7. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ

Transcript

1 7. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ 7.1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Στο κεφάλαιο αυτό παρουσιάζεται η υφιστάμενη κατάσταση αναφορικά με τη διαχείριση στερεών αποβλήτων σε σχέση με τα προβλεπόμενα έργα στον εγκεκριμένο ΠΕΣΔΑ και τα προβλήματα που ανέκυψαν κατά την υλοποίησή του. Στη συνέχεια, γίνεται αναφορά στις απαιτήσεις του ευρωπαϊκού και ελληνικού νομοθετικού πλαισίου όσον αφορά στην επεξεργασία των αποβλήτων και περιγράφονται οι διαθέσιμες μέθοδοι και τεχνολογίες επεξεργασίας. Επίσης, γίνεται ειδική αναφορά στην ανακύκλωση και τη διαλογή στην πηγή. Οι μέθοδοι επεξεργασίας αξιολογούνται με βάση τις εφαρμογές των τελικών προϊόντων τους, την υπάρχουσα εμπειρία διεθνώς αλλά και με οικονομικά στοιχεία. Τέλος, με βάση τα παραπάνω, αναπτύσσονται τα εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Λαμβάνοντας υπόψη την υφιστάμενη κατάσταση σε ότι αφορά τα έργα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, όπως αυτή παρουσιάστηκε στο Κεφάλαιο 5 της παρούσας μελέτης, τα συμπεράσματα που προκύπτουν συνοψίζονται στα επόμενα υποκεφάλαια Εγκεκριμένος ΠΕΣΔΑ Κρήτης Ο ΠΕΣΔΑ Κρήτης αποτελεί εξειδίκευση στην Περιφέρεια Κρήτης του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΣΔΑ), όπως ορίζεται στην ΚΥΑ 50910/2727 ΦΕΚ 1909Β/ «Μέτρα και Όροι για τη Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων. Εθνικός και περιφερειακός Σχεδιασμός Διαχείρισης». Ο υφιστάμενος ΠΕΣΔΑ Κρήτης εγκρίθηκε με την υπ αρ. πρωτ. 677/ απόφαση (ορθή επανάληψη) του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Κρήτης. Στον εν λόγω ΠΕΣΔΑ προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι της Περιφέρειας Κρήτης προβλέπονταν η υλοποίηση των σχετικών έργων επεξεργασίας και αξιοποίησης σε δύο στάδια: (α) το μεταβατικό Στάδιο (διάρκεια έως και το 2010) και (β) το τελικό Στάδιο. Διαχειριστικές ενότητες Σύμφωνα με το μεταβατικό στάδιο, ο Νομός Χανίων θα περιελάμβανε τέσσερις διαχειριστικές ενότητες (Δ.Ε.), ο Νομός Ρεθύμνου θα αποτελούσε μια (1) διαχειριστική ενότητα, ο Νομός Ηρακλείου θα χωρίζονταν σε πέντε (5) διαχειριστικές ενότητες και ο Νομός ΕΜΠ Δεκέμβριος

2 Λασιθίου σε δύο (2) διαχειριστικές ενότητες. Οι Δήμοι που περιλαμβάνονταν στις διαχειριστικές ενότητες παρουσιάζονται ακολούθως. Δ.Ε. Δήμοι Νομός Χανίων Δήμοι Χανίων, Ακρωτηρίου, Σούδας, Ελ. Βενιζέλου, Βάμου, Κρυονερίδας, Φρε, 1 η Γεωργιουπόλεως, Κεραμείων, Θερίσου, Ν. Κυδωνίας, Πλατανιά, Βουκολίων, Μυθήμνης, Κισσάμου, Κολυμπαρίου, Μουσούρων, Ινναχωρίου, Αρμένων Κανδάνου και Κοινότητα Ασή Γωνιάς 2 η Δήμοι Πελεκάνου και Ανατολικού Σελίνου 3 η Δήμος Σφακίων 4 η Κοινότητα Γαύδου 5 η Όλοι οι Δήμοι του Νομού Ρεθύμνου Νομός Ρεθύμνου Νομός Ηρακλείου 6 η Δήμοι Τυλίσου Γαζίου, Ηρακλείου, Ν. Αλικαρνασσού, Κρούσωνα, Παλιανής (πρώην Τετραχωρίου) και Γοργολαΐνη 7 η Δήμοι Τυμπακίου, Μοιρών, Ζαρού, Ρούβα, Γόρτυνας, Αστερουσίων, Αγ. Βαρβάρας και Κόφινα 8 η Δήμοι Ν. Καζαντζάκη, Θραψανού, Επισκοπής, Τεμένους και Αρχανών 9 η Δήμοι Χερσονήσου, Μαλίων, Γουβών και Καστελίου 10 η Δήμος Βιάννου και Αρκαλοχωρίου Νομός Λασιθίου 11 η Δήμοι Νεάπολης, Αγ. Νικολάου, Οροπεδίου Λασιθίου, Ιεράπετρας 12 η Δήμοι Σητείας, Ιτάνου, Μακρύ Γιαλού, Λεύκης Το τελικό στάδιο αναφέρεται στη διαχείριση των ΣΑ στην Περιφέρεια Κρήτης μετά το τέλος του μεταβατικού σταδίου και έτσι η εφαρμογή του προσδιορίζεται χρονικά από το Αναφορικά με τη διάρθρωση των Δ.Ε., ουσιαστική διαφοροποίηση του τελικού σταδίου έναντι του μεταβατικού σταδίου αποτελεί το γεγονός ότι οι Δ.Ε. πλέον δεν περιορίζονται στα όρια των Νομών. Αναλυτικότερα για το σενάριο αυτό οι προβλεπόμενες Δ.Ε. παρουσιάζονται στη συνέχεια. ΕΜΠ Δεκέμβριος

3 Δ.Ε. Δήμοι η 1 Το σύνολο των Δήμων του Νομού Χανίων πλην του Δήμου Σφακίων και της Κοινότητας Γαύδου 2 η Δήμος Σφακίων 3 η Κοινότητα Γαύδου 4 η Το σύνολο των Δήμων του Ν. Ρεθύμνου και Ν. Ηρακλείου καθώς και οι Δήμοι Οροπέδιου Λασιθίου, Αγ. Νικολάου, Νεάπολης, Ιεράπετρας (Ν. Λασιθίου). 5 η Δήμοι Ιτάνου, Σητείας, Μακρύ Γιαλού, Λεύκης (Ν. Λασιθίου) Η διαμόρφωση των Δ.Ε. στην Περιφέρεια Κρήτης πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με τα όσα προέβλεπε ο εγκεκριμένος ΠΕΣΔΑ για το μεταβατικό στάδιο. Το Μάιο του 2009, στο πλαίσιο εναρμόνισης του εγκεκριμένου ΠΕΣΔΑΚ με έργα και δραστηριότητες που συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του, πραγματοποιήθηκε συνένωση της 6 ης και 7 ης ΔΕ με σκοπό οι ΟΤΑ που ανήκουν στις παραπάνω ενότητες να εξυπηρετηθούν από το ΧΥΤΑ Πέρα Γαλήνων. Επιπλέον, ο Δήμος Σφακίων (3 η Δ.Ε.) από τον Ιούνιο του 2010 διαθέτει τα ΑΣΑ του στην ΟΕΔΑ της 1 ης Δ.Ε. (ΕΜΑΚ και ΧΥΤΥ Χανίων). Έργα επεξεργασίας και αξιοποίησης ΑΣΑ Σχετικά με τα έργα επεξεργασίας και αξιοποίησης ΑΣΑ, στην εγκριτική απόφαση ΠΕΣΔΑΚ για το μεταβατικό στάδιο προβλέπονται τα έργα και δράσεις, όπως παρουσιάζονται στον Πίνακα 7-1, όπου σημειώνεται και η υλοποίησή τους ή μη. ΕΜΠ Δεκέμβριος

