ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΖΕΛΕΠΗ ΑΕΜ:1258

Transcript

1 ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ ΤΖΕΛΕΠΗ ΑΕΜ:1258 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΑΥΘΕΝΤΙΚΩΝ ΠΑΥΛΕΙΩΝ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΩΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΠΑΥΛΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Που υποβλήθηκε στο τμήμα θεολογίας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Τομέας Βιβλικής Γραμματείας και Θρησκειολογίας Σύμβουλος Καθηγητής Πέτρος Βασιλειάδης ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

2 Th/ evleuqeri,a h`ma/j Cristo.j hvleuqe,rwsen\ sth,kete ou=n kai. mh. pa,lin zugw/ doulei,aj evne,cesqeå ( Γαλ.5,1) 2

3 ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΑΥΘΕΝΤΙΚΩΝ ΠΑΥΛΕΙΩΝ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΞΩΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΠΑΥΛΟ 3

4 Στο σύζυγό μου Χρήστο στους γονείς μου Βασίλη και Τριανταφυλλιά 4

5 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Ο Απόστολος Παύλος με το κήρυγμα του προσδιόρισε τη ζωή και το έργο της εκκλησίας όπως μαρτυρούν οι επιστολές που συνέγραψε καθώς και οι Πράξεις των Αποστόλων. Πρόκειται για τον πιο σημαντικό χριστιανό θεολόγο που κατάφερε να διατυπώσει θεολογικές απόψεις για πολλαπλά και σπουδαία θεολογικά θέματα και τις προσαρμόζει ανάλογα με τις περιστάσεις που συναντά. Όπως υπογραμμίζουν και οι ύμνοι της εκκλησίας υπήρξε ο Παύλος «σκεύος τίμιον» που αυτό το σκεύος ήταν σκεύος θείας εκλογής. Ήταν το αποτέλεσμα της δυναμικής παρέμβασης του Χριστού στην κατάλληλη στιγμή στη σκέψη του την οποία και αποδέχθηκε. Ο απόστολος Παύλος δεν διδάχθηκε το ευαγγέλιο από τους ανθρώπους αλλά από τον ίδιο τον Θεό και οι επιστολές του αναγνωρίστηκαν ως αυθεντία στη μεταγενέστερη εκκλησία. Κάθε επιστολή του γράφτηκε κάτω από ορισμένες συνθήκες με σκοπό να λύσει συγκεκριμένα προβλήματα τα οποία προέκυψαν σε ορισμένες χριστιανικές κοινότητες. Στην παρούσα εργασία θα αναφέρουμε και θα εξετάσουμε διεξοδικά τα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν κατά την συγγραφή των αυθεντικών επιστολών του Απ. Παύλου,των υπόλοιπων κανονικών κειμένων αλλά και των απόκρυφων πράξεων, επιστολών και αποκαλύψεων σχετιζόμενα με τον Παύλο. Πρωτίστως θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τον Παντοδύναμο Θεό που μου έδωσε δύναμη και με αξίωσε να φέρω εις πέρας την διπλωματική μου εργασία. Οφείλω επίσης θερμές ευχαριστίες στον σύμβουλο καθηγητή μου της Καινής Διαθήκης της Θεολογικής Σχολής του 5

6 Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Πέτρο Βασιλειάδη που με παρότρυνε να ασχοληθώ με το θέμα «Ιστορικά στοιχεία των αυθεντικών παύλειων επιστολών και των λοιπών κανονικών και εξωκανονικών πρωτοχριστιανικών κειμένων για τον Απόστολο Παύλο» και μου πρόσφερε τις πολύτιμες επιστημονικές συμβουλές και καθοδήγησή του κατά την περίοδο εκπόνησης της διπλωματικής μου εργασίας. Ευχαριστώ επίσης τους καθηγητές μου κ. Ατματζίδη Χαράλαμπο και π. Ιωάννη Σκιαδαρέση που μου πρόσφεραν τη βοήθεια τους σε θέματα της Καινής Διαθήκης. Τέλος με θέρμη να ευχαριστήσω τον σύζυγο και τους γονείς μου που με στήριξαν με όλες τους τις δυνάμεις σε αυτήν μου την προσπάθεια. Θεσσαλονίκη 2011 Τζελέπη Β.Αικατερίνη 6

7 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ΠΡΟΛΟΓΟΣ...5 ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ...7 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ...10 ΕΙΣΑΓΩΓΗ...11 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α Α. Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ- ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Βίος του Αποστόλου Παύλου και η ιεραποστολική του δραστηριότητα Ο Απόστολος Παύλος και οι Έλληνες Το κοινωνικό υπόβαθρο της διδασκαλίας του Αποστόλου Παύλου.23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Β. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΠΡΩΤΟΠΑΥΛΕΙΩΝ ΑΥΘΕΝΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ Α προς Θεσσαλονικείς επιστολή Α προς Κορινθίους Επιστολή Β προς Κορινθίους επιστολή Προς Γαλάτας επιστολή Προς Φιλιππησίους επιστολή.41 6.Προς Φιλήμονα επιστολή Προς Ρωμαίους επιστολή 44 7

8 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ Γ.ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΚΑΝΟΝΙΚΩΝ ΒΙΒΛΙΩΝ ΤΩΝ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΝ ΠΑΥΛΟ Πράξεις Αποστόλων 47 2.Δευτεροπαύλειες επιστολές...52 Α)Προς Κολοσσαείς επιστολή 52 Β) Προς Εφεσίους επιστολή.53 Γ) Β Προς Θεσσαλονικείς επιστολή..55 Δ) Α Προς Τιμόθεον Επιστολή...56 Ε) Β Προς Τιμόθεον επιστολή...56 ΣΤ) Προς Τίτον Επιστολή Επιστολές προς αυτούς που εχθρεύονταν τον Απόστολο Παύλο.58 Α) Β επιστολή Πέτρου.58 Β) Επιστολή Α Ιακώβου.61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Δ Δ. ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΚΡΥΦΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΑΝΑΦΕΡΟΜΕΝΩΝ ΣΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ.63 1.Εξωκανονική Απόκρυφη γραμματεία-εισαγωγικά Απόκρυφες Πράξεις 66 Α ) Πράξεις Παύλου και Θέκλας.66 Β ) Μαρτύριον του Αγίου Αποστόλου Παύλου Απόκρυφες Επιστολές.74 Α ) Αλληλογραφία Παύλου και Σενέκα.74 Β ) Επιστολή Παύλου προς Λαοδικείς 76 Γ) Επιστολή Κορινθίων προς τον Απόστολο Παύλο...77 Δ) Επιστολή Παύλου προς Κορινθίους Απόκρυφες Αποκαλύψεις..79 Α) Αποκάλυψη Παύλου..79 Β) Προσευχή και Αποκάλυψη του Αποστόλου Παύλου( ένα νέο απόκρυφο κείμενο)..82 8

9 ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΣΕ ΣΥΝΑΡΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΤΗ ΛΟΥΚΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΑΥΛΕΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Λουκάς και Παύλος Παύλος και δευτεροπαύλειες Παύλος και απόκρυφη γραμματεία..113 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

10 ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ ΔΒΜ Δελτίο Βιβλικών Μελετών ΕΕΘΣΘ Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Σχολής Θεσσαλονίκης ΕΠΕ Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας MPG Migne, Patrologia Graece 10

11 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο απόστολος Παύλος ή αλλιώς Απόστολων των εθνών, ήταν ο σπουδαιότερος θεολόγος. Μετά το θαύμα στη Δαμασκό μεταστράφηκε στον Χριστιανισμό και από διώκτης των Χριστιανών έγινε ιεραπόστολος κηρύττοντας το μήνυμα του Ευαγγελίου και στους εθνικούς. Έτσι το κήρυγμα με το να ενώνει τον Θεό με τον άνθρωπο λαμβάνει την μορφή μιας λυτρωτικής ενέργειας καταλήγοντας στη δόξα και στη λατρεία του Θεού. Ο Απόστολος Παύλος πρόσφερε το κήρυγμα του Χριστού με τους πιο κατάλληλους όρους της εποχής του ώστε να γίνει κατανοητό από τους ανθρώπους και κατά συνέπεια να πιστέψουν στον Θεό. Η παρούσα εργασία έχει θέμα «Ιστορικά στοιχεία των αυθεντικών Παύλειων επιστολών και των λοιπών κανονικών και εξωκανονικών πρωτοχριστιανικών κειμένων για τον Απόστολο Παύλο». Στο πρώτο κεφάλαιο καταγράφεται ο βίος του αποστόλου Παύλου, όλη η πορεία της ζωής, της διδασκαλίας,του ιεραποστολικού του έργου αλλά και η σχέση του με τους Έλληνες όπου πραγματοποιούνται αναφορές για την απήχηση του ευαγγελίου σε αυτούς και περιγράφεται το κατά πόσο δεκτικοί υπήρξαν στο κήρυγμά του καθώς και το κοινωνικό μήνυμα του κηρύγματος. Στο δεύτερο κεφάλαιο αναφέρονται τα ιστορικά στοιχεία των αυθεντικών επιστολών του Παύλου. Ονομάζονται αυθεντικές διότι η καταγραφή τους έγινε αποκλειστικά από τον Απόστολο Παύλο και όχι από κάποιους άλλους γι αυτό και ονομάζονται πρωτοπαύλειες. Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται λόγος για τα ιστορικά στοιχεία των κανονικών βιβλίων που αναφέρονται στον απόστολο Παύλο. Αυτά είναι α)οι δευτεροπαύλειες επιστολές ονομάζονται έτσι γιατί δεν τις έγραψε ο 11

