρια τους την προοπτική μιας άλλης ανάπτυξης του τόπου. Το δεύτερο σημείο στο οποίο θέλω ν αναφερθώ: Πολλοί, ξεκινώντας από τις τραγικές εμπειρίες πραγματικά των τελευταίων ετών και από την ανάγκη να αναβαθμιστεί η ποιότητα της ζωής, θέτουν το πρόβλημα με το α πόλυτο δίλημμα, τι θα έχουμε στην Ελλάδα. Θα έχουμε ανάπτυξη, ή θα έχουμε προστασία του περιβάλλοντος; Πρώτα-πρώτα και για να μη μιλάω υποκριτικά, πρέπει να πω ότι το πρόβλημα αυτό, κατά την άποψή μας, είναι υ παρκτό, αλλά δεν είναι απόλυτο. Και νομίζω, ότι καλύτερο παράδειγμα δεν μπορεί να υπάρξει aπό τη χώρα μας, στην οποία τα τελευταία χρόνια βρισκόμαστε σε μια κατάσταση συνεχούς παραγωγικής οπισθοχώρησης, σε μια κατάσταση συνεχούς υποβάθμισης, ενώ την ίδια στιγμή τα προβλήματα της προστασίας του περιβάλλοντος οξύνονται Και αυτό μπαίνει, και πολύ χαρακτηριστικά, στο λεκανο-

14 20 Τεχνικά Χρονικά Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 πέδιο. Το πρόβλημα, λοιπόν, που εμείς βάζουμε, δεν είναι πώς με λιγότερη ανάπτυξη θα έχουμε καλύτερο περιβάλλον, αλλά πώς θα εγκαταλειφθεί ο παλιός τρόπος ανάπτυξης και θa υπάρξει ένας νέος τρόπος ανάπτυξης, αυτό που εμείς ονομάζουμε «ανάπτυξη νέου τύπου», που μέσα στη λογική της, όπως τόνισα και από την αρχή, θα ενσωματώνει τη αχέση της κοινωνίας με τη φύση, θα ενσωματώνει τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον και θα είναι πραγματικά ανταγωνιστική σ' εκείνες τις ρυθμίσεις, που μέχρι τώρα οδήγησαν το περιβάλλον στην κατάσταση που βρίσκεται. Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι να αξιοποιήσουμε ή να μην αξιοποιήσουμε κάποιες νέες τεχνολογίες, ή να μην προχωρήσουμε μπροστά σ αυτή την υπόθεση της ανάπτυξης του τόπου. Αλλά το θέμα είναι, πώς θα μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε την ασφαλή χρήση τους, την ενεργοποίησή τους προς όφελος του ανθρώπου, πώς τελικά θα μπορέσουμε να συμφιλιώσουμε μέσα στα πλαίσια μιας τέτοιας ανάπτυξης και τον άνθρωπο με το περιβάλλον του, ιδιαίτερα στην Αττική. Αγαπητοί φίλοι, τελειώνοντας θέλω να τονίσω κάτι που είπα και στην αρχή. Είπα πως το βάθεμα και το πλάτεμα του προβλήματος του περιβάλλοντος πραγματικά δημιουργεί και τη βάση για να υπάρξουν λύσεις, για να υ- πάρξει η ανθρώπινη αν θέλετε θέληση, ν' αντιπαλέψει τα όσα συμβαίνουν σήμερα γύρω aπ αυτό τον τομέα. Θέλω να πω, πως και η συγκέντρωση όλων αυτών των δραστηριοτήτων στην πρωτεύουσα, μαζί με όλα τα κακά που φέρνει στον τομέα του περιβάλλοντος, φέρνει μαζί της και το γεγονός, πως στο Λεκανοπέδιο της Αττικής υπάρχουν χιλιάδες εργαζόμενοι. Οι περισσότεροι aπ αυτούς συγκρούονται μ αυτή την κατάσταση, που άλλωστε γι αυτούς είναι υπόθεση ζωής και, επομένως, υ πάρχουν από τη μεριά τους οι προϋποθέσεις για να δοθούν προτάσεις και λύσεις, για να διεκδικηθεί και ένα καλύτερο περιβάλλον στην Αττική για όλους μας. Νομίζω, ότι σ αυτή την κατεύθυνση μπορεί πραγματικά να βοηθήσει το συνέδριό σας. Και εμείς, σαν Κόμμα, θα κάνουμε ό,τι μπορούμε. Πιστεύουμε ότι έχουν μπει ήδη οι βάσεις, για να μπορεί κανείς να βλέπει το μέλλον της Αττικής με αισιοδοξία. Αυτά ήθελα να πω και σας ευχαριστώ. Πρόεδρος (Γ. Παντέκης): Ευχαριστούμε και εμείς τη συνάδελφο Μαρία Δαμανάκη. Παρακαλούμε τον εκπρόσωπο της Δημοκρατικής Ανανέωσης, Δημήτρη Βόγκα, να χαιρετίσει. Ομιλία του εκπροσώπου της ΔΗ.ΑΝΑ. κ. Δ. Βόγκα Κύριε πρόεδρε, κu pίες και κύριοι, Η Δημοκρατική Ανανέωση χαιρετίζει την πρωτοβουλία του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας και με χαρά συμμετέχει σ αυτή τη σπουδαία Διήμερίδα για τα περιβαλλοντίκό θέματα της Αθήνας. Η τεχνολογία και η επιστήμη, κατά γενική ομολογία, πέτυχε οπωσδήποτε την αύξηση της παραγωγής και της προαγωγής της ανθρώπινης ευημερίας. Η εισαγωγή μηχανημάτων νέας τεχνολογίας εξασφάλισε την παραγωγή νέων προϊόντων σε μεγάλη κλίμακα, ποιότητα, ποικιλία, σε διάφορους παραγωγικούς κλάδους. Ετσι, στη βιομηχανία, στη γεωργία, στον τομέα παροχής υπηρεσιών στη συγκοινωνία και στις επικοινωνίες, στο ε μπόριο, αλλά και παντού, σημειώθηκε επαναστατική εξέλιξη και πρόοδος, που χωρίς καμία αμφιβολία, ανύψωσαν το βιοτικό επίπεδο και άνοιξαν νέες προοπτικές για τον άνθρωπο, διαμορφώνοντας ένα πραγματικά καλύτερο μέλλον. Οι μεγάλες.όμως" διαστάσεις, που πήρε τελευταία η βιομηχανική τεχνολογική ανάπτυξη, η βιομηχανική επανάσταση του αιώνα μας, παράλληλα με τις υπηρεσίες που πρόσφερε, δημιούργησε αναμφισβήτητα τεράστια προβλήματα. Προβλήματα, που δυστυχώς γα τον τόπο μας, άρχισαν πολύ αργά να μελετώνται και ν αντιμετωπίζονται και μάλιστα πολλές φορές με προχειρότητα, ώστε σήμερα επιτακτικότερα όσο ποτέ άλλοτε, να προβάλλουν κυριότατα σημερινά προβλήματα, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η διατάραξη της φυσικής ισορροπίας στο ζωικό, φυτικό και θαλάσσιο βασίλειο, η εξάντληση των φρουτοπαραγωγικών πηγών και η υπέρμετρη ρύπανση της ατμόσφαιρας και, ιδιαίτερα, του Λεκανοπεδίου της Αθήνας. Το πρόβλημα της ατμοαφαιρικής ρύπανσης της Αθήνας, μέσα στο οποίο συνωστίζεται, όπως ειπώθηκε, σχεδόν το 40% του πληθυσμού της χώρας, κυκλοφορεί το 50% των οχημάτων και παράγεται το 50% των βιομηχανικών προϊόντων, είναι βέβαια το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα της Ελλάδας. Και είναι αλήθεια, ότι κατά καιρούς και σήμερα, παίρνο- νται κάποια σπασμωδικά μέτρα. Μέτρα όμως, χωρίς να λύ-