4 Πίνακας 7-1: Πορεία υλοποίησης ΠΕΣΔΑ 2006 Στάδιο Νομός ΔΕ Δήμοι Προτεινόμενες δράσεις βάσει ΠΕΣΔΑ 2006 Πορεία (Δεκ. 2010) Έως και 2010 Μεταβατικό Στάδιο Χανίων 1η 2η Δήμοι Χανίων, Ακρωτηρίου, Σούδας, Ελ. Βενιζέλου, Βάμου, Κρυονερίδας, Φρε, Γεωργιουπόλεως, Κεραμείων, Θερίσου, Ν. Κυδωνίας, Πλατανιά, Βουκολίων, Μυθήμνης, Κισσάμου, Κολυμπαρίου, Μουσούρων, Ινναχωρίου, Αρμένων Κανδάνου και Κοιν. Ασή Γωνιάς Δήμοι Πελεκάνου και Ανατολικού Σελίνου Συνέχιση λειτουργίας της μονάδας ΕΜΑΚ στην οποία ανακτώνται και ανακυκλώσιμα Ενίσχυση του Προγράμματος ΔσΠ και περαιτέρω επεξεργασία στην υφιστάμενη EΜΑΚ Μονάδα επεξεργασίας γεωργικών αποβλήτων στην Κουντούρα (Δ. Πελεκάνου) Κατασκευάζεται ο ΣΜΑ Χανίων που αρχικά μεταφορτώνονται τα ΣΑ των Δήμων Χανίων, Ακρωτηρίου, Σούδας, Ελ. Βενιζέλου, Βάμου, Κρυονερίδας, Φρε, Γεωργιουπόλεως, Κεραμείων, Θερίσου, Ν. Κυδωνίας, Αρμένων και Μουσούρων Κατασκευάζεται ο ΣΜΑ Βουκολίων στον οποίο αρχικά οδηγούνται τα ΣΑ των Δήμων Πλατανιά, Βουκολίων, Κανδάνου, Κολυμπαρίου, Μυθήμνης, Κισσάμου, Ινναχωρίου Διατηρείται στη φάση αυτή, μέχρι εξάντλησής του, ο ΧΥΤΑ Πελεκάνου (*) Χ Χ Χ 3η Δήμος Σφακίων Θα εξυπηρετείται από το ΧΥΤΑ Σφακίων (**) 4η Κοινότητα Γαύδου Κατασκευάζεται ΧΥΤΑ με προδιαγραφές ΧΥΤΑ απομονωμένων περιοχών Χ Ρεθύμνης 5η Όλοι οι Δήμοι του Νομού Ρεθύμνου Εξυπηρετείται από τον υπό επέκταση ΧΥΤΑ Αμαρίου Προγράμματα ΔσΠ και περαιτέρω επεξεργασίας στη EΜΑΚ του Ν. Χανίων Ορισμένοι Δήμοι : Έχει ολοκληρωθεί Χ : Δεν έχει ολοκληρωθεί (*): Η μονάδα δεν έχει φτάσει τη δυναμικότητα των τόνων ανά έτος (**): Τον Ιούνιο του 2010 ο ΧΥΤΑ Σφακίων έκλεισε και τα ΑΣΑ του Δ. Σφακίων οδεύουν στην ΟΕΔΑ Χανίων (1 η ΔΕ) ΕΜΠ Δεκέμβριος

5 Πίνακας 7-1: Πορεία υλοποίησης ΠΕΣΔΑ 2006 (συνέχεια) Στάδιο Νομός ΔΕ Δήμοι Προτεινόμενες δράσεις βάσει ΠΕΣΔΑ 2006 Πορεία (Δεκ. 2010) Προεπεξεργασία στη μονάδα Ηρακλείου τ/έτος Ορισμένοι Δήμοι Για 6η έως και 10η ΔΕ ΔσΠ & 1 ΚΔΑΥ: ΚΔΑΥ Ηρακλείου Μονάδα επεξεργασίας γεωργικών αποβλήτων στη Μεσσαρά Χ 6η Δήμοι Τυλίσου Γαζίου, Ηρακλείου, Ν. Αλικαρνασσού, Κρούσωνα, Παλιανής και Γοργολαίνη Θα εξυπηρετείται από το νέο κύτταρο ταφής που θα κατασκευαστεί στους Πέρα Γαλήνους. Τα απορρίμματα των Δήμων Ηρακλείου, Γαζίου και Ν. Αλικαρνασσού μεταφέρονται στο νέο κύτταρο μετά από μεταφόρτωση στο ΣΜΑ Ηρακλείου Έως και 2010 Μεταβατικό Στάδιο Ηρακλείου 7η 8η 9η Δήμοι Τυμπακίου, Μοιρών, Ζαρού, Ρούβα, Γόρτυνας, Αστερουσίων, Αγ. Βαρβάρας & Κόφινα Δήμοι Ν. Καζαντζάκη, Θραψανού, Επισκοπής, Τεμένους και Αρχανών Θα καλύπτεται από το νέο ΧΥΤΑ που θα κατασκευαστεί στην περιοχή της Μεσσαράς Θα εξυπηρετούνται από τον υφιστάμενο ΧΥΤΑ Καζαντζάκη ο οποίος είναι υπό επέκταση Δήμοι Χερσονήσου, Θα εξυπηρετούνται από τον υφιστάμενο ΧΥΤΑ Μαλίων, Γουβών και Χερσονήσου ο οποίος είναι υπό επέκταση Καστελίου Χ 10η Δήμος Βιάννου και Αρκαλοχωρίου Θα εξυπηρετούνται από τον υφιστάμενο ΧΥΤΑ Βιάννου ο οποίος είναι υπό επέκταση Εν μέρει Μονάδα επεξεργασίας γεωργικών αποβλήτων Χ Λασιθίου Για 11η έως και 12η ΔΕ Προγράμματα ΔσΠ και περαιτέρω επεξεργασία, εξυπηρέτηση από το ΚΔΑΥ Ηρακλείου 11η Δήμοι Νεάπολης, Αγ. Νικολάου, Οροπεδίου Λασιθίου, Ιεράπετρας Θα εξυπηρετούνται από τον υφιστάμενο ΧΥΤΑ Αγ. Νικολάου ο οποίος είναι υπό επέκταση και από το ΣΜΑ Ιεράπετρας Ορισμένοι Δήμοι Εν μέρει 12η Δήμοι Σητείας, Ιτάνου, Μακρύ Γιαλού, Λεύκης Θα εξυπηρετούνται από τον υφιστάμενο ΧΥΤΑ Σητείας που βρίσκεται υπό εκσυγχρονισμό ΕΜΠ Δεκέμβριος

6 Για το τελικό στάδιο προβλέπονταν τα ακόλουθα έργα ανά Δ.Ε. 1 η ΔΕ: Το σύνολο των Δήμων του Νομού Χανίων πλην του Δήμου Σφακίων και της Κοινότητας Γαύδου Συνέχιση λειτουργίας της μονάδας ΕΜΑΚ/ΧΥΤΥ στην οποία ανακτώνται και ανακυκλώσιμα Συνέχιση λειτουργίας της Μονάδας επεξεργασίας γεωργικών αποβλήτων στην Κοντούρα Προβλέπεται η κατασκευή ενός (1) ακόμη ΣΜΑ στον υφιστάμενο χώρο του ΧΥΤΑ Πελεκάνου, στον οποίο μεταφορτώνονται τα απορρίμματα των Δήμων Πελεκάνου και Ανατ. Σελίνου Οι υφιστάμενοι ΣΜΑ από το μεταβατικό στάδιο διατηρούνται ως έχουν 2 η ΔΕ: Δήμος Σφακίων, Ν. Χανίων Θα εξυπηρετείται από το ΧΥΤΑ Σφακίων 3 η ΔΕ: Κοινότητα Γαύδου, Ν. Χανίων Θα εξυπηρετείται από το ΧΥΤΑ Γαύδου 4 η ΔΕ: Το σύνολο των Δήμων του Ν. Ρεθύμνου και Ν. Ηρακλείου καθώς και οι Δήμοι Οροπέδιου Λασιθίου, Αγ. Νικολάου, Νεάπολης, Ιεράπετρας (Ν. Λασιθίου) Εξυπηρέτηση από 1 Μονάδα Επεξεργασίας με στόχο την ενεργειακή αξιοποίηση: τ/έτος με τελική διάθεση σε ΧΥΤΥ Συνέχιση λειτουργίας της Μονάδας επεξεργασίας γεωργικών αποβλήτων στη Μεσσαρά Συνέχιση της προεπεξεργασίας στη μονάδα Ηρακλείου Συνέχιση Προγραμμάτων ΔσΠ & λειτουργίας ΚΔΑΥ Ηρακλείου Συνέχιση λειτουργίας μονάδας επεξεργασίας γεωργικών υπολειμμάτων & του ΣΜΑ στην Ιεράπετρα Θα κατασκευαστούν πέντε (5) νέοι ΣΜΑ, οι τέσσερις (4) από τους οποίους στις εγκαταστάσεις πιθανώς των υφιστάμενων ΧΥΤΑ Καζαντζάκη, Χερσονήσου, Βιάνου, Αγ. Νικολάου. Οι Δήμοι που εξυπηρετούνται από τους ΣΜΑ αυτούς είναι αυτοί που εξυπηρετούνταν από τον αντίστοιχο ΧΥΤΑ. Ο ΣΜΑ Ιεράπετρας εξακολουθεί να καλύπτει το Δ. Ιεράπετρας και τα προς ανακύκλωση υλικά της 5ης Δ.Ε. Ο Νομός Ρεθύμνου εξυπηρετείται από κεντρικό ΣΜΑ, στον οποίο μεταφορτώνονται αρχικά τα απορρίμματα του Νομού. Οι ΣΜΑ αυτοί και οι υφιστάμενοι θα οδηγούν τα ΣΑ στη νέα μονάδα επεξεργασίας ΕΜΠ Δεκέμβριος

