Υφιστάμενη κατάσταση - βασικές προτάσεις για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής

Transcript

1 Υφιστάμενη κατάσταση - βασικές προτάσεις για την αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής Α. Το πλαίσιο Με το ν. 4042/2012 επιχειρήθηκε η ενοποίηση της νομοθεσίας για τη διαχείριση των αποβλήτων (εξαιρούνται ορισμένες ειδικές κατηγορίες αποβλήτων) και ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία η οδηγία 2008/98/ΕΚ. Ο νόμος προβλέπει ότι: Με ευθύνη του ΥΠΕΚΑ, εκπονείται νέο εθνικό σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων (ΕΣΔΑ) και εθνικό στρατηγικό σχέδιο πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων (ΕΣΣΠΔΑ). Με ευθύνη των περιφερειακών φορέων διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΦοΔΣΑ) εκπονούνται τα περιφερειακά σχέδια διαχείρισης στερεών αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ), τα οποία εγκρίνονται από τα αντίστοιχα περιφερειακά συμβούλια, μετά από γνωμοδότηση των αρμόδιων υπηρεσιών του ΥΠΕΚΑ. Τα περιφερειακά συμβούλια επωμίζονται, εκτός της έγκρισης, τον έλεγχο της πορείας υλοποίησης του περιφερειακού σχεδιασμού διαχείρισης των αποβλήτων, στο πλαίσιο του αντίστοιχου εθνικού σχεδιασμού διαχείρισης των αποβλήτων. Σχετικά με τη διαχείριση των στερεών αποβλήτων στις περιφέρειες, θα μπορούσαμε, συνοπτικά, να πούμε ότι: ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των ΠΕΣΔΑ είναι αρμοδιότητα των περιφερειακών ΦοΔΣΑ, η έγκριση και η παρακολούθηση της υλοποίησής τους είναι αρμοδιότητα των περιφερειακών συμβουλίων. Στο επίπεδο αυτό, υπάρχει μια σημαντική παράλειψη: χωρίς αυτό να απαγορεύεται, δεν υπάρχει ρητή πρόβλεψη για την ύπαρξη τοπικών - δημοτικών σχεδίων διαχείρισης στερεών αποβλήτων, κάτι που θα έπρεπε να έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα για την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση. Η εξήγηση βρίσκεται στο γεγονός ότι, μέχρι σήμερα, η πολιτεία ευνοεί τη συγκεντρωτική διαχείριση των αποβλήτων σε σύμμεικτη μορφή, αντί των αποκεντρωμένων δράσεων πρόληψης, επαναχρησιμοποίησης, προδιαλογής και ανάκτησης υλικών στην πηγή. Η υλοποίηση του νέου πλαισίου παρουσιάζει σημαντική υστέρηση, αφού και εδώ το βάρος δόθηκε στις δημοπρατήσεις των έργων ΣΔΙΤ, στη βάση των παλιών σχεδιασμών: Οι περιφερειακοί ΦοΔΣΑ, ενώ έχουν συσταθεί, δεν έχουν αρχίσει να λειτουργούν, με την εξαίρεση λίγων περιφερειών, στις οποίες υπήρχαν αντίστοιχα σχήματα (π.