Θέµα: Κατολίσθηση στο Λιγνιτωρυχείο Αµυνταίου Περιβαλλοντικές ε ι τώσεις και εραιτέρω Εκµετάλλευση

Transcript

1 31 εκεµβρίου 2018 Αριθµ. Πρωτ.: /65/2019 Πληροφορίες: Αικατερίνη Φλιάτουρα Αγγελική Μ οσδογιάννη Αιµιλία Λιάσκα Αγγελική Σαλαµαλίκη Προς: Βλέ ε Πίνακα α οδεκτών Σχετικά Βλέ ε: Παράρτηµα Ι Θέµα: Κατολίσθηση στο Λιγνιτωρυχείο Αµυνταίου Περιβαλλοντικές ε ι τώσεις και εραιτέρω Εκµετάλλευση Αξιότιµε Κύριε Υ ουργέ, Αξιότιµες Κυρίες και Αξιότιµοι Κύριοι, Ο Συνήγορος του Πολίτη σας διαβιβάζει το αρόν Πόρισµα µε τις δια ιστώσεις και τις ροτάσεις του για το εν θέµατι ζήτηµα. Η Ανεξάρτητη Αρχή, στο λαίσιο των αρµοδιοτήτων του κατά το άρθρο του Συντάγµατος και το ν. 3094/2003, διερεύνησε την µε αρ. ρωτ /17 αναφορά του ***, στην ο οία οι αναφερόµενοι έθεταν ερωτήµατα σχετικά µε τα µέτρα ρόληψης ου όφειλαν να έχουν ληφθεί α ό τους αρµόδιους φορείς, καθώς και την ενδεχόµενη ζηµία ου ροκλήθηκε στο φυσικό όρο του λιγνίτη αλλά και στο εριβάλλον α ό την κατολίσθηση ου έλαβε χώρα στις 10 Ιουνίου 2017 στο λιγνιτωρυχείο Αµυνταίου. Ε ι ρόσθετα, ζητούσαν στοιχεία των ελέγχων, ου - σύµφωνα µε τα ροβλε όµενα- έ ρε ε να έχουν διεξαχθεί στο λιγνιτωρυχείο αλλά και διευκρινίσεις σχετικά µε τις δυνατότητες εκµετάλλευσης µετά το συµβάν. Ι. ΙΑ ΙΚΑΣΤΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΑΡΧΙΚΕΣ ΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ Σε συνέχεια της ροαναφερθείσης αναφοράς, η Αρχή στο λαίσιο του διαµεσολαβητικού της ρόλου- α ευθύνθηκε αρχικά µε το µε αρ ρωτ /30104/ έγγραφό της ρος όλους τους συναρµόδιους φορείς ζητώντας ενηµέρωση. Α ό το σύνολο της συγκεντρωθείσας ληροφόρησης ροέκυψαν τα ακόλουθα: Χαλκοκονδύλη 17, Αθήνα Τηλ: Φαξ:

2 Ι.1. ιοικητική Πρακτική Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης Η Αρχική Α όφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ) για την εκµετάλλευση του λιγνιτωρυχείου Αµυνταίου εκδόθηκε µε την ΚΥΑ υ αρ /201/ Εν συνεχεία, η ως άνω ΑΕΠΟ τρο ο οιήθηκε µε την υ αρ /3243/ ΚΥΑ µε χρονική ισχύ έως Με την εν λόγω α όφαση εγκρίθηκαν εριβαλλοντικοί όροι για τα δύο υφιστάµενα λιγνιτωρυχεία «Αµυνταίου» (Ορυχείου Κύριου Πεδίου Αµυνταίου-Ορυχείου Πεδίου Αναργύρων) και «Λακκιάς». Η ΕΗ Α.Ε. υ έβαλε εµ ρόθεσµα ( ) φάκελο ανανέωσης-τρο ο οίησης των όρων και ακολούθως µε το υ αρ. 2.2 σχετικό υ έβαλλε ε ικαιρο οιηµένη Μελέτη Περιβαλλοντικών Ε ι τώσεων (ΜΠΕ, ). Η Ι.ΠΑ. ε ιβεβαίωσε την ληρότητα του φακέλου δύο έτη µετά ( ) και διαβίβασε το φάκελο στις αρµόδιες υ ηρεσίες για γνωµοδότηση θέτοντας µάλιστα τη δεσµευτική εκ του νόµου ροθεσµία των 45 ηµερών για την α οστολή της. Παρά το γεγονός ότι η διαδικασία έκδοσης νέας ΑΕΠΟ φαίνεται να είχε ωριµάσει κατά τους µήνες Ιανουάριο µε Α ρίλιο του 2016, αυτή δεν ολοκληρώθηκε. Αντιθέτως, την εκδόθηκε α ό τη ΙΠΑ σχετικό έγγραφο, σύµφωνα µε το ο οίο «...βάσει των αρ. 4 του αρ. 5 και αρ. 5 του άρ. 6 του ν. 4014/11, µέχρι την ολοκλήρωση της διαδικασίας της νέας εριβαλλοντικής αδειοδότησης η σχετική ΑΕΠΟ 1 διατηρείται σε ισχύ». Σύµφωνα µε τον όρο 9(β) της τρο ο οιητικής ΑΕΠΟ του 2007 α αιτείτο η υλο οίηση ολοκληρωµένου ερευνητικού ρογράµµατος για να εξεταστεί «το σύνολο των γεωλογικών, νεοτεκτονικών, σεισµικών, υδρογεωλογικών και γεωτεχνικών αραγόντων ώστε να δια ιστωθούν τα ακριβή αίτια ρόκλησης των εδαφικών διαρρήξεων και των αστοχιών ου καταγράφονται στις κατοικίες του οικισµού Αναργύρων». Ε ι ρόσθετα, ο ίδιος όρος ροέβλε ε την υ οβολή εντός διετίας ( ) της εν λόγω µελέτης στη Ι.Π.Α., ώστε να καθοριστούν τα αναγκαία µέτρα αντιµετώ ισης του ροβλήµατος και να αξιολογηθεί εάν α αιτείτο η τρο ο οίηση εκ νέου της ΑΕΠΟ. Η εν λόγω µελέτη «Γεωτεχνικές Εργασίες στο ηµοτικό ιαµέρισµα Αναργύρων του ήµου Αετού του Νοµού Φλώρινας Τελική έκθεση» εκ ονήθηκε α ό το ΙΓΜΕ /νση Τεχνικής Γεωλογίας και ολοκληρώθηκε το Η µελέτη στα συµ εράσµατά της κατέληγε, µεταξύ άλλων, ότι: «... - οι αρατηρούµενες εδαφικές υ οχωρήσεις σε καµία ερί τωση δεν µ ορεί να είναι α οτέλεσµα σεισµικής δραστηριότητας... - τα...φαινόµενα είναι µη αναστρέψιµα. Μάλιστα λόγω των εξορυκτικών δραστηριοτήτων η εξέλιξή τους δεν µ ορεί να ανασταλεί... - Τα φαινόµενα των εδαφικών υ οχωρήσεων µ ορούν να εριοριστούν εντός της εριοχής την ο οία έχουν ήδη λήξει µόνο αν δεν ραγµατο οιηθούν εραιτέρω εργασίες οι ο οίες να οδηγήσουν στην ρος τη λίµνη ή ρος τον οικισµό ε έκταση του κώνου τώσης στάθµης. ηλαδή για να µην διευρυνθεί η ληγείσα εριοχή θα ρέ ει να µην ανορυχθεί καµία νέα γεώτρηση και να µην ροωθηθεί το µέτω ο των εκσκαφών...». Ωστόσο, τα συµ εράσµατα της συγκεκριµένης µελέτης 2 ουδέ οτε αξιολογήθηκαν α ό το Υ.Π.ΕΝ. για τη λήψη µέτρων όσον αφορά τα κρίσιµα ζητήµατα τα ο οία 1 Η υπ αρ /201/ όπως τροποποιήθηκε µε την υπ αρ /3242/ Στην Αρχή περιήλθαν ενσωµατωµένα στην υπ αρ. 20 σχετική απάντηση του Τµήµατος Περ/ντος & Υδροοικονµίας Π.Ε. Φλώρινας 2

3 αναδεικνύονταν α ό αυτήν, καθώς η εν λόγω µελέτη δεν α εστάλη στο ΥΠΕΝ α ό τη ΕΗ. Ι.2. Παράλειψη αξιολόγησης κρίσιµων µελετών και στοιχείων Πέραν αυτής, ε ειδή κατά την υλο οίηση των εξορυκτικών εργασιών δια ιστώνονταν ροβλήµατα ευστάθειας των ρανών και εσωτερικών α οθέσεων, ου δεν είχαν ροβλεφθεί στον ρογραµµατισµό εκµετάλλευσης του ορυχείου, εκ ονήθηκαν 3 τα εξής: - Τον Α ρίλιο του 2007, έκθεση εµ ειρογνωµοσύνης ε ί της ευστάθειας του Νότιου Τελικού Πρανούς και Εσωτερικής Α όθεσης του Ορυχείου Πεδίου Αµυνταίου (ΟΠΑ), δεδοµένου ότι είχαν αρατηρηθεί ροβλήµατα µετακινήσεων και κατολισθήσεων. - Τον Αύγουστο του 2007, έκθεση εµ ειρογνωµοσύνης ε ί της ευστάθειας της εσωτερικής α όθεσης του ΟΠΑ, η ο οία κατέληγε ότι δεν ήταν ασφαλώς εφικτή η α αιτούµενη εραιτέρω εκβάθυνση του ορυχείου στην εριοχή ενδιαφέροντος, γεγονός ου θα ροκαλούσε αστοχία της α όθεσης. Ε ι λέον, ενσωµάτωνε ροτάσεις για τις ροσφορότερες µεθόδους εραιτέρω εκµετάλλευσης του ορυχείου. - Τον Ιούλιο του 2013, γεωτεχνική µελέτη για την ανάλυση της ευστάθειας των ρανών των εξωτερικών α οθέσεων άγονων του ΟΠΑ. Στη µελέτη αυτή αναφέρεται ότι «...οι νέες α οθέσεις ροβλέ εται να δηµιουργηθούν σταδιακά, έραν της σηµερινής κατάστασης (2013), µε έναρξη το 2014 και ολοκλήρωση της α όθεσης το έτος 2022 ενώ ένα τµήµα του υφίσταται ήδη στον αρόντα χρόνο...». - Τον Φεβρουάριο του 2014, γεωτεχνική µελέτη για την ανάλυση της ευστάθειας του δυτικού ρανούς της εξωτερικής α όθεσης αγόνων του ΟΠΑ ρος τον οικισµό Ολυµ ιάδας. Ως εκ τούτου, φαίνεται ότι ενώ κατά: α) το 2007 ραγµατο οιούνταν τρο ο οιήσεις στη διαχείριση των αγόνων υλικών για την αντιµετώ ιση αστοχιών στα ρανή και στις εσωτερικές α οθέσεις και β) την ερίοδο α ασχολούσε η ευστάθεια των υφιστάµενων λέον αλλά και µελλοντικών εξωτερικών α οθέσεων, ωστόσο τα ανωτέρω δεν είχαν εκ των ροτέρων αξιολογηθεί και εγκριθεί α ό τις αρµόδιες υ ηρεσίες. Ι. 3. Αρχικές ια ιστώσεις και Ερωτήµατα ΣτΠ Με αυτά τα δεδοµένα και λαµβάνοντας υ όψη τα υ αρ. 17 έως 21 σχετικά, ο Συνήγορος του Πολίτη α έστειλε το µε αρ. ρωτ /2025/ έγγραφό του, συνοψίζοντας τις ακόλουθες ρώτες δια ιστώσεις του ε ί του θέµατος. 1. Κατά το χρόνο ου έλαβε χώρα το συµβάν της κατολίσθησης στο ορυχείο Αµυνταίου δεν υ ήρχαν εριβαλλοντικοί όροι σε ισχύ, καθώς η αρέλευση σχεδόν τεσσάρων ετών χωρίς την έκδοση νέας ΑΕΠΟ ξε ερνά κατά ολύ την έννοια του ευλόγου χρόνου για την αράταση ισχύος των αλαιών όρων 4. Ε ι ρόσθετα, δεν αξιολογήθηκαν τα συµ εράσµατα της µελέτης του ΙΓΜΕ για 3 Με το 17.2 σχετικό, οι γεωτεχνικές µελέτες-εκθέσεις εµπειρογνωµοσύνης στις οποίες βασίστηκε η Τεχνική Μελέτη Εκµετάλλευσης του Του 2004 όπως αυτοί τροποποιήθηκαν το