7 5 η ΔΕ: Δήμοι Ιτάνου, Σητείας, Μακρύ Γιαλού, Λεύκης (Ν. Λασιθίου) θα εξυπηρετούνται από το ΧΥΤΑ Σητείας, και μέσω προγράμματος ΔσΠ αποβλήτων συσκευασίας από το ΚΔΑΥ Ηρακλείου Προβλήματα κατά την υλοποίηση του εγκεκριμένου ΠΕΣΔΑ Ο ΠΕΣΔΑ στην Κρήτη δεν έχει υλοποιηθεί, γεγονός που κυρίως οφείλεται στο ότι δεν κατασκευάστηκε η προβλεπόμενη κεντρική μονάδα ενεργειακής αξιοποίησης. Ωστόσο, έχουν πραγματοποιηθεί ορισμένα έργα και δράσεις όπως αποκαταστάσεις ΧΑΔΑ, επεκτάσεις ΧΥΤΑ, η αδειοδότηση, κατασκευή και λειτουργία της μονάδας προεπεξεργασίας του Ηρακλείου, η αδειοδότηση, κατασκευή και λειτουργία του ΧΥΤΑ Πέρα Γαλήνων, η επέκταση της ανακύκλωσης συσκευασιών στο μεγαλύτερο μέρος της Περιφέρειας και η κατασκευή και λειτουργία του Κέντρου Διαλογής και Ανακύκλωσης Υλικών στο Ηράκλειο Έργα ασφαλούς διάθεσης Αναφορικά με τα υφιστάμενα έργα ασφαλούς διάθεσης και σε συνάρτηση με τα όσα προβλέπονταν στον εγκεκριμένο ΠΕΣΔΑ ισχύουν τα ακόλουθα: 1. ΧΥΤΥ Κορακιάς Ακρωτηρίου, Θέση: Κορακιά, Δ.Δ. Μουζουρά, Δ. Ακρωτηρίου, Ν. Χανίων, Φορέας Λειτουργίας: ΔΕΔΙΣΑ Ο εν λόγω ΧΥΤΥ είχε σχεδιαστεί για να υποδέχεται σύμμεικτα ΑΣΑ πριν την έναρξη λειτουργίας του ΕΜΑΚ και που σύμφωνα με τον ΠΕΣΔΑ 2006 προβλεπόταν να εξυπηρετεί την 1 η ΔΕ. Σήμερα υποδέχεται το υπόλειμμα της επεξεργασίας του ΕΜΑΚ καθώς και τα σύμμεικτα ΑΣΑ που δεν επεξεργάζεται το ΕΜΑΚ, από τους Δήμους Χανίων, Ακρωτηρίου, Βάμου, Βουκολίων, Γεωργιουπόλεως, Ελευθερίου Βενιζέλου, Θερίσσου, Ινναχωρίου, Καντάνου, Κεραμιών, Κισσάμου, Κολυμβαρίου, Κρυονερίδας, Μουσούρων, Μυθήμνης, Νέας Κυδωνίας, Πλατανιά, Σούδας, Φρε ενώ πρόσφατα το ΕΜΑΚ υποδέχθηκε και τα ΑΣΑ του Δήμου Σφακίων και της Κοινότητας Ασή Γωνιάς. Ο εκτιμώμενος χρόνος ζωής είναι 2 έτη. 2. ΧΥΤΑ Πελεκάνου, Θέση: Άσπρος Πόρος, Δ.Δ. Σκλαβοπούλας, Δ. Πελεκάνου, Ν. Χανίων, Φορέας Λειτουργίας: ΔΕΥΑΚΑ Σελίνου Ο εν λόγω ΧΥΤΑ προβλεπόταν να εξυπηρετήσει τους Δήμους Πελεκάνου και Ανατολικού Σελίνου (2 η Διαχειριστική Ενότητα) για το μεταβατικό στάδιο, ενώ για το τελικό στάδιο θα μετατρεπόταν σε ΣΜΑ προκειμένου να οδηγηθούν τα απορρίμματα στο ΕΜΑΚ & ΧΥΤΥ Ν. Χανίων. Σήμερα ο ΧΥΤΑ Πελεκάνου λειτουργεί και εξακολουθεί να εξυπηρετεί τους Δήμους της 2 ης ΔΕ του μεταβατικού σταδίου. Οι Περιβαλλοντικοί Όροι (ΠΟ) του ΧΥΤΑ έχουν λήξει από το Ο εκτιμώμενος χρόνος ζωής είναι 1 έτος. ΕΜΠ Δεκέμβριος

8 3. ΧΥΤΑ Αμαρίου, Θέση: Κουλέ Μασχαλιά, Δ.Δ. Καλογέρου, Δ. Σιβρίτου, Ν. Ρεθύμνης, Φορέας Λειτουργίας: ΑΜΑΡΙ ΑΕ. Ο εν λόγω ΧΥΤΑ προβλεπόταν να εξυπηρετήσει όλους τους Δήμους του Ν. Ρεθύμνης (5 η Διαχειριστική Ενότητα) για το μεταβατικό στάδιο, ενώ για το τελικό στάδιο θα μετατρεπόταν σε ΣΜΑ προκειμένου να οδηγηθούν τα απορρίμματα στην κεντρική μονάδα επεξεργασίας. Σήμερα ο ΧΥΤΑ Αμαρίου είναι σε λειτουργία και εξυπηρετεί όλους τους Δήμους του Ν. Ρεθύμνης. Η λειτουργία πραγματοποιείται στο νέο κύτταρο που αποτελεί επέκταση του παλαιού. Η ΑΜΑΡΙ ΑΕ έχει υποβάλλει αίτημα στην ΠΕ.ΧΩ για ανανέωση ΠΟ, επέκταση νέου κυττάρου και προσθήκη μονάδας επεξεργασίας. Ο εκτιμώμενος χρόνος ζωής είναι 10 μήνες. 4. ΧΥΤΑ Πέρα Γαλήνων, Πέρα Γαλήνοι, Δ. Γαζίου, Ν. Ηρακλείου, Φορέας Λειτουργίας: ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΑΕ (μέχρι κορεσμού του νέου κυττάρου) Ο εν λόγω ΧΥΤΑ προβλεπόταν να εξυπηρετήσει την 6 η Διαχειριστική Ενότητα για το μεταβατικό στάδιο, ενώ για το τελικό στάδιο προβλεπόταν η αποκατάσταση και μεταφροντίδα του. Το Μάιο του 2009, στο πλαίσιο εναρμόνισης του εγκεκριμένου ΠΕΣΔΑΚ με έργα και δραστηριότητες που συμβάλουν στην επίτευξη των στόχων του, πραγματοποιήθηκε συνένωση της 6 ης και 7 ης ΔΕ με σκοπό οι ΟΤΑ που ανήκουν στις παραπάνω ενότητες να εξυπηρετηθούν από το ΧΥΤΑ των Πέρα Γαλήνων. Σήμερα, ο ΧΥΤΑ Πέρα Γαλήνων λειτουργεί και εξυπηρετεί τους Δήμους της 6 ης και 7 ης ΔΕ του μεταβατικού σταδίου. Ο εκτιμώμενος χρόνος ζωής είναι 7 μήνες και στην παρούσα φάση εκπονείται Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) για επέκταση. 5. ΧΥΤΑ Νίκου Καζαντζάκη, Θέση: Ρημάμπελα, Δ.Δ. Μεταξοχωρίου, Δήμος Ν. Καζαντζάκη, Ν. Ηρακλείου, Φορέας Λειτουργίας: Σύνδεσμος Διαχείρισης Περιβάλλοντος Δήμων Ν. Καζαντζάκη, Αρχανών, Τεμένους Ο εν λόγω ΧΥΤΑ προβλεπόταν να εξυπηρετήσει την 8 η ΔΕ για το μεταβατικό στάδιο, ενώ για το τελικό στάδιο ενδεχομένως θα μετατρεπόταν σε ΣΜΑ προκειμένου να οδηγηθούν τα απορρίμματα στην κεντρική μονάδα επεξεργασίας. Σήμερα, ο ΧΥΤΑ Ν. Καζαντζάκη λειτουργεί και εξυπηρετεί τους Δήμους της 8 ης ΔΕ του μεταβατικού σταδίου εκτός από το Θραψανό. Ο εκτιμώμενος χρόνος ζωής είναι 4 έτη. 6. ΧΥΤΑ Χερσονήσου, Θέση: Πυργιά, Δ.Δ. Ποταμιών, Δ. Χερσονήσου, Ν. Ηρακλείου, Φορέας Λειτουργίας: ΦοΔΣΑ Βόρειας Πεδιάδας ΑΕ ΟΤΑ Ο εν λόγω ΧΥΤΑ προβλεπόταν να εξυπηρετήσει την 9 η ΔΕ για το μεταβατικό στάδιο, ενώ για το τελικό στάδιο ενδεχομένως θα μετατρεπόταν σε ΣΜΑ προκειμένου να οδηγηθούν τα απορρίμματα στην κεντρική μονάδα επεξεργασίας. Σήμερα, ο ΧΥΤΑ Χερσονήσου λειτουργεί και εξυπηρετεί του Δήμους της 9 ης ΔΕ του μεταβατικού σταδίου. Ο εκτιμώμενος χρόνος ζωής είναι 2,5-3 έτη. ΕΜΠ Δεκέμβριος