χ. στην Αττική, όπου ο ΕΣΔΚΝΑ έδωσε τη θέση του στον ΕΔΣΝΑ). Τα εθνικά σχέδια (ΕΣΔΑ και ΕΣΣΠΔΑ) δεν έχουν ολοκληρωθεί ακόμη. Τέθηκαν τμηματικά σε μια υποτυπώδη διαβούλευση (Δεκέμβρης Γενάρης 2014) και περιμένουμε την τελική τους εκδοχή. Και εξαιτίας των παραπάνω, δεν έχει ξεκινήσει η επικαιροποίηση - αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ, που χρονολογούνται από την περίοδο Σε ορισμένες περιπτώσεις περιφερειών έχουν υπάρξει επιδερμικές αναθεωρήσεις και αυτές πριν από την ψήφιση του ν. 4042/2012. Με μια εσπευσμένη κίνησή του το ΥΠΕΚΑ ζήτησε, στις 1/4/2014, από τις περιφέρειες και τους περιφερειακούς ΦοΔΣΑ να προχωρήσουν σε αναθεώρηση των ΠΕΣΔΑ και να την ολοκληρώσουν μέχρι τον Οκτώβρη του 2014 (πράγμα ανέφικτο), επιδιώκοντας την τυπική νομιμοποίηση των διαγωνισμών. Ακόμη κι έτσι, όμως, έχει ανοίξει μια περίοδος που προσφέρεται για σημαντικές παρεμβάσεις και αλλαγές στις ακολουθούμενες πολιτικές διαχείρισης των αποβλήτων, η οποία πρέπει να αξιοποιηθεί ανάλογα. Β. Η διαχείριση των αποβλήτων στην Αττική 1. Ο φορέας της διαχείρισης Φορέας διαχείρισης των αποβλήτων της μητροπολιτικής περιφέρειας Αττικής είναι ο ειδικός διαβαθμιδικός σύνδεσμος νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ), που συγκροτήθηκε με την ΥΑ 52546/2011 (ΦΕΚ Β 2854) και διαδέχθηκε τον ΕΣΔΚΝΑ. Είναι ΝΠΔΔ και συγκροτείται από την περιφέρεια

2 και τους δήμους της Αττικής. Διοικείται από 60μελές ΔΣ, με πρόεδρο τον/την εκάστοτε περιφερειάρχη Αττικής ή αντιπεριφερειάρχη, που ορίζεται από αυτόν/ήν. Τα 24 μέλη του ΔΣ ορίζονται από το περιφερειακό συμβούλιο και τα υπόλοιπα 36 από την περιφερειακή ένωση δήμων (ΠΕΔ) Αττικής. Όπως και στις άλλες περιφέρειες, δεν υφίστανται τοπικά - δημοτικά σχέδια διαχείρισης, πέρα από τους κανονισμούς καθαριότητας των δήμων, που δεν μπορούν, όμως, να παίξουν αυτό το ρόλο. Με αποτέλεσμα οι δήμοι να έχουν ελάχιστες ουσιαστικές δράσεις και να περιορίζονται σε έναν τελείως περιφερειακό - περιθωριακό ρόλο. Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των βασικών δράσεων και των υποδομών διαχείρισης των αποβλήτων της περιφέρειας γίνεται μέσω του ΠΕΣΔΑ Αττικής και του ΕΔΣΝΑ. 2. Σύντομο ιστορικό του ΠΕΣΔΑ Αττικής Σε συμπλήρωση και εξειδίκευση της ΚΥΑ /1944/97 (γενικές κατευθύνσεις διαχείρισης και τρόπος εκπόνησης των σχεδιασμών), εκδίδεται η ΚΥΑ 14312/1302/2000. Εδώ έχουμε την πρώτη απόπειρα εκπόνησης ενός πιο συγκεκριμένου εθνικού σχεδιασμού με μέτρα και στόχους, ανά κατηγορία αποβλήτων. Στην ουσία, πρόκειται για την έγκριση και την ενσωμάτωση του περιεχομένου μιας μελέτης, που είχε εκπονηθεί για το σκοπό αυτό. Το σχέδιο αυτό καταγράφει για την Αττική 1 ΧΥΤΑ, 1 ΣΜΑ (υφίστανται) και 2 ΕΜΑΚ (με έγκριση περιβαλλοντικών όρων), ενώ θεωρεί ότι απαιτούνται 1 ΧΥΤΑ, 1 ΕΜΑΚ, 2 ΚΔΑΥ και 5 ΣΜΑ. Με το έγγραφο 48442/ της περιφέρειας Αττικής δημοσιοποιείται η απόφαση του περιφερειακού συμβουλίου ( ), με την οποία εγκρίνεται ο ΠΕΣΔΑ Αττικής - α στάδιο. Η παραπάνω ΚΥΑ 14312/1302 τροποποιείται με την ΚΥΑ 26469/1501/Ε103/2003, ως προς τα στοιχεία της Αττικής, όπου καταγράφονται 1 ΟΕΔΑ, 1 ΣΜΑ (υφίστανται) και 1 ΕΜΑΚ, 1 ΧΥΤΑ, 1 