4 τυχόν ανάγκη τρο ο οίησης των εριβαλλοντικών όρων ου α αιτούσε η ΑΕΠΟ του Ε οµένως, η ρακτική, ου ακολούθησε η ιοίκηση µε διατήρηση της ισχύος των εριβαλλοντικών όρων δια εγγράφου της, δεν δύναται να υ οκαταστήσει την ροβλε όµενη εκ του νόµου και α αιτούµενη εν ροκειµένω διαδικασία τρο ο οίησης της ΑΕΠΟ. Σε καµία ερί τωση δε, αυτή δεν µ ορεί να α οτελέσει βάση θεµελίωσης εραιτέρω διοικητικών ράξεων, ό ως η Τεχνική Μελέτη Εκµετάλλευσης. 2. Η Τεχνική Μελέτη Εκµετάλλευσης - ου εγκρίθηκε το στερείτο νοµιµότητας δεδοµένου ότι δεν υ ήρχαν εριβαλλοντικοί όροι σε ισχύ. Ε ι ρόσθετα, οι διαθέσιµες µελέτες αναδείκνυαν ροβλήµατα αστάθειας - ου δεν είχαν ροβλεφθεί- και α αιτούσαν τρο ο οίηση στον ρογραµµατισµό εκµετάλλευσης. Ε ίσης, δεν ροκύ τει έγκριση και ε ικαιρο οίηση τεχνικής µελέτης ριν το 2016, ου να αντα οκρίνεται στις υφιστάµενες συνθήκες εκµετάλλευσης του ορυχείου. 3. εν υ ήρχε έλεγχος τήρησης των εριβαλλοντικών όρων του ορυχείου. Ε ίσης, δεν φαίνεται να ραγµατο οιούνταν συστηµατικοί έλεγχοι της ροόδου των εξορυκτικών δραστηριοτήτων αρά τα δια ιστωµένα ροβλήµατα εδαφικής αστάθειας. 5. Η γενικότερη αδράνεια του αδειοδοτικού και ελεγκτικού µηχανισµού οδήγησε στην α ουσία ρολη τικών µέτρων, ου ενδεχοµένως- θα µ ορούσαν να αντιµετω ίσουν τον κίνδυνο δυσµενών ε ι τώσεων µε µη αναστρέψιµα α οτελέσµατα. Οι ρόδροµες µετακινήσεις και καθιζήσεις, ου δια ιστώθηκαν µια βδοµάδα ριν τη µεγάλη κατολίσθηση, όφειλαν να κρούσουν τον κώδωνα κινδύνου για την άµεση κινητο οίηση και ειδο οίηση των αρµόδιων αρχών, ώστε να ληφθούν ε είγοντα ρολη τικά µέτρα (.χ. για κίνδυνο α ώλειας ζωής, υγείας, εριουσίας), ό ως ε ιτάσσει ο Κανονισµός Μεταλλευτικών και Λατοµικών Εργασιών (ΚΜΛΕ). 6. Παρατηρείται αδικαιολόγητη καθυστέρηση στις διαδικασίες µετεγκατάστασης του οικισµού Αναργύρων δεδοµένου και του δια ιστωµένου ήδη α ό το 2007 ενδεχόµενου κινδύνου. Ε ίσης, είναι αξιοσηµείωτο ότι ο νόµος του 2017 ου θέσ ισε την αναγκαστική α αλλοτρίωση του οικισµού µετακυλύει τη δα άνη εξ ολοκλήρου στο Ελληνικό ηµόσιο, ενώ ο ροηγούµενος νόµος του 2011 ροέβλε ε τον ισοµερισµό της σχετικής δα άνης µεταξύ του Κράτους και της ΕΗ Α.Ε. 7. Ενόψει της µεγάλης καθυστέρησης (τέσσερα έτη ως σήµερα), ου δια ιστώνεται στην έγκριση των τρο ο οιηµένων εριβαλλοντικών όρων για το Λιγνιτωρυχείο Αµυνταίου και των καταγεγραµµένων µεταβολών της ραγµατικής κατάστασης στην υ ό εξέταση εριοχή, καταδεικνύεται η ανάγκη εν γένει καθορισµού συγκεκριµένου χρονικού λαισίου ως ρος την ολοκλήρωση της διαδικασίας εριβαλλοντικής αδειοδότησης/τρο ο οίησης µε ρητή νοµοθετική ρόβλεψη. Το ζήτηµα αυτό έχει ολλα λώς α ασχολήσει τη δικαιοσύνη σε διαφορετικούς τοµείς εριβαλλοντικής αδειοδότησης. Ε ι λέον, το Νοµικό Συµβούλιο του Κράτους στην 17/2016 γνωµοδότησή του ε ισηµαίνει για την ολοκλήρωση της διαδικασίας ανανέωσης ΑΕΠΟ ότι «σε κάθε ερί τωση ρέ ει να 4

5 ολοκληρώνεται εντός ευλόγου χρόνου, ως εντασσόµενη στο λαίσιο ροστασίας του εριβάλλοντος». Η γνωµοδότηση αυτή σε συνδυασµό µε α οφάσεις του ΣτΕ (βλ. α οφάσεις ΣτΕ 4357/11, σκ. 8 & 14 και 1114/15 σκ. 10). καταλήγουν ότι α οδέχονται ως εύλογο χρονικό διάστηµα οκτώ (8) έως δεκατέσσερις (14) µήνες για την ανανέωση των εριβαλλοντικών όρων. Το εριεχόµενο της νοµοθετικής ρότασης αναλύεται κατωτέρω στην Ενότητα «VI. Προτάσεις». Ε ι λέον, δεδοµένης της σοβαρότητας του ζητήµατος και λαµβάνοντας υ όψη την αναγκαιότητα έκδοσης των α αραίτητων αδειοδοτήσεων ρο της έναρξης ο οιασδή οτε εραιτέρω εξορυκτικής εργασίας, η Αρχή ζήτησε α ό τις αρµόδιες υ ηρεσίες να την ενηµερώσουν για τα ακόλουθα καίρια ζητήµατα: - τις υφιστάµενες συνθήκες στο χώρο της δραστηριότητας και εάν έχουν αύσει τα φαινόµενα µετακινήσεων - το στάδιο ροόδου στη σύνταξη και υ οβολή των α αιτούµενων µελετών - τα Πορίσµατα σχετικά µε τα αίτια και τις ε ι τώσεις της κατολίσθησης, ου εκ ονήθηκαν α ό τις Ε ιτρο ές ου συγκρότησαν ο Υ ουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας και ο Πρόεδρος της ΕΗ Α.Ε. - Το οργανόγραµµα του σωστικού έργου, ου είχε καταρτιστεί σύµφωνα µε τον όρο 22 (β) της ΑΕΠΟ του 2007, βάσει του ο οίου διενεργείτο η ανασκαφική έρευνα. - τις εκθέσεις αυτοψίας ου διενεργήθηκαν ριν και µετά την κατολίσθηση και τις εκθέσεις σχετικά µε τους ελέγχους εφαρµογής των ετήσιων τεχνικών εκθέσεων, - το ιστορικό των εγκρίσεων της τεχνικής µελέτης εκµετάλλευσης του Ορυχείου, - το χρονοδιάγραµµα της εκ όνησης και υ οβολής του Σχεδίου µετεγκατάστασης του οικισµού Αναργύρων, ου σύµφωνα µε το αρ. 147 του ν. 4495/2017 είχε καταληκτική ηµεροµηνία ΙΙ. ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΜΥΝΤΑΙΟΥ - ΣΥΣΚΕΨΕΙΣ Μην έχοντας λάβει την αναµενόµενη αντα όκριση στο α ό έγγραφό του, ο Συνήγορος του Πολίτη ροέβη σε διοργάνωση συσκέψεων µε τις εµ λεκόµενες το ικές και κεντρικές υ ηρεσίες στη Φλώρινα και στην Αθήνα, καθώς και σε ε ίσκεψη στην εριοχή του Αµυνταίου. II.1. Σύσκεψη στη Φλώρινα- Ε ίσκεψη σε Ορυχείο & οικισµούς Ειδικότερα, στις ραγµατο οιήθηκε ευρεία σύσκεψη στο ιοικητήριο της Περιφερειακής Ενότητας (Π.Ε.) Φλώρινας µε σκο ό την ε ισκό ηση των δεδοµένων, την ανταλλαγή α όψεων και τον ρογραµµατισµό των ε όµενων δράσεων. Στη σύσκεψη, εκτός α ό το Κλιµάκιο 5 της Ανεξάρτητης Αρχής, αρευρέθησαν ο Αντι εριφερειάρχης Φλώρινας 6, ο Αντι εριφερειάρχης Ενέργειας-Περιβάλλοντος και Μεταφορών 7, ο ήµαρχος Αµυνταίου 8 και ο Πρόεδρος της Τ.Κ. Βαλτονέρων 9. 5 Αποτελούµενο από το Βοηθό Συνήγορο Ι. Σαγιά και τους ειδικούς επιστήµονες Α.Μποσδογιάννη, Αιµ. Λιάσκα, Α.Σαλαµαλίκη. 6 Στέφανος Μπίρος 7 Κωνσταντίνος Γέρου 8 Κωνσταντίνος Θεοδωρίδης 9 Γιώργος Παναγιωτίδης Αικ. Φλιάτουρα, 5