12 Απόστολος Παύλος αλλά κάποιοι προφανώς μαθητές του και β) οι Πράξεις των αποστόλων από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Το τέταρτο κεφάλαιο αποτελείται από στοιχεία ιστορικά των απόκρυφων κειμένων που σχετίζονται με τον Παύλο και εν κατακλείδι στον επίλογο αναφέρεται το πρόβλημα του ιστορικού Παύλου σε συνάρτηση με τον Ευαγγελιστή Λουκά, τα απόκρυφα κείμενα και τις δευτεροπαύλειες επιστολές του. Στην πρώτη περίπτωση πρόκειται δηλαδή για κάποια ιστορικά στοιχεία που αναφέρει ο Λουκάς και που δεν αναφέρει ο Παύλος και αντίστροφα, στη δεύτερη περίπτωση αναφέρουμε επαναληπτικά τα λίγα ιστορικά στοιχεία που συνέβησαν κατά τη συγγραφή των δευτεροπαύλειων επιστολών και στην τρίτη περίπτωση σχετικά με τα απόκρυφα οι πληροφορίες που έχουμε για τη βιογραφία του Παύλου είναι ελάχιστες έως ανύπαρκτες γιατί ως γνωστόν τα απόκρυφα κείμενα είναι αμφιβαλλόμενα από τη χριστιανική εκκλησία. 12

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ-ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ 13

14 .1.ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΚΑΙ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΤΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Ο Απόστολος Παύλος γεννήθηκε στην Ταρσό της Κιλικίας στις αρχές του 1 ου αιώνα μ.χ. από γονείς Ιουδαίους της φυλής Βενιαμίν 1. Δεν γνωρίζουμε τίποτα για το παρουσιαστικό του Παύλου, παρά από έναν υπαινιγμό από τον ίδιο τον Παύλο που υποθέτουμε ότι υπέφερε από μια επώδυνη χρόνια ασθένεια ( Β Κορ. Κεφ.12), της οποίας όπως αναφέρεται στο κεφ.4 της προς Γαλάτας επιστολής μια οξεία κρίση ξέσπασε κατά το πρώτο του πέρασμα στην Νότια Γαλατία 2. Ο πατέρας του ήταν Ρωμαίος πολίτης το οποίο μπορεί να σημαίνει ότι μπορεί να προέρχονταν από τα ανώτερα στρώματα του πληθυσμού της Κιλικίας και ίσως ήταν Φαρισαίος στις θρησκευτικές του προτιμήσεις. Το εβραϊκό όνομα του Παύλου ήταν Σαούλ, ήταν συνήθεια των Ιουδαίων εκείνη την εποχή εκτός από το ιουδαϊκό όνομα να έχουν και ένα ελληνικό ή ρωμαϊκό. Ο Απόστολος Παύλος έλαβε στην Ταρσό ελληνική μόρφωση. Τόσο η εκπαίδευση όσο και η ανατροφή του ήταν αυστηρά ραβινική και εβραϊκή. Από τις Πράξεις στο κεφάλαιο 23 στίχος 16 μαθαίνουμε για έναν ανιψιό του Παύλου, γιό της αδερφής του και έτσι ίσως η αδερφή του να ήταν εγκατεστημένη στα Ιεροσόλυμα και είχε έναν επιπλέον λόγο για να μεταβεί εκεί όπου έγινε τελικά μαθητής του Γαμαλιήλ για τον οποίο το Ταλμούδ αναφέρει ότι ήταν γνώστης της ελληνική φιλολογίας. Ο απόστολος έγινε κάτοχος της ιουδαϊκής θεολογίας και η θεολογική του μέθοδος, η χρήση της 1 Ρωμ 16.1 `Φιλιππ Etienne Trocme, Απόστολος Παύλος,μεταφρ. Εμμανουέλα Τζεδάκη, Το Βήμα γνώση,σελ18 14

15 Γραφής παρουσιάζουν τον Παύλο ως αυστηρό, αλλά και αγνό ραβίνο που γνωρίζει όλα τα επίμαχα ζητήματα του ιουδαϊκού Νόμου. Ο ίδιος τονίζει ότι υπήρξε πολύ επιμελής και ζηλωτής των πατρικών παραδόσεων και διέπρεπε μεταξύ των συνομηλίκων του. 3 Εκτός από τη θεωρητική μόρφωση έμαθε και την τέχνη του σκηνοποιού ώστε να εξασφαλίζει τα προς το ζήν με ένα χειρονακτικό επάγγελμα. Ο Παύλος διακρινόταν για τον ιδιαίτερο ζήλο στο έργο του, την αγαθότητα των προθέσεών του, την δυναμικότητα και την ανησυχία που τον διακατείχε, προσόντα που ανέμεναν την κατάλληλη στιγμή να αξιοποιηθούν 4. Αυτή η δυναμική προσωπικότητα έγινε όργανο θείας χάρης και χρησιμοποιήθηκε για την πραγματοποίηση του θείου σχεδίου. Αυτόν τον φανατικό Ιουδαίο επέλεξε ο Ιησούς για να κηρύξει την αποκαλυφθείσα αλήθεια του Ευαγγελίου. Αυτός ήταν ο Απόστολος των εθνών και σκεύος εκλογής του. Η εμφάνιση του Χριστού στον Παύλο στην περιοχή της Δαμασκού αποτέλεσε ορόσημο για τη ζωή του Αποστόλου. Το συγκλονιστικό αυτό γεγονός της μεταστροφής του περιγράφεται αναλυτικά στις τρείς παράλληλες διηγήσεις στις Πράξεις, 9, ,3-21 και 26,9-21 (εκτός από τις αναφορές του στις Γαλ. 1, 13 ε. Α Κορ.11,1 και 15,8. Φιλιπ.3,12. Εφ.3,3)Οι διηγήσεις αυτές αν και παρουσιάζουν ορισμένες παραλλαγές στις λεπτομέρειες μπορούν να εναρμονιστούν μεταξύ τους και συμφωνούν. Έτσι με βάση τις μαρτυρίες αυτές ο Παύλος μεταστράφηκε στον Χριστιανισμό με την κλήση που δέχθηκε από τον Θεό και όχι από κάποιον μαθητή του Χριστού. Αυτό βέβαια το επιβεβαιώνουν και οι Πράξεις στο κεφ. 9,1-29 όταν δηλαδή πήγαινε ο Παύλος από την Ιερουσαλήμ στη Δαμασκό για να συλλάβει άνδρες και γυναίκες χριστιανούς άστραψε ξαφνικά ένα φως από την Ιερουσαλήμ ο Παύλος έπεσε καταγής και τότε ακούστηκε μια φωνή από 3 Γαλ 1.14 ` Πρ Κρικώνη,X., Καθηγητού Πανεπιστημίου, ΟΑπόστολος Παύλος,ιδρυτής της εκκλησίας της Θεσσαλονίκης, οι δυο προς Θεσσαλονικείς επιστολές του και οι Σίλας και Τιμόθεος Απόστολοι και συνεργάτες του, Θεσσαλονίκη