15 Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 Τεχνικά Χρονικά 21 νουν το οξύ πρόβλημα του νέφους, που ιδιαίτερα τα δέκα τελευταία χρόνια απασχολεί και απειλεί το Λεκανοπέδιο της Αθήνας. Οι κυβερνήσεις, και ας μου επιτραπεί ν αναφερθώ στη σημερινή Κυβέρνηση, δεν έχει συγκεκριμένη πολιτική. Το συνεχές ωράριο δίνει, αν θέλετε, μια ανάσα στο οξύ κυκλοφοριακό πρόβλημα. Με ικανοποίηση αναγνωρίζουμε τη μείωση του μολύβδου στη βενζίνη από 0,40% στο 0,10% και αυτό δεν έχουμε καμία αντίρρηση να το καταλογίσουμε στα θετικά της Κυβέρνησης. Είναι όμως αυτά τόσο ελάχιστα, για να συντείνουν στη λύση του τεράστιου προβλήματος. Η ευνοϊκές για την ατμοσφαιρική ρύπανση φυσικογεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες, μαζί με την αλόγιστη αστικοποίηση και εκβιομηχανοποίηση του Λεκανοπεδίου, έχουν σαν συνέπεια, η ατμοσφαιρική ρύπανση να φτάνει σε επίπεδα επικίνδυνα, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Από τα διάφορα συστατικά της ατμόσφaιpaς, τα σπουδαιότερα είναι το διοξείδιο του θείου, η αιθάλη, τα οξείδια του αζώτου, το όζον, το μονοξείδο του άνθρακα. Προέρχονται δε όλα αυτά από ρυπαντικές πηγές, οι σημαντικότερες των οποίων είναι η βιομηχανική ρύπανση, οι κτηριακές θερμάνσεις και τα αυτοκίνητα. Υπολογίζεται, ότι 1000 αυτοκίνητα εκπέμπουν την ημέρα 3,2 τόννους οξειδίου του άνθρακα, ατμών υ δρογονανθράκων και λίτρα οξείδια του αζώτου. Ακόμη, είναι γνωστό, ότι ένα αυτοκίνητο κινούμενο σε μία απόσταση χιλίων χιλιομέτρων καταναλίσκει τόσο οξυγόνο, όσο χρειάζεται ένας άνθρωπος ολόκληρο το χρόνο. Εχει επίσης επιστημονικά βεβαιωθεί, ότι από τα διάφορα αυτά ρυπαντικά στοιχεία προκαλούνται σοβαρότατες βλάβες στην ανθρώπινη υγεία. Ειδικότερα το μονοξείδιο του άνθρακα, που εκβάλλεται από τα χυτήρια χαλυβουργίας, τους καυστήρες πετρελαίου και άνθρακα και τους κινητήρες οχημάτων, προκαλεί καρδιακές βλάβες. Το διοξείδιο του θείου, που προέρχεται από χυτήρια και από καυστήρες πετρελαίου προκαλεί αναπνευστικά προβλήματα, τα δε οξείδια του αζώτου που προέρχονται από καυστήρες επίσης, προκαλούν βρογχίτιδες και μειώνουν την αντίσταση του οργανισμού. Το όζον, που δημιουργείται από τα οξείδια του αζώτου και τους υδρογονάνθρακες, επιδεινώνει τα αναπνευστικά νοσήματα και προκαλεί ερέθισμα στα μάτια. Στο πρόσφατο Πανελλήνιο Πνευμονολογικό Συνέδριο, που έγινε στην Αθήνα, αναφέρθηκε ότι τις μέρες που εμφανίζεται το νέφος, το 79% των εισαγωγών στα νοσοκομεία της Αθήνας έχει σχέση με το αέρα που αναπνέουν. Τα νοσήματα δε αυτά είναι παροξύνσεις σε χρόνιες βρογχίτιδες, βρογχικά άσθματα, καρδιακές ανεπάρκειες και εμφράγματα. Και το οικοσύστημα του Σαρωνικού για λίγο είναι τόσο παραμελημένο, με αποτέλεσμα οι ακτές μας να απειλούνται όλο και περισσότερο. Εκατοντάδες χιλιάδες κυβικά μέτρα, λύματα θα πλησίαζαν το εκατομμύριο, ρέουν στις θάλασσές μας, χωρίς καν προηγούμενα να έχουν το στοιχειώδη εκείνο βιολογικό καθαρισμό. Φαντάζεστε τα αποτέλεσματα στα επόμενα χρόνια, αν η κατάσταση αντιμετώπισης είναι η αυτή, όπως σήμερα. Και ενώ όλα αυτά έχουν σημάνει προ πολλού κάποιο συναγερμό, βλέπουμε να δίνονται τα τελευταία δύο χρόνια 250 νέες βιομηχανικές άδειες στο Λεκανοπέδιο της Αθήνας. Ακόμα, δεν αντιμετωπίζεται όπως έπρεπε το μέγα θέμα των αυτοκινήτων. Όλοι γνωρίζουμε και εδώ ειπώθηκε και συμφωνούμε, ότι πρέπει ν ανανεωθούν, ν' αλλάξουν τους κινητήρες τους σε σύγχρονους, γιατί είναι κοινή αντίληψη ότι έχουν εφιάλτες για τον τόπο μας. Η λύση βρίσκεται στην τεχνολογία, γιατί οι κινητήρες και τα καύσιμα είναι παράγοντες σημαντικών ρύπων και πρέπει να στραφούμε σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση. Ολοι μαζί, είναι αναγκαίο, να δείξουμε μια διάθεση προσφοράς θετικών υrτηρεσιών στον τόπο, μακριά από δημαγωγικές επιδιώξεις. Την πρωταρχική ευθύνη την έχει η Κυβέρνηση. Μέχρι σήμερα αδράνησε να πάρει τα συγκεκριμένα μέτρα, ίσως λόγω πολιτικού κόστους. Ας βρει το θάρρος και τη δύναμη να προχωρήσει. Η Δημοκρατική Ανανέωση είναι διατεθειμένη να συμπαρασταθεί, αρκεί να πειστεί βέβαια ότι έ χει την ευαισθησία εκείνη, που πολλές φορές έχει ξεχάσει η σημερινή Κυβέρνηση. Προτείνουμε, γιατί το πιστεύουμε, ότι η επέμβαση στη σημερινή Αθήνα των κατοίκων πρέπει να γίνει σε 3 φάσεις: Πρώτον, η γνωστή σ' όλους πυροσβεστική, αστυνομική λύση: δακτύλιος, μονοδρόμηση, πεζοδρόμηση, μεταφορά υπηρεσιών και Υπουργείων. Είναι κάτι, που λύνει προσωρινά το πρόβλημα. Δεύτερον, έργα υποδομής, όπως περιφερειακοί δρόμοι ταχείας κυκλοφορίας, ανισόπεδοι κόμβοι και σταθμοί αυτοκινήτων και, τέλος, η λύση του κυκλοφοριακού με ριζικές, συγκοινωνιακές λύσεις, με επιλογή σύγχρονων μικτών συστημάτων, μαζικών μέσων μεταφοράς. Και τρίτον, είναι πολύ προτιμότερο και λιγότερο δαπανηρό πριν τη θεραπεία κάθε νόσου να φροντίζουμε για α ναίρεση και απάλειψη των αιτίων. Τέτοια νόσος είναι και για την Αθήνα το κυκλοφοριακό, το συγκοινωνιακό και αυτό επιδεινώνεται από τις μετακινήσεις. Η Δημοκρατική Ανανέωση τολμά να προτείνει τη δύσκολη και μακροχρόνια, αλλά αποτελεσματική λύση της ανάπλασης περιοχών της πόλης και τη δημιουργία λίγων ισχυρών πόλων έλξης, για μια πολυκεντρική πρωτεύουσα, σε συνδυασμό πάντα με την πολιτική γης, Τράπεζας γης, μεταφοράς συντελεστών και πολιτική κατοικίας. Αυτά, βέβαια, είναι μέτρα που δεν τόλμησαν και δεν θα τολμήσουν μονοκομματικές Κυβερνήσεις, γιατί σίγουρα δεν έχουν θετικά αποτελέσματα για τα επόμενα λίγα χρόνια, που χωρίζουν εκάστοτε από τις εκλογές. Στόχος είναι οι άμεσες λύσεις, ώστε πράγματι να επιτύχουμε ε κείνα τα ποθητά. Συμπερασματικά η Δημοκρατική Ανανέωση πιστεύει στον κοινωνικό φιλελευθερισμό και δεν αγνοεί την ένταση που προκαλεί η ανάπτυξη σε μία ελεύθερη οικονομία, ούτε παραβλέπει τις ανισότητες που δημιουργεί μεταξύ των ανθρώπων. Γι αυτό ακριβώς επιδιώκου~;~ε, όπως ε πανειλημμένα έχουμε διακηρύξει, να συμφιλιώσουμε την ανάπτυξη με το περιβάλλον και την κοινωνική αλληλεγγύη.