6 Ε ίσης, συµµετείχαν εκ ρόσω οι των ροσκεκληµένων υ ηρεσιών και συγκεκριµένα α ό τα Τµήµατα Περιβάλλοντος και Μεταλλείων (ΤΕΠ & ΤΕΜ) του Σώµατος Ε ιθεώρησης Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ) 10 -ΥΠΕΝ, τη ΕΗ Α.Ε 11, το Τµήµα Περιβάλλοντος και Υδροοικονοµίας Π.Ε. Φλώρινας 12, την Εφορεία Αρχαιοτήτων Φλώρινας 13 και το Τµήµα Πολιτικής Προστασίας Π.Ε. Φλώρινας 14. Σηµειώνεται, ότι όσον αφορά στη ΕΗ Α.Ε. αρευρέθησαν εκ ρόσω οι τόσο του Λιγνιτικού Κέντρου υτικής Μακεδονίας (ΛΚ Μ) όσο και των κεντρικών γραφείων α ό Αθήνα. Κατά τη σύσκεψη αυτή, οι εκ ρόσω οι της Ανεξάρτητης Αρχής τόνισαν αρχικά ότι - σύµφωνα µε την έως τότε διαθέσιµη ληροφόρηση- στο Ορυχείο Αµυνταίου υλο οιούνταν εργασίες α ό τη ΕΗ και την Αρχαιολογία, οι ο οίες όµως µέχρι και τη στιγµή της κατολίσθησης ραγµατο οιούνταν δίχως νόµιµες εγκρίσεις και αδειοδοτήσεις. Παράλληλα δε, φαίνεται ότι υ ήρχαν στοιχεία ε ιβεβαιωµένων ρόδροµων εδαφικών µετακινήσεων και δυσµενών συνθηκών ασφαλείας, τα ο οία δεν ροκύ τει ότι δραστηριο οίησαν τις αρµόδιες ελεγκτικές υ ηρεσίες, αρά µόνον όταν τα α οτελέσµατα ήταν λέον µη αναστρέψιµα. Ήδη α ό το 2007 (10 χρόνια ριν την κατολίσθηση), ήταν γνωστές οι εδαφικές διαρρήξεις, γι αυτό άλλωστε η ΑΕΠΟ του 2007 ροέβλε ε ειδικό ερευνητικό ρόγραµµα. Τούτο ιστο οιήθηκε µε την µελέτη του ΙΓΜΕ το 2010, αλλά δεν ακολούθησαν ενέργειες ορθής αξιολόγησης και ενσωµάτωσης των α οτελεσµάτων της στην αδειοδότηση του έργου και στον ρογραµµατισµό των εργασιών εξόρυξης. Ε ίσης, είναι κρίσιµο το γεγονός ότι ρο του 2016 οι εργασίες εκµετάλλευσης ραγµατο οιούνταν δίχως να υ άρχει εγκεκριµένη Τεχνική Μελέτη εκµετάλλευσης και γι αυτό το 2014 ε ιβλήθηκε ρόστιµο ύψους στη ΕΗ Α.Ε. για αράβαση των διατάξεων του ΚΜΛΕ. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε α ό τις υ ηρεσίες στη µη κοινο οίηση των δυο Πορισµάτων σχετικά µε τη διερεύνηση των συνθηκών και αιτιών της κατολίσθησης ρος αυτές α ό το ΥΠΕΝ και τη ΕΗ Α.Ε. αντίστοιχα. Τα δύο Πορίσµατα α εστάλησαν στον Συνήγορο ελάχιστο χρονικό διάστηµα ριν τη διενέργεια της σύσκεψης. Η µόνη Υ ηρεσία ου είχε λάβει το Πόρισµα ήταν το ΤΕΠ του ΣΕΒΕ, στο λαίσιο της ροκαταρκτικής εξέτασης κατ εντολή του Εισαγγελέα. Έτσι, δεν κατέστη εφικτό το εριεχόµενο και τα συµ εράσµατα των εν λόγω Πορισµάτων να ενταχθούν στο λαίσιο της συζήτησης µε τη ιοίκηση. Ωστόσο, στην Ενότητα «IV. Ανάλυση Πορισµάτων» του αρόντος εγγράφου αρουσιάζονται τα κύρια συµ εράσµατά τους και οι αρατηρήσεις της Αρχής ε ί του συνόλου των Πορισµάτων 15 ου διαθέτει. Οι εκ ρόσω οι της Αρχής ε ισήµαναν, ε ίσης, ότι, σε µία τόσο σοβαρή υ όθεση µε δια ιστωµένες σηµαντικές αραλείψεις του αρελθόντος και αναγκαιότητα λήψης κρίσιµων α οφάσεων για την µετά την κατολίσθηση φάση, ήταν αδικαιολόγητη η έλλειψη αντα όκρισης των κεντρικών και εριφερειακών Υ ηρεσιών στο έγγραφο, 10 Κ. Μήτσιου Προϊσταµένη ΣΕΒΕ, κα Σ. Χριστοφόρου από ΤΕΠ, Β. Πατής και κ. Γ. Σαρρής από ΤΕΜ. 11 Κ. Αραµπατζής /ντης ΚΥΟΡ, Χ.Ρούµπος /ντης Κλάδου Μελετών ΚΥΟΡ, Οδ. Σούλης /ντης Ορυχείου Ν.Πεδίου, Σ. Παλαβό /ντης ΕΛΚ Μ, Σ. Μπονζίνης /ντης Ανθρ. υν. ΕΛΚ Μ. 12 Μ. Βοσκοπούλου, Προϊσταµένη του Τµήµατος Περ/ντος και Υδροοικονοµίας Π.Ε. Φλώρινας. 13 Χ. Ζιώτα 14 Χ. Μιχαήλ 15 Συµπεριλαµβάνεται και Πόρισµα Έρευνας για τον οικισµό Αναργύρων που εκπονήθηκε από την Επιτροπή Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης,

7 ου είχε α οστείλει ο Συνήγορος α ό τον Ιανουάριο του 2018 και στα ερωτήµατα ου είχε α ευθύνει. Έτσι, αρουσία όλων των εµ λεκόµενων φορέων, η Αρχή ροσ άθησε να αντλήσει ληροφορίες και α όψεις για κρίσιµα ζητήµατα, ό ως το ιστορικό της εριβαλλοντικής αδειοδότησης, αλλά και τους ελέγχους, ου όφειλαν να διενεργούν τα αρµόδια Τµήµατα Ε ιθεώρησης Μεταλλείων και Περιβάλλοντος. Στην ορεία της συζήτησης αναδείχθηκε το τεράστιο έλλειµµα στην ραγµατο οίηση ελέγχων α ό το ΣΕΒΕ για την αρακολούθηση της ορείας των εξορυκτικών εργασιών, αλλά και τα εριβαλλοντικά ζητήµατα ριν το συµβάν, µε έµφαση στην έλλειψη συνεργασίας και ανταλλαγής ληροφόρησης µεταξύ των δύο ανωτέρω Τµηµάτων του ιδίου Σώµατος. Ε ίσης, τονίστηκε η αράλειψη σύνταξης έκθεσης α ό το ΤΕΜ του ΣΕΒΕ για την αυτοψία ου διενήργησε κατά τον κρίσιµο χρόνο την 1 η /6/2017. Το ΣΕΒΕ, ωστόσο, εξέφρασε την αδυναµία του να αντα οκριθεί στο εύρος των α αιτούµενων ελέγχων για τις δραστηριότητες της γεωγραφικής του εµβέλειας, δεδοµένης της υ οστελέχωσής του. Παρόλα αυτά, ε ισηµάνθηκε η ε ιτακτική ανάγκη άµεσης διενέργειας αυτοψίας στο χώρο του Ορυχείου και αναλυτικής α οτύ ωσης των υφιστάµενων συνθηκών, κάτι για το ο οίο δεσµεύτηκε το ΣΕΒΕ κατά τη σύσκεψη. Οι εκ ρόσω οι του Συνηγόρου τόνισαν ότι αφενός οι ράξεις κακοδιοίκησης του αρελθόντος έχουν µεν τη σηµασία και βαρύτητά τους, διότι α οτελούν αράδειγµα ρος α οφυγή, ωστόσο, αξιολογώντας ότι έχουν τρο ο οιηθεί -µετά το συµβάνεντελώς τα δεδοµένα της εριοχής, εστίασε στις µετά την κατολίσθηση ενέργειες, ου α αιτείται να γίνουν, σε συµµόρφωση άντα µε τη νοµιµότητα. Ως εκ τούτου, έθεσε ερωτήµατα σχετικά µε τις δυνατότητες και τις ροθέσεις της ΕΗ Α.Ε. για εραιτέρω εξορυκτικές εργασίες στο ορυχείο µετά την κατολίσθηση, το στάδιο ου βρισκόταν η σύνταξη και υ οβολή των α αιτούµενων µελετών, καθώς και τη διευκρίνηση των υφιστάµενων συνθηκών, του είδους των εργασιών ου υλο οιούνται για το εάν έχουν αύσει τα φαινόµενα των εδαφικών µετακινήσεων. Είναι αξιοσηµείωτο ότι για όλα τα καίρια ζητήµατα ου έθεσε ο Συνήγορος, οι αρµόδιες Υ ηρεσίες - έραν των ροφορικών το οθετήσεών τους- κατά τη σύσκεψη, α έστειλαν εγγράφως εκ των υστέρων τις α αντήσεις τους, οι ο οίες αρουσιάζονται κατωτέρω στην Ενότητα «III. ιοικητική Αντα όκριση». Ε ι ρόσθετα, οι εκ ρόσω οι των το ικών Φορέων ενηµέρωσαν ότι αµέσως µετά το συµβάν εκκενώθηκε ο οικισµός των Αναργύρων και ότι η ΕΗ έχει αναλάβει µε ιδίους όρους την κάλυψη του κόστους διαµονής για το σύνολο των κατοίκων του οικισµού έως τη συντέλεση της α αλλοτρίωσης. Αναφέρθηκε δε ότι είχε ολοκληρωθεί η διαδικασία καταγραφής των ακινήτων στους Ανάργυρους και των σχετικών ενστάσεων και αναµενόταν α ό το ΥΠΕΝ η κήρυξη της α αλλοτρίωσης. Ε ισηµάνθηκε, ε ίσης, ότι οι ρώτες ρωγµές εµφανίστηκαν ήδη α ό το 1989 και α ό το 2000 το φαινόµενο εντάθηκε στον οικισµό Αναργύρων. Όσον αφορά στη µελέτη του ΙΓΜΕ, οι εκ ρόσω οι της ΕΗ τόνισαν ότι δεν την α οδέχθηκαν, καθώς δεν ελάµβανε υ όψη τις ιδιωτικές υδρογεωτρήσεις, αλλά την εφάρµοσαν µερικώς µε διακο ή των αντλήσεων ρος τις αρυφές του οικισµού Αναργύρων. Αναφορικά µε τους ελέγχους ου είχαν διενεργηθεί για την τήρηση των εριβαλλοντικών όρων, αναφέρθηκε ότι έλαβε χώρα ένας τακτικός έλεγχος το 2010 κι 7