16 τον ουρανό που του έλεγε «Σαούλ Σαούλ γιατί με καταδιώκεις;»και ο Παύλος ρώτησε «Ποιός είσαι Κύριε;»και ο Κύριος του απάντησε «Εγώ είμαι ο Ιησούς τον οποίο εσύ καταδιώκεις. Όμως σήκω τώρα και πήγαινε στην πόλη όπου εκεί θα σου πουν τι πρέπει να κάνεις» Οι άνδρες που τον συνόδευαν έμειναν κατάπληκτοι γιατί ενώ άκουγαν την φωνή δεν έβλεπαν κανέναν. Τελικά οδήγησαν τον Παύλο ως τη Δαμασκό και εκεί έμεινε για τρεις μέρες τυφλός χωρίς να φάει και να πιεί τίποτα. Στη Δαμασκό τον επισκέφτηκε ο Ανανίας ο οποίος είχε ορισμένες επιφυλάξεις απέναντι στον Παύλο λόγω της φήμης του υπάκουσε στην εντολή του Κυρίου 5 έθεσε τα χέρια του πάνω στον Παύλο και είπε «αδερφέ εκείνος που σου φανερώθηκε στον δρόμο, με έστειλε για να ξαναβρείς το φώς σου και να φωτισθείς από το Άγιο Πνεύμα.» Αμέσως καθάρισαν τα μάτια του ξαναβρήκε το φως του, βαπτίστηκε, έφαγε, ενδυναμώθηκε. Μετά από αυτά τα γεγονότα μετέβη στην αραβική έρημο και τη Συρία ώστε να συνεχίσει την ιεραποστολική του περιοδεία και ύστερα από τρία χρόνια μετέβη στα Ιεροσόλυμα 6. Η πρώτη Ιεραποστολική περιοδεία του Παύλου με τον Βαρνάβα στην Κύπρο και στα νότια παράλια της Μ. Ασίας χρονολογείται το 46-αρχές 48 μ.χ. Για πρώτη φορά ο Χριστιανισμός ξεπερνά τα όρια της Παλαιστίνης. Όμως η είσοδος των εθνικών στην εκκλησία είχε προκαλέσει αρκετά προβλήματα στους Χριστιανούς. Αναρωτιόταν αν έπρεπε οι νέοι χριστιανοί που ήταν παλαιότερα ειδωλολάτρες να τηρούν το μωσαϊκό νόμο. Αρκετοί χριστιανοί που ήταν παλιά Ιουδαίοι ήθελαν να επιβάλουν την τήρηση του Νόμου και στους πρώην ειδωλολάτρες. Για την αντιμετώπιση των παραπάνω ζητημάτων κρίθηκε αναγκαίο να συγκληθεί στα Ιεροσόλυμα Αποστολική 5 Πρ.9, Καραβιδόπουλου,Ι., Κόλτσιου-Νικήτα,Α., Λοβέρδου-Τσιγαρίδα Κ., Σκιαδαρέση,Ι., Τσάμη,Δ., «Ο Απόστολος Παύλος και οι επτά εγκωμιαστικοί λόγοι του Ιωάννου Χρυσοστόμου για τον Απόστολο των εθνών», Ιεραποστολικός σύνδεσμος «Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός», Θεσσαλονίκη 2003, σελ

17 Σύνοδος το μ.χ. 7 Για την Αποστολική Σύνοδο των Ιεροσολύμων κάνουν λόγο το κεφ.15 των Πράξεων και το κεφ.2 της προς Γαλάτας Επιστολής. Οι Πράξεις διηγούνται ότι συγκεντρώθηκαν όλοι οι Απόστολοι και Πρεσβύτεροι για να συζητήσουν το παραπάνω θέμα με προεξάρχοντα τον Ιάκωβο τον αδελφόθεο και τον Πέτρο. Έτσι τάχθηκαν με τις απόψεις του Παύλου, ότι δηλαδή οι εξ εθνών χριστιανοί δεν ήταν υποχρεωμένοι να τηρούν τον μωσαϊκό νόμο και αυτό γιατί για να μπορέσουν να σωθούν απαραίτητη προϋπόθεση είναι η πίστη καθώς και η σταυρική θυσία του Χριστού. Ο Πέτρος τόνισε ότι σε αυτόν φανερώθηκε η θέληση του Θεού και του αποκάλυψε με όραμα ότι και οι εθνικοί μπορούν να αποκτήσουν το Άγιο Πνεύμα με το βάπτισμα, την πίστη και την αγνή ζωή τους. Στην απόφαση της Συνόδου τον μόνο περιορισμό που επέβαλαν στους εξ εθνών χριστιανούς ήταν η αποχή από τα ειδωλόθυτα από το αίμα ως τροφή και την πορνεία 8. Στη σύνοδο αυτή έγινε λόγος για τις περιοχές της ιεραποστολικής δράσεως των ομάδων του Παύλου και του Πέτρου καθώς και για το έργο που επιτέλεσαν. Έγινε αναφορά επίσης στην υποχρέωση που είχε ο Παύλος να διενεργεί λογείες εράνους μεταξύ των εθνικών χριστιανών που περιόδευε για τους πτωχούς χριστιανούς της Εκκλησίας της Ιερουσαλήμ σαν δείγμα αλληλεγγύης μεταξύ όλων των χριστιανών.τα αποφασισθέντα της συνόδου αυτής έστειλαν ο Παύλος και Βαρνάβας μαζί με τον Σίλα και τον Ιούδα του Βαρσαβά, προφήτες και διακεκριμένους άνδρες της Ιερουσαλήμ στους πιστούς της Αντιόχειας και Κιλικίας. Ακολουθεί η δεύτερη ιεραποστολική περιοδεία χρονολογούμενη από το 40/50 μ.χ-51/52 μ. Χ όπου μετά την περιοδεία του στην Μ. Ασία το μήνυμα του Ευαγγελίου μεταλαμπαδεύεται στον ελλαδικό χώρο. Σύμφωνα με τις 7 Κρικώνη,Χ., Καθηγητού Πανεπιστημίου, Ο Απόστολος Παύλος, Ιδρυτής της εκκλησίας της Θεσσαλονίκης, οι δύο προς Θεσσαλονικείς επιστολές του και οι Σίλας και Τιμόθεος Απόστολοι και συνεργάτες του, Θεσσαλονίκη Πρ.21,25` 15,20 ` 29 17

18 Πράξεις ενώ ο Παύλος ήταν στην Τρωάδα αναρωτιόταν αν θα έπρεπε να περάσει απέναντι για να κηρύξει τον λόγο του Θεού. Είδε ένα όραμα, ήταν ένας άνδρας Μακεδόνας και του ζήτησε να πάει στην Μακεδονία να κηρύξει. Το όραμα αυτό το θεώρησε ο Παύλος ως θεία κλήση και συνοδευόμενος από τον Σίλα, Τιμόθεο και τον ιατρό Λουκά μέσω Σαμοθράκης πήγε στην Νεάπολη και από εκεί στους Φιλίππους 9.Αμέσως μετά τους Φιλίππους εισήλθε στην Βέροια, Αθήνα και εν συνεχεία στην Κόρινθο. Οι περιοχές αυτές αποτελούν σταθμό για όλη την πνευματική ιστορία της Ευρώπης. Η Τρίτη περιοδεία του χρονολογούμενη το μ.χ. ως το 56/57 μ.χ. ξεκινά με την επιστροφή του στην Αντιόχεια.Έδρασε τρία χρόνια στην Έφεσο και επισκέφτηκε τις εκκλησίες που ίδρυσε στην Μ. Ασία και την Ελλάδα. Κατά την επιστροφή του στα Ιεροσόλυμα συνελήφθη από τους Ιουδαίους, φυλακίστηκε στην Καισάρεια Παλαιστίνης το μ.χ. και μεταφέρθηκε στη Ρώμη γιατί ο ίδιος ως ρωμαίος πολίτης επικαλέστηκε το δικαίωμα του να εκδικαστεί από τον Καίσαρα. Στη Ρώμη παρέμεινε σε κατ οίκον περιορισμό για δύο έτη (61-63 μ. Χ). Κατά τη διάρκεια όμως του θαλασσινού ταξιδιού προς τη Ρώμη ναυάγησε το πλοίο στο νησί Μελίτη και ο Παύλος σώθηκε και κήρυξε το Ευαγγέλιο στο νησί αυτό. Κάπου εδώ βέβαια τελειώνει το βιβλίο των Πράξεων. Σύμφωνα με τις Ποιμαντικές Επιστολές και την παράδοση της εκκλησίας ο Απ. Παύλος μετά την αθώωσή του πραγματοποίησε νέα περιοδεία στην Ισπανία και ασφαλώς στις εκκλησίες της Ελλάδας κατά τη διάρκεια της οποίας εγκατέστησε επίσκοπο Εφέσου τον συνεργάτη του Τιμόθεο και επίσκοπο Κρήτης τον συνεργάτη του Τίτο. Ό συγγραφέας των Πράξεων Λουκάς ενδιαφέρθηκε για την παρουσίαση του σκοπού διηγήσεων των Πράξεων και ήθελε μέσα από αυτήν την παρουσίαση να αναφέρει μερικές πράξεις μέσα στις οποίες φανερώνεται η θεία προέλευση του Ευαγγελίου το οποίο κηρύχθηκε από τα Ιεροσόλυμα, Μ. 9 Πρ.16,