16 22 Τεχνικά Χρονικά Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 Πρέπει και η δική μας κοινωνία, η ελληνική κοινωνία, να γίνει μια πραγματική κοινωνία πολιτών. Και θα γίνει, αν πετύχει να συμφιλιώσει την ελευθερία με την αποτελεσματικότητα, την ευημερία με την αλληλεγγύη και την οικονομική λογική με την κοινωνική ελπίδα. Πρόεδρος (Γ. Παντέκης): Ευχαριστούμε το συνάδελφο 'Δημήτρη Βόγκα. Παρακαλούμε τον εκπρόσωπο του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας Εσωτερικού, Ανανεωτική Αριστερά, κ. Γιάννη Μακασώρη. Ευχαριστώ. Ομιλία του εκπροσώπου του ΚΚΕ εσ. - Α.Α. κ. Γ. Μακασώρη Συνάδελφε πρόεδρε, αγαπητοί συνάδελφοι, Θα ήθελα να μεταφέρω το χαιρετισμό του Κόμματός μας στην εκδήλωση του Επιμελητηρίου και να δηλώσω, πως η σημερινή εκδήλωση και άλλες, που πρέπει να γίνουν, συμβάλλουν ουσιαστικά στη διαμόρφωση μίας συνολικής πολιτικής για το περιβάλλον. Πριν προχωρήσω στην ανάπτυξη κάποιων δικών μας σκέψεων, κάποιων δικών μας προτάσεων, θα ήθελα να κάνω ορισμένες παρατηρήσεις επάνω σ' αυτά που ακούστηκαν μέχρι τώρα. Η πρώτη μας παρατήρηση είναι περισσότερη μεθοδολογία. Νομίζω, ότι η παρουσία κάποιων εκπροσώπων της Πολιτείας ή Κομμάτων της Ελλάδας είναι θετική. Γίνεται θετικότερη, όταν είναι δυνατό με τους ανθρώπους αυτούς που ασκούν την εξουσία να γίνει ένας ουσιαστικός διάλογος. Λοιπόν, αντί να έρθει ο κ. Κουλουμπής ή ο κ. Αναγνωστόπουλος εδώ και να εκφωνήσει ένα λόγο σημαντικό κατά τ άλλα, θα ήταν πολύ πιο ουσιαστικό να γίνει μια συζήτηση και να ερωτηθεί και ν' απαντήσει και να συ μετάσχει ενεργά στον προβληματισμό που θα γίνει εδώ πέρα και να ζητηθούν κυρίως εξηγήσεις, γιατί η χρήση του βήματος είναι πάντα πάρα πολύ εύκολη και μπορεί ν αποκρύψει πάρα πολλές φορές. Δεν θέλω να πω ότι αυτό επιχειρήθηκε ή έγινε. Μπορεί πολλές φορές όμως ν' αποκρύψει την ουσία την πραγματική των προβλημάτων. Ενα δεύτερο θέμα- και επαναλαμβάνω μια φράση που είπε ο Υπουργός -, μέσα σε κάποια χρονικά όρια είναι καλύτερη η ζωή των Αθηναίων στον τόπο. Αυτή η φράση και μόνο εμβάλλει όλους τους ανθρώπους σε μια ιδιαίτερη ανησυχία. Δεν φτάνει αυτή η φράση. Η φράση αυτή μπορεί να είναι επικίνδυνη. Μπορεί να έχουν πεθάνει πάρα πολλοί, όταν ήδη τ αποτελέσματα θ' αρχίσουν να δίνουν καρπούς. Οι ενέργειες θ' αρχίσουν να δίνουν καρπούς. Σημαίνει, ότι είναι ανάγκη αυτά τα χρονικά περιθώρια να εξειδικεύονται. Ενα τρίτο σημείο. Ο κ. Υπουργός είπε, και κατά τη γνώμη μου σωστά, ότι από το ΠΕΡΠΑ έγιναν σοβαρότατες και ουσιαστικότερες μελέτες για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ρύπανσης της Αθήνας. Ομως νομίζω ότι είναι λάθος να λέει κανείς, ότι για να πάρουμε κάποιες πρωτοβουλίες, κάποια μέτρα, χρειάζεται να διαγνώσουμε το πρόβλημα. Να διαγνώσουμε το πρόβλημα, αν γίνεται παρθενογένεση. Νομίζω, ότι εδώ πέρα δεν έ γινε παρθενογένεση, απλά και μόνο κάποια στοιχεία προσδιορίστηκαν, ενώ ήταν γνωστά ποιοτικά, επιχειρήθηκε σε μεγάλο βαθμό κι έγινε και ποσοτικός τους προσδιορισμός. Νομίζω λοιπόν ότι είναι λάθος αυτή η τοποθέτηση. Μπορούσαν να παρθούν από το αναφέρομαι στη συγκεκριμένη Κυβέρνηση και στο συγκεκριμένο Υπουργό που μιλούσε - μπορούσαν να παρθούν πάρα πολλές πρωτοβουλίες και, προφανώς, όταν οι μελέτες τελείωναν και οι μελέτες αυτού του είδους, ως γνωστό, δεν τελειώνουν ποτέ, θα μπορούσαν να παρθούν διορθωτικά μέτρα. Υπήρχε η δυνατότητα λοιπόν. Και σ αυτό το σημείο υπήρχε, κατά τη γνώμη μου, ολιγωρία. Ένα άλλο σημείο από την παρέμβαση του Υπουργού. Νομίζω ότι αναφέρθηκε, ότι θα ανακόψει τη ροή των αυτοκινήτων χαμηλού χειρισμού κακής τεχνολογίας, που προωθούν κάποιες κακές χώρες της Δυτικής Ευρώπης. Αυτό στην Ελλάδα, όπου κυκλοφορεί ένας στόλος αυτοκινήτων, που λίγο-πολύ είναι νεκροταφείο. Νομίζω, ότι κάποτε μπορούμε να δούμε τα πράγματα με την πραγματική τους διάσταση και ν αφήσουμε αυτού του είδους την αντιμετώπιση των πραγμάτων. Θα ήταν εύκολο να συνεχίσω με τέτοιου είδους παρατηρήσεις, όμως δε θα ήθελα να καταχραστώ το χρόνο σας. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα της Αθήνας, κύριοι συνάδελφοι, δεν είναι νομοτελειακή, αναγόμενη στον τρόπο με τον οποίο αναπτύχθηκε η πόλη. Η πληθυσμιακή έκρηξη της Αθήνας, από τη δεκαετία του 50 και μετά, είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένης πολιτικής των αστικών δυνάμεων της χώρας, που μόλις είχαν εξέλθει νικήτριες από την εμφύλια σύρραξη. Η καταπίεση στην ύπαιθρο, η ανάγκη φτηνού εργατικού δυναμικού στην περιοχή του Λεκανοπεδίου, σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της βιομηχανίας στην περιοχή της Αθήνας, είναι οι κύριοι παράγοντες, που προσδιορίζουν το ρεύμα προς την πρωτεύουσα. Καμιά πρόνοια δε λαμβάνεται για τη διαμόρφωση της α ναγκαίας υποδομής, μόνο ορισμένα μέτρα με σαφώς ταξική χροιά σηματοδοτούν τη βούληση της Πολιτείας. Εν-