αποτεφρωτήρας νοσοκομειακών αποβλήτων (με ΕΠΟ), ενώ θεωρείται ότι απαιτούνται, συνολικά, 6 ΟΕΔΑ, 5 κεντρικοί ΣΜΑ και (ανάλογα με τις ανάγκες) ένας αριθμός τοπικών ΣΜΑ και ΚΔΑΥ. Με τροπολογία στο ν. 3164/2003 (άρθρο 33), καθορίζονται οι θέσεις των 6 ΟΕΔΑ, που προαναφέρθηκαν, ως εξής: Μαύρο Βουνό Γραμματικού - Τρύπες Πολυδενδρίου (Βορειοανατολική Αττική), Βραγόνι Κερατέας - Λατομείο Κυριακού Κρωπίας (Νοτιοανατολική Αττική) και Σκαλιστήρι Φυλής - Μελετάνι Μάνδρας (Δυτική Αττική). Επίσης, ορίζονται οκτώ θέσεις κεντρικών ΣΜΑ, ως εξής: Σχιστό (λειτουργεί), Ελαιώνας (με ΕΠΟ), Ελληνικό - Άλιμος, Γλυφάδα, ΒΙΠΑ Κηφισιάς, ΒΙΠΑ Χαμομηλίου, Γουδί, κόμβος περιφερειακής Υμηττού - Καισαριανής. Με την 319/Φ.περ.Σ-Α/ απόφαση του Γ.Γ. περιφέρειας Αττικής εγκρίνεται ο ΠΕΣΔΑ Αττικής, οι διαχειριστικές του ενότητες, οι επιμέρους 3 ΟΕΔΑ και οι εγκαταστάσεις που περιλαμβάνει η καθεμία από αυτές (δεν αναφέρονται αναλυτικά). Σημειώνεται μόνο η αναφορά: Όπως προκύπτει από τα ποσοτικά δεδομένα παραγωγής ΑΣΑ, όλες οι τεχνολογίες επεξεργασίας - αξιοποίησης ΑΣΑ είναι αποδεκτές και μπορούν να εφαρμοστούν από πλευράς βιωσιμότητας για την 1η ΔΕ της περιφέρειας Αττικής. Προβλέπεται ένας ΦοΔΣΑ για κάθε ΟΕΔΑ, με καταληκτική ημερομηνία συγκρότησης την Μια απόπειρα αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ, που ακυρώθηκε Με την 73/ απόφαση του Γ.Γ. περιφέρειας Αττικής (τώρα αποκεντρωμένης διοίκησης), εντάσσεται στο επιχειρησιακό πρόγραμμα Αττική η πράξη επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑ. Με τις 455/ και 456/ αποφάσεις του Γ.Γ. αποκεντρωμένης διοίκησης Αττικής επιλέγονται οι σύμβουλοι υποστήριξης για την εκπόνηση μελέτης επικαιροποίησης του ΠΕΣΔΑ και για την εκπόνηση στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων του ΠΕΣΔΑ, αντίστοιχα.

3 Τη σκυτάλη παρέλαβε η περιφέρεια Αττικής και ο κ. Σγουρός, ο οποίος συνεχίζει την τακτική της παράτασης της ημερομηνίας παράδοσης των μελετών, η οποία φθάνει από τον Ιούνιο του 2011, στις 31/12/2012. Με προσωπική του ευθύνη ο κ. Σγουρός αρνείται να δημοσιοποιήσει τις σχετικές μελέτες. Ακόμη και να απαντήσει αν αυτές παραλήφθηκαν στην προβλεπόμενη ημερομηνία, «παγώνοντας» τη διαδικασία της αναθεώρησης, προκειμένου να προχωρήσουν απρόσκωπτα οι διαγωνισμοί ΣΔΙΤ για τις τέσσερις (4) μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων της Αττικής. 4. Οι βασικές προβλέψεις (και παραλείψεις) του υφιστάμενου ΠΕΣΔΑ (2006) i. Παρατίθενται οι ποσοστιαίοι (όχι ποσοτικοί για την περιφέρεια) εθνικοί στόχοι για την εκτροπή από την ταφή των βιοαποδομήσιμων αστικών αποβλήτων και για την ανάκτηση - ανακύκλωση υλικών συσκευασίας. ii. Για την υλοποίηση των στόχων γίνεται γενική αναφορά στην εφαρμογή των «πράσινων σημείων», στη συνεργασία των ΟΤΑ με