19 Ασία, Ελλάδα μέχρι τη Ρώμη 10. Όταν ο Λουκάς συνειδητοποίησε ότι ο σκοπός των Πράξεων είχε ήδη πραγματοποιηθεί για τον ίδιο δεν είχε ιδιαίτερη σημασία η διήγηση και η περιγραφή του τέλους του Παύλου. Μετά από αυτά τα γεγονότα ακολούθησε η πυρπόληση της Ρώμης από τον Νέρων καθώς και ο άγριος διωγμός που άρχισε με πολλά μαρτύρια των χριστιανών καθώς θα έπρεπε να έχει διαφορετικό περιεχόμενο από εκείνο που έχει περιγράψει ως τώρα. Δηλαδή θα έπρεπε να αναφέρεται σε μία νέα ιστορία διωγμών η οποία ενδεχομένως να είχε διαφορετικές εξελίξεις στο μέλλον και την οποία ο Λουκάς δεν ήταν δια τεθειμένος να περιγράψει. Ο Παύλος μαρτύρησε στον διωγμό του Νέρωνα το 67 μ.χ. Ο κ. Βασιλειάδης 11 αναφέρει ότι ο Απόστολος Παύλος ήταν ο πρώτος και μεγαλύτερος χριστιανός Θεολόγος. Ήταν ο πρώτος που κήρυξε το ευαγγέλιο στον πρώιμο Χριστιανισμό. Οι Επιστολές του Παύλου αποτέλεσαν μια κατανόηση της χριστιανικής πίστης ως ελευθερία. 12 Σύμφωνα με κριτικές η μεταστροφή του Παύλου ήταν στην πραγματικότητα ένα προφητικό κάλεσμα όπως των προφητών της Π.Δ. Ο Παύλος θεωρούσε καθήκον του να μεταλαμπαδεύσει τον Χριστιανισμό και στους εθνικούς. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος συνέθεσε πολλούς εγκωμιαστικούς Λόγους με αγιολογικό περιεχόμενο. Από αυτούς ξεχωρίζουν οι επτά που αναφέρονται στον Απόστολο των εθνών. Σε αυτές ο Ι. Χρυσόστομος εκφράζει τον θαυμασμό του για τον Παύλο. Στον πρώτο Λόγο παρουσιάζεται ο Παύλος ως σύνθεση όλων των αρετών και υπογραμμίζεται η υπεροχή ανάμεσα σε άλλες προσωπικότητες της Π.Δ. Στον δεύτερο Λόγο τονίζεται ότι ο Παύλος με τη ζωή και το έργο του έδειξε σε ποιο σημείο μπορεί να φτάσει η ανθρώπινη φύση όταν έχει άγια 10 Κρικώνη, Χ., Καθηγητού Πανεπιστημίου, Ο Απόστολος Παύλος, Ιδρυτής της εκκλησίας της Θεσσαλονίκης, οι δύο προς Θεσσαλονικείς επιστολές του και οι Σίλας και Τιμόθεος Απόστολοι και συνεργάτες του, Θεσσαλονίκη 1997, σελ Βασιλειάδη, Π., «St. Paul: Apostle of freedom in Christ», σελ Βασιλειάδη, Π., «First and second Testament as one bible: or Paul: Bridge of faiths», σελ 1 19

20 θέληση. Στον τρίτο Λόγο περιγράφονται τα εμπόδια που με θάρρος και αγάπη νίκησε. Ο τέταρτος Λόγος επισημαίνει στη μεταστροφή του Παύλου στον Χριστιανισμό και τη συγκρίνει με την πνευματική τυφλότητα των Εβραίων που ενώ οι ίδιοι είδαν τα θαύματα Του Ιησού δεν πίστεψαν. Ο πέμπτος Λόγος αναφέρει τις αδυναμίες του Παύλου που νίκησε και ο έκτος αναφέρεται στον φόβο του θανάτου του. Στον έβδομο Λόγο ο Απόστολος παρουσιάζεται ως σημαιοφόρος του σταυρωθέντος Κυρίου περιφέροντας τη σημαία του σταυρού σε ολόκληρο τον κόσμο. 2. Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ Η ελληνορωμαϊκή κοινωνία του 1 ου μ.χ. αιώνα είχε παρακμάσει 13. Με την κατάρρευση της αρχαίας πόλης-κράτους ο οι άνθρωποι βρισκόταν αβοήθητοι και μόνοι τους χωρίς στηρίγματα και με ένα αβάσιμο μέλλον. Αυτό βέβαια είχε ως αποτέλεσμα να στραφούν στις μυστηριακές θρησκείες, στη Φιλοσοφία και στην λατρεία των αυτοκρατόρων. Έτσι ο Στωικισμός είχε σαν στόχο να στρέψει τον άνθρωπο στην εσωτερική του δύναμη ώστε με αυτόν τον τρόπο να απεγκλωβιστεί από τα εξωτερικά του αδιέξοδα. Ο Στωικισμός ήταν μια νοησιαρχική φιλοσοφία που δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει οριακές καταστάσεις ζωής και την απειλή του θανάτου. Έτσι οι άνθρωποι απελπισμένοι είχαν στραφεί στις μυστηριακές θρησκείες για 13 Καραβιδόπουλου,Ι., Βιβλικές μελέτες Γ,εκδ. Πουρναρά,,Θεσσαλονικη 2004, σελ

21 την ελπίδα ενός καλύτερου μέλλοντος. Όμως αυτή η αβεβαιότητα για την αποτελεσματικότητα της μύησης του τον οδήγησε στο να μυηθεί σε περισσότερες λατρείες για να αποκτήσει την ποθούμενη ελευθερία του και λύτρωση. Σε αυτές τις λατρείες αναφέρεται ότι απουσιάζει το στοιχείο της υπεύθυνης ηθικής συμπεριφοράς 14. Το βαθύτερο αίτημα των ανθρώπων για ειρήνη και ελευθερία επαγγέλθηκε να ικανοποιήσει ο αυτοκράτορας Αύγουστος με το θεσμό της Pax Romana με την επαναφορά των αρχαίων θεοτήτων και τη λατρεία του προσώπου του ως Θεού. 15 Εντούτοις οι Χριστιανοί δεν είχαν προσκυνήσει το θηρίο για το οποίο γίνεται λόγος στην Αποκάλυψη αλλά μόνο τον αληθινό Θεό. Οι συνέπειες για την άρνησή τους ήταν οδυνηρές. Οι Ιουδαίοι της Θεσσαλονίκης και γενικότερα είχαν ενοχληθεί από το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου ξεσηκώνοντας τον κόσμο και ταράσσοντας την ησυχία της πόλης 16. Ο Απ. Παύλος στο κήρυγμά του προβάλλει την εν Χριστώ ελευθερία που απορρέει από το ιστορικό γεγονός του σταυρού και της ανάστασης, σε αντίθεση βέβαια με τους στωικούς φιλοσόφους που η διάσταση της διδασκαλίας τους ήταν ιδιαίτερα ανθρωποκεντρική. Η ελευθερία για την οποία κάνει λόγο ο Παύλος είναι δώρο Θεού στον άνθρωπο αλλά επακολουθείται από την ανταπόκριση του απέναντι στον Θεό, την κοινωνία και την φύση. Ο Παύλος προβάλλει τη μύηση στο μυστήριο του Χριστού που είναι για όλους και έχει οικουμενικό χαρακτήρα και όχι για στις διάφορες μυστηριακές θρησκείες που είναι για τους λίγους. 14 Βλ όπ.παρ σελ «Δεν είναι άσχετο το γεγονός ότι ο απόστολος Παύλος ακατάπαυστα αποκαλεί τον Ιησού Χρηστό κύριο και τον εαυτό του δούλο Χριστού αρνούμενος έτσι να υποδουλωθεί πνευματικά στο status quo της εποχής του» βλ. Βασιλειάδη, Π., Επίκαιρα αγιογραφικά θέματα, Αγία Γραφή και Ευχαριστία, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2000, σελ Καραβιδόπουλου, Ι., Βιβλικές μελέτες Γ,εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονικη 2004, σελ

22 Ο Απόστολος Παύλος που κυριάρχησε στις θεολογικές σπουδές δεν επέδρασε εντυπωσιακά στην νεοελληνική κοινωνία. Αγιογραφικές φράσεις του λαού που χρησιμοποιούνται αυθόρμητα στην καθημερινή ομιλία προέρχονται από τα ευαγγέλια και όχι από τον Απόστολο Παύλο. Το θεολογικό υπόβαθρο της σκέψης του Απ. Παύλου δεν φαίνεται να συγκίνησε την λαϊκή ευσέβεια στην οποία επέδρασαν περισσότερο λαϊκοί άγιοι. Όμως η παύλεια παρουσία ήταν ιδιαίτερα εμφανής στον ελλαδικό χώρο. Ο συνοικισμός του Αγ. Παύλου ΒΑ της Θεσσαλονίκης συνδέεται τοπογραφικά με το πέρασμα του Απ. Παύλου, όπως το νότιο παρεκκλήσι της Ι.Μ. Βλατάδων αφιερωμένο στον Απ. Παύλο σε ανάμνηση του κηρύγματός του εκεί ή του περάσματος του κατά τη φυγάδευσή του για τη Βέροια. Επίσης η πηγή ως αγίασμα του Α. Παύλου γνωστή ως αγίασμα που βρίσκεται στο κτήμα φιλοπτώχου αδερφότητας κοντά στο ναϊδριο του Απ. Παύλου και στον μεγάλο ναό του 17. Μνήμες Παύλου απηχούνται σε πολλά άλλα μέρη της Ελλάδας. Από την Ιερισσό, Ν. Φώκαια, Σιθωνία Χαλκιδικής, όπου περνώντας ο Απ. Παύλος χάραξε με το σπαθί του τα βράχια ( τοποθεσία «Σπαθιές») και το βουνό Άϊ-Παύλος κοντά στην Νικήτη όπου ο Παύλος διψασμένος όπως ήταν χτύπησε με το σπαθί του σαν τον Μωυσή έναν βράχο μέσα από τον οποίο ανάβλυσε άφθονο νερό που εξακολουθεί να τρέχει και σήμερα 18. Το κήρυγμα του Απ. Παύλου στην ρωμαϊκή κοινωνία ήταν κήρυγμα ελευθερίας και ευθύνης. Όταν η ελευθερία δεν βιώνεται μαζί με τη ευθύνη από το ίδιο πρόσωπο έχει επιπτώσεις τόσο σε μεμονωμένα άτομα όσο και 17 Καζαμία Τσέρνου, «Απόπειρα τοπογραφικής προσέγγισης της Θεσσαλονίκης τον Α μ.χ. αιώνα» στον τόμο «οι δύο προς Θεσσαλονικείς επιστολές του Αποστόλου Παύλου». Εισηγήσεις Θ Συνάξεως Ορθοδόξων βιβλικών θεολόγων,1977 σελ Λαικές παραδόσεις που σχετίζονται με τον Παύλο στην Ιερισσό, Κασσάνδρα και Σιθωνία βλ. Βιβλίο Χαλκιδική, έκδοση Ι. Κοινοβίου Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, Ορμύλια 2002, και ειδικότερα κεφ. Η χριστιανική Χαλκιδική του Ιωακείμ Παπάγγελου, σελ