17 Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 Τεχνικά Χρονικά 23 δεικτικά αναφέρω: Η προστασία από την υποβάθμιση κάποιων προνομιούχων περιοχών, η διαμόρφωση των όρων για συνεχή ανατίμηση της αξίας της γης, καθώς και η ο λοσχερής έλλειψη μέτρων για τις περιοχές κυρίως της Δυτ. Αττικής, όπου συγκεντρώνεται το κύριο μεταναστευτικό ρεύμα από την επαρχία. Αλλά και άλλα πολλά συνθέτουν αυτό που εμείς αποκαλούμε «Τακτική πολιτική για την ανάπτυξη της πόλης)>. Τα αποτελέσματά της, όμως, αρχίζουν να έχουν επιπτώσεις και για τους θύτες και για τα θύματα. Με δεδομένη, λοιπόν, την ταξική επιλογή για την ανάπτυξη της πόλης, που αφήνει χωρίς κάλυψη των στοιχειωδών αναγκών ευρύτατες περιοχές της Αθήνας, που δε λαμβάνει καμία μέριμνα για τη χωροθέτηση των οικονομικών δραστηριοτήτων και της κατοικίας, διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για το σημερινό αδιέξοδο. Ετσι σήμερα η ποιότητα της γης στην Αθήνα συνεχώς υποβαθμίζεται από το βάρος των προβλημάτων που συσσωρεύτηκαν και συσσωρεύονται καθημερικό. Μια απλή αναφορά σ αυτό τα προβλήματα, που συνθέτουν το περιβαλλοντικό πρόβλημα της περιοχής της Αθήνας, είναι αναγκαία. Πρώτα-πρώτα στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Κύριες αιτίες είναι κοινός τόπος πια η βιομηχανία και το αυτοκίνητο. Θα μου επιτρέψετε ένα μικρό σχολιασμό επάνω σ αυτά. Κατά καιρούς αναδεικνύονται είτε η βιομηχανία, είτε το αυτοκίνητο σαν κύριες αιτίες. Σήμερα είναι γνωστό, πως και το ένα και το άλλο είναι υπεύθυνα για συγκεκριμένους ρύπους το καθένα απ αυτά. Αρκεί όμως αυτή η διατύπωση; Σαφώς όχι. Το να καταδικάζουμε την aυτοκίνηση είναι εύκολο πράγμα. Ομως, για να φτάσουμε στη σημερινή κατάσταση, έγιναν συγκεκριμένα πράγματα. Υ ποβαθμίστηκαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς και σαν υλική υπόσταση, αλλά κυρίως και σαν ιδεά, σαν ιδεολογία, και αναβαθμίστηκε η ιδέα της χρήσης του προσωπικού αυτοκίνητου. Πάνω σ αυτή τη δεύτερη αιτία στηρίζονται οι κυβερνήσεις που φορολογούν και διατηρούν τη δυσβάστακτη φορολογία για τ αυτοκίνητα. Διαμορφώθηκε μια ιδεολογία συγκεκριμένη και σήμερα οι κυβερνήσεις, που κυβέρνησαν και κυβερνούν αυτή την ιδεολογία, την καρπούνται, την aποτιμούν σε χρήματα. Αποτέλεσμα, η Ελλάδα να έχει αυτό που είπα και πριν, τον πλέον πεπαλαιωμένο στόλο αυτοκινήτων με την τεράστια συμβολή τους στη μόλυνση ή στη ρύπανση. Η ρύπανση, όμως, δεν προέρχεται μόνο από τα Ι.Χ. Προέρχεται και από το στόλο της ΕΑΣ και τα ταξί. Να θυμίσω, ότι η ΕΑΣ είναι από τις ελάχιστες εταιρείες αστικών συγκοινωνιών, που δεν έχουν κεντρική επισκευαστική βάση, με αποτέλεσμα η ποιότητα των αυτοκινήτων και των παρεχόμενων υπηρεσιών να είναι πάρα πολύ χαμηλή. Να θυμίσω το προεκλογικό έντυπο του ΠΑΣΟΚ του 1985, όπου είχε και φωτοτυπία της υπό κατασκευή βάσης. Εξήγγειλε την κατασκευή της. Ηδη έχουν περάσει τρία χρόνια και δεν έχει γίνει ούτε ένα βήμα επάνω σ αυτή την κατεύθυνση. Οσον αφορά τα ταξί, ήταν λανθασμένη η επιλογή της πετρελαιοκίνησης, ενώ σήμερα αναγνωρίζεται ότι είναι δύσκολη στην ανατροπή της. Αναφέρθηκα κάπως λεπτομερειακά σ' αυτά τα θέματα, για να καταλήξω στο συμπέρασμα, πως το πρόβλημα έχοντας πολλές διαστάσεις, δεν είναι εύκολο ν' αντιμετωπιστεί και, κυρίως, δεν α ντιμετωπίζεται με τη λογική της μεταφοράς από την οδό Πανεπιστημίου π.χ. στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Στην ουσία, τέτοιου είδους λύσεις αναπαράγουν το φαύλο κύκλο. Ο σον αφορά τη βιομηχανία, θα ήθελα να σταθώ σε δύο πρώτα συμπεράσματα. Στην απόλυτη συνάφεια της σχέσης αιτίου και αποτελέσματος, μεταξύ των διαφόρων ε στιών της ρύπανσης και των διαφόρων περιβαλλοντικών προβλημάτων. Και δεύτερον, ότι ο καρκίνος δυστυχώς δε γιατρεύεται με ασπιρίνες. Και εδώ καλούμαστε ν απαντήσουμε, πώς εμείς βλέπουμε τη λύση. Δε θα σταθώ σε τεχνικού χαρακτήρα προβλήματα. Φορείς, όπως το Τεχνικό Επιμελητήριο, ό πως το ΠΕΡΠΑ, είναι, κατά τη γνώμη μου, πολύ πιο αρμόδιοι από ένα πολιτικό Κόμμα, να κάνουν τέτοιου είδους προτάσεις. Εγώ θα προσπαθήσω να σκιαγραφήσω μια, σε γενικές γραμμές, πολιτική αντιμετώπιση αυτού του πράγματος, αυτού του προβλήματος του τεράστιου. Αν απορρίψουμε τη λύση των ρατσιστικοφασιστοειδών συστημάτων «βλάχοι στα χωριά σας», τότε δεν απομένει άλλο από ένα μακροχρόνιο σχεδιασμό αντιμετώπισης με κάποιες πολιτικές προϋποθέσεις: 1. Νομίζω, ότι το πρώτο από αυτό είναι η ανάληψη της ευθύνης από τους ίδιους τους κατοίκους, μέσω της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 2. Η αναβάθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με παράλληλη ουσιαστική Αυτοδιοίκηση 2ου και 3ου βαθμού. 