τα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης αποβλήτων (ΣΕΔ), στην προδιαλογή οργανικών και στην κατασκευή μονάδων κομποστοποίησης και, τέλος, στην κατασκευη τριών νέων κεντρικών εγκαταστάσεων επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων. iii. Περιγράφεται το τι προβλέπεται να γίνει στις τρεις κεντρικές εγκαταστάσεις, που προαναφέρθηκαν: Στη Δυτική Αττική, ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ, απροσδιόριστος αριθμό κέντρων διαλογής και ανακύκλωσης υλικών (ΚΔΑΥ), μονάδα κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών - πράσινων, η υφιστάμενη κεντρική μονάδα επεξεργασίας σύμμεικτων (ΕΜΑΚ Ι) και μια νέα κεντρική μονάδα επεξεργασίας σύμμεικτων. Στη ΒΑ Αττική, ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ, ένα ΚΔΑΥ, μονάδα κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών - πράσινων, μία κεντρική μονάδα επεξεργασίας σύμμεικτων. Στη ΝΑ Αττική, ΧΥΤΑ/ΧΥΤΥ, ένα ΚΔΑΥ, μονάδα κομποστοποίησης προδιαλεγμένων οργανικών - πράσινων, μία κεντρική μονάδα επεξεργασίας σύμμεικτων. iv. Γίνεται γενική αναφορά σε δίκτυο τοπικών και κεντρικών σταθμών μεταφόρτωσης (ΣΜΑ). v. Αναφέρεται, απλά, ότι υιοθετούνται οι εθνικοί στόχοι για τις άλλες κατηγορίες στερεών αποβλήτων, πλην των αστικών. vi. Αναγνωρίζεται η ανάγκη προσδιορισμού των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των στερεών αποβλήτων της περιφέρειας και η δυνατότητα αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ, ανά πενταετία. 5. Πως υλοποιείται ο ΠΕΣΔΑ Αττικής και τι είδους διαχείριση γίνεται, στην πράξη Ο υφιστάμενος σχεδιασμός, όπως λειτουργεί, περιλαμβάνει αυτήν τη στιγμή: Τοπικά: Κάδους (πράσινους ή γκρι) συλλογής σύμμεικτων απορριμμάτων και τοπικούς σταθμούς μεταφόρτωσής τους, ώστε να γίνεται πιο οικονομικά η μεταφορά τους στη Φυλή. Δίκτυο (μπλε) κάδων ανακύκλωσης (με κεντρική διαχείριση από την ΕΕΑΑ), το περιεχόμενο των οποίων το περιεχόμενο οδηγείται στα ΚΔΑΥ. Ο δήμος Βύρωνα και ο πρώην δήμος Ν. Ψυχικού έχουν ανεξάρτητο από την ΕΕΑΑ δημοτικό σύστημα ανακύκλωσης συσκευασιών. Δίκτυο (πρασινοκίτρινων) κάδων ανακύκλωσης χαρτιού (ΕΔΣΝΑ), με βάση το ΣΜΑ Σχιστού. Σημεία συγκέντρωσης ανακτήσιμων υλικών (πλην οργανικών και συσκευασιών), από τα διάφορα συστήματα εναλλακτικής διαχείρισης (ΣΕΔ). Πιλοτικά προγράμματα προδιαλογής και κομποστοποίησης οργανικών, με ασήμαντα αποτελέσματα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκδηλωμένη πρόθεση του δήμου Αθήνας για καθιέρωση μαζικής συλλογής (σε ξεχωριστούς κάδους) οργανικών, σε τρία από τα επτά διαμερίσματα. Συλλογή και μεταφορά στη Φυλή «ιδωτικών» αστικών αποβλήτων, από ιδιώτες εργολάβους, που έχουν σχετική σύμβαση με τον ΕΔΣΝΑ. Η προέλευση, η ποσότητα και η σύνθεση αυτών των αποβλήτων παραμένει άγνωστη, παρά τα επανειλημμένα διαβήματα στον ΕΔΣΝΑ.