9 7. ΧΥΤΑ Βιάννου, Θέση: Μεσοδόκι, Δ.Δ. Άνω Βιάννου, Δήμος Βιάννου Πυργιά, Ν. Ηρακλείου, Φορέας Λειτουργίας: Δήμος Βιάννου Ο εν λόγω ΧΥΤΑ προβλεπόταν να εξυπηρετήσει τη 10 η ΔΕ (Δήμοι Βιάννου και Αρκαλοχωρίου) για το μεταβατικό στάδιο, ενώ για το τελικό στάδιο ενδεχομένως θα μετατρεπόταν σε ΣΜΑ προκειμένου να οδηγηθούν τα απορρίμματα στην κεντρική μονάδα επεξεργασίας. Σήμερα, ο ΧΥΤΑ Βιάννου λειτουργεί και εξυπηρετεί το Δ. Βιάννου. Σημειώνεται ότι εν λόγω ΧΥΤΑ βρίσκεται σε περιοχή που ανήκει στο Δίκτυο Natura και δεν έχει άδεια διάθεσης και λειτουργίας. Εφόσον δεν λάβει τις προβλεπόμενες άδειες, προτείνεται να εξυπηρετείται πλέον από το ΧΥΤΑ Χερσονήσου. 8. ΧΥΤΑ Αγ. Νικολάου, Θέση: Κερατίδια, Δ.Δ. Λιμνών, Δήμος Αγίου Νικολάου, Ν. Λασιθίου, Φορέας Λειτουργίας: Δήμος Αγίου Νικολάου Ο εν λόγω ΧΥΤΑ προβλεπόταν να εξυπηρετήσει την 11 η ΔΕ για το μεταβατικό στάδιο, ενώ για το τελικό στάδιο ενδεχομένως θα μετατρεπόταν σε ΣΜΑ προκειμένου να οδηγηθούν τα απορρίμματα στην κεντρική μονάδα επεξεργασίας. Σήμερα, ο ΧΥΤΑ Αγίου Νικολάου λειτουργεί και εξυπηρετεί όλους τους δήμους της 11 ης ΔΕ (του μεταβατικού σταδίου) εκτός από το Δ. Ιεράπετρας. Ο εκτιμώμενος χρόνος ζωής είναι 3 έτη. 9. ΧΥΤΑ Σητείας, Θέση: Παναγιά, Δ.Δ. Ρούσσα Εκκλησιά, Δήμος Σητείας, Ν. Λασιθίου, Φορέας Λειτουργίας: Δήμος Σητείας Ο εν λόγω ΧΥΤΑ προβλεπόταν να εξυπηρετήσει την 12 η ΔΕ για το μεταβατικό στάδιο και για το τελικό στάδιο την 5 η ΔΕ, η οποία περιλαμβάνει τους ίδιους Δήμους με τη 12 η ΔΕ του μεταβατικού. Σήμερα, ο ΧΥΤΑ Σητείας λειτουργεί και εξυπηρετεί όλους τους δήμους της 12 ης ΔΕ (του μεταβατικού σταδίου). Με την αρ. πρ. 7481/ ΑΕΠΟ έγινε η ανανέωση των ΠΟ του εν λόγω ΧΥΤΑ, στην οποία και συμπεριλήφθηκε το έργο του ΣΜΑ. Στη συνέχεια, υποβλήθηκε το αίτημα για επέκταση του ΧΥΤΑ με προσθήκη νέου κυττάρου για το οποίο έχει εγκριθεί η Προκαταρκτική Περιβαλλοντική Εκτίμηση και Αξιολόγηση (ΠΠΕΑ) και έχει εκπονηθεί ΜΠΕ και είναι υπό αξιολόγηση. Στον ακόλουθο πίνακα δίνονται συγκεντρωτικά στοιχεία σχετικά με την εναπομένουσα διάρκειας ζωής των υφιστάμενων ΧΥΤΑ της Περιφέρειας Κρήτης. ΕΜΠ Δεκέμβριος

10 Πίνακας 7-2: Εναπομένουσα διάρκεια ζωής υφιστάμενων ΧΥΤΑ στην Περιφέρεια Κρήτης Νομός Α/Α Ονομασία Εναπομένουσα διάρκεια ζωής Χανίων 1. Κορακιάς Ακρωτηρίου 2 έτη 2. Πελεκάνου 1 έτος Ρεθύμνης 3. Αμαρίου 10 μήνες 4. Πέρα Γαληνών 7 μήνες Ηρακλείου 5. Χερσονήσου 2,5 3 έτη 6. Ν. Καζαντζάκη 4 έτη (*) 7. Βιάννου 1 έτος Λασιθίου 8. Αγ. Νικολάου 3 έτη 9. Σητείας 1,5 έτος (*) Εκτίμηση της ομάδας μελέτης βάσει στοιχείων του ΦοΔΣΑ και της ΠΕ.ΧΩ. Κρήτης Έργα επεξεργασίας Το έργα επεξεργασίας στην Περιφέρεια Κρήτης είναι: 1. Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης και Κομποστοποίησης (ΕΜΑΚ) Χανίων Το ΕΜΑΚ Χανίων άρχισε να λειτουργεί το Η τεχνολογία του ΕΜΑΚ περιλαμβάνει μηχανική διαλογή (με μηχανολογικό εξοπλισμό και χειροδιαλογή) για την ανάκτηση ανακυκλώσιμων (μέταλλα, χαρτί, γυαλί) και επεξεργασία του οργανικού των ΑΣΑ με την τεχνολογία της αερόβιας κομποστοποίησης-κομποστοποίησης. Τα υπολείμματα του εργοστασίου οδηγούνται στον παρακείμενο ΧΥΤΥ. Το ΕΜΑΚ σχεδιάστηκε με ονομαστική δυναμικότητα t σύμμεικτα ΑΣΑ ετησίως. Όμως, η λειτουργία του στην πράξη έχει διαφοροποιηθεί και δέχεται τόσο προδιαλεγμένα ανακυκλώσιμα υλικά από το ρεύμα του «μπλε» κάδου, όσο και σύμμεικτα ΑΣΑ. Τυπικά στο ΕΜΑΚ εισέρχονται περί τους t απόβλητα, εκ των οποίων τα αποτελούν τα ανακυκλώσιμα και τα υπόλοιπα αποτελούν τα σύμμεικτα ΑΣΑ. Το υπόλοιπο των παραγόμενων απορριμμάτων (σύνολο παραγωγής ΑΣΑ στο νομό αυτή τη στιγμή περίπου t) οδηγείται στο ΧΥΤΥ. 2. Μονάδα προεπεξεργασίας απορριμμάτων στο Ν. Ηρακλείου Η μονάδα προεπεξεργασίας απορριμμάτων είναι εγκατεστημένη σε γήπεδο έκτασης περίπου 16 στρεμμάτων εντός των ορίων του Δ. Νέας Αλικαρνασσού και λειτουργεί από το Δεκέμβριο του Η κατασκευή του έργου πραγματοποιήθηκε από τη ΜΕΣΟΓΕΙΟ στα πλαίσια της ΕΜΠ Δεκέμβριος