23 σε ένα ολόκληρο κοινωνικό σύνολο. Σε ουσιαστικές κοινωνικές σχέσεις παρατηρείται το μήνυμα της παύλειας θεολογίας. Μερικά παραδείγματα 19 είναι η συμμετοχή των πιστών στα κοινωνικά δρώμενα, ο κριτικός λόγος των εκκλησιαστικών ηγετών, η φιλαδελφία και όχι η απάθεια που διδάσκουν οι Κυνικοί. 3. ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ Το κοινωνικό μήνυμα του Αποστόλου Παύλου απορρέει από τη θεολογική ανθρωπολογική διδασκαλία του 20. Στις επιστολές του ο άνθρωπος αντιμετωπίζεται ως δυναμική οντότητα που κινείται στο παρελθόν, παρόν και μέλλον. Υπάρχει η κάθετη σχέση (σχέση ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο) καθώς και η οριζόντια σχέση με τους συνανθρώπους του. Στοιχείο της Παύλειας ανθρωπολογίας είναι η κοινωνική διάστασή του. Το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου στη Θεσσαλονίκη για επιστροφή από τα είδωλα στον αληθινό Θεό, για 19 Καραβιδόπουλου,Ι., Βιβλικές μελέτες Γ, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2004,σελ Καραβιδόπουλου,Ι., Βιβλικές μελέτες Γ,εκδ. Πουρναρά,Θεσσαλονίκη 2004,σελ71 23

24 αγιασμό και φιλαδελφία περιέχει κοινωνικό και πολιτικό χαρακτήρα. Αυτό βέβαια είχε ως αποτέλεσμα Παύλος Και Σίλας να οδηγηθούν στους πολιτάρχες επειδή προκάλεσαν αναστάτωση στους Θεσσαλονικείς με το κήρυγμά τους με το να λαμβάνουν θέση σε σημαντικά κοινωνικά θέματα της εποχής τους όπου οι ρήτορες απέφευγαν να συμμετέχουν. Ο Απόστολος Παύλος όταν ξεκίνησε το κήρυγμά του στους εθνικούς βρέθηκε αντιμέτωπος και συγκρούστηκε με άθεους, ειδωλολάτρες που μέσα από αυτό το κλίμα κατάφερε να εδραιώσει το λυτρωτικό μήνυμα του Ευαγγελίου 21. Έτσι ο Παύλος κατά την ιεραποστολή του στους εθνικούς αναφέρθηκε πάμπολλες φορές και με διάφορους τρόπους σε άθεους αλλά τη λέξη άθεος τη χρησιμοποιεί ο ίδιος στο κεφ.2,12-13 προς Εφεσίους επιστολής του. Σύμφωνα με το χωρίο αυτό άθεος χαρακτηρίζεται εκείνος που ζεί χωρίς Χριστό και χωρίς μεσσιανική ελπίδα 22, η αποξένωση από τις υποσχέσεις του Θεού για σωτηρία αλλά και η έλλειψη ελπίδας η οποία είναι κατά τον Παύλο γνώρισμα άθεου. Τα ειδωλολατρικά φαινόμενα και οι συνήθειες δεν αποτελούν γνώρισμα του εθνικού κόσμου αλλά και των νεοφωτίστων εθνικών χριστιανών. Ο Παύλος τους συμβουλεύει να εγκαταλείψουν στις ειδωλολατρικές συνήθειες καθώς και τις συναναστροφές τους με όσους χρισταινούς επιμένουν σε αυτές διότι κάποιος που ονομάζεται χριστιανός δεν είναι δυνατόν να είναι ανήθικος ή υβριστής ή πλεονέκτης ή άρπαγας ή ειδωλολάτρης 23 ( Α Κορ.5,9-13) Ο Απόστολος Παύλος διαφοροποιείται από τις κυνικο-στωικές απόψεις και παρουσιάζει ενδιαφέρον για τις κοινωνικές ανάγκες του ανθρώπου,παραινεί τους Θεσσαλονικείς να έχουν «φιλαδελφία». Υπογραμμίζει τη 21 Γαλάνη, Ι., Βιβλική Βιβλιοθήκη, Βιβλικές ερμηνευτικές και θεολογικές μελέτες, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2004, σελ.399, Καραβιδόπουλου, Ι., Αποστόλου Παύλου Επιστολές προς Εφεσίους,Φιλιππησίους, Κολοσσαείς, Φιλήμονα, Θεσσαλονίκη 1981,σελ Γαλάνη, Ι., Βιβλική Βιβλιοθήκη, Βιβλικές ερμηνευτικές και θεολογικές μελέτες, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2004, σελ

25 θετική αντιμετώπιση των αναγκών της κοινωνίας και την υποχρέωση του κάθε πιστού χριστιανού να φροντίζει να αγαθοεργεί. «Ο Παύλος αδιαφορεί δια την κοινωνική θέσιν των πιστών και την επί τα βελτίω μεταβολήν ταύτης, όχι διότι έχει στραμμένα τα βλέμματα εις μεταφυσικήν τινά πραγματικότητα, αλλά διότι αναμένει την άρσιν πάσης διακρίσεως εις το εγγύς μέλλον υπό του ερχομένου Κυρίου 24».Ο Παύλος ουσιαστικά προτείνει στον χριστιανό δούλο να δραπετεύσει από την πραγματικότητα, να εγκαταλείψει την δυνατότητα μιας βελτίωσης της ζωής χάριν μιας αβέβαιης αναμονής. Υποστηρίζεται ότι η Φράση «ἀλλ εἰ καὶ δύνασαι ἐλεύθερος γενέσθαι, μᾶλλον χρῆσαι» προδίδει όλη την αγωνία ενός ποιμένα, που αγωνίζεται να βρει τη χρυσή τομή σε ένα κοινωνικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η νεοσύστατη κοινότητα του 25. Ο κ. Π. Βασιλειάδης χαρακτηριστικά σχολιάζει «Ο κάθε αντικειμενικός αναγνώστης και νηφάλιος μελετητής των επιστολών του Αποστόλου Παύλου εντυπωσιάζεται από τον τρόπο με τον οποίο δυναμικά εναλλάσονται και αλληλοπεριχωρούνται οι φαινομενικά αντίθετες έννοιες της παράδοσης και της ελευθερίας. Στην προς Γαλάτας επιστολή διαβάζουμε «τη ελευθερία ημάς Χριστός ηλευθέρωσε, στήκετε..ενέχεσθε» ( Γαλ.5,1). Με την ίδια όμως αποφασιστικότητα οι χριστιανοί της Θεσσαλονίκης προτρέπονται «στήκετε και κρατείτε τας παραδόσεις ας εδιδάχθητε» 26 ( Β Θες.2,15). Ο απόστολος Παύλος είναι εκφραστής της παράδοσης. Ελευθερία και παράδοση αποτελούν αδιάσπαστη ενότητα μεταξύ τους. 24 Στογιάννου, Β., Η περί ελευθερίας διδασκαλία του αποστόλου Παύλου και των πνευματικών ρευμάτων της εποχής του, Θεσσαλονίκη 1970, σελ 227 Βλ.Καραβιδόπουλου, Ι., Αποστόλου Παύλου επιστολές προς Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολοσσαείς, Φιλήμονα, Θεσσαλονίκη 1981, σελ , όπου σχετικός με την παραπάνω θέση σχολιασμός. 25 Ατματζίδη, Χ., «O απ. Παύλος και το ζήτημα της δουλείας (Α Κορ 7, 20-21)» σελ Βασιλειάδη, Π., Επίκαιρα Αγιογραφικά θέματα, Αγία Γραφή και ευχαριστία,εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2000, σελ