4 Κεντρικά: Τον κεντρικό ΣΜΑ του Σχιστού, που εξυπηρετεί δήμους του Πειραιά και της νότιας Αττικής. Ορισμένα κεντρικά ΚΔΑΥ (δύο στον Ασπρόπυργο - Κορωπί - Ελευσίνα), που έχουν δυναμικότητα, περίπου, t/έτος. Το 2012 συγκέντρωσαν, περίπου, t, από τους οποίους τα καθαρά ανακυκλώσιμα δεν ξεπερνούν τους t. Το υπόλειμμα της διαλογής οδηγείται στο ΧΥΤΑ Φυλής. Μονάδα μηχανικής επεξεργασίας σύμμεικτων (ΕΜΑΚ Ι), στη Φυλή, δυναμικότητας, περίπου, t/έτος (δεν λειτουργεί πλήρως), η οποία παράγει κυρίως RDF, αλλά και υλικό τύπου κομπόστ, κάποια ανακυκλώσιμα υλικά και υπόλειμμα (για ταφή). Για ταφή πηγαίνει και το παραγόμενο RDF (!). Για τις ανάγκες της ταφής λειτουργεί ο ΧΥΤΑ Φυλής, ο οποίος έχει εξαντλήσει, από κάθε άποψη, τα περιθώρια περαιτέρω λειτουργίας. Στον ίδιο χώρο (εγκατάσταση Φυλής) λειτουργούν: Μονάδα επεξεργασίας υγρών αποβλήτων Μονάδα αποτέφρωσης νοσοκομειακών - υγειονομικών αποβλήτων, που καλύπτει όλη την επικράτεια. Μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο βιοαέριο. Εγκατάσταση λειοτεμαχισμού ογκωδών αντικειμένων και εναπόθεσης μπάζων. Στο πλαίσιο της ολοκλήρωσης του υφιστάμενου σχεδιασμού προβλέπεται: στη Φυλή Δύο νέες μονάδες μηχανικής επεξεργασίας σύμμεικτων, δυναμικότητας, και t/έτος, αντίστοιχα. μονάδα κομποστοποίησης προδιαλεγμένου υλικού, δυναμικότητας, t/έτος. στην Κερατέα και στο Γραμματικό ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις διαχείρισης απορριμμάτων (ΟΕΔΑ), που θα περιλαμβάνουν: ΧΥΤΑ, δυναμικότητας t/έτος, για 20 έτη. μονάδα επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, δυναμικότητας t/έτος. μονάδα κομποστοποίησης προδιαλεγμένου υλικού, δυναμικότητας t/έτος ΚΔΑΥ, δυναμικότητας t/έτος Στο πλαίσιο μιας προσπάθειας προσεταιρισμού του δήμου και των κατοίκων της Λαυρεωτικής, που σε μεγάλο βαθμό έχει αποδώσει, το ΥΠΕΚΑ και η περιφέρεια Αττικής έχουν δηλώσει άτυπα ότι δεν πρόκειται να κατασκευαστεί ΧΥΤΑ στη Θέση Οβριόκαστρο και ότι η δυναμικότητα της μονάδας της Κερατέας θα είναι t/έτος. Αξίζει να γίνουν και οι παρακάτω επισημάνσεις: Υπάρχουν σοβαρές επιφυλάξεις για την ακρίβεια των στοιχείων, που αφορούν στις πραγματικές ποσότητες των ΑΣΑ της Αττικής. Επιφυλάξεις που μεγενθύνονται από διαπιστωμένα κρούσματα παράνομης διακίνησης αποβλήτων (και βιομηχανικών - επικίνδυνων), με συνηθέστερο προορισμό το ΧΥΤΑ Φυλής. Σε κάθε περίπτωση, είναι απίστευτα υψηλό το ποσοστό των ΑΣΑ, που παραμένουν σε σύμμεικτη μορφή και οδηγούνται για ταφή στο ΧΥΤΑ Φυλής Οι δράσεις της ανακύκλωσης, με την εξαίρεση, ίσως, της ανάπτυξης των μπλε κάδων (ΚΔΑΥ, ΣΕΔ κλπ.), γίνονται ερήμην των δήμων, της περιφέρειας και του ΕΔΣΝΑ. Είναι ενδιαφέρουσα η απόφαση των δήμων Αλίμου, Αργυρούπολης - Ελληνικού και Γλυφάδας να προχωρήσουν σε τοπική διαχείριση των απορριμμάτων τους, όσο και η πρόθεση του δήμου Αθήνας να εκπονήσει σχέδιο δημοτικής διαχείρισης, παρόλο που η σχετική προμελέτη παρουσιάζει πολλά προβλήματα.