11 σύμβασης που έχει υπογράψει με τον ΕΣΔΑΚ με χρηματοδότηση από το Ταμείο Συνοχής. Στις υποχρεώσεις της εταιρείας είναι και η δοκιμαστική λειτουργία της μονάδας για 1 έτος και η κανονική λειτουργία για 3 έτη. Με την πάροδο αυτού του χρονικού διαστήματος ο ΕΣΔΑΚ θα αναλάβει τη λειτουργία της εν λόγω μονάδας. Πρόκειται για μονάδα βιοξήρανσης με δυναμικότητα τόνων ετησίως που σχεδιάστηκε για εξυπηρετούμενο πληθυσμό Σήμερα, η μονάδα εξυπηρετεί τους Δήμους Ηρακλείου και Νέας Αλικαρνασσού. Η διαδικασία περιλαμβάνει τα ακόλουθα στάδια: (α) υποδοχή, (β) τεμαχισμό, (γ) αερόβια διαδικασία (βιοξήρανση) σε χώρους ελεγχόμενου εξαερισμού, (δ) εξαγωγή στο χώρο δεματοποίησης, (ε) απομάκρυνση των μετάλλων που περιέχουν σίδηρο και (στ) δεματοποίηση του βιοξηραμένου υλικού. Με τον τρόπο αυτό παράγεται τελικό δεματοποιημένο υλικό, τουλάχιστον 25% μειωμένο σε υγρασία και σταθεροποιημένο, ενώ ταυτόχρονα έχει ανακτηθεί το ρεύμα των μετάλλων. Στην παρούσα φάση το υπόλειμμα της βιοξήρανσης που έχει δεματοποιηθεί οδηγείται εν τέλει στο ΧΥΤΑ Πέρα Γαλήνων, ενώ ανακτάται και μικρή ποσότητα μετάλλων. 3. Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών Το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) εξυπηρετεί τους ΟΤΑ των νομών Ηρακλείου και Λασιθίου. Έχει κατασκευαστεί σε έκταση 8,5 στρεμμάτων εντός των ορίων του Δ. Νέας Αλικαρνασσού και η εγκατάσταση είναι όμορη με αυτή της μονάδας προεπεξεργασίας (θέση «Μάντρα»). Η μονάδα αυτή υλοποιήθηκε στο πλαίσιο υπογραφείσας σύμβασης συνεργασίας μεταξύ της ΕΕΑΑ, του Δ. Ηρακλείου και του ΕΣΔΑΚ. Η ΕΕΑΑ είναι ο υπεύθυνος φορέας για τη λειτουργία της εγκατάστασης του ΚΔΑΥ Ηρακλείου. Από την 1 η Μαΐου 2010 η ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΕ λειτουργεί το Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών Ηρακλείου (ΚΔΑΥ) στα πλαίσια της σύμβασης που έχει υπογράψει με την Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης ΑΕ. Ο σχεδιασμός του ΚΔΑΥ έγινε για ημερήσια υποδοχή 120 τόνων ανακυκλώσιμων. Στην παρούσα φάση, εξυπηρετεί τους Δήμους Ηρακλείου, Ν. Αλικαρνασσού, Γαζίου, Αρκαλοχωρίου, Βιάννου, Αστερούσιων, Γουβών, Μαλλίων, Χερσονήσου, Καστελίου, Ζαρού, Ρουβά, Γοργολαϊνης, Παλιανής, Κρουσώνα, Τυλίσσου, Αγ. Βαρβάρας, Καζαντζάκη, Αρχανών, Επισκοπής, Θραψανού, Τεμένους, Τυμπακίου, Μοιρών, Κόφινα και Γόρτυνας του Ν. Ηρακλείου και τους Δήμους Αγ. Νικολάου, Νεάπολης, Σητείας, Ιεράπετρας, Ιτάνου και Λεύκης του Νομούς Λασιθίου. Στο ΚΔΑΥ πραγματοποιούνται τα ακόλουθα: (α) υποδοχή υλικών, (β) προδιαλογή ογκωδών (χειροδιαλογή), (γ) διαχωρισμός ανακυκλώσιμων συσκευασιών μικρών και μεγάλων διατομών καθώς και πολύ μικρών διατομών (οι οποίες οδηγούνται κατευθείαν στο υπόλειμμα) μέσω τυμπάνου κοσκινίσματος, (δ) χειροδιαλογή σε δυο ταινίες, συσκευασιών μικρών και μεγάλων διατομών και απομάκρυνση μετάλλων με μαγνήτη, (ε) εξαγωγή ανακυκλώσιμων υλικών σε ΕΜΠ Δεκέμβριος

12 διαφορετικές κατηγορίες στο χώρο δεματοποίησης, (στ) δεματοποίηση των υλικών, (ζ) προσωρινή αποθήκευση και (η) φόρτωση των υλικών σε φορτηγά και απομάκρυνση από το ΚΔΑΥ. Κατά την παραγωγική διαδικασία διαχωρίζονται τα εξής δευτερογενή υλικά: ανάμεικτο χαρτί, χαρτόνι, PET, φίλμ PE, Tetrapack, HDPE, PP-PS, σίδηρος, αλουμίνιο, γυαλί και ανάμεικτο πλαστικό Έργα αποκατάστασης Η διακοπή λειτουργίας και η αποκατάσταση των Χώρων Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων (ΧΑΔΑ) αποτέλεσε έναν από τους βασικούς άξονες δράσεις του ΠΕΣΔΑ Κρήτης. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την ενότητα Η «Παύση Λειτουργίας Αποκατάσταση χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης αποβλήτων (ΧΑΔΑ)» της εγκριτικής απόφασης προβλέπονταν τα ακόλουθα: Στην Περιφέρεια Κρήτης υφίσταται μεγάλος αριθμός ΧΑΔΑ ενεργών και ανενεργών. Μέχρι σήμερα έχουν καταγραφεί 125 ΧΑΔΑ (76 ενεργοί και 49 ανενεργοί). Στην ενότητα παρουσιάζεται ο πίνακας με τίτλο «Αριθμός Βαθμός επικινδυνότητας Κόστος αποκατάστασης» διορθωμένος ως προς την κατώτατη κατηγορία επικινδυνότητας μικρότερης από 35%. Οι άμεσες αναγκαίες δράσεις είναι: Σύνταξη Τεχνικών Μελετών Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης (με ευθύνη των ΦοΔΣΑ ή των ΟΤΑ) και ολοκλήρωση της διαδικασίας με έκδοση Απόφασης Νομάρχη για παύση λειτουργίας των ΧΑΔΑ, έκδοσης αδειών αποκατάστασης (από τη ΔΙΠΕΧΩ Κρήτης) με καθορισμό των απαραίτητων έργων για την προστασία του περιβάλλοντος, έγκρισης των οριστικών μελετών και Τευχών Δημοπράτησης. Εκτέλεση εργασιών αποκατάστασης από τους ίδιους τους Δήμους για χώρους που συγκεντρώνουν χαμηλό βαθμό επικινδυνότητας (κάτω από 35) και δεν έχει διασφαλισθεί η χρηματοδότηση τους. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα ώστε οι αποκαταστάσεις θα πρέπει να συσχετιστούν, με τις υφιστάμενες ή προβλεπόμενες χρήσεις γης και τις ιδιαιτερότητες της περιοχής όπου βρίσκονται. Όπως αναφέρεται και ανωτέρω, στην Περιφέρεια Κρήτης σύμφωνα με τον εγκεκριμένο ΠΕΣΔΑ και όπως είχε προκύψει από την απογραφή του ΥΠΕΧΩΔΕ (2005) υπήρχαν 125 ΧΑΔΑ (Πίνακας 7-3). Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται οι ενεργοί, ανενεργοί και αποκατεστημένοι ΧΑΔΑ στους Νομούς της Περιφέρειας Κρήτης, που υπήρχαν σύμφωνα με τον προγενέστερο ΠΕΣΔΑ (έτος 2006). ΕΜΠ Δεκέμβριος