8 ένας έκτακτος έλεγχος το 2013 α ό το ΚΕΠΠΕ Π.Ε. Φλώρινας. Το ΤΕΠ του ΣΕΒΕ ανέφερε ότι δεν ροέβη σε διενέργεια εριβαλλοντικής ε ιθεώρησης ριν το συµβάν, καθώς δεν υ ήρξαν σχετικές καταγγελίες, αλλά ούτε και µετά το συµβάν, αφού είχε διενεργηθεί έλεγχος α ό το ΚΕΠΠΕ. Ε ίσης, αναφέρθηκε ότι ως το τέλος του 2018 αναµένονταν τα α οτελέσµατα της έρευνας για τα αίτια και την ε ικινδυνότητα των ρηγµάτων, ου εκ ονείται α ό το Εργαστήριο του Καθηγητή Σεισµολογίας του Εθνικού και Κα οδιστριακού Πανε ιστηµίου Αθηνών, κ. Ευθ. Λέκκα, για λογαριασµό της Περιφέρειας υτικής Μακεδονίας. Τονίστηκε, ε ίσης, ότι µετά την κατολίσθηση οι έντε οικισµοί των Αναργύρων, Βαλτονέρων, Πεδινού, Ροδώνα και Φανού του ήµου Αµυνταίου κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης µε α όφαση του Γενικού Γραµµατέα Πολιτικής Προστασίας. Η α όφαση έλαβε 16 διαδοχικές αρατάσεις ισχύος, έως την 24 Σε τεµβρίου του 2018, µετά το έρας της ο οίας θα γινόταν άρση της, δίχως νέα α όφαση. Στις , την ε όµενη της Σύσκεψης, το Κλιµάκιο της Αρχής ραγµατο οίησε µαζί µε εκ ροσώ ους των Υ ηρεσιών και των Το ικών Κοινοτήτων, ε ιτό ια ε ίσκεψη στον οικισµό Αναργύρων και στο Ορυχείο Αµυνταίου 17. Πριν την ε ίσκεψη, έλαβε χώρα ενηµερωτική συνάντηση στα γραφεία του ΛΚ Μ της ΕΗ Α.Ε., κατά την ο οία, στο λαίσιο της συζήτησης, αρασχέθηκαν το ογραφικά σχέδια µε α οτύ ωση των ορίων εκσκαφής, α αλλοτρίωσης και της αδειοδοτηµένης α ό την ΑΕΠΟ του 2007 έκτασης ε έµβασης. Ε ι ρόσθετα, ως ρος το ζήτηµα των αδειοδοτήσεων διευκρινίστηκε α ό τη ΕΗ ότι η ΜΠΕ ου υ οβλήθηκε το 2014 αφορά στη διαχείριση των στερεών α οβλήτων. Μετά το συµβάν, υ έβαλαν στη ΙΠΑ Τεχνικό Υ όµνηµα το Μάρτιο Σε ερώτηµα της Αρχής σχετικά µε την ε ικείµενη λήξη της αραχώρησης της λεκάνης εξόρυξης Αµυνταίου και Κοµνηνών για α οκλειστικό δικαίωµα έρευνας και εκµετάλλευσης (ΦΕΚ 596Β ), η ΕΗ ενηµέρωσε ότι έχει καταθέσει αίτηµα για εικοσαετή αράταση της αραχώρησης και έχει ήδη λάβει θετική γνωµοδότηση α ό το Ν.Σ.Κ.. Κατά την ε ιτό ια ε ίσκεψη ελήφθη α ό τους εκ ροσώ ους του Συνηγόρου φωτογραφικό υλικό, ου α οτυ ώνει την υφιστάµενη κατάσταση στους Ανάργυρους και στον τό ο της κατολίσθησης και το ο οίο αρατίθεται στο Παράρτηµα του αρόντος εγγράφου. Κατά την εριήγηση, ήταν εµφανείς οι µεγάλες ρωγµατώσεις στις οικίες και στον κεντρικό δρόµο του οικισµού, ενώ σύµφωνα µε την ληροφόρηση του Σώµατος Ε ιθεωρητών ου ήταν αρόν, η έκταση της κατολίσθησης ε εκτάθηκε έραν των αδειοδοτηµένων ορίων του ορυχείου, φτάνοντας σε α όσταση µ. α ό τα όρια του οικισµού και ερί ου 180µ. α ό το λησιέστερο κτίσµα. Ε ίσης, η κυκλοφορία στον ε αρχιακό δρόµο Αναργύρων- Βαλτονέρων έχει διακο εί, καθώς τµήµα του οδικού δικτύου ου συνέδεε τους δύο οικισµούς έχει κατα έσει 18. Παρατηρήθηκε ότι όλα τα σ ίτια είχαν εκκενωθεί εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων ου φαίνονταν να κατοικούνται και σύµφωνα µε την ενηµέρωση των εκ ροσώ ων της διοίκησης, οι συγκεκριµένοι κάτοικοι αρνούνται µε 16 Με α όφαση του Περιφερειάρχη υτικής Μακεδονίας. 17 Εν συνεχεία ε ισκέφτηκε και τον οικισµό Βαλτονέρων. 18 Το Κλιµάκιο ε ισκέφθηκε και τον οικισµό των Βαλτονέρων, ό ου κι εκεί υ ήρχαν εµφανείς ρωγµατώσεις σε οικίες και στο δρόµο του οικισµού. 8

9 δική τους ευθύνη να α οµακρυνθούν. Ε ίσης, ήταν εµφανείς οι «µάρτυρες» ου είναι εγκατεστηµένοι λευρικά του κεντρικού δρόµου του οικισµού για την αρακολούθηση της εξέλιξης του φαινοµένου των ρωγµατώσεων-καθιζήσεων. Το Κλιµάκιο της Αρχής, συνοδευόµενο α ό τους λοι ούς αρευρισκόµενους, ερ άτησε έως τη στέψη της κατολίσθησης, ό ου ελήφθησαν ανοραµικές εικόνες µε α εικόνιση τους µεγέθους του φαινοµένου. Στη βυθισµένη εριοχή ου κατολίσθησε ήταν εµφανή τα υ ολείµµατα της εγκατάστασης του βιολογικού καθαρισµού του οικισµού, ου κατα οντίστηκε κατά το συµβάν και ε ιβεβαιώνει τη ζηµία ου υ έστησαν βασικά έργα υ οδοµής, ό ως δρόµοι, δίκτυο ύδρευσης και α οχέτευσης και βιολογικός καθαρισµός. Σηµειώνεται, ότι δεν κατέστη εφικτή η εριήγηση του Κλιµακίου στο εσωτερικό του Ορυχείου (αν και το ζήτησε), καθώς οι εκ ρόσω οι της ΕΗ έκριναν ότι δεν ήταν ασφαλής η ρόσβαση σε αυτό. II.2. Σύσκεψη στην Αθήνα Καθώς ο Συνήγορος δεν είχε λάβει α άντηση στο α ό τον Ιανουάριο του 2018 έγγραφό του α ό τις δύο καθ ύλην αρµόδιες για την αδειοδότηση Υ ηρεσίες του ΥΠΕΝ, διοργάνωσε δεύτερη σύσκεψη µε τις κεντρικές υ ηρεσίες στην Αθήνα, ροκειµένου να διαµορφώσει ολοκληρωµένη εικόνα για το ζήτηµα. Η σύσκεψη ραγµατο οιήθηκε στις στα γραφεία της Ανεξάρτητης Αρχής µε εκ ροσώ ους όλων των Κεντρικών υ ηρεσιών και συγκεκριµένα της Ειδικής Γραµµατείας του Σώµατος Ε ιθεωρητών και Ελεγκτών 19 του ΥΠΕΝ, της ΜΕΒΟ 20 του ΥΠΕΝ, της ΙΠΑ 21 του ΥΠΕΝ και της ΕΗ Α.Ε 22. Η σύσκεψη ήταν ιδιαίτερα ε οικοδοµητική, καθώς συζητήθηκε εκτενώς µε τις δύο αρµόδιες αδειοδοτούσες Υ ηρεσίες του Υ ουργείου και τη ΕΗ Α.Ε., το ιστορικό της αδειοδότησης του Ορυχείου, αναφορικά µε τους εριβαλλοντικούς όρους και την τεχνική µελέτη εκµετάλλευσης. Ε ίσης, ροσκοµίστηκαν συµ ληρωµατικά στοιχεία τόσο κατά τη διάρκεια της σύσκεψης, αλλά και στο αµέσως ροσεχές διάστηµα µετά α ό αυτή. Ειδικότερα, η ΙΠΑ του ΥΠΕΝ α έστειλε το υ αρ. 15 σχετικό α αντητικό έγγραφό της, ό ου ανέ τυξε αναλυτικά το ιστορικό και την αρούσα εκκρεµή εριβαλλοντική αδειοδότηση. Η ΕΗ Α.Ε., ε ίσης, α έστειλε τα υ αρ. 13 και 14 σχετικά, µε συµ ληρωµατικά στοιχεία ε ί ζητηµάτων ου έθεσε η Αρχή κατά τη σύσκεψη και αφορούσαν α οκλίσεις στα όρια εκµετάλλευσης του ορυχείου µεταξύ των ρογενέστερων αδειοδοτικών α οφάσεων. Α έστειλε, ε ίσης, την αλληλογραφία µεταξύ ΕΗ και ΕΜΒΕ όσον αφορά στις τρο ο οιήσεις της τεχνικής µελέτης εκµετάλλευσης µετά το συµβάν και στοιχεία σχετικά µε το χρόνο έναρξης και έκτασης των εξωτερικών α οθέσεων. Οι λε τοµέρειες των ανωτέρω α αντητικών εγγράφων αναλύονται κατωτέρω στην «III. ιοικητική Αντα όκριση». 19 Φ. Σταµάτη 20 Β. Γεωργογιάννης, Μ. Χαλκιαδάκης 21 Ι. Μαχαίρας, Α. Κουλίδης, Α. Πουρνάρας 22 Α. Μουρατιάν, Ο. Κουρίδου, Ι. Ναούµης, Κ. Αραµπατζής, Χ. Ρούµπος, Α. Σωκρατίδου 9