3. Ο Οργανισμός Ανασυγκρότησης της Αθήνας να περάσει στον ελέγχο των αναβαθμισμένων ΟpγανΚJμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης. 4. Να προσδιοριστούν και να κοστολογηθούν τα έργα, που πρέπει να γίνουν και να διασφαλιστεί η χρηματοδότησή τους και μέσω του κρατικού προϋπολογισμού. 5. Τέλος, να υπάρξει ένας χρονικός ορίζοντας για την έ ναρξη της υλοποίησης των μέτρων και τη λήξη της και, προφανώς, διάφορα ενδιάμεσα στάδια, μέσω των οποίων θα ελέγχεται η αποτελεσματικότητα και πιθανόν θ αναθεωρούνται σε κάποια στιγμή διάφορα μέτρα. Μία τέτοια πολιτική, αγαπητοί συνάδελφοι, προϋποθέτει ενεργούς πολίτες, προϋποθέτει λαίκή συμμετοχή στην πράξη και όχι στα διαγγέλματα. Προϋποθέτει, πως οι ε κλεγμένοι άρχοντες κινητοποιούνται για τα λαϊκά προβλήματα πάντα και όχι μόνο όταν το Κόμμα τους είναι στην αντιπολίτευση. Προϋποθέτει ακόμα, πως κάποια ιερά και όσια της αγοραίας κοσμοθεωρίας δεν θα τα θεωρούμε σαν τέτοια και θα τα υπερβαίνουμε. Όλες αυτές τις προϋποθέσεις, και πολλές άλλες, είναι ανάγκη να διαμορφώσουμε, για να υπερνικηθεί το σημερινό αδιέξοδο. Στην κατεύθυνση αυτή υποσχόμαστε να συμβάλουμε, όσο μπορούμε πιο αποφασιστικά. Ευχαριστώ. Πρόεδρος (Γ. Παντέκης): Ευχαριστούμε το συνάδελφο Γιάννη Μακασώρη και παρακαλούμε τον εκπρόσωπο της ΕΔΑ κ. Ανδρέα Λεντόκη, Δήμαρχο Υμηττού, να χαιρετίσει.

18 Ομιλία του εκπροσώπου της ΕΔΑ κ. Α. Λεντάκη Αγαπητοί φίλοι, τυχαίνει να είμαι και ο μόνος, που δεν έ χω κάποια σχέση συναδελφική μ εσάς και ίσως αυτό έ χει κάποια σημασία, γιατί εγώ δε θα σας υποδείξω τις λύσεις, που πρέπει να δώσουν οι τεχνικοί. Όμωςr επειδή φοβούμαι ότι επικεντρώθηκαν πολύ οι ομιλίες γύρω από τους ρύπους και το νέφος και επειδή βλέπουμε το δέντρο, αλλά χάνουμε το δάσος, εκτός από ορισμένες τελεταίες ομιλίες, όπως του προηγούμενου ομιλητή, νομίζω ότι θα πρέπει ακριβώς να δούμε το δάσος. Γιατί, όταν λέμε περιβάλλον, δεν είναι μόνο το νέφος. Γιατί, όταν λέμε περιβάλλον, είναι και το πράσινο, περιβάλλον είναι και το κακόγουστο σπίτι Περιβάλλον είναι και αν υπάρχει το γήπεδο, αν υπάρχει ο παιδικός σταθμός. Συνεπώς, το περιβάλλον είναι όλα αυτά και φοβούμαι ότι δε συζητήθηκαν ή δε συζητιούνται. Και αν λείψουν α πό τον προβληματισμό σας, τότε κυριολεκτικά θα έχετε δει μόνο το δέντρο. Αλλά θα έχουμε χάσει από τα μάτια μας το δάσος. Χτες γιορτάστηκε η Παγκόσμια Μέρα του Περιβάλλοντος και, κατα σύμπτωση, χθες ακριβώς είχε ανάψει μια πυρκαγιά στον Κουταλά στον Υμηττό, ευτυχώς πολύ μικρή. Εγραφα στο κείμενό μου, ότι δε θέλω να αναλωθώ σε κοινοτοπίες του τύπου «ΤΟ νέφος», «ΤΟ καυσαέριο)> και τα συναφή ζητήματα. Ομως, θα χρειαστεί να μιλήσω και γι, αυτό το πράγμα. Εκείνο που θέλω να επισημάνω είναι, ότι η Αθήνα και γενικά το Λεκανοπέδιο της Αττικής αυτή τη στιγμή «φιλοξενεί}) το 40% περίπου του πληθυσμού της Ελλάδας και μέχρι το 2000 θα φτάσει το 50%. Και μόνο αυτός ο αριθμός θέτει το πρόβλημα στις διαστάσεις του, αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Δεν είναι, δηλαδή, ότι συσσωρεύτηκε μέσα στην πρωτεύουσα ο μισός πληθυσμός της χώρας, που δεν ξέρω αν υπάρχει άλλη χώρα στον κόσμο μ ένα τέτοιο ρεκόρ, και αυτό έγινε για λόγους πολιτικούς και εδώ δεν είναι, δυστυχώς, ο κ. Αναγνωστόπουλος. Χωρίς να κάνω κάποια αντιπολίτευση, νομίζω ότι προσπάθησε να μας παραπλανήσει με το 22, ότι το 22 είναι και να μην ανατρέξουμε στον Κολοκοτρώνη. Βεβαίως θ ανατρέξουμε,' αν χρειαστεί, αν το βρούμε και στον Κολοκοτρώνη, αλλά εγώ θυμάμαι, ότι στη δεκαετία του 50 ήταν καταγάλανος ο ουρ'bνός. Εχει καθαρά πολιτικά αίτια. Ηταν ο εμφύλιος πόλεμος, σ οποίος έθεσε τους ηττημένους σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, δε~ μπορούσαν πια να ζήσουν στην επαρχία, δεν μπορούσαν να επιβιώσουν εκεί πέρα και ήρθαν στις μεγάλες πόλεις και κυρίως στην πρωτεύουσα. Και τότε ακριβώς ήταν και τα φτηνά εργατικά χέρια, που έδιναν λύσεις στην εκβιόμηχάνιση, στην προσπάθεια ανόρθωσης της οικονομίας της χώρας, και παράλληλα υπήρχε πρόβλημα πού θα κατοικήσουν και να δοθούν εντελώς πρόχειρες λύσεις. Αυτό ήταν το πρόβλημα και όχι άλλο και χρειάζεται να το πούμε, χρειάζεται να το ξέρουμε, γιατί είναι, νομίζω, «ποντιοπιλατικψ) πολιτική να λέμε ότι, εν πάση περιπτώσει, να δούμε πώς θα τα ξεπεράσουμε τα προβλήματα. Δε ζητάμε πια τις ευθύνες εκ των υστέρων, αλλά να μην εγκαταλείπουμε και μία αυτοκριτική τοποθέτηση πάνω σ αυτό το σημείο. Το δεύτερο στοιχείο είναι, ότι εδώ στην Αθήνα έχει συσσωρευτεί το ένα δεύτερο της βιομηχανίας και, αν