26 Η παύλεια θεολογία τονίζει την αντικατάσταση της ανθρώπινης απόγνωσης με την πίστη, την ελπίδα και την αγάπη του Τριαδικού Θεό και ότι ο Παύλος ως πρότυπο προβάλλει τον Χριστό και παράλληλα τους Αγίους οι οποίοι είναι οδοδείκτες της ψυχοσωματικής υγείας και αρμονίας του ανθρώπου που οδηγούν στην υπέρβαση της φυλής, του φύλου και της δουλείας 27. Η υπέρβαση της φθοράς δίδεται με το κριτήριο του πολιτισμού της βασιλείας του Θεού. Η Βασιλεία του Θεού για τον Παύλο σημαίνει ειρηνική συνύπαρξη και συμβίωση των ανθρώπων και λαών, τη βίωση του αγιασμού. Συνεπώς η βασιλεία του Θεού σημαίνει κατάσταση κοινωνικής πραγματικότητας που εκφράζεται με την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και την αγάπη ανάμεσα στους ανθρώπους. Στον στίχο 5,1 της προς Ρωμαίους επιστολής ο Απόστολος Παύλος προτρέπει τους αναγνώστες του αλλά και κάθε χριστιανό να διαφυλάξουν την κατάσταση της ειρήνης με τον Θεό και να μην εκπέσουν από την χάρη της δικαιοσύνης ενθαρρύνοντας τους να συνεχίσουν τον αγώνα τους μέσα στις θλίψεις κατά της αμαρτίας αναφέροντας την ελπίδα της δόξας του Θεού 28 στην οποία πρόκειται να συμμετέχουν οι πιστοί, οι διάκονοι της δικαιοσύνης οι οποίοι συμπάσχουν με τον Χριστό. Ο Απ. Παύλος στο στίχο 2,7-8 της προς Ρωμαίους επιστολή τονίζει ότι όσοι ζητούν τη δόξα Θεού εργαζόμενοι το καλό με υπομονή, σώζονται από την οργή της τελικής κρίσης, τη δόξα δε που αναζήτησαν θα την παραλάβουν 29. Δηλαδή η ελπίδα της δόξης ισχύει γι αυτούς που με υπομονή εργάζονται το καλό. η συμμόρφωση του ανθρώπου με την εικόνα του Θεού πραγματοποιείται στο βάπτισμα στο οποίο συναποθνήσκουν οι πιστοί με τον Χριστό και έτσι κερδίζουν την ελπίδα 27 Οικονόμου, Χ., Καινή Διαθήκη και Πολιτισμός, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2003, σελ Βλ. Τιτ. 2,12-14 ~ Β Θεσ2, Khalil,J., Δικαίωση-καταλλαγή-τελική κρίση στην προς Ρωμαίους επιστολή,συμβολή στην παύλεια σωτηριολογία, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2004,σελ

27 για να ζήσουν μαζί του (Ρωμ.6,5). Εδώ πραγματοποιείται μια ελπίδα συνανάστασης 30. Ο Χριστός είναι η ελπίς της δόξης, με αυτή την έκφραση συνδέεται η ελπίδα με τη δόξα, η οποία θα φανερωθεί στην μελλοντικά σωτηρία 31. Η έννοια της ελπίδας στην Κολοσσαείς επιστολή συνδέεται με την πίστη και αναφέρεται σε κάτι αόρατο. Η πίστη παρέχει στην ελπίδα τη σταθερή βάση για να μπορεί αυτή να ατενίζει ελπιδοφόρα το ελπιζόμενο. Η ελπίδα εδώ συμβολίζει τη σωτηρία, την αποκειμένην εν τοις ουρανοίς. Ο Κιm συμπεραίνει «όταν η δόξα του Θεού φανερώθηκε στο πρόσωπο του Χριστού, ο Χριστός αποκαλύφθηκε στον Παύλο ως εικόνα του Θεού» Η δόξα του Θεού είναι το κύριο χαρακτηριστικό της διακονίας της Κ.Δ. και του διακόνου της του Παύλου που πλημμυρίζει από θεϊκή λαμπρότητα 32. Έτσι απέναντι στους αντιπάλους του προβάλλει η υπεροχή του Παύλου Στο Β Κορ.3,7-18 ο Παύλος θεωρεί τον εαυτό του ως φορέα αντανάκλασης της θείας δόξας. Ο Παύλος βέβαια είχε να αντιμετωπίσει και ένα άλλο πρόβλημα των «μηδέ εργαζομένων αλλά περιεργαζομένων» στην νεοφώτιστη εκκλησία της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για άεργους και άργόσχολους, που δεν εργάζονταν και επιδίδονταν σε ατελείωτες συζητήσεις στην αγορά για διάφορα θέματα αυτές προκαλούσαν οξύτητα οδηγώντας στην έχθρα ανάμεσα στους ανθρώπους. Επειδή με το πέρασμα του καιρού τα άτομα αυτά δημιουργούσαν πολλά προβλήματα ο Παύλος αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος της Β Θεσ(3,4) σε συμβουλές και παραινέσεις γι αυτούς. 30 Ατματζίδη, X.,Η έννοια της δόξας στην παύλεια θεολογία, εκδ.πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2001, σελ , Ατματζίδη, X., Η έννοια της δόξας στην παύλεια θεολογία,εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2001, σελ Ατματζίδη,X., Η έννοια της δόξας στην παύλεια θεολογία,εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2001, σελ

28 Εν κατακλείδι η χριστιανική κοινωνική προσφορά την οποία κηρύττει ο Απόστολος Παύλος συνίσταται στην ανάδειξη του ανθρώπου πέρα από τις οικονομικές αξίες καθώς και την υπεροχή της ανθρώπινης ύπαρξης απέναντι στα υλικά αγαθά. Αυτό βέβαια είναι και το κοινωνικό υπόβαθρο της παύλειας διδασκαλίας. 28

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΩΝ ΑΥΘΕΝΤΙΚΩΝ ΠΑΥΛΕΙΩΝ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ ΤΟΥ 29

30 Α ΠΡΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΙΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Οι επιστολές του απ. Παύλου είναι τα πρώτα γραπτά μνημεία της Κ.Δ. και γράφτηκαν για να απαντήσουν σε διάφορα ερωτήματα που έθεταν οι νεοϊδρυθέντες εκκλησίες στον απόστολο. Κατά τη συγγραφή των επιστολών του ο Παύλος ακολουθεί τους ισχύοντες κανόνες της ελληνικής επιστολογραφίας, δηλαδή εμπεριέχει προοίμιο που περιλαμβάνει τον αποστολέα, παραλήπτη, χαιρετισμό, ανάπτυξη του θέματος-τελικοί χαιρετισμοί. Στο τέλος προσθέτει κάποιο χαιρετισμό ώστε να δηλώσει με αυτόν τον τρόπο τη γνησιότητα της επιστολής. Η διάταξη των επιστολών του Απ. Παύλου στον κανόνα της Κ.Δ. διαμορφώθηκε ανάλογα με την έκτασή τους. Πρώτη τοποθετήθηκε η προς Ρωμαίους, ακολουθούν Α Β Κορ, Γαλ, Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολοσσαείς, Θεσσαλονικείς Α Β,Τιμόθεον Α Β, Τίτον, Φιλήμονα, και τελευταία είναι η προς Εβραίους 33. Οι επιστολές που είναι βέβαιο ότι έγραψε ο Απ. Παύλος ονομάζονται «πρωτοπαύλειες». Αυτές είναι η Α προς Θεσσαλονικείς, οι Α και Β προς Κορινθίους, η προς Γαλάτας, προς Φιλιππησίους, προς Φιλήμονα και προς Ρωμαίους επιστολές. Οι επιστολές που δεν είναι βέβαιο ότι έγραψε ο Απ. Παύλος αλλά πιθανόν κάποιοι μαθητές του ονομάζονται «δευτεροπαύλειες». Αυτές είναι η προς Κολοσσαείς, Εφεσίους, Β Θεσσαλονικείς, Α και Β προς Τιμόθεον και η προς Τίτον Επιστολές 34. Στις Δευτεροπαύλειες επιστολές ο Παύλος προβάλλεται ως ο φυλακισμένος και ο πολλά υπομένων. Στο κεφ.3,14 της 33 Καραβιδόπουλου,Ι., Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, εκδ. Πουρναρά,Θεσσαλονίκη 2001,σελ Καραβιδόπουλου,Ι., Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Θεσσαλονίκη 1998,σελ