10 IΙΙ. ΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ Σε συνέχεια των ανωτέρω συσκέψεων ροσκοµίστηκαν τα υ αρ. 1 έως 15 σχετικά διοικητικά έγγραφα στην Ανεξάρτητη Αρχή. Με βάση την αρασχεθείσα ληροφόρηση α ό κάθε εµ λεκόµενη Υ ηρεσία ροκύ τουν εν συντοµία τα εξής: ΙΙΙ.1. Εφορεία Αρχαιοτήτων Φλώρινας Σε συνέχεια των υ αρ. 1 και 2 σχετικών εγγράφων, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Φλώρινας ενηµέρωσε αναλυτικά για το ιστορικό των σωστικών ανασκαφών στο Ορυχείο στο λαίσιο Μνηµονίων Συναντίληψης και Συνεργασίας µε τη ΕΗ, καταλήγοντας ότι «η σηµειωθείσα την 10 η Ιουνίου 2017 εκτεταµένη κατολίσθηση στο ορυχείο Πεδίου Αµυνταίου ροκάλεσε την οριστική α ώλεια του µη ανασκαµµένου υ ολει όµενου τµήµατος του αρχαιολογικού χώρου των Αναργύρων ΧΙΙΙa και της υλικοτεχνικής υ οδοµής ου βρισκόταν εγκατεστηµένη σε αυτό, καθώς και την λήρη καταστροφή της αρχαιολογικής θέσης Ανάργυροι XIV. Η φυσική αυτή καταστροφή τερµάτισε α ροσδόκητα το σωστικό αρχαιολογικό έργο της Εφορείας στον συγκεκριµένο χώρο». ΙΙΙ.2. Σώµα Ε ιθεώρησης Βορείου Ελλάδος (ΣΕΒΕ) Σύµφωνα µε το υ αρ. 3.2 σχετικό, η ΕΗ α έστειλε µετά το συµβάν Έκθεση συνθηκών της κατολίσθησης στο ΤΕΜ του ΣΕΒΕ, α ό την ο οία ροκύ τουν µεταξύ άλλων τα εξής : α. ένα µήνα ριν την κατολίσθηση είχε αρατηρηθεί ολλα λασιασµός των ρωγµών στην ευρύτερη εριοχή του ορυχείου β. ρος τούτο το Τµήµα Μεταλλείων, µετά α ό ενηµέρωση της ΕΗ, ραγµατο οίησε αυτοψία την Κατά τη σύσκεψη στη Φλώρινα, ο Συνήγορος ζήτησε τη σχετική Έκθεση αυτοψίας, η ο οία α οδείχθηκε ότι ουδέ οτε είχε συνταχθεί γ. µετά την κατολίσθηση εγκαταστάθηκε νέο εκτεταµένο δίκτυο µαρτύρων για την αρακολούθηση της εξέλιξης των µετακινήσεων δ. δροµολογήθηκε τρο ο οιητική µελέτη εκµετάλλευσης στις εριοχές, ου δεν έχει διαταραχθεί το κοίτασµα και σε όµορα εδία, µε σκο ό τη συνέχιση της λειτουργίας του ορυχείου, καθώς και γεωτρητική έρευνα µέσα στο χώρο του κοιτάσµατος. Στην υ αρ σχετική Έκθεση του ΤΕΜ του ΣΕΒΕ για τις συνθήκες κατολίσθησης αναφέρεται ότι, κατά την αυτοψία ου διενήργησαν την , δια ιστώθηκε η ύ αρξη ρωγµατώσεων στην ε αρχιακή οδό Αµυνταίου-Αναργύρων, καθώς και στις οικίες του οικισµού Αναργύρων. Προς τούτο δόθηκαν ροφορικές εντολές στη ΕΗ για ρόσθετα µέτρα ασφάλειας και συστηµατική αρακολούθηση του φαινοµένου των ρωγµατώσεων-καθιζήσεων. Ε ίσης, αναφέρεται ότι οι εκ ρόσω οι της ΕΗ δεν ενηµέρωσαν τη µέρα της αυτοψίας το ΤΕΜ για τις αυξηµένες τιµές των µετακινήσεων ου αρουσιάστηκαν το τελευταίο διάστηµα, καθώς ε ίσης και για ενδεχόµενη διακο ή των εργασιών. Η Υ ηρεσία ε ικαλέσθηκε την έλλειψη κατάλληλου εξειδικευµένου ε ιστηµονικού ροσω ικού και εξο λισµού και συνέστησε την αξιο οίηση της Έκθεσής της σε συσχετισµό µε τα α οτελέσµατα της ραγµατογνωµοσύνης ου αραγγέλθηκε α ό τον Υ ουργό ΠΕΝ και του Πορίσµατος της ε ιστηµονικής ε ιτρο ής της ΕΗ. Σύµφωνα µε το υ αρ. 4 σχετικό, το ΤΕΜ του ΣΕΒΕ διενήργησε 3 αυτοψίες στο χώρο του ορυχείου µετά το συµβάν της κατολίσθησης. Σε συνέχεια αυτών, συντάχθηκε 10

11 έκθεση αυτοψίας, ου διαβιβάστηκε στην αρµόδια εισαγγελική Αρχή στο λαίσιο διενέργειας ροκαταρκτικής εξέτασης α ό ε ιθεωρητές Περιβάλλοντος-ειδικούς ανακριτικούς υ αλλήλους του ΤΕΠ. Ε ι λέον, ενηµέρωσε ότι τον Ιούνιο του 2018 η διαδικασία της αναγκαστικής α αλλοτρίωσης του οικισµού Αναργύρων βρισκόταν στη διαδικασία της εξέτασης των ενστάσεων. Ως ρος την έλλειψη εγκεκριµένης τεχνικής µελέτης εκµετάλλευσης ρο του 2016, η εν λόγω Υ ηρεσία θεωρεί ότι µέχρι το 2011 καλυ τόταν α ό την ρόβλεψη του ΚΜΛΕ (αρ. 98 αρ.1), καθώς µετά την αρέλευση 60 ηµερών α ό την υ οβολή της µελέτης δίχως να ακολουθήσει έγκριση ή ε ιστροφή της, αυτή θεωρείτο εγκεκριµένη. Ωστόσο, µετά την τρο ο οίηση του ΚΜΛΕ το 2011, ό ου α αλείφθηκε η ανωτέρω ρόβλεψη ερί σιω ηρής έγκρισης, η Υ ηρεσία θεωρώντας ότι δεν υ άρχει εγκεκριµένη µελέτη ροέβη σε ε ανειληµµένες οχλήσεις ρος τη ΕΗ και τελικώς σε ε ιβολή ροστίµου το Με το υ αρ. 5 σχετικό, το ΤΕΠ του ΣΕΒΕ ενηµέρωσε καταρχήν ότι ριν το συµβάν δεν είχε διενεργήσει τακτικούς ελέγχους, σύµφωνα µε την ρόβλεψη του ν.4014/11, στο ορυχείο Αµυνταίου ε ικαλούµενο ότι το ρόγραµµα τακτικών ε ιθεωρήσεων ου καταρτίστηκε το Β εξάµηνο του 2017, αφορά έργα ου έχουν λάβει εριβαλλοντική αδειοδότηση µετά το Ε ι λέον, δεν είχε διενεργήσει ούτε έκτακτους ελέγχους καθώς ε ικαλείται ότι «ότι δεν έχει εριέλθει στο ΤΕΠ κανένα στοιχείο (καταγγελίες ή ενηµέρωση α ό άλλες υ ηρεσίες ή φορείς), ώστε να ροχωρήσει σε ρολη τική ή έκτακτη ρολη τική ε ιθεώρηση στο εν λόγω έργο». Ε ι ρόσθετα, το ΤΕΠ δεν ραγµατο οίησε έλεγχο ούτε µετά την κατολίσθηση, ε ικαλούµενο ότι «δεν συνέτρεχαν λόγοι για διενέργεια εριβαλλοντικής ε ιθεώρησης το ίδιο χρονικό διάστηµα α ό άλλη αρµόδια υ ηρεσία», ε ειδή είχε διενεργήσει αυτοψία το ΚΕΠΠΕ της Π.Ε. Φλώρινας. Ως ρος τη διενέργεια ροκαταρκτικής εξέτασης κατ εντολή του Εισαγγελέα, η Υ ηρεσία ενηµέρωσε ότι ολοκλήρωσε τη συγκέντρωση στοιχείων και τα διαβίβασε στον αρµόδιο Εισαγγελέα στις Ωστόσο, αν και αναγνωρίζεται η έλλειψη ροσω ικού και ο ρογραµµατισµός των ε ιθεωρήσεων α ό την υ ηρεσία, ε ισηµαίνεται ότι σε τέτοιας εµβέλειας έργα ρέ ει να δίνεται ροτεραιότητα και οι έλεγχοι να διενεργούνται όχι µε βάση µόνο κά οιο χρονικό κριτήριο ου έχει τεθεί, αλλά µε κριτήριο τις ε ι τώσεις και τη βαρύτητα του έργου, ό ως εν ροκειµένω. ΙΙΙ.3. Πορίσµατα α ό ΥΠΕΝ και ΕΗ Α.Ε. Με το υ αρ. 6 σχετικό, εστάλη α ό το Γραφείο Υ ουργού ΠΕΝ, µετά α ό ε ικοινωνία της Ανεξάρτητης Αρχής, σε ηλεκτρονική µορφή η µελέτη µε τίτλο «Σύνταξη ραγµατογνωµοσύνης για τη διερεύνηση των συνθηκών και των αιτιών εκδήλωσης της κατολίσθησης ου συνέβη το Σάββατο 10 Ιουνίου 2017 στο ορυχείο Αµυνταίου του Λιγνιτικού Κέντρου υτικής Μακεδονίας της ΕΗ» (υ αρ. 6.1 σχετικό), την ο οία ανέθεσε το Υ ουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Ε ισηµαίνεται εκ νέου ότι η µελέτη αυτή, δεν είχε σταλεί στις εµ λεκόµενες υ ηρεσίες, ώστε να λάβουν γνώση των α οτελεσµάτων της, αρά το γεγονός ότι είχε ολοκληρωθεί α ό το Σε τέµβριο του Τούτο ροκύ τει τόσο α ό τα διοικητικά έγγραφα όσο και α ό τις το οθετήσεις των υ ηρεσιών κατά τη σύσκεψη της Φλώρινας. Με το υ αρ. 7 σχετικό, εστάλη α ό τη ΕΗ στην Αρχή σε ηλεκτρονική µορφή το «Πόρισµα της Ε ιτρο ής ιερεύνησης των Αιτιών της Κατολίσθησης της 10 ης Ιουνίου 2017 στα Νοτιοδυτικά ρανή του Ορυχείου Αµυνταίου (Αύγουστος 2017)» (υ αρ. 7.1 σχετικό), 11