13 Πίνακας 7-3: ΧΑΔΑ ανά Νομό για τους οποίους ήταν απαραίτητη η διακοπή λειτουργίας και η αποκατάστασή τους βάσει του εγκεκριμένου ΠΕΣΔΑ Κρήτης 2006 Περιφέρεια Κρήτης Νομοί Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Απορριμμάτων Ενεργοί (κάλυψη από υφιστάμενο ΧΥΤΑ) Ενεργοί (υπόλοιποι) Ανενεργοί Αποκατεστημένοι Χανίων ΣΥΝΟΛΟ Ρεθύμνου Λασιθίου Ηρακλείου 3 ΣΥΝΟΛΟ Στην Περιφέρεια Κρήτης από τους 125 ΧΑΔΑ που υπήρχαν (σύμφωνα με τον εγκεκριμένο ΠΕΣΔΑ), σήμερα εντοπίζονται τρεις (3) ενεργοί και δύο (2) ανενεργοί. Σύμφωνα με την υπ αριθ. 8137/ επιστολή της Δ/νσης ΠΕ.ΧΩ. Κρήτης προς το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, για τους ανενεργούς ΧΑΔΑ Αρκαλοχωρίου και Ασή Γωνιάς εκπονείται ήδη η οριστική μελέτη. Επιπλέον, έχουν δρομολογηθεί οι απαιτούμενες διαδικασίες για τους υπόλοιπους ενεργούς ΧΑΔΑ (Ν. Γαύδου, Αρμένων και Ιεράπετρας), ούτως ώστε μέχρι το τέλος του 2011, να έχουν αποκατασταθεί στο σύνολο τους. Συγκεκριμένα, για το ΧΑΔΑ Αρμένων έχει εκδοθεί Απόφαση Παύσης Νομάρχη (αρ. πρ / ), έχει εκπονηθεί Τεχνική Μελέτη Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης (ΤΜΠΑ) (αρ. πρ. παραλαβής Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 7385/ ) και αναμένεται άμεσα η έκδοση άδειας. Τα ανωτέρω ισχύουν με επιφύλαξη για το ΧΑΔΑ Ιεράπετρας, ο οποίος λόγω μεγέθους, αν δεν έχει αποκατασταθεί ως τέλος του 2011, θα βρίσκεται σε ολοκλήρωση της αποκατάστασης. Η υφιστάμενη κατάσταση των ΧΑΔΑ της Περιφέρειας Κρήτης παρουσιάζεται συνοπτικά στον πίνακα που ακολουθεί. ΕΜΠ Δεκέμβριος

14 Πίνακας 7-4: Υφιστάμενη κατάσταση ΧΑΔΑ στην Περιφέρεια Κρήτης Ονομασία Θέση Υπεύθυνος Διαχείρισης Β.Ε. 1 Κατάσταση Απόφαση Παύσης Δ.Σ. ή Κ.Σ. Απόφαση Παύσης Νομάρχη ΤΜΠΑ 2 Άδεια Αποκατάστασ ης ΔΙΠΕΧΩ Οριστική Μελέτη Ν. Χανίων 1. Ασή Γωνιάς 2. Γαύδου 3. Αρμένων Σπηλιά, Κοιν. Ασή Γωνιάς Λύδια, Κοινότητα Ν. Γαύδος Μοδακιά, Δ.Δ. Καλυβών Κοινότητα Ασή Γωνιάς 57 Ανενεργός ΝΑΙ, Αρ. πρ. 86/ ΝΑΙ, Αρ. πρ / Κοινότητα Ν. Γαύδος 48 Ενεργός - - Δήμος Αρμένων 40 Ενεργός - Ν. Ηρακλείου ΝΑΙ, Αρ. πρ / ΝΑΙ, Αρ. πρ. παραλαβής Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 6955/ ΝΑΙ, αρ. πρ. παραλαβής Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 6828/ ΝΑΙ, αρ. πρ. παραλαβής Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 7385/ ΝΑΙ, Αρ. πρ. Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 6955/ Ισχύει: Εκπονείται - - Αναμένεται άμεσα - 4. Αρκαλοχωρίου Σαραφαλή Μάντρα, Δ. Αρκαλοχωρίου Δήμος Αρκαλοχωρίου 51 Ανενεργός ΝΑΙ, Αρ. πρ. 46/2010 ΝΑΙ, Αρ. πρ. 1313/10/1773/ ΝΑΙ, Αρ. πρ. παραλαβής Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 7946/ ΝΑΙ, Αρ. πρ. Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 2800/ Ισχύει: Εκπονείται Ν. Λασιθίου 5. Ιεράπετρας Πλατειά Όψη, Δ. Ιεράπετρας Δήμος Ιεράπετρας 55 Ενεργός ΝΑΙ, Αρ. πρ. 76/ Β.Ε.: Βαθμός Επικινδυνότητας ΧΑΔΑ, 2. ΤΜΠΑ: Τεχνική Μελέτη Περιβαλλοντικής Αποκατάστασης ΝΑΙ, Αρ. πρ / ΝΑΙ, Αρ. πρ. παραλαβής Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 1072/ ΝΑΙ, Αρ. πρ. Δ/νση ΠΕ.ΧΩ. 5265/ Ισχύει: Απαιτείται ΕΜΠ Δεκέμβριος

15 7.3. ΜΕΘΟΔΟΙ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΕΡΕΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ Απαιτήσεις του Νομοθετικού Πλαισίου Ο Ρόλος της Επεξεργασίας Η πλειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει προβεί στην υιοθέτηση εναλλακτικών τρόπων διάθεσης και επεξεργασίας των απορριμμάτων τους. Κυρίως μετά το 1999, με την έκδοση της Οδηγίας 99/31 για τον περιορισμό της υγειονομικής ταφής, ιδιαίτερο βάρος έχει δοθεί στην επεξεργασία του συνόλου των αποβλήτων πριν από την ταφή τους. Κάθε ΧΥΤΑ χωρίς επεξεργασία κρίνεται πλέον ως παράνομος σύμφωνα με την Οδηγία 99/31, όπως εναρμονίσθηκε με την ΚΥΑ 29407/3508/2002. Επιπλέον, κάθε ΧΥΤΑ στον οποίο αποτίθενται επεξεργασμένα απόβλητα μετονομάζεται σε ΧΥΤΥ (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων). Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τη χρήση των χωματερών όπως και την ανεξέλεγκτη απόρριψη των αποβλήτων είναι πολλές και σοβαρές: Ρύπανση των επιφανειακών και υπόγειων νερών Ρύπανση των ακτών, των θαλασσών αλλά και άλλων μεγάλων περιοχών Επιδείνωση του φαινομένου του θερμοκηπίου και εν γένει της ρύπανσης της ατμόσφαιρας Πολλαπλοί κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία Άμεσοι κίνδυνοι για τη χερσαία και θαλάσσια πανίδα Αισθητική υποβάθμιση του τοπίου κ.ά. Πυρκαγιές και εκρήξεις Για όλους τους παραπάνω λόγους είναι φανερό ότι η διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να αντιμετωπιστεί με σοβαρότητα και υπευθυνότητα τόσο από την πολιτεία όσο και από τους πολίτες. Μια από τις βασικότερες επιλογές είναι η μείωση των απορριμμάτων η οποία μπορεί να επιτευχθεί με τις τρείς βασικές αρχές που ορίζονται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία: 1) με την αποφυγή παραγωγής τους 2) με την επαναχρησιμοποίηση υλικών και 3) με την ανακύκλωση υλικών. Οι περισσότερες χώρες της ΕΕ αντιμετώπισαν παρόμοιες «κρίσεις των αποβλήτων» μερικές δεκαετίες πριν - και αυτό βοήθησε μερικές να αναλάβουν σημαντικές πρωτοβουλίες με θεαματικά αποτελέσματα, όπως: συνολική μείωση των αποβλήτων προς ταφή ή καύση κατά 50-60% μέσα σε μια δεκαετία, πόλεις χωρίς απόβλητα (που έχουν μειώσει τα απόβλητά τους κατά 70-80%), αξιοποίηση και ανακύκλωση υλικών συσκευασίας κατά 80-96%, συμμετοχή των πολιτών σε προγράμματα αξιοποίησης των οργανικών αποβλήτων σε ποσοστό 98% κ.α. Προγράμματα για αξιοποίηση των οργανικών αποβλήτων (αποφάγια και κλαδέματα) στο σπίτι ή σε επίπεδο πόλης, χωριστή συλλογή χαρτιών, γυαλιών και μετάλλων, περιβαλλοντική διαχείριση επικίνδυνων υλικών, αξιοποίηση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών, ΕΜΠ Δεκέμβριος