31 Β Θεσ. περιγράφεται ως αυστηρός διδάσκαλος και στο Α Τιμ.5,23 ως ο γεμάτος τρυφερότητα και ενδιαφέρον για τους δικούς του ποιμένες. Οι επιστολές παρέχουν ένα πολύτιμο ιστορικό πλαίσιο και φανερώνουν το αποστολικό έργο του Παύλου στην ειδωλολατρική γή. Οι παύλειες επιστολές κατηγοριοποιούνται ανάλογα με τους παραλήπτες τους ως εξής: Επιστολές που απευθύνονται σε μια συγκεκριμένη εκκλησία 35. Επιστολές που απευθύνονται σε μια ομάδα εκκλησιών και ονομάζονται «εγκύκλιες επιστολές» 36. Επιστολές που απευθύνονται σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο 37. Επιστολές που γράφτηκαν τον καιρό που ο Παύλος ήταν φυλακισμένος και αυτές ονομάζονται «Επιστολές αιχμαλωσίας» 38. Οι επιστολές που απευθύνονται σε ποιμένες των εκκλησιών ονομάζονται από τον 18 ο αιώνα και ύστερα «Ποιμαντικές»39 Η Θεσσαλονίκη κατά την Μακεδονική- Ελληνιστική εποχή είχε αναπτυχθεί ιδιαίτερα οχυρώθηκε με τείχη ώστε να γίνει περισσότερο ασφαλής. Αποτέλεσε κέντρο ανάπτυξης του εμπορίου και της οικονομίας. Ως προς τη θρησκεία τους οι Θεσσαλονικείς λάτρευαν τους θεούς Καβείρους και ιδιαίτερα τη θεά Αφροδίτη όπου προς τιμήν της είχαν κατασκευάσει ναούς. Την εποχή αυτή πιθανόν να είχαν εγκατασταθεί και οι πρώτοι εβραίοι στη Θεσσαλονίκη 40. Κατά την περίοδο της ρωμαϊκής εποχής ως την εποχή του αποστόλου Παύλου οι Ρωμαίοι επέλεξαν την Θεσσαλονίκη ως πρωτεύουσα της Μακεδονίας κάνοντάς την το σπουδαιότερο στρατιωτικό και εμπορικό σταθμό. Κατά τη δεύτερη ιεραποστολική του περιοδεία ο Παύλος είχε 35 Α -Β Κορ ` Α - Β Θες, Φιλιπ, Κολ 36 Εφεσίους Ρωμ. 37 Α -Β Τιμ, Τιτ, Φιλήμ 38 Εφεσίους, Φιλ., Κολ, Φιλήμ, Β Τιμ 39 Α -Β Τιμ` Τιτ. 40 Οικονόμου,Χ., Σπουδές στον αρχέγονο Χριστιανισμό, η συγκρότηση της πρώτης χριστιανικής κοινότητας της Θεσσαλονίκης, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 1999,

32 ιδρύσει την εκκλησία της Θεσσαλονίκης που μετά τους Φιλίππους πέρασε την Αμφίπολη,τη Μακεδονία και έφτασε στη Θεσσαλονίκη. Η πόλη αυτή αποτελούνταν από Έλληνες, Ρωμαίους και Εβραίους. Σύμφωνα με κάποιες πληροφορίες ο Παύλος έμεινε λίγο καιρό εκεί και πολλοί Ιουδαίοι αλλά και σεβόμενοι εθνικοί δέχτηκαν το κήρυγμά του και έγιναν χριστιανοί 41. Εξοργισμένοι οι Ιουδαίοι από την επιτυχία του κηρύγματός του πήγαν στο σπίτι του Ιάσονα που φιλοξενούσε τον Παύλο, τον Παύλο δεν τον βρήκαν αλλά έσυραν τον Ιάσονα και άλλους νέους χριστιανούς στους άρχοντες της πόλης. Η κατηγορία ήταν πολιτική 42, αν οι άρχοντες της πόλης οι λεγόμενοι πολιτάρχες αντιδρούν με αυτόν τον τρόπο εναντίον στις κατηγορίες του Παύλου και των συνεργατών του αυτό πρέπει να συνδεθεί με τη γενικότερη τάση αφοσίωσης της άρχουσας τάξης της πόλης στην ιδέα της Ρώμης και στο πρόσωπο του αυτοκράτορα. Εν συνεχεία ο Ιάσονας ελευθερώθηκε πληρώνοντας αρκετή εγγύηση και οι νέοι χριστιανοί φυγάδευσαν τον Παύλο στη Βέροια. Πάλι όμως απεσταλμένοι των Ιουδαίων της Θεσσαλονίκης έφτασαν εκεί για να τον βρούν αλλά οι Βεροιείς τον φυγάδευσαν στην Μεθώνη για να αποπλεύσει συνεχίζοντας το ιεραποστολικό του έργο στην Αθήνα. Ο Παύλος αγάπησε τους νέους της Θεσσαλονίκης και άφησε εκεί τον Τιμόθεο και Σίλα. Ο Τιμόθεος τον συναντά στην Αθήνα και εκείνος τον στέλνει στη Θεσσαλονίκη. Εν συνεχεία Σίλας και Τιμόθεος τον συναντούν στην Κόρινθο και του δίνουν ευχάριστες πληροφορίες για τους Θεσσαλονικείς. έτσι ο Παύλος το 51μ.Χ. στέλνει την πρώτη του επιστολή όπου εν συντομία θα ακολουθήσει και δεύτερη. Η επιστολή του διακρίνεται για τον τρυφερό και στοργικό της χαρακτήρα. Σε αυτήν την επιστολή του τους εκφράζει την αγάπη του αλλά και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ήρθε 41 Καραβιδόπουλου,Ι., Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη,εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2001, σελ Τσαλαμπούνη, Α.,Η Μακεδονία στην εποχή της Κ.Δ., εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2002, σελ 89 32

33 στην πόλη τους, την ηθική καθαρότητα και φιλαδελφία αλλά και την ανάσταση των κεκοιμημένων όπως επίσης και προτροπές για υπακοή στους προϊσταμένους της εκκλησίας. 2. Α ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Η Κόρινθος ήταν κατά την ρωμαϊκή εποχή εκείνη η πόλη της Ελλάδος με τον μεγαλύτερο πληθυσμό 43. Ο πληθυσμός της αυτός αποτελούνταν από Έλληνες,Ρωμαίους. Ήταν αρχαία δωρική αποικία και έγινε πλούσιο εμπορικό κέντρο. Το 29 π. Χ. ανυψώθηκε σε πρωτεύουσα της επαρχίας της Αχαΐας από τους Ρωμαίους. Είχε αναπτυχθεί ιδιαίτερα και η ιουδαϊκή κοινότητα και ιδρύθηκαν συναγωγές. Ο πλούτος και η χλιδή κατέστησαν την πόλη της Κορίνθου κέντρο ανηθικότητας Η εκκλησία της Κορίνθου ήταν δημιούργημα του αποστόλου Παύλου. Τα περιστατικά της ιδρύσεώς της εξιστορεί ο Λουκάς στις Πράξεις 44..Κατά τη διάρκεια της δεύτερης περιοδείας του Παύλου στην Ελλάδα ο Παύλος ήρθε στην Κόρινθο γνώρισε το ζεύγος Ακύλα και Πρίσκιλλα που ήρθαν φυγάδες από τη Ρώμη εξαιτίας του διατάγματος του Κλαυδίου που εκδίωκε τους Ιουδαίους 45. Μαζί τους εργαζόταν την τέχνη του σκηνοποιού και κάθε Σάββατο κήρυττε στη συναγωγή. Το κήρυγμά του είχε απήχηση και στους Ιουδαίους και στους σεβόμενους Έλληνες. Επειδή όμως οι Ιουδαίοι αντιτάχθηκαν στο κήρυγμά του τότε και ο ίδιος αναγκάστηκε να στραφεί μόνο στους Έλληνες. Πίστεψαν 43 Παναγόπουλου, Ι.,Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Αθήνα 1995, σελ , 44 Πραξ.18, Πραξ.18,2 33