12 ου συγκροτήθηκε, µε την υ αριθµ. 104/2017 α ό α όφαση του Προέδρου και ιευθύνοντος Συµβούλου της ΕΗ ΑΕ. Σηµειώνεται ότι η ανάλυση του εριεχοµένου των ως άνω Πορισµάτων και των βασικών συµ ερασµάτων ου α ορρέουν α ό αυτά, αρατίθεται κατωτέρω στην Ενότητα «IV. Ανάλυση Πορισµάτων». ΙΙΙ.4. /νση Μεταλ., Ενεργ. & Βιοµηχανικών Ορυκτών ( ΜΕΒΟ) του ΥΠΕΝ Με το υ αρ. 8 σχετικό, η ιεύθυνση Μεταλλευτικών, Ενεργειακών και Βιοµηχανικών ορυκτών του ΥΠΕΝ ενηµέρωσε ότι το 2014 (µετά την ε ιβολή του διοικητικού ροστίµου) υ οβλήθηκε α ό τη ΕΗ για έγκριση αναθεωρηµένη τεχνική µελέτη εκµετάλλευσης. Όµως, αυτή ε εστράφη ροκειµένου να συµ ληρωθεί και να υ οβληθεί µετά την έγκριση των νέων εριβαλλοντικών όρων, ου ήταν σε εκκρεµότητα. Ωστόσο, η εν λόγω υ ηρεσία ροέβη το 2016 σε έγκριση της τεχνικής µελέτης µετά την εκ νέου υ οβολή της α ό τη ΕΗ, ως γνωστόν δίχως να έχει ροηγηθεί η έγκριση της νέας ΑΕΠΟ. Μετά την κατολίσθηση, η αρµόδια υ ηρεσία του Υ ουργείου σε συνεργασία µε την Ε ιθεώρηση Βορείου Ελλάδος ε ισήµανε στη ΕΗ την υ οχρέωση για υ οβολή νέας τεχνικής µελέτης εκµετάλλευσης. Μάλιστα τονίζει ότι µε το υ αρ. ΜΕΒΟ/Α/Φ.9ΤΜ.40η/173500/961/ έγγραφό της ε ισήµανε εκ νέου στη ΕΗ την αρα άνω υ οχρέωσή της, καθώς είχε αρέλθει µεγάλο χρονικό διάστηµα δίχως την αντα όκρισή της. Η ΕΗ µε το υ αρ σχετικό υ έβαλε «Τρο ο οιητικό τεύχος εγκεκριµένης τεχνικής µελέτης για εκµετάλλευση των λιγνιτωρυχείων Αµυνταίου και Λακκιάς». Τονίζεται ότι όταν υ οβλήθηκε το ανωτέρω Τεύχος α ό τη ΕΗ, η ΜΕΒΟ του ΥΠΕΝ µε το υ αρ. 12 σχετικό, το ε έστρεψε, ε ισηµαίνοντας ότι το υ οβληθέν δεν µ ορεί να εγκριθεί, διότι α αιτείται η συνολική τρο ο οίηση της Τεχνικής µελέτης του 2016, λαµβάνοντας υ όψη τη διαµορφωθείσα κατάσταση του ορυχείου µετά την κατολίσθηση. Ε ι ροσθέτως, υ έδειξε στη ΕΗ ότι η εριγραφή των α αιτούµενων εργασιών για την α οκατάσταση των συνε ειών της κατολίσθησης θα ρέ ει να υ οβληθεί ως Τεχνικό Υ όµνηµα στο αρµόδιο ΤΕΜ του ΣΕΒΕ. Κατό ιν, µε το υ αρ. 10 σχετικό, το ΤΕΜ του ΣΕΒΕ α έστειλε στη ΜΕΒΟ του ΥΠΕΝ και στη ΕΗ την ά οψή του σχετικά µε το υ οβληθέν Τεύχος. Ε ί αυτού, το ΤΕΜ γνωµοδότησε θετικά διευκρινίζοντας αφενός ότι α αιτείται να συνυ οβληθεί χρονοδιάγραµµα των εργασιών και αφετέρου ότι οι εργασίες αυτές θα ρέ ει να αφορούν µόνο αυτές ου ρόκειται άµεσα να εκτελεστούν για την α οκατάσταση των συνε ειών της κατολίσθησης. Τόνισε δε, ότι η αρούσα γνωµοδότηση δεν υ οκαθιστά αυτή ου α αιτείται για τη νέα τεχνική µελέτη ου είχε ζητηθεί. ΙΙΙ.5. ΕΗ Α.Ε. Με το υ αρ. 7 σχετικό, η Γενική /νση Ορυχείων της ΕΗ ενηµέρωσε, µεταξύ άλλων, ότι είχε υ οβληθεί εµ ρόθεσµα α ό τη ΕΗ στο ΥΠΕΝ σχέδιο α αλλοτρίωσης του οικισµού Ακρινής και µετεγκατάστασης των οικισµών Ακρινής και Αναργύρων. Ως ρος την α ουσία τεχνικής µελέτης εκµετάλλευσης ριν το 2016, ε εσήµανε ότι θεωρούσε την υ οβληθείσα α ό το 2008 µελέτη εγκεκριµένη, διότι δεν είχε λάβει αρατηρήσεις α ό την αδειοδοτούσα αρχή. Αναφορικά µε τις ε ισηµάνσεις της 12

13 Αρχής για τη µελέτη του ΙΓΜΕ (2010), η ΕΗ αναφέρει ότι το κύριο συµ έρασµα της µελέτης ήταν ως οι αστοχίες οφείλονταν στις αντλήσεις για την α οστράγγιση της υδροφορίας των υ ερκείµενων σχηµατισµών του ορυχείου. Η ΕΗ ε ισηµαίνει, όµως, ότι το συµ έρασµα αυτό δεν ήταν σωστό, ε ικαλούµενη και το σχετικό όρισµά της. Ενηµέρωσε ε ίσης, ότι µετά την α ό αυτοψία του ΤΕΜ στο Ορυχείο και στον οικισµό Αναργύρων, η ΕΗ εξέδωσε στις ελτίο Τύ ου σχετικά µε την εξέλιξη του φαινοµένου των µετακινήσεων και τη λήψη των α αραίτητων µέτρων για την αντιµετώ ισή του. Κατά τη σύσκεψη στη Φλώρινα ζητήθηκε ε ιµόνως α ό την Αρχή ενηµέρωση για τις εργασίες ου ραγµατο οιούνται µετά το συµβάν στο Ορυχείο και εάν αυτές έχουν εγκριθεί α ό τις αρµόδιες υ ηρεσίες. Στη σύσκεψη της Αθήνας χορηγήθηκαν α ό τη ΕΗ τα υ αρ. 10 και 11 σχετικά, αναφορικά µε τις εργασίες ου γίνονται στο ορυχείο, τις εγκρίσεις και το χρονοδιάγραµµά τους. Αυτά αφορούν το υ οβληθέν α ό τη ΕΗ «Τρο ο οιητικό τεύχος εγκεκριµένης τεχνικής µελέτης για εκµετάλλευση των λιγνιτωρυχείων Αµυνταίου και Λακκιάς» (υ αρ σχετικό), το ο οίο χορηγήθηκε εν τέλει στην Αρχή µετά τη σύσκεψη της Αθήνας µε το υ αρ. 14 σχετικό α αντητικό έγγραφο της ΕΗ. Με το υ αρ. 11 σχετικό, η ΕΗ υ έβαλε συµ ληρωµατικά στο ΤΕΜ εριγραφή και χρονοδιάγραµµα των εργασιών ρος α οκατάσταση των συνε ειών της κατολίσθησης. Η εκτίµησή της ήταν ότι οι εργασίες αυτές θα διαρκούσαν τουλάχιστον έως την οριστικο οίηση της νέας τεχνικής µελέτης εκµετάλλευσης του ορυχείου Αµυνταίου της ο οίας η υ οβολή ρος έγκριση ρογραµµατιζόταν για τα µέσα του Στο χρονοδιάγραµµα άµεσων εργασιών αναφέρονται, µεταξύ άλλων, εργασίες κατάλληλης διαµόρφωσης των ρανών, έργα α οστράγγισης, ου, ό ως αναφέρεται, θα εκτελούνται αράλληλα µε τις εξορυκτικές δραστηριότητες, µερική α όληψη του ε ιφανειακού λιγνίτη για λόγους ρόληψης φαινοµένων αυτανάφλεξης και διακίνησή του ρος τις αυλές λιγνίτη (η αρχική εκτίµηση αναφέρεται σε µηνιαίες διακινήσεις λιγνίτη της τάξης των χιλ. τόνων) και γεωτρητικό ρόγραµµα σε όλη την εριοχή της κατολίσθησης για την εκτίµηση των γεωµετρικών και λοι ών χαρακτηριστικών της, καθώς και του εριεχόµενου λιγνίτη και της οιότητάς του. Κατό ιν της σύσκεψης ου ραγµατο οιήθηκε στην Αθήνα στις , η Γενική /νση Ορυχείων της ΕΗ α έστειλε το υ αρ. 14 σχετικό µε το ο οίο ροσκόµισε συµ ληρωµατικά στοιχεία και ληροφορίες για τα κύρια ζητήµατα ου είχε θέσει η Αρχή και ειδικότερα: - Ενηµέρωσε για την αλληλογραφία µε το ΤΕΜ του ΣΕΒΕ µετά την κατολίσθηση και α έστειλε το ροαναφερθέν τρο ο οιητικό Τεύχος της µελέτης εκµετάλλευσης, το ο οίο µετά τις υ οδείξεις του ΤΕΜ µετατρά ηκε σε Τεχνικό Υ όµνηµα των άµεσων εργασιών α οκατάστασης του Ορυχείου. - Κατά τη σύσκεψη της Αθήνας, ε ισηµάνθηκε α ό την Αρχή η α όκλιση στις συντεταγµένες της έκτασης αρέµβασης αφενός µεν µεταξύ των ΑΕΠΟ 2004 και 2007, αφετέρου δε µεταξύ της ΑΕΠΟ του 2007 και της εγκεκριµένης τεχνικής µελέτης εκµετάλλευσης. Τούτο, έγινε α οδεκτό α ό τη ΕΗ, η ο οία στις α έστειλε διευκρινιστικά στοιχεία και σχέδια ε ί του ζητήµατος αυτού, ενώ στο υ αρ. 14 σχετικό έγγραφό της διευκρινίζει ότι αυτό ροέκυψε εκ αραδροµής. 13