16 παραγωγή χρήσιμων προϊόντων από παλιά ελαστικά ή οχήματα, ανακύκλωση (αναγέννηση) χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων, χωριστή συλλογή του λαδιού από την κουζίνα, ειδικά προγράμματα για μπαταρίες και υπολείμματα φαρμάκων και φυτοφαρμάκων είναι πραγματικότητα σήμερα σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Οι εικόνες αυτές είναι ήδη οικείες σε όσους ταξιδεύουν στο εξωτερικό, σε όσους έχουν ζήσει σε άλλες πόλεις έστω και για λίγες βδομάδες ή μήνες. Στην Ευρώπη εφαρμόζεται το σύνολο των διαθέσιμων τεχνολογιών επεξεργασίας. Οι μονάδες Μηχανικής Βιολογικής Επεξεργασίας (ΜΒΕ) ξεπερνούσαν τις 80 το 2005 και είναι πάνω από 100 σήμερα, στο σύνολο της Ευρώπης. Τα απόβλητα που υποβάλλονται σε ΜΒΕ είναι πάνω από 12 εκατομμύρια t/ έτος, δηλαδή σχεδόν τρεις φορές τα απόβλητα όλης της Ελλάδας. Οι μονάδες Ενεργειακής Αξιοποίησης των αποβλήτων, με Θερμική Επεξεργασία, είναι πάνω από 400 πανευρωπαϊκά και επεξεργάζονται σχεδόν 50 εκατομμύρια t σε ετήσια βάση, καλύπτοντας τις ανάγκες 9,5 εκατομμυρίων νοικοκυριών σε ηλεκτρισμό και 2 εκ. νοικοκυριών σε θέρμανση. Στόχος των υπαρχόντων εναλλακτικών μεθόδων επεξεργασίας είναι η ελάττωση του ρυπογόνου φορτίου των απορριμμάτων (όπου αυτό είναι εφικτό), η επαναχρησιμοποίηση όσων υλικών μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν, η ενεργειακή αξιοποίηση του κλάσματος εκείνου των απορριμμάτων που μπορεί να αξιοποιηθεί και η διάθεση του τελικού υπολείμματος (πολύ μικρότερο σε ποσότητα και όγκο σε σχέση με την αρχική ποσότητα του αποβλήτου) σε ΧΥΤΥ. Σύμφωνα με την Οδηγία για τα Απόβλητα (2008/98/ΕΚ) με τον όρο «επεξεργασία» νοούνται οι εργασίες ανάκτησης ή διάθεσης, στις οποίες περιλαμβάνεται η προετοιμασία πριν από την ανάκτηση ή τη διάθεση. Έμφαση στην εν λόγω Οδηγία δίνεται στη χωριστή συλλογή των αποβλήτων: «Για τη διευκόλυνση ή τη βελτίωση της ανάκτησης, τα απόβλητα συλλέγονται χωριστά και, εάν είναι εφικτό από τεχνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής άποψης, δεν αναμιγνύονται με άλλα απόβλητα ή με άλλα υλικά με διαφορετικές ιδιότητες» Η Κεντρική Ιδέα για την Επεξεργασία των Αστικών Στερεών Αποβλήτων Προκειμένου να σχεδιαστεί μια βιώσιμη στρατηγική διαχείρισης των ΑΣΑ (αστικών στερεών αποβλήτων), των αποβλήτων συσκευασίας και των ΒΑΑ (βιοαποδομήσιμων αστικών απορριμμάτων) θα πρέπει να τεθούν οι βασικοί άξονες της πολιτικής της περιφέρειας Κρήτης οι οποίοι θα πρέπει να περιλαμβάνουν τα εξής: - Η πολιτική της Περιφέρειας θα πρέπει να έρχεται σε πλήρη συμφωνία με την ισχύουσα Ελληνική και Ευρωπαϊκή νομοθεσία. ΕΜΠ Δεκέμβριος

17 - Οι στόχοι (ποσοτικοί-ποιοτικοί) της περιφέρειας θα πρέπει να είναι σαφείς και εφικτοί σε όλα τα επίπεδα (κοινωνικό/οικονομικό, χωροταξικό, περιβαλλοντικό,κλπ.). - Οι τεχνολογίες που θα χρησιμοποιηθούν θα πρέπει να συνδυάζουν υψηλό περιβαλλοντικό όφελος με το ελάχιστο δυνατόν κοινωνικό / οικονομικό κόστος. Επιπλέον τα απόβλητα που θα οδηγούνται σε χώρους υγειονομικής ταφής θα πρέπει να είναι ελάχιστα τόσο κατ όγκο όσο και σε επίπεδο μάζας προκειμένου να εξασφαλιστεί η μακροχρόνια βιωσιμότητα αυτών των χώρων. Θα πρέπει να υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της προτεινόμενης στρατηγικής και των πολιτών κάτι που θα πρέπει να εξασφαλιστεί με σωστή ενημέρωση του κοινού από τις αρμόδιες αρχές αλλά και με συμμετοχή του στην όλη προσπάθεια υλοποίησης της στρατηγικής διαχείρισης ΑΣΑ. Αυτό θα εξασφαλιστεί με την υλοποίηση δράσεων όπως η συγκρότηση προγραμμάτων πρόληψης & μείωσης των αποβλήτων και επαναχρησιμοποίησης προϊόντων και υλικών πριν αυτά θεωρηθούν απόβλητα προγραμμάτων περιβαλλοντικής εκπαίδευσης μαθητών προγραμμάτων ενημέρωσης και εκπαίδευσης των πολιτών σε θέματα αειφορικής ή «πράσινης» κατανάλωσης προγραμμάτων ενίσχυσης του εθελοντισμού σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος και ειδικότερα σε θέματα καθαριότητας και διαχείρισης αποβλήτων προγραμμάτων προώθησης της οικιακής κομποστοποίησης (home composting) προγραμμάτων διαλογής στην πηγή Επίσης θα πρέπει να υπάρχει ολοκληρωμένος έλεγχος της πορείας υλοποίησης του στρατηγικού σχεδιασμού διαχείρισης ΑΣΑ προκειμένου να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά του αλλά και να διορθωθούν τυχόν παραλείψεις του, καθώς και προώθηση της οργάνωσης, με την ευθύνη του παραγωγού, ολοκληρωμένων συστημάτων διαχείρισης των άλλων ρευμάτων αποβλήτων, πλην των αστικών: μη επικίνδυνα βιομηχανικά, ελαστικά Αυτοκινήτων, ΑΕΕΚ, ΟΤΚΖ, ΑΗΗΕ, ιλύες ΕΕΛ, επικίνδυνα αστικά στερεά απόβλητα, κ.λπ. Επιπλέον, απαιτείται ουσιαστική συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στους τομείς που παρουσιάζουν επιχειρηματικό ενδιαφέρον Μέθοδοι Μηχανικής-Βιολογικής Επεξεργασίας (ΜΒΕ) 1 Οι συνδυασμένες μονάδες Μηχανικής και Βιολογικής Επεξεργασίας (ΜΒΕ) έχουν τη δυνατότητα επεξεργασίας τόσο σύμμεικτων αστικών στερεών αποβλήτων, όσο και επιλεγμένων ρευμάτων για παραγωγή ανακυκλώσιμων υλικών και ανάλογα με το είδος της 1 Ελληνικής Εταιρείας Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΕΕΔΣΑ)., 2010 [Online] Διαθέσιμο: ΕΜΠ Δεκέμβριος

18 εγκατάστασης να δώσουν ως τελικό προϊόν RDF, SRF ή κόμποστ (compost). Τα τρία στάδια των Μονάδων Μηχανικής - Βιολογικής Επεξεργασίας είναι: Διαχωρισμός υλικών Μηχανικός διαχωρισμός υλικών. Βιολογική επεξεργασία Σταθεροποίηση, μείωση του όγκου των αποβλήτων. Παραγωγή προϊόντων Υλικά επικάλυψης Χ.Υ.Τ.Α., SRF, ανακυκλώσιμα. Η βιολογική επεξεργασία όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, δύναται να είναι αερόβια, αναερόβια ή μέσω βιο-ξήρανσης των αποβλήτων. Κατά τη μηχανική διαλογή και κομποστοποίηση του οργανικού κλάσματος αρχικά διαχωρίζονται μηχανικά τα ρεύματα των αποβλήτων, όπου ανακτώνται ανακυκλώσιμα υλικά. Το οργανικό κλάσμα οδηγείται για αερόβια κομποστοποίηση (παραγωγή εδαφοβελτιωτικού compost), ενώ από μέρος των υπολειμμάτων της μηχανικής διαλογής παράγεται δευτερογενές καύσιμο RDF (Recovered Derived Fuel). Το τελικό προϊόν της διεργασίας κόμποστ μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εδαφοβελτιωτικό στην γεωργία ή σε οικιακό επίπεδο ενώ το δευτερογενές καύσιμο RDF μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ενέργειας (θερμικής ή ηλεκτρικής) με πολλαπλά οφέλη κοινωνικό/οικονομικό επίπεδο. Στη μηχανική διαλογή και αναερόβια χώνευση με ή χωρίς μετα-κομποστοποίηση του οργανικού κλάσματος, αρχικά διαχωρίζονται μηχανικά τα ρεύματα των αποβλήτων, όπου ανακτώνται ανακυκλώσιμα υλικά. Το οργανικό κλάσμα οδηγείται για αναερόβια χώνευση (παραγωγή βιοαερίου) με το χωνευμένο υλικό (digestate) που μένει να οδηγείται για μετακομποστοποίηση (παραγωγή εδαφοβελτιωτικού compost). Από μέρος των υπολειμμάτων της μηχανικής διαλογής παράγεται δευτερογενές καύσιμο RDF (Recovered Derived Fuel). Σε αυτήν την περίπτωση διακρίνονται τρία προϊόντα, τα δύο εκ των οποίων (Βιοαέριο, RDF) χρησιμοποιούνται για την παραγωγή θερμικής και ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ το κόμποστ, όπως στην προηγούμενη περίπτωση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εδαφοβελτιωτικό πρόσθετο στο χώμα. Στη Μηχανική διαλογή και Βιολογική ξήρανση, αρχικά διαχωρίζονται μηχανικά τα ρεύματα των αποβλήτων, όπου ανακτώνται ανακυκλώσιμα υλικά, ενώ τα υπολείμματα που περιέχουν και το οργανικό κλάσμα οδηγούνται για βιολογική ξήρανση, με σκοπό την παραγωγή ενός δευτερογενούς καυσίμου SRF (Solid Recovered Fuel), το οποίο και αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή θερμικής/ηλεκτρικής ενέργειας. Επίσης, σε συστήματα Μηχανικής Διαλογής μπορεί να γίνει διαχωρισμός των ανακυκλώσιμων υλικών και του οργανικού κλάσματος, το οποίο μετά την απομάκρυνση της υγρασίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο ή να οδηγηθεί σε βιολογική επεξεργασία. ΕΜΠ Δεκέμβριος