34 στον Χριστό ο Τίτιος Ιούστος, και ο αρχισυνάγωγος Κρίσπος.Το ευαγγέλιο του διαδόθηκε σε ολόκληρη την Αχαΐα. Ο Κύριος υπέδειξε στον Παύλο με ένα όραμα να κηρύξει το ευαγγέλιο στην πόλη εκείνη 46.στην περιοχή εκείνη. 47 Ο Παύλος έμεινε στην Κόρινθο ενάμισι χρόνο, αυτό βέβαια το μαρτυρούν και οι Πράξεις. 48 Κατά το τέλος της δράσης του στην Κόρινθο εξαιτίας της επιτυχίας του κηρύγματος του τον οδήγησαν στον ανθύπατο Γαλλίωνα ότι ήταν βλάσφημος απέναντι στον Θεό. Ο Γαλλίων έμεινε αδιάφορος μπροστά στο αίτημα των Ιουδαίων διώχνοντάς τους. Εν συνεχεία αυτοί επιτέθηκαν στον αρχισυνάγωγο Σωσθένη και τον ξυλοκόπησαν μπροστά του αφήνοντας τον πάλι αδιάφορο 49. Ύστερα από κάποιες μέρες ο Παύλος αναχωρεί για την Έφεσο μαζί με τον Ακύλα και την Πρίσκιλλα. Από την Έφεσο έφτασε στην Καισάρεια και μετά στην Αντιόχεια. Η πρώτη επίσκεψη του Παύλου έγινε στην Αντιόχεια το 51μ.Χ. Κατά τη διάρκεια της τρίτης ιεραποστολικής περιοδείας περίπου το μ. Χ ο Απ. Παύλος συνέγραψε την Α προς Κορινθίους επιστολή στην περιοχή της Εφέσου. Τον ακολούθησαν οι Κορίνθιοι Στεφανάς, Φουρτουνάτος και Αχαϊκός οι οποίοι και προσκόμισαν την επιστολή στην Κόρινθο. Επίσης παρακάλεσε και τον Απολλώ να τον συνοδέψει αλλά αυτός ανέβαλλε το ταξίδι του. Πριν ο ίδιος γράψει την επιστολή είχε στείλει τον Τιμόθεο για να ενισχύσει την κοινότητα. Η αφορμή με την οποία γράφτηκε η επιστολή οφείλεται στην εσωτερική κατάσταση της κοινότητας της Κορίνθου. Ένας από τους λόγους για τους οποίους γράφτηκε η επιστολή ήταν η διάσπαση της κοινότητας σε πολλές παρατάξεις καθώς και η εμφάνιση ερίδων ανάμεσά τους. Έτσι κάποιοι Άνθρωποι της Χλόης πληροφόρησαν τον Παύλο ότι ορισμένοι ομολογούν πίστη στον Παύλο, άλλοι στον Απολλώ, άλλοι στον Κηφά και άλλοι στον Χριστό. Αυτοί δημιουργούσαν δικούς τους αρχηγούς 46 Πραξ.18, Πραξ.18, Πραξ 18,11 49 Πραξ 18,

35 χωρίζοντας τον Χριστό και την εκκλησία σε κόμματα. Οι οπαδοί του Παύλου υποστήριζαν ιδιαίτερα τη διδασκαλία του Παύλου. Η δε ομάδα του Απολλώ υποστήριζε ιδιαίτερα το ρητορικό στοιχείο του Ευαγγελίου. Οι οπαδοί του Κηφά ήταν ιουδαϊκής προέλευσης. Οι οπαδοί του Χριστού δεν δέχονται καμία ανθρώπινη μεσολάβηση ούτε τους αποστόλους. Επίσης μια άλλη αφορμή για την οποία γράφτηκε η επιστολή οφείλεται σε μια επιστολή που έστειλαν στην Έφεσο με τρεις κορίνθιους στον Παύλο οι Κορίνθιοι και τον ρωτούν για διάφορα θέματα σχετικά με το γάμο, ειδωλόθυτα, πορνείας, εθνικών δικαστηρίων, παρθενίας,καθώς και για τη θέση των χαρισματούχων στη λατρεία και σχετικά για την ανάσταση των νεκρών. Πληροφορίες για την κατάσταση της κοινότητας έλαβε ο Απ. Παύλος από τους ανθρώπους της Χλόης. Σύμφωνα με την επιστολή αυτή αρκετοί πιστοί κατέφευγαν στα δικαστήρια για να λύσουν ορισμένες διαφορές τους, άλλοι περιφρονούσαν το γάμο και άλλοι συμμετείχαν στα δείπνα των εθνικών αλλά ακόμα και στα δικά τους δείπνα της αγάπης οι πλούσιοι άφηναν πολλές φορές τους πτωχούς νηστικούς. Άλλοι πάλι δεν πίστευαν στην ανάσταση του Κυρίου. Με όλη την παραπάνω κατάσταση οι Χριστιανοί αυτοί δεν μπορούσαν να προσαρμοστούν στην νέα εν Χριστώ ζωή που τους εμφύσησε ο Παύλος με αποτέλεσμα να υπάρχει κίνδυνος ώστε να διασαλευτεί η ενότητα της εκκλησίας. 35

36 3. Β ΠΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Η επιστολή αυτή γράφτηκε από τον Παύλο στους Φιλίππους της Μακεδονίας. Εδώ αναφέρεται ότι ενώ ο Παύλος ήταν στη Έφεσο απέστειλε τον Τίτο στην Κόρινθο αλλά επιστρέφοντας να τον συναντήσει στην Τρωάδα 50. Ο Τίτος καθυστέρησε αλλά ο Παύλος επειδή ανησυχούσε για την κατάσταση στην Κόρινθο αναχώρησε για τη Μακεδονία. Αυτό μας το πληροφορούν και οι Πράξεις 51.Τελικά εκεί τον συνάντησε ο Τίτος και του μετέφερε τα ευχάριστα νέα για τους Κορίνθιους. Μετά την αναχώρηση του Παύλου από την Κόρινθο συνέβησαν συνταρακτικά γεγονότα που έθιξαν και στεναχώρησαν τον Παύλο. Το πρόβλημα δημιουργείται με την επιστολή των δακρύων της οποίας δεν διασώθηκε κανένα απόσπασμα καθώς και με τη διπλή δήλωση του ότι έχει σκοπό να έρθει για τρίτη φορά στην Κόρινθο, αλλά για την υπονοούμενη αυτή επίσκεψη του δεν κάνουν καθόλου λόγο οι Πράξεις. Όπως μας πληροφορούν οι Πράξεις και οι δυο επιστολές προς Κορινθίους η κατάσταση μετά την Α Κορινθίους ήταν η εξής: Μετά την αναχώρηση του Παύλου από την Κόρινθο εμφανίστηκαν ταραξίες που αμφισβήτησαν το αποστολικό αξίωμα του Παύλου και το κήρυγμά του. Με αφορμή το γεγονός αυτό ο Παύλος απέστειλε τον Τιμόθεο εκεί για να εξομαλύνει την κατάσταση αλλά η προσπάθεια του Τιμόθεου απέτυχε. Ο Παύλος λυπήθηκε γι αυτό,και αναγκάστηκε να ματαιώσει μια επίσκεψη στην Κόρινθο. Είχε σκοπό να επισκεφθεί την Κόρινθο απευθείας από την Έφεσο, στη συνέχεια να μεταβεί στη Μακεδονία και μετά να επιστρέψει στην Κόρινθο και από εκεί να εισέλθει 50 Παναγόπουλου, Ι.,εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Αθήνα 1995, σελ Πρ.20,1 36

37 στην Ιουδαία. Το σχέδιο του αυτό όμως δεν πραγματοποιήθηκε εξαιτίας νέων επεισοδίων που πραγματοποιήθηκαν στην Κόρινθο. Η κατάσταση αυτή τον ανάγκασε να πάει κατευθείαν από την Έφεσο στην Κόρινθο. Οι αντίπαλοι του Παύλου κερδίζοντας πολλά μέλη τη κοινότητας στράφηκαν εναντίον του και μάλιστα «ο αδικήσας»ήρθε σε προσωπική σύγκρουση μαζί του προκαλώντας τον βαθειά θλίψη. Έτσι στη δεύτερη αυτή επίσκεψή του δεν μπόρεσε να αποκαταστήσει την ειρήνη. Έφυγε για την Έφεσο και τους έγραψε την επιστολή των δακρύων στέλνοντάς την με τον Τίτο. Στη διάρκεια της παραμονής του Τίτου στη Κόρινθο αναχώρησε και ο Παύλος από την Έφεσο για την Τρωάδα όπου συμφώνησε να συναντηθεί με τον Τίτο. Ο Τίτος άργησε να επιστρέψει. Ο Παύλος γεμάτος αγωνία για την κοινότητα της Κορίνθου αναχώρησε για τη Μακεδονία όπου συνάντησε τον Τίτο που του έφερε ευχάριστα νέα. Η κοινότητα της Κορίνθου αποκατέστησε πάλι τις σχέσεις της με τον Παύλο, τιμώρησε τον αδικήσαντα και άρχισε να συλλέγει τη λογεία. Ο Παύλος πληροφορήθηκε για το έργο άλλων αντιπάλων οι οποίοι εισέδυσαν από έξω στην Κόρινθο διαδίδοντας κατηγορίες και αμφισβητώντας το αποστολικό του αξίωμα. Σύμφωνα με πληροφορίες οι αντίπαλοι αυτοί ήταν Εβραίοι, Ισραηλίτες, χριστιανοί εξ Ιουδαίων οι οποίοι καυχώνται για την καταγωγή τους. Τον κατηγορούσαν ότι παριστάνει τον ισχυρό ενώ είναι κατά βάθος ασήμαντος,ότι δεν είναι Απόστολος.Αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι ο Παύλος δεν αξίωσε από τους Κορινθίους τη διατροφή του όπως έκαναν και οι άλλοι Απόστολοι αλλά τον κατηγόρησαν ότι τους εξαπάτησε κατακρατώντας για προσωπική χρήση κάποιο ποσό από τη λογεία τους. Ο Παύλος στην επιστολή αυτή θέλει να επαινέσει την μεταμέλεια των Κορινθίων, να αποκαλύψει το έργο των ψευδαποστόλων και να εδραιώσει το αποστολικό του αξίωμα, υποδεικνύοντας τους την αγάπη