θέλετε, της βιομηχανικής παραγωγής πάλι της χώρας. Ο μισός πληθυσμός και η μισή βιομηχανία, αυτό τα λέει όλα. Είχαμε ένα εντελώς απότομο γιγαντισμό της πόλης με μία άναρχη δόμηση και σωρεία, φυσικά, κοινωνικών προβλημάτων. Η κρίση στέγης αντιμετωπίστηκε εκ των ενόντων με αυθαίρετες καταλήψεις στις ακραίες συνοικίες της Αθήνας και, φυσικά, στις πιο υποβαθμισμένες περιοχές, οι οποίες έγιναν ακόμα πιο υποβαθμισμένες με όλη αυτή τη συσσώρευση του πληθυσμού, που δεν είχε πια τις λύσεις των κοινωνικών του χώρων. Απλώς έπρεπε να βρει μια στέγη, για να βάλ~ι κάτω το κεφάλι του. Σ αυτό θα ήθελα να προσθέσω, ότι ήταν και μια καταπληκτική ελληνική επινόηση των τότε κυβερνήσεων η ε φεύρεση ή, αν θέλετε, η επινόηση της αντιπαροχής, η οποία ακρβώς έκανε την έκρηξη των πολυκατοικιών και, φυσικά, αυτό οδήγησε και_ στη μικροαdτικοποίηση του πληθυσμού, γιατί ο κάθε έλληνας πια έγινε και ιδιοκτήτης. Εχει πια και το δικό του σπίτι, έχει και ένα ενοίκιο που εισπράττει. Ας σημειωθεί ότι τότε - εδώ να λέμε τα σύκα σύκα και στη σκάφη σκάφη - η αντίληψη για το περιβάλλον, ως αξίας και ως αγαθού, απουσ~αζε από τη σκέψη και από τα προγράμματα όλων των Κομμάτων. Θυμάμαι, ότι το Κόμμα της Αριστεράς, το δικό μας, πρωτοστατούσε στη δημιουργία βαριάς βιομηχανίας και, γενικά, στην εκβιομηχάνιση, που θεωρούσε πανάκεια, ότι θα μας βγάλει από την οικονομική εξάρτηση. Ο ενθουσιασμός που έβλεπε στην τέχνη και στη ζωγραφική, τις καμινάδες να υψώνονται παντού, και το βιομηχανικό τοπίο ν απλώνει, έγινε και πολιτική σκέψη και πολιτικός ενθουσιασμός, ιδιίως της Αριστεράς, γιατί α πλούστατα και η οικολογία ήταν ακόμα άγνωστη. Ο κλονισμός του οικοσυστηματος δεν προβλημάτιζε. γιατί έτσι και αλλιώς τα αρνητικά αποτελέσματα δεν ήρθαν αυτόματα, αμέσως, αλλά μετά ως ένα βαθμό, κατά τf)όπο σχεδόν ανεπανόρθωτο. Και αυτό φυσικά το ανεπανόρθωτο φσνόμενο δεν είναι μόνο της Ελλάδας, αλλά εδώ στην Αθήνα έχουμε μια συσσώρευση και μια επιδείνωση πολύ μεγάλη. Η δίψα για το κέρδος και η αγχώδης κούρσα για την ανάπτυξη, προχώρησαν τυφλά και σήμερα ολόκληρη η γη και η ανθρωπότητα έχει αρχίσει να α-

19 Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 Τεχνικά Χρονικά 25 πειλείται με εξαφάνιση, χωρίς τον πυρηνικό πόλεμο, μό~ vo από την ανατροπή του οικοσυστήματος. Πληροφοριακά σας λέω, ότι αυτή τη στιγμή μιλάμε για το Τσερνομπίλ των θαλασοον στη Βόρεια Θάλασσα, τα υποκίτρινα φύκια, τα οποία απλώνονται με την τρομακτική ταχύτητα των 15 χιλιομέτρων την ημέρα και πνίγουν όλο το οικοσύστημα, δηλαδή ρουφούν όλο το οξυγόνο του νερού και παθαίνουν ασφυξία τα ψάρια. Εχει σημάνει συναγερμός στη Σουηδία, στη Νορβηγία στη Δανία και στη Δυτική Γερμανία, γιατί εξαφανίζεται όλη η πανίδα της θάλασσας. Βέβαια, δεν έχει φτάσει προς τα κάτω, αλλά δεν ξέρω αν θα φτάσει προς τα κάτω, τι αυτό θα σημαίνει και αυτό οφείλεται, κυρίως, στο Ρήνο και στο Δνείπερο, που εκβάλλουν προς τα εκεί και είναι φορτισμένοι με βιομηχανικά λύματα, με τα λιπάσματα τα γεωργικά, με ανθρώπινα λύματα 1«11 αυτή η υπερτροφία έ χει ως αποτέλεσμα μεγάλη έκλυση αζώτου και, ταυτόχρονα, μεγάλη απορρόφηση οξυγόνου. Αλλά ποια είναι αυτά τα περιβαλλοντικά προβλήματα της Αθήνας. 1. Απουσία πρασίνου μέσα στην πόλη, που φτάνει μόλις το 3%, όταν οι διεθνείς προδιαγραφές λένε, ότι μίνιμουμ για μια πόλη ν ανασαίνει είναι το Ίο/ο. Και όταν λέω βέβαια το 3ο/ο, εννοώ και τη Φιλοθέη και την Κηφισιά, αλλά βάζουμε και το Ρέντη και όλες τις υπόλοιπες υποβαθμισμένες συνοικίες. 2. Κακές κατοικίες και αντιαισθητικές στη μεγάλη τους πλειοψηφία, γιατί, φοβούμαι, όταν μιλάμε για περιβάλλον είναι και η αισθητική μέσα. Γιατί ζούμε σε μια χώρα και σ ένα χώρο, ο οποίος πρέπει να είναι επίσης ωραίος. Τα τσιμεντένια κουτιά, απρόσωπα και φτιαγμένα χωρίς γούστο και φαντασία έχουν κατακλήσει όλη την πρωτεύουσα και τους γύρω χώρους. 3. Μεγάλη έλλειψη και απουσία κοινόχρηστων χώρων για αναψυχή, για άθληση, για ξεκούραση. 4. Κακό οδικό δίκτυο και έλλεψη υποδομής για τα συνεχώς αυξανόμενα οχήματα, με αποτέλεσμα το πρόβλημα να οξύνεται και να επιτείνεται μέρα με τη μέρα, οπότε θα φτάσουμε στον κορεσμό και στην ασφυξία πάρα πολύ σύντομα, εάν από τώρα δε ληφθούν μέτρα με μακροπρόθεσμη πολιτική. 5. Συγκέντρωση βιομηχανιών και βιοτεχνιών στην περιοχή του Λεκανοπεδίου με αποτέλεσμα να έχουμε και προσέλκυση πληθυσμού, οπότε το ένα πρόβλημα επισωρεύει άλλο και τα δύο μαζί συμβάλλουν στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. 6. Τ~πρόβλημα γης είναι το οξύτερο, γιατί, κατά τρόπο παράλογο και απαράδεκτο, η γη έγινε χρυσός και έτσι οι απαλλοτριώσεις καταντούν απαγορευτικές. Υπάρχει πρόβλημα επέκτασης, και πού θα γίνει και, φυσικά, κυρίως πώς θα γίνει. 