14 - Ως ρος τη δηµοσιο οίηση των ορισµάτων των Ε ιτρο ών του ΥΠΕΝ και της ΕΗ αναφέρεται ότι ρογραµµατιζόταν οργάνωση ηµερίδας για την αρουσίαση των δύο ορισµάτων σε συνεννόηση µε το ΥΠΕΝ. Αναφέρεται δε, ότι «...οι ροσεγγίσεις στο όρισµα της Ε ιτρο ής ΕΗ διαφορο οιούνται α ό τις αντίστοιχες του ορίσµατος της Ε ιτρο ής του ΥΠΕΝ...». Ωστόσο, η ΕΗ δεν ροχώρησε σε ευρεία δηµοσιο οίηση του συνόλου του ορίσµατός της, ροέβη όµως σε δηµοσιο οίηση των βασικών του συµ ερασµάτων µε σχετικό ελτίο Τύ ου. - Μετά την κατολίσθηση δεν διενεργείται λέον εξωτερική α όθεση. Στο λαίσιο δε της εριβαλλοντικής α οκατάστασης του χώρου αυτού, έχει ήδη εγκριθεί η διενέργεια Πολεοδοµικού,-Χωροταξικού ιαγωνισµού για την υλο οίηση ρότυ ων α οκαταστάσεων. - Η ΕΗ ενηµερώνει ότι «...στα λαίσια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης, µε σχετικές α οφάσεις του ιοικητικού Συµβουλίου, έχει αναλάβει το κόστος διαµονής για το σύνολο των κατοίκων της κοινότητας Αναργύρων, συµ εριλαµβανοµένου του κόστους µεταφοράς οικοσκευών, για χρονικό διάστηµα µέχρι τη συντέλεση της α αλλοτρίωσης...». - Ως ρος το ζήτηµα των α αλλοτριώσεων αναφέρει ότι για τις εκτάσεις ου αρεµβάλλονται µεταξύ των ορίων του Ορυχείου και των ορίων του οικισµού (188,2 στρ.) έχει δροµολογηθεί η α αλλοτρίωσή τους, καθώς για τον οικισµό Αναργύρων ροβλέ εται η α αλλοτρίωση α ό το ν.4495/2017. Συµ ληρώνει δε, ότι ροϋ όθεση για την κήρυξη της α αλλοτρίωσης είναι η έκδοση ΑΕΠΟ για το Ορυχείο Αµυνταίου, η ο οία εκκρεµεί. - Αναφορικά µε ερώτηµα της Αρχής για τον όρο «εξόρυξη» στην Τεχνική έκθεση του 2017, διευκρινίζεται ότι αυτός σχετίζεται µε την α όληψη του κοιτάσµατος ου διενεργείται αναγκαστικά, στο λαίσιο του έργου εριβαλλοντικής α οκατάστασης του Ορυχείου. ΙΙΙ.6. /νση Περιβαλλοντικής Αδειοδότησης ( ΙΠΑ) του ΥΠΕΝ Μετά τη σύσκεψη της Αθήνας, η αδειοδοτούσα αρχή του ΥΠΕΝ ( ΙΠΑ) αντα οκρίθηκε για ρώτη φορά στο α ό (υ αρ. 16 σχετικό) έγγραφο της Αρχής α οστέλλοντας το υ αρ. 15 σχετικό µε το ο οίο α άντησε αναλυτικά στα ζητήµατα ου είχαν τεθεί. Ειδικότερα, ενηµέρωσε την Αρχή, µεταξύ άλλων, για τα εξής: - Την υ οβολή τεχνικού υ οµνήµατος εκ µέρους της ΕΗ, το ο οίο εριλάµβανε τις ενέργειες άµεσης αντιµετώ ισης του συµβάντος και συγκεκριµένα την α οµάκρυνση-διαµόρφωση των υλικών κατολίσθησης, τη διαφορο οίηση της µεθόδου εξόρυξης του κοιτάσµατος, τη διαφορο οίηση στη διαµόρφωση των ρανών και βαθµίδων και τον εριορισµό/ελάττωση των χώρων α όθεσης στείρων υλικών. - την εκ όνηση του σχεδίου ΑΕΠΟ, το ο οίο αναµενόταν να ροωθηθεί ρος υ ογραφή. Σύµφωνα µε το έγγραφο της ΙΠΑ, ως τις είχε ολοκληρωθεί η συλλογή, αξιολόγηση και στάθµιση των α αιτούµενων γνωµοδοτήσεων. Τονίζεται ότι στο εν λόγω σχέδιο έχει ληφθεί υ όψη το συµβάν της κατολίσθησης µε τους αντίστοιχους όρους και εριορισµούς. - Καθώς η κατολίσθηση ροκάλεσε µεταβολή των δεδοµένων στο λιγνιτωρυχείο, σε σχέση µε τα εριγραφόµενα στην αρχικώς υ οβληθείσα ΜΠΕ, η ΙΠΑ ζήτησε το 14

15 Νοέµβριο του 2017 αναλυτική ενηµέρωση α ό τη ΕΗ για την κατολίσθηση, την α οτίµηση των ε ι τώσεών της και ροτάσεις νέας διαµόρφωσης και α οκατάστασης, ώστε η υ ηρεσία να α οκτήσει λήρη εικόνα των ραγµατικών δεδοµένων στο χώρο, ό ως ροέκυ τε µετά την κατολίσθηση. Η ΕΗ αντα οκρίθηκε τον Μάρτιο του 2018, ενώ το όρισµα της Ε ιτρο ής της είχε ολοκληρωθεί α ό το Σε τέµβριο του Η εν λόγω υ ηρεσία ενηµέρωσε ότι το ερευνητικό ρόγραµµα γεωτεχνικών αραγόντων ου ροβλε όταν α ό την ΑΕΠΟ του 2007, ουδέ οτε υ οβλήθηκε στη ΙΠΑ. Ωστόσο, η ρος έγκριση µελέτη τρο ο οίησης/ανανέωσης των εριβαλλοντικών όρων εριλαµβάνει τέτοιου είδους στοιχεία 23 για το σύνολο του λιγνιτωρυχείου και την ευρύτερη εριοχή. - Τον Ιούνιο του 2018 η ΕΗ υ έβαλε στη ΙΠΑ εκθέσεις 24 για το 2017, οι ο οίες ε εστράφησαν ως µη α οδεκτές. Τούτο, διότι δεν γινόταν καµία αναφορά για τον οικισµό Αναργύρων, ούτε α οτυ ώνονταν λε τοµερή τεχνικά στοιχεία της κατολίσθησης ούτε τα στοιχεία του ροαναφερθέντος Τεχνικού Υ οµνήµατος (3/2018). - Η ΙΠΑ ε ισηµαίνει ότι α ό τα ορίσµατα της ΕΗ και του ΥΠΕΝ ροκύ τει ότι «...οι αιτίες της κατολίσθησης α οδίδονται σε ενδογενείς και ανθρω ογενείς αράγοντες, δηλ. ου σχετίζονται µε την εξορυκτική δραστηριότητα αλλά δεν φαίνεται να συσχετίζονται µε τις ροηγούµενες εδαφικές διαρρήξεις και αστοχίες του οικισµού Αναργύρων...». - Τέλος, η ΙΠΑ αναφέρει ότι η χρονική καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της εριβαλλοντικής αδειοδότησης δεν είχε ούτε ήταν να δυνατόν να είχε ε ίδραση στους αράγοντες ου ε έφεραν την κατολίσθηση, ό οιοι κι αν ήταν αυτοί. Ε ι λέον, αναφέρει ότι η ΑΕΠΟ δεν καλύ τει θέµατα ασφάλειας έναντι ατυχηµάτων µεγάλης έκτασης βάσει των ροδιαγραφών εριεχοµένου, ό ως αυτές ορίζονται µε την ΚΥΑ αρ. οικ /ΦΕΚ 2703Β , ό ως τρο ο οιήθηκε µε την ΚΥΑ µε αρ. 1915/ΦΕΚ 304Β Ο Συνήγορος στο σηµείο αυτό ε ισηµαίνει ότι ήδη η ροηγούµενη ΑΕΠΟ του 2007 είχε δια ιστώσει κά οια ζητήµατα και για το λόγο αυτό α αιτούσε τη µελέτη και αξιολόγηση των α οτελεσµάτων αυτής για την ενδεχόµενη λήψη συµ ληρωµατικών µέτρων, σύµφωνα µε το άρθρο 2 της ΚΥΑ οικ /2012, ό ως άλλωστε ε ισηµαίνονται στο µε αρ. ρωτ / σχετικό έγγραφο της ΙΠΑ. Παρά ταύτα, τα α οτελέσµατα της µελέτης (του ΙΓΜΕ) δεν αξιολογήθηκαν, ακόµη δε εραιτέρω το σχέδιο ΜΠΕ ου υ οβλήθηκε το 2014 δεν ροκύ τει ότι εριελάµβανε µέτρα για την ευρύτερη εριοχή, αλλά αφορούσε α οκλειστικά σε τρο ο οίηση λόγω διαφορο οίησης στη διαχείριση των στερεών α οβλήτων. Ε οµένως, η έλλειψη αξιολόγησης και λήψης µέτρων αφήρεσε τη δυνατότητα ρόληψης των ε ι τώσεων α ό τους ε ιβαρυντικούς αράγοντες (είτε υδατικές ιέσεις ή ολίσθηση του ρήγµατος λόγω της α οφόρτισης εκ των εκσκαφών του ορυχείου), ου η συγκεκριµένη δραστηριότητα ενεργο οίησε, ό ως ε ιβεβαιώνεται και α ό τα ορίσµατα ου εκδόθηκαν στη συνέχεια. 23 Επιστηµονικά ευρήµατα-δεδοµένα-µελέτες που αφορούν γεωλογικούς, σεισµικούς, γεωτεχνικούς και υδρογεωλογικούς παράγοντες που αποτυπώνουν τα τεχνικά δεδοµένα του λιγνιτωρυχείου. 24 Παρακολούθησης και ποιότητας περιβάλλοντος και τεχνικής εξέλιξης. 15

16 Η ΙΠΑ αναφέρει ότι δεν έλαβε ενηµέρωση σχετικά µε ζητήµατα ου είχαν δηµιουργηθεί. Παρά ταύτα, α οτελεί βασικό όρο της ΚΥΑ 48963/2012 η α οφυγή των ε ι τώσεων α ό τη λειτουργία του έργου µεταξύ άλλων στο έδαφος και στα νερά και ε οµένως, ήταν µέσα στο λαίσιο της αρµοδιότητάς τους να αξιολογηθούν, όταν µάλιστα «το ρώτο καµ ανάκι» το είχε χτυ ήσει η µελέτη του ΙV. ΑΝΑΛΥΣΗ ΠΟΡΙΣΜΑΤΩΝ - ΕΡΕΥΝΩΝ IV.1. Πόρισµα του ΥΠΕΝ Σύµφωνα µε τη µελέτη του ΥΠΕΝ «Σύνταξη πραγµατογνωµοσύνης για τη διερεύνηση των συνθηκών και των αιτιών εκδήλωσης της κατολίσθησης που συνέβη το Σάββατο 10 Ιουνίου 2017 στο ορυχείο Αµυνταίου του Λιγνιτικού Κέντρου υτικής Μακεδονίας της ΕΗ» (υπ αρ. 6.1 σχετικό), η κατολίσθηση έχει ολυ αραγοντική αιτιολογία. Σε αυτή συνετέλεσαν οι δυσµενείς και ολύ λοκες γεωλογικές, τεκτονικές, υδρογεωλογικές και γεωτεχνικές συνθήκες σε συνδυασµό, ωστόσο, µε την εξορυκτική δραστηριότητα. Συγκεκριµένα η κατολίσθηση οφείλεται 25 στο συνδυασµό των ακόλουθων τριών ενδογενών αραγόντων: - της αρουσίας ε ιφανειών µε χαµηλή διατµητική αντοχή - της αρουσίας των κύριων ρηγµάτων (Αναργύρων Βεγορίτιδας), ου ε ηρέασε τη γεωµετρία της κατολισθαίνουσας µάζας. Ωστόσο, δεν λειτούργησε εναυσµατικά, καθώς δεν τεκµηριώνεται µε τα υ άρχοντα στοιχεία η ενεργο οίησή τους - της αρουσίας υ ό ίεση υ όγειου υδροφορέα κάτω α ό το δά εδο του ορυχείου και των ακόλουθων δύο ανθρω ογενών αραγόντων: - των κατά τό ους αυξηµένων κλίσεων των ρανών του ορυχείου (σαφώς δυσµενέστερες συνθήκες ευσταθείας δια ιστώθηκαν στην Τοµή Α-Α - συνολική κλίση 1/4,7) - των υδατικών ιέσεων, τόσο εντός των τεκτονικών ε ιφανειών όσο και εντός των εδαφικών διαρρήξεων ου είχαν α ό µηνών ανα τυχθεί, εξαιτίας της κατεισδύσεως των υδάτων του φρεάτιου υδροφόρου ορίζοντα ή οµβρίων υδάτων. Τονίζεται ότι οι συνθήκες ευστάθειας των ρανών στις αρυφές του οικισµού των Αναργύρων διαµορφώνονται δυσµενέστερες, σε σχέση µε το υ όλοι ο τµήµα των ρανών του ορυχείου εξαιτίας των υψηλών τιµών της στάθµης των υ όγειων υδάτων λόγω της διακο ής των αντλήσεων της ΕΗ α ό το 2014 στο συγκεκριµένο τµήµα. Σηµειώνεται ότι, σύµφωνα µε τη µελέτη αυτή, τα φαινόµενα των εδαφικών διαρρήξεων οφείλονται στις εδαφικές υ οχωρήσεις ου έχουν λήξει µεγάλο τµήµα του ροσχωµατικού εδίου της λεκάνης Αµυνταίου και τους οικισµούς Αναργύρων, Βαλτόνερων και Φανού, και ροκλήθηκαν α ό το καθεστώς της ιεζοµετρίας, ό ως διαµορφώθηκε µετά την λήρη ανά τυξη ορυχείου. Όλες οι εδαφικές διαρρήξεις ροϋ ήρχαν και δεν συσχετίζονται µε την κατολίσθηση, ήταν δε γνωστές α ό καιρό, καθώς είχαν ραγµατο οιηθεί σχετικές µελέτες. Τέλος, µε βάση τις µικροσκο ικές αρατηρήσεις των ρωγµατώσεων συµ εραίνεται ότι α ό τα µέσα του Φεβρουαρίου 2017 οι διαρρήξεις ου είχαν αρουσιαστεί, α ό µηνών, στο ρανές του αρχαιολογικού χώρου και στη βάση του ρανούς, 25 βλ. Πόρισµα ΥΠΕΝ, 6.2 Συµπεράσµατα, σελ