5 6. Τα ανυπέρβλητα προβλήματα του υφιστάμενου σχεδιασμού Ο υφιστάμενος σχεδιασμός χρειάζεται ριζική αναθεώρηση, αφού πάσχει τόσο στη φιλοσοφία του, όσο και στα μέσα που απαιτεί η υλοποίησή του. Συνεπώς, δεν μπορεί να αλλάξει με μικροαλλαγές. Οι κυριότεροι λόγοι είναι οι εξής: Ακυρώνει όλες τις πολιτικές πρόληψης - μείωσης απορριμμάτων και της ανάκτησης υλικών, μέσω της προδιαλογής. Στηρίζεται στις συγκεντρωτικές μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, που προϋποθέτουν πολλούς σταθμούς μεταφόρτωσης, μεγάλες μεταφορές και πολλαπλές συμπιέσεις. Προδιαγράφει αφύσικα μεγάλες δυναμικότητες των μονάδων επεξεργασίας, εξαιτίας της επιλογής να διατηρούνται τα απορρίμματα σε σύμμεικτη μορφή, με ισχυρές μακροχρόνιες εγγυήσεις για τις ποσότητες. Τον παράλογο σχεδιαστικό προσανατολισμό συνοδεύουν μια σειρά από παράπλευρες συνέπειες, κυριότερες των οποίων είναι: Το υψηλό κατασκευαστικό και λειτουργικό κόστος των μονάδων επεξεργασίας, αλλά και όλης της αλυσίδας της διαχείρισης. Ο προσανατολισμός στην ενεργειακή «αξιοποίηση» και στην καύση, που σκόπιμα υποβαθμίζεται και αποκρύπτεται, θα οδηγήσει σε νέα έργα, σε νέα κόστη και σε πρόσθετα περιβαλλοντικά προβλήματα. Η «αναγκαστική» προσφυγή στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης, μέσω και των μακροχρόνιων συμβάσεων ΣΔΙΤ (25-27 χρόνια). Γ. Η αναθεώρηση του ΠΕΣΔΑ Αττικής 1. Το μοντέλο της εναλλακτικής διαχείρισης Το επιθυμητό μοντέλο διαχείρισης έχει περιγραφεί και τεκμηριωθεί με σχετική επάρκεια και δεν είναι άλλο από τη δημόσια, αποκεντρωμένη διαχείριση, με έμφαση στην πρόληψη και στην προδιαλογή. Στηρίζεται στις αρχές της εγγύτητας και της μικρής κλίμακας, πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχει διασπορά των δράσεων και των αναγκαίων υποδομών διαχείρισης, με πυρήνα τους μεγάλους δήμους ή ομάδες γειτονικών δήμων. Πρόκειται για μια ριζικά διαφορετική προσέγγιση, που οδηγεί στην εφαρμογή της στη μείωση του ρόλου και στον περιορισμό των κεντρικών - περιφερειακών υποδομών, όπως είναι οι μεγάλες μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων και οι κεντρικοί σταθμοί μεταφόρτωσης. Η αντιστοίχιση δράσεων και υποδομών με την πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση εξυπηρετεί και έναν πρόσθετο, μη τεχνικό, λόγο: να διασφαλιστεί ότι ακόμη και οι μικρού ή μεσαίου μεγέθους υποδομές και δραστηριότητες δεν θα αποκοπούν από το δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο και διαχείριση. Ο τρόπος με τον οποίο μπορεί να αναπτυχθεί ένα σύστημα αποκεντρωμένης διαχείρισης, στα επιμέρους επίπεδα, είναι ο εξής: σε πρώτο επίπεδο (στα σπίτια, στις επιχειρήσεις και στους δημόσιους χώρους) δράσεις για την πρόληψη παραγωγής αποβλήτων και την επαναχρησιμοποίηση διαχωρισμός ανακυκλώσιμων - ανακτήσιμων υλικών διαχωρισμός, ειδικά, των οργανικών υλικών - οικιακή κομποστοποίηση μηχανική κομποστοποίηση, από μεγάλους παραγωγούς οργανικών (νοσοκομεία, εστιατόρια, στρατόπεδα κλπ.) δίκτυο ξεχωριστών κάδων ανακυκλώσιμων υλικών, δημιουργία δημοτικών συστημάτων ανακύκλωσης, απεμπλοκή από τη λογική του μπλε κάδουδημιουργία «πράσινων σημείων» στους δήμους, για τη ξεχωριστή συλλογή λιγότερο συνηθισμένων ανακτήσιμων υλικών (ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, μπαταρίες, ελαστικά, παλιά έπιπλα και ογκώδη, φάρμακα και υγειονομικό υλικό κλπ.)