19 Τα βασικά είδη εγκαταστάσεων μηχανικής και βιολογικής επεξεργασίας και κατά συνέπεια τα παραγόμενα προϊόντα από την επεξεργασία των αποβλήτων συνοψίζονται στον Πίνακας 7-5. Πίνακας 7-5: Τύπος μονάδας επεξεργασίας απορριμμάτων και αντίστοιχο παραγόμενο προϊόν Τύπος Μονάδας Μηχανική επεξεργασία και αερόβια κομποστοποίηση Μηχανική επεξεργασία και αναερόβια χώνευση Μηχανική επεξεργασία αναερόβια χώνευση αερόβια κομποστοποίηση Μηχανική επεξεργασία Βιολογική ξήρανση Μηχανική επεξεργασία Παραγόμενο Προϊόν Ανακυκλώσιμα υλικά (χαρτί κ.α.), RDF, Βιοστεθαροποιημένο υλικό για compost, κάλυψη ΧΥΤΑ ή αποκατάσταση εδαφών Ανακυκλώσιμα, RDF, βιοαέριο, βιο-σταθεροποιημένο απόρριμμα Ανακυκλώσιμα, RDF, βιοαέριο, βιοσταθεροποιημένο απόρριμμα Υλικό για αποκατάσταση εδαφών Ανακυκλώσιμα (μέταλλα) SRF Ανακυκλώσιμα, οργανικό κλάσμα μειωμένης υγρασίας Στην αγορά υπάρχει σημαντικός αριθμός ΜΒΕ. Αυτά τα συστήματα έχουν αναπτυχθεί περισσότερο από μεθόδους θερμικής επεξεργασίας, όπως είναι η πυρόλυση και η αεριοποίηση, μέθοδοι που βασίζονται στο πλάσμα και άλλα καινοτόμα συστήματα, τα οποία, όπως και η ΜΒΕ, υφίστανται στην αγορά ως νέες προσεγγίσεις στην επεξεργασία των αποβλήτων Μηχανική Διαλογή 2,3, 4 Ο τύπος της απαιτούμενης προεπεξεργασίας των αποβλήτων, πριν εισέλθουν στη μονάδα της βιολογικής επεξεργασίας εξαρτάται από το είδος και την καθαρότητα των αποβλήτων. Προκειμένου για ΑΣΑ, οι απαιτούμενες διεργασίες είναι άμεσα συνδεδεμένες με το σύστημα συλλογής. Σε περίπτωση συλλογής σύμμεικτων ΑΣΑ, απαιτούνται πολύπλοκες εγκαταστάσεις μηχανικής διαλογής, για το διαχωρισμό τους κατά είδος με τη βοήθεια μηχανικών και φυσικών μεθόδων. Τα περισσότερα σύγχρονα συστήματα μηχανικής ανάκτησης υλικών από τα ΑΣΑ δεν έχουν δοκιμασθεί αρκετά στην πράξη. Τέτοια συστήματα απαιτούν προχωρημένη τεχνολογία προκειμένου να δώσουν καθαρά προϊόντα. Στην περίπτωση που το οργανικό κλάσμα των ΑΣΑ συλλέγεται χωριστά, με διαλογή στην πηγή, απαιτείται πάλι μια προεπεξεργασία ο βαθμός της οποίας εξαρτάται από την καθαρότητα του συλλεγόμενου υλικού και κατά συνέπεια από την ενεργό συμμετοχή των πολιτών στο πρόγραμμα χωριστής διαλογής. Στην περίπτωση που εφαρμόζεται κάποιο πρόγραμμα διαλογής στην πηγή για άλλο ρεύμα των ΑΣΑ (π.χ. υλικά συσκευασίας), η διεθνής 2 Λοϊζίδου Μ., Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων, ΕΜΠ, Γιδαράκος Ε., Διαχείριση και Επεξεργασία Στερεών Αποβλήτων, Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, Διαχείριση Στερεών Αποβλήτων στην Ελλάδα / Η περίπτωση της Αττικής, 2006 ΕΜΠ Δεκέμβριος

20 εμπειρία έχει δείξει ότι δεν παρατηρείται βελτίωση στην ποιότητα του οργανικού κλάσματος ενώ απαιτούνται περίπου οι ίδιες πολύπλοκες εγκαταστάσεις προεπεξεργασίας όπως και στην περίπτωση συλλογής σύμμεικτων αποβλήτων. Πιο συγκεκριμένα, κατά τη μηχανική διαλογή τα απορρίμματα διαχωρίζονται κατά είδος με μια σειρά μηχανικών και φυσικών μεθόδων. Τα συστήματα ανάκτησης σιδηρούχων υλικών είναι βασισμένα στο μαγνητικό διαχωρισμό. Τα απορρίμματα που περιέχουν τα σιδηρούχα υλικά (scrap) περνούν από μαγνητικούς διαχωριστές, των οποίων οι πιο κοινοί είναι: Ένας ακίνητος ηλεκτρομαγνήτης γύρω από τον οποίο προσαρμόζεται ένας κινούμενος ιμάντας. Μαγνητικές τροχαλίες και τύμπανα. Χρησιμοποιούνται κυρίως ως δεύτερο στάδιο διαχωρισμού, για να συλλέξουν μικρές ποσότητες σιδηρούχων υλικών που ξέφυγαν από το πρώτο στάδιο. Εικόνα 7-1: Μονάδα μαγνητικού διαχωρισμού υλικών Η απλότητα της αρχής λειτουργίας των συστημάτων μαγνητικού διαχωρισμού, η εύκολη προσθήκη τους στις εγκαταστάσεις κατεργασίας απορριμμάτων, καθώς και η εύκολη σχετικά διοχέτευση του σιδηρούχου scrap στην αγορά, έχουν συντελέσει ώστε τα συστήματα αυτά να έχουν δοκιμαστεί αρκετά και επιτυχώς στην πράξη, σε σύγκριση με τα συστήματα μηχανικής ανάκτησης άλλων υλικών. Οι μαγνητικοί διαχωριστές μπορούν εύκολα να προστεθούν στις εγκαταστάσεις όλων των μεθόδων κατεργασίας ή καύσης των απορριμμάτων. Ακόμα εναέρια μαγνητικά συστήματα (διαδικασία scalping) μπορούν να χρησιμοποιηθούν στους χώρους διάθεσης απορριμμάτων, για την εξαγωγή σιδηρούχων υλικών πριν τον τεμαχισμό. Ως προς τα υπόλοιπα υλικά ο βαθμός απόδοσης των μηχανικών συστημάτων εξαρτάται από το σχεδιασμό τους. Υπάρχουν συστήματα με πολύ χαμηλές αποδόσεις αλλά ταυτόχρονα υπάρχουν συστήματα με αρκετά ικανοποιητικές αποδόσεις. Τα κυριότερα στάδια μιας τέτοιας προεπεξεργασίας είναι τα παρακάτω: Κονιορτοποίηση ή τεμαχισμός (pulverisation ή shredding). Αποτελεί συνήθως το πρώτο στάδιο επεξεργασίας. Οι περισσότεροι από τους τεμαχιστές που χρησιμοποιούνται ΕΜΠ Δεκέμβριος