17 αραλλήλως του ρήγµατος της Βεγορίτιδας, αυξήθηκαν σηµαντικά, ενώ στο τέλος του ίδιου µήνα εµφανίστηκαν οι ρώτες διαρρήξεις κατά µήκος του ρήγµατος Αναργύρων. IV.2. Πόρισµα της ΕΗ Α.Ε. Με το υ αρ. 7 σχετικό, εστάλη α ό τη ΕΗ σε ηλεκτρονική µορφή το «Πόρισµα της Ε ιτρο ής ιερεύνησης των Αιτιών της Κατολίσθησης της 10 ης Ιουνίου 2017 στα Νοτιοδυτικά ρανή του Ορυχείου Αµυνταίου (Αύγουστος 2017)» (υ αρ. 7.1 σχετικό), ου συγκροτήθηκε, µε την υ αριθµ. 104/2017 α ό α όφαση του Προέδρου και ιευθύνοντος Συµβούλου της ΕΗ ΑΕ. Σύµφωνα µε τη µελέτη αυτή, η κατολίσθηση δεν οφείλεται 26 σε συνήθεις αράγοντες, ου ροκαλούν κατολισθήσεις στα Ορυχεία. Συγκεκριµένα, δεν οφείλεται σε: - α ότοµη µέση κλίση του ρανούς δεδοµένου ότι η µέση κλίση του νοτιοδυτικού ρανούς είναι αρκετά η ιότερη α ό τις συστάσεις της ΜΑΟΡ (1:5), - ολύ υψηλές υδατικές ιέσεις εντός του ρανούς αρά το γεγονός ότι, ό ως αναφέρεται, οι εριµετρικές γεωτρήσεις υ ολειτουργούσαν την τελευταία ενταετία, ε ειδή θεωρήθηκε ότι η λειτουργία τους ροκαλεί τις ρωγµές και βλάβες στον οικισµό των Αναργύρων - σε έλλειψη στήριξης του οδός του ρανούς µέσω εσωτερικής α όθεσης αγόνων και τέφρας, δεδοµένου ότι ναι µεν η ροσέγγιση της εσωτερικής α όθεσης στον όδα του νοτιοδυτικού ρανούς δεν ήταν ρακτικώς υλο οιήσιµη, ωστόσο, λειτουργούσε ε ί έντε τουλάχιστον έτη χωρίς να έχει εµφανιστεί ρόβληµα ευστάθειας. Η µελέτη ροσδιορίζει ότι οι συγκεκριµένοι αράγοντες είναι άντοτε δυσµενείς στην ευστάθεια των ρανών των Ορυχείων της ΕΗ, αλλά αρέµειναν ρακτικώς αµετάβλητοι, ε ί έντε τουλάχιστον έτη ριν την κατολίσθηση και, ε οµένως, δεν α οτελούν αίτια της κατολίσθησης. Τα αίτια της κατολίσθησης, συνε ώς, ε ικεντρώνονται: - στο συνδυασµό της στροφικής λειτουργίας του υτικού τµήµατος του νοτιοδυτικού ρανούς και της κλίσης βύθισης της βάσης των λιγνιτικών στρώσεων ρος τα Β, καθώς κατά τα τελευταία δύο έτη η διεύθυνση της κλίσης του δυτικού τµήµατος του ρανούς έτεινε να ταυτισθεί µε τη διεύθυνση της βύθισης της βάσης των λιγνιτικών στρώσεων. Η ανωτέρω κατάσταση, συνδυαζόµενη µε αύξηση του βάθους εκµετάλλευσης α ό βαθιές εκσκαφές στο δυτικό άκρο του οδός του Ν ρανούς (ό ου βρίσκεται το βαθύτερο τµήµα του κοιτάσµατος), δεν µ ορούσε να α οκατασταθεί µέσω εσωτερικής α όθεσης. - στην ενεργο οίηση των δύο ρηγµάτων της Βεγορίτιδας και κυρίως των Αναργύρων και η ο οία, ό ως τονίζεται, δεν α οτελεί σεισµική ενεργο οίηση, αλλά βραδεία διατµητική ολίσθηση του ρήγµατος, σε µικρότερα βάθη α ό ότι στη σεισµική ενεργο οίηση, η ο οία οφείλεται στη µείωση της ορθής τάσης ε ί των ρηγµάτων λόγω της α οφόρτισης εκ των εκσκαφών του Ορυχείου. Λόγω της βαθµιαίας ε έκτασης του Ορυχείου ( εραιτέρω α οφόρτιση λόγω αφαίρεσης σηµαντικών µαζών) ενεργο οιήθηκαν εκ νέου τα δύο κρασ εδικά ρήγµατα, και συγκεκριµένα το ρήγµα Βεγορίτιδας (ή ια ενεργο οίηση µικρής έντασης α ό την 26 βλ. Πόρισµα ΕΗ, 4. Συµπεράσµατα Αίτια της Κατολίσθησης, σελ

18 άνοιξη του 2016 και µετά) και το ρήγµα Αναργύρων (α ότοµη ενεργο οίηση τον Φεβρουάριο-Μάρτιο 2017 µε ραγδαία εξέλιξη έως τον Μάιο 2017) και, - στην λήρωση µε υ όγειο νερό της σηµαντικής ρωγµής ου εµφανίσθηκε στις 15/5/2017 στη στέψη του δυτικού τµήµατος του νοτιοδυτικού ρανούς και ε εκτάθηκε ραγδαία (έως τα τέλη Μαΐου) στο σύνολο της στέψης του ρανούς, στη θέση της ο οίας, µετά την κατολίσθηση, εµφανίστηκε κατο τρική ε ιφάνεια 27. Τέλος, ε ισηµαίνεται ότι οι µετακινήσεις και ρωγµές ου είχαν αρατηρηθεί στον οικισµό των Αναργύρων κατά το αρελθόν και συνεχίζουν να εξελίσσονται και µετά την κατολίσθηση α οτελούν ακριβώς ε ιφανειακές εκδηλώσεις εξελισσόµενων κατά διαστήµατα διαδοχικών ενεργο οιήσεων του τεκτονικού ρήγµατος ου διέρχεται κάτω α ό τον οικισµό και όχι, ό ως είχε α οδοθεί στο αρελθόν σε τα είνωση της στάθµης του υ όγειου ορίζοντα, ου ροκαλείτο α ό αντλήσεις του Ορυχείου IV.3. Έρευνα του ήµου Αετού για τον οικισµό Αναργύρων Ε ι λέον, εριήλθαν σε γνώση της Αρχής τα α οτελέσµατα της έρευνας ου εκ ονήθηκε α ό το εργαστήριο Υδρογεωλογίας (Ε ιστηµονικός Υ εύθυνος κ. Γεώργιος Σούλιος, Καθηγητής Υδρογεωλογίας) του Αριστοτελείου Πανε ιστηµίου Θεσσαλονίκης. Η έρευνα αυτή εκτελέστηκε µε βάση την Προγραµµατική Σύµβαση µεταξύ του ήµου Αετού του Ν. Φλώρινας και της Ε ιτρο ής Ερευνών του Αριστοτελείου Πανε ιστηµίου Θεσσαλονίκης και αραδόθηκε στις Συγκεκριµένα, αφορούσε στο χωριό Ανάργυροι, το ο οίο είχε ληγεί α ό ένα σύνολο ρωγµώσεων του γεωλογικού υ οβάθρου του οι ο οίες µε τη σειρά τους ροξένησαν σηµαντικές ζηµιές τουλάχιστο στο 80% των κτισµάτων του (κατοικιών, α οθηκών, βοηθητικών χώρων κ.λ..), γεγονός το ο οίο είχε ροκαλέσει µέγιστη ανησυχία στους κατοίκους. Σύµφωνα µε τα συµ εράσµατα της έρευνας αυτής, οι ρωγµώσεις στα σ ίτια είναι αναµφισβήτητα συνέ εια των ρωγµών του εδάφους-υ έδαφους, λόγω ανοµοιόµορφης υ οχώρησης της ε ιφάνειας του εδάφους, σε διαφορική καθίζηση των εδαφών. Οι ρωγµές στο έδαφος-υ έδαφος, άρα και οι συνε ακόλουθες ρωγµώσεις των σ ιτιών, µ ορεί να ροκλήθηκαν είτε: - α ό συγκεκριµένο σεισµό µε σηµαντικό µέγεθος - α ό κατολίσθηση - α ό συνίζηση του υ εδάφους µε συνέ εια την υ οχώρηση-καθίζηση της ε ιφάνειας του εδάφους. Στην ροκειµένη ερί τωση, οι σεισµοί δεν είναι αιτία των ρωγµών και ρωγµώσεων, δεδοµένου ότι οι ρωγµώσεις άρχισαν στο τέλος του 1998 και δηµιουργούντο κατά τα ε όµενα έτη µε εντεινόµενο ρυθµό σχεδόν ε ί µια δεκαετία ενώ µε το σεισµό οι τυχόν ρωγµώσεις δηµιουργούνται άµεσα στα κτίσµατα. Εξάλλου, κατά τη διάρκεια αυτή ( ) δεν συνέβη στην ευρύτερη µελετούµενη εριοχή κανένας σηµαντικός σεισµός. Ε ι λέον, δεν υ ήρξε ε ιφανειακό ρήγµα, αλλά ολλές διεσ αρµένες ρηχές και αβαθείς ρωγµές κυρίως αράλληλες µε δύο διευθύνσεις: µια ου συνδέεται µε το άχος των ιζηµάτων και µια ου συνδέεται µε το βάθος υ οχώρησης της στάθµης. Αυτές έχουν µια µικρή (10-30 cm) κατακόρυφη µετά τωση ου µειώνεται όσο 27 βλ. Πόρισµα ΕΗ, 4. Συµπεράσµατα Αίτια της Κατολίσθησης, σελ