7. Ο πληθυσμιακός υδροκεφαλισμός αποτελεί με τη σειρά του μεγάλο παράγοντα της υποβάθμισης, γιατί μόνο η σταθερή και φυσική αύξηση του πληθυσμού θέτει προβλήματα κατοικιών και νέων κοινόχρηστων χώρων. Αν δεν έρθουν_ άλλοι από την επαρχία, αλλά συνεχίσει ν αυξάνεται μόνο ο πληθυσμός με τη φυσική του αύξηση, θ' αντιμετωπίσουμε οξύτατα προβλήματα. Παραβλέπω το πρόβλημα του βιολογικού καθαρισμού των λυμάτων, καθώς και το πρόβλημα των σκουπιδιών και αναφέρω δύο προβλήματα που συντείνουν στα αδιέξοδα: Από τη μια είναι η φτηνή πολιτική που ασκούν τα Κόμματα. Γιατί, στη συγκεκριμένη περίπτωση, θα έηρεπε να υ πάρξει μια γενικά αποδεκτή συναινετική πολιτική, ώστε ν' αντιμετωπιστούν ρηξικέλευθα τα προβλήματα μ' ένα «πρωτόκολλο τιμής>) θα έλεγα. Να υπογράψουν όλα τα Κόμματα, π.χ. ότι θα καθηλωθεί η τιμή της γης και θα πέσει η τιμή της γης, γιατί αν το προτείνει ένα Κόμμα, αν είναι κυβέρνηση θα πέσει, γιατί αμέσως θ' αντιπολιτευτούμε και θα πάμε να γαργαλίσουμε τον κόσμο, ο οποίος ακριβώς θα κοιτάξει το κέρδος. Συνεπώς, να υπογραφεί απ' όλα τα Κόμματα ένα τέτοιο πρωτόκολλο τιμής, το οποίο να κατατεθεί και να είναι συμφωνία όλων των Κομμάτων, ώστε κανείς να μην μπορεί να επωφεληθεί, για να έχει και υποχρεωτικό χαρακτήρα και μακροπρόθεσμο. Και το δεύτερο στοιχείο είναι, ότι δεν υπάρχει περιβαλλοντική συνείδηση στον κόσμο και, πέρα από τις δημαγωγίες που ακούγονται, ότι ο λαός θέλει ή ο λαός ξέρει ή ο λαός ζητά, εγώ ως Δήμαρχος ξέρω, ότι αυτό που ζητάει ο λαός είναι αύξηση του συντελεστή δόμησης, τα διώροφα του Υμηττού να γίνουν 8ώροφα Παγκρατίου και αυτό θα είναι η καταστροφή του Υμηττού και το ξέρουν όλοι οι Δήμαρχοι και το ξέρουμε όλοι. Λοιπόν, ας αφήσουμε αυτό το φτηνό λαίκισμό, ότι ο λαός ξέρει. Ο λαός διψάει για κέρδος και δεν ξέρει. Συνεπώς, θα πρέπει με πολύ θάρρος να πούμε και ν αναπτύξουμε αυτή την περιβαλλοντική συνείδηση και από τα αρμόδια όργανα, αλλά βάζοντάς το και στο σχολείο, όχι απλώς σαν μάθημα, φέρνοντας τον κόσμο σ επαφή με τη χρήση. Θα πω πιο κάτω μερικές σκέψεις. Το δεύτερο πρόβλημα που συντείνει είναι η έλλειψη πόρων. Θα πούνε, πολύ ωραία όλα αυτά, αλλά λεφτά; Πού είναι τα λεφτά; Πού μπορούν να βρεθούν τα λεφτά; Αν κάνουμε, όμως, αυτή τη συναινετική πολιτική όλα τα Κόμματα, τότε πιστεύω ότι θα μπορούν να βρεθούν τα λεφτά και με ανακατανομή των πόρων, αλλά και από τα Μεσογειακά Προγράμματα, από τα ΜΟΠ, αλλά και από τα Ταμεία της ΕΟΚ και, συνεπώς, μπορεί να βρει αντιμετώπιση. Δε λέω άμεση και οριστική λύση, αλλά οπωσδήποτε ριζική αντιμετώπιση στο πρόβλημα. Θα ήθελα λοιπόν να διατυπώσω μερικές σκέψεις, γιατί δεν είμαι ειδικός. Εγώ, σας είπα ότι είμαι ξένος από το δικό σας περιβάλλον, αλλά θα πω μερικές σκέψεις με βάση τα ερωτήματα που έθεσα και θ' σειρά. απαντήσω με την ίδια 1. Πέρα από το πράσινο της πρωτεύουσας, θα πρέπει να δημιουργήσουμε περιαστικό πράσινο. Ο μακρόστενος ο ρεινός όγκος του Υμηττού, το βουνό, καλύπτει όλη την ανατολική πλευρά της πρωτεύουσας και είναι aπροσπέλαστος για τους Αθηναίους, όχι όμως και για τους ε μπρηστές, που επιχειρούν τις φωτιές για να οικοπεδοποιήσουν το βουνό. Νομίζω, ότι θα πρέπει ν αναλάβει την ευθύνη αναδάσωσής του ο δεύτερος βαθμός Αυτοδιοίκησης. Οχι οι δύο γειτονικοί Δήμοι, όλοι οι Δήμοι, γιατί θ' αφορά όλο το Λεκανοπέδιο. Τότε θα πάρει πραγματίκά περιεχόμενο και ο δεύτερος βαθμός Αυτοδιοίκησης, αν γίνουν εκεί

20 26 Τεχνικά Χρονικά Ιαν.-Φεβρουάριος 1990 πέρα δρομίσκοι, παιδικές χαρές, αναψυκτήρια, ξενώνες, λιμνούλες τεχνητές, μίνι ζωολογικοί κήποι, μερικά νοσοκομεία και να είναι μέσα σε χώρους υγιεινούς, ώστε όλοι οι Αθηναίοι να πηγαίνουν τα Σαββατοκύριακα, ιδιαίτερα στις αργίες ή και τις καθημερινές, να κάνουν τον περίπατό τους. Τότε, και περιβαλλοντική συνείδηση θ" αναπτύξουν και θα ευαισθητοποιηθούν και θα καταπολεμήσουν πιο αποτελεσματικά τις πυρκαγιές. Παράλληλα, να ληφθούν και μέτρα aντιπυρικά, να υπάρχουν παρατηρητήρια, να υπάρχουν πυροσβεστικά οχήματα ή σταθμοί σε διάφορα σημεία, να υπάρχουν επίσης δρομίσκο ι, οι οποίοι θ αποτρέπουν -aντιπυρικές δηλαδή ζώνες- και, φυσικά, και φύλακες. Ζητάμε, μ άλλα λόγια, να αποκαταστήσουμε την κλονισμένη σχέση του Αθηναίου με το περιβάλλον, αν θέλετε όχι του Αθηναίου, του σύγχρονου ανθρώπου. Ο άνθρωπος αποξενώθηκε. Κάποτε ο άνθρωπος ζούσε μέσα στο δάσος, από το δάσος, με το δάσος. Σήμερα ο άνθρωπος ζει έξω από το δάσος, χωρίς το δάσος, εναντίον του δάσους. Και αυτός, νομίζω, ότι θα είναι και ο πιο αποτελεσματικός τρόπος προστασίας του. 2. Να καθοριστεί νομοθετικά, από τη μια χαμηλός συντελεστής δόμησης και από την άλλη ανά συνοικία το Υ πουργείο Χωροταξίας και Περιβάλλοντος να αναθέσει σε αρχιτέκτονες να επεξεργαστούν πέντε-έξι τύπους κατοικιών, αισθητικά όμορφων κατοικιών, που θα δένουν με τον υπάρχοντα χώρο, ώστε να μην κτίζονται κακόγουστες κατοικίες. Επί πλέον, να υπάρχει δυνατότητα, αν κάποιος διαθέτει περισσότερα χρήματα, να οικοδομήσει το σπίτι του, όχι με τα υπάρχοντα σχέδια, αλλά μ ένα άλλο δικό του σχέδιο, που απλώς θα ζητείται η έγκριση από αισθητικής πλευράς. 