6 σε δεύτερο επίπεδο (στους δήμους ή σε ομάδες δήμων) Σε δημοτικές ή διαδημοτικές υποδομές, απλού εξοπλισμού και ήπιας όχλησης, θα γίνεται η υποδοχή των προϊόντων της διαλογής στην πηγή, που αποτελεί τον πυρήνα των δραστηριοτήτων του πρώτου επιπέδου. Στις μονάδες αυτές, αφενός, θα οδηγούνται τα προδιαλεγμένα υλικά και αφετέρου, θα γίνεται περαιτέρω διαλογή των απορριμμάτων, με στόχο τη μεγιστοποίηση της ανάκτησης ανακυκλώσιμων και οργανικών υλικών. Θα γίνεται επιτόπια παραγωγή κομπόστ, υψηλής ποιότητας, με πρωταρχική επιλογή τη μέθοδο της αερόβιας επεξεργασίας. Ενώ υπάρχει η δυνατότητα της επισκευής και επαναδιάθεσης υλικών. σε τρίτο επίπεδο (περιφερειακές υποδομές διαχείρισης) Στο επίπεδο αυτό έχουμε να κάνουμε, κυρίως, με τη διάθεση σε ΧΥΤΥ του υπολείμματος του σταδίου της αποκεντρωμένης διαχείρισης, που θα έχει υποστεί δραστική μείωση και θα έχει χαρακτηριστικά αδρανούς υλικού. Με συνέπεια λιγότερους, μικρότερους και πιο ασφαλείς ΧΥΤΥ. Στις περιφερειακές υποδομές θα μπορούσαν να περιληφθούν και εγκαταστάσεις διαχείρισης ειδικών κατηγοριών ανακτήσιμων υλικών. 2. Πολιτικές προϋποθέσεις υλοποίησης της αναθεώρησης του ΠΕΣΔΑ Αττικής Ένα πρώτο εμπόδιο έχει πάψει να υπάρχει, με την πρωτοβουλία του ΥΠΕΚΑ να ζητήσει κατεπείγουσα αναθεώρηση - επικαιροποίηση των ΠΕΣΔΑ, τουλάχιστον αυτών που έχουν συνταχθεί πριν από τη ψήφιση του ν. 4042/2012. Ανεξάρτητα από τις σκοπιμότητες που υποκρύπτονται, είναι σημαντικό στοιχείο και μόνο το ότι «ανοίγει» αυτή η διαδικασία με τη συγκατάθεση της πολιτείας. Το δεύτερο εμπόδιο που πρέπει να υπερδηθεί είναι η ακύρωση των διαγωνισμών ΣΔΙΤ, για τις νέες μονάδες επεξεργασίας, που βρίσκονται σε εξέλιξη. Το τυπικό - νομικό σκέλος θα είναι σίγουρα πιο απλό, σε σχέση με την αντίδραση του πολιτικο-οικονομικού κατεστημένου, που θα δει να «χάνεται» το πιο προσοδοφόρο κομάτι της «πίτας» των δρομολογημένων, εδώ και πολλά χρόνια, έργων διαχείρισης των απορριμμάτων. Σκέψεις για πιθανές συμβιβαστικές λύσεις, που θα επιτρέπουν τη συνέχιση των διαγωνισμών (π.χ. με μείωση του αντικειμένου τους ή με περιορισμό της δυναμικότητας των μονάδων επεξεργασίας), το μόνο που θα καταφέρουν είναι να ακυρώσουν κάθε προοπτική εναλλακτικής διαχείρισης. Σε κάθε περίπτωση, παραμένει κρίσιμο ζήτημα το γεγονός ότι μια σειρά βαθιές αλλαγές πρέπει να υλοποιηθούν σε καθεστώς γενικευμένης κρίσης, αλλά και κρίσης στον τομέα της διαχείρισης των αποβλήτων. Πράγμα που σημαίνει ότι έλλειψη καθαρών στόχων, αμφισημία, ταλάντευση και αναβλητικότητα μπορούν πολύ εύκολα να οδηγήσουν σε εκρηκτικά περιβαλλοντικά προβλήματα και όχι μόνο. Στα παραπάνω, πρέπει να προσθέσουμε και τις παρακάτω κρίσιμες παραμέτρους: Ο ΕΔΣΝΑ είναι το κατεξοχήν επιχειρησιακό εργαλείο, οπότε είναι κομβικό ζήτημα η σύνθεσή του και η διασφάλιση της δυνατότητας να πειστεί και να υλοποιήσει με αποφασιστικότητα το εναλλακτικό μοντέλο διαχείρισης. Ο