3. Η έλλειψη χώρων ν αντιμετωπιστεί αρχικά από τους παραλιακούς Δήμους με μια σχεδιασμένη επέκταση, μπαζώματα στη θάλασσα. Το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας έ χει γίνει σαν χώρος μπαζώματος. Εκεί να γίνει, προτείνω, μια μεγάλη «Ντίανείλάντ». Εχει τεράστια σημασία η α ναβάθμιση της ποιότητας ζωής της πρωτεύουσας και αυτά τα παραγνωρίζουμε. Μιλάμε μόνο για τους ρύπους, όχι όμως για το περιεχόμενο ζωής των κατοίκων αυτής της πόλης. Και μπορούν να γίνουν χώροι άθλησης, αναψυχής ή κοινωνικής υποδομής, μια και δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο να επεκταθούμε εκεί, που μπορούμε να επεκταθούμε. Δημιουργία του μετρό και του αεροδρομίου Σπάτων. Θα μπορούσε ακόμη ο σιδηροδρομικός συρμός, αυτός που έρχεται από τη Θεσσαλονίκη στον Πειραιά -το έχω γράψει και άλλοτε-, είναι απαράδεκτο βέβαια και το 1992 δεν ξέρω πως θα πάμε με αυτό το τρένο μέσα στην Ευρώπη, που θα έχουμε διπλή σειρά τρένου, ηλεκτροκίνηση, που δεν θα έπρεπε να σκαρφαλώνει το Μπράλο. Γιατί, όταν έγινε τότε, ο Ευταξίας που τον έκανε, ήθελε να μαζέψει και τους ψήφους εκείνης της περιοχής και ανέβηκε από το Μπpάλο. Κανένα πρόβλημα δεν είχε να περάσει ο Σιδηροδρομικός Σταθμός από εκεί, θα έπρεπε να πηγαίνει παραλιακά. όπως πηγαίνει η Εθνική οδός μέσα από μια ευθεία, να γίνεις αυτός ο σταθμός και από το με Μενίδι μέχρι τον Πειραιά, να γίνει υπόγειος διπλός σιδηρόδρομος για τη διπλή γραμμή, τριπλή γραμμή από κάτω για το μετρό, όπου μπορεί να γίνει Αυ1ό εξοικονομεί πόρους, γιατί δεν έχει να κάνει με α παλλοτριώσεις. Ολος ο χώρος της γραμμής είναι έξω από τις απαλλοτριώσεις. Θα δώσει τεράστια κέρδη από την εξοικονόμηση βενζίνης, η οποία είναι συνάλλαγμα, το κέρδος που θα φέρει από τη συγκοινωνία. Επάνω μπορεί να γίνει ένας ολόκληρος πράσινος άξονας από το Μενίδι μέχρι κάτω, που μπορεί απλώς ν αξιοποιηθεί. Εγώ λέω απλώς σαν μια ιδέα, που, αν θέλετε, είναι τρελή και πετάξτε την στο καλάθι, αλλά λέω χωρίς τολμηρές ι δέες, δε θα μπορέσουμε να βαδίσουμε σε κάποια ριζική αναμόρφωση. 5. Δημιουργία αντικινήτρων για τη συγκέντρωση αντίπαλων πόλεων, ώστε να υπάρξει αποκέντρωση βιομηχανιών, που θ. εγκατασταθούν έξω από το Λεκανοπέδιο. Να γίνει μια καταγραφή και μια αξιολόγηση των βιομηχανιών, γιατί κακά τα ψέματα, είναι αδύνατο να φύγουν όλες οι βιομηχανίες. Εγώ θα έλεγα ότι είναι αδύνατο να φύγουν οι περισσότερες βιομηχανίες, όμως μερικές θα πρέπει να φύγουν και μπορούν να φύγουν. Συνεπώς, αυτό θα πρέπει να γίνει και, φυσικά, οι χώροι αυτοί ν' στους Δήμους για κοινωνική χρήση. αποδοθούν 6. Συμφωνία των Κομμάτων για προσδιορισμό αυστηρό τιμών γης. 7. Ο πληθυσμιακός υδροκεφαλισμός ν αντιμετωπιστεί και με την προσφορά κινήτρων σ αυτούς που θα εγκαθίστανται σε επαρχιακές πόλεις. Π.χ. γίνονταν πριν κατοικίες, να του πληρώνει το ενοίκιο, μαζί μ άλλα κίνητρα, ώστε πραγματικά να υπάρχει μια αποκέντρωση. Και αυτό δεν είναι το σύνθημα «ΟΙ βλάχοι να πάνε στα χωριά τους», αλλά είναι και μια ανάγκη των ίδιων των ανθρώπων, που αρχίζουν να το νιώθουν και να θέλουν να φύγουν. Η ΕΔΑ πιστεύει ότι οι σκέψεις αυτές, γιατί για σκέψεις, όπως είπα και στην αρχή πρόκειται, μπορεί να τύχουν συστηματικότερης επεξεργασίας. Από ένα συνέδριο, από μία Διημερίδα, ή από ένα όργανο, όπως είναι το Τεχνικό Επιμελητήριο, μπορούν να βελτιωθούν οι σκέψεις αυτές, μπορούν ν απορριφθούν οι σκέψεις αυτές. Αρκεί ν α κουσ,-ούν και ν απορριφθούν, αν είναι ουτοπικές. Όμως αυτό που δεν είναι ουτοπία, αλλά δυστυχώς είναι οδυνηρή πραγματικότητα, είναι η συνεχιζόμενη υποβάθμιση του περιβάλλοντος, που απειλεί όλους μας και ι διαίτερα τις νέες γενιές. Και εγώ παλιότερα κάθε προηγούμενη γενιά καυχιόταν στην επόμενη γενιά ότι παραδίδει μια πατρίδα καλύτερη απ ό,τι ήταν στο παρελθόν, εμείς θα είμαστε, φοβούμαι, η γενιά που παραδίδει τον εκφυλιστικό θάνατο της πρωτεύουσας. Πρόεδρος (Γ. Παντέκης): Ευχαριστούμε τον κ. Ανδρέα Λεντάκη. Αγαπητοί συνάδελφοι, η Βουλή επηρεάζει ι σχυρά και το Διήμερο. Δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς. Σεβόμενοι τα προβλήματα του Αναπληρωτή Διευθυντή του Πρωθυπουργικού Γραφείου κ. Γείτονα, λέμε να του δώσουμε το λόγο τώρα για την παρέμβασή του.