στόχος αυτός αφορά και τη διοίκηση, αλλά και το τεχνικό-διοικητικό δυναμικό του συνδέσμου. Το νέο περιφερειακό συμβούλιο πρέπει να ενθαρρύνει τους δήμους να ετοιμάσουν τα πρώτα σχέδια τοπικής διαχείρισης, με ορίζοντα την 1/1/2015 και στόχο την άμεση, ορατή μείωση των δημοτικών αποβλήτων, που θα έχουν ανάγκη μεταφοράς σε περιφερειακές υποδομές διαχείρισης. Για να υποβοηθηθούν οι ΟΤΑ, οι υπηρεσίες της περιφέρειας θα πρέπει να εκπονήσουν ένα βασικό εγχειρίδιο τοπικών δράσεων, που μπορούν να εφαρμοστούν άμεσα. Χρειάζεται επανεξέταση του πλαισίου λειτουργίας των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης και διευκόλυνση των δήμων να αποκτήσουν μεγαλύτερη εμπλοκή, αναπτύσσοντας δικά τους συστήματα ανακύκλωσης και διάθεσης των υλικών, τουλάχιστον στον τομέα των υλικών συσκευασίας. Η νέα περιφερειακή διοίκηση θα πρέπει να ανακατευθύνει τη ροή των δημόσιων πόρων, που προορίζονται για έργα περιβάλλοντος, ώστε να χρηματοδοτηθούν κατά προτεραιότητα οι τοπικές δράσεις και όχι τα συγκεντρωτικά έργα διαχείρισης σύμμεικτων απορριμμάτων.

7 3. Οι βασικές παράμετροι ενός νέου σχεδιασμού Ένας νέος ΠΕΣΔΑ προϋποθέτει την εκπόνηση μιας μελέτης αναθεώρησης, καθώς και της αντίστοιχης στρατηγικής μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που θα τεθούν σε δημόσια διαβούλευση. Πέρα από την περιγραφή του μοντέλου της αποκεντρωμένης διαχείρισης, τα βασικά ζητήματα στα οποία θα κληθούν να απαντήσουν είναι τα εξής: Τον ακριβή προσδιορισμό των παραγόμενων ποσοτήτων και της σύνθεσης των ΑΣΑ, στην περιφέρεια και στους δήμους της Αττικής. Διασφάλιση της αποφυγής, σκόπιμης ή ηθελημένης, επιμόλυνσης με βιομηχανικά και τοξικά, μολυσματικά απόβλητα. Την επικαιροποίηση των στόχων για την εκτροπή από την ταφή των βιοαποδομήσιμων και για την ανακύκλωση. Βάρος στην προδιαλογή υλικών (οργανικών και ανακυκλώσιμων) και δευτερευόντως στην ανάκτηση σε μονάδες επεξεργασίας σύμμεικτων. Ποσοτικοποίηση των στόχων, που πρέπει να είναι πιο φιλόδοξοι από αυτούς που προβλέπονται στο ν. 4042/2012. Το κλείσιμο της εγκατάστασης της Φυλής, σε ρητά προσδιορισμένο χρονικό διάστημα και η διαμόρφωση προγράμματος περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Η χωροθέτηση, σε προτεραιότητα, νέου ή νέων ΧΥΤΥ για την Αττική και της μονάδας αποτέφρωσης υγειονομικών αποβλήτων. Η θεσμοθέτηση ενός ανώτατου πλαφόν για τη συνολική δυναμικότητα των αποκεντρωμένων μονάδων ήπιας επεξεργασίας σύμμεικτων απορριμμάτων, συμβατού με τους προωθημένους στόχους της ανάκτησης - ανακύκλωσης. Η υποστήριξη των πρώτων δράσεων και υποδομών αποκεντρωμένης διαχείρισης, όπως αυτές των δήμων της νότιας Αττικής ή με την αλλαγή χρήσης, για παράδειγμα, των χώρων που προβλέπονταν να κατασκευαστούν οι κεντρικοί σταθμοί μεταφόρτωσης. 1/7/2014 Πρωτοβουλία συνεννόησης για τη διαχείριση των απορριμμάτων (ΠΡΩΣΥΝΑΤ) prosynat.blogspot.gr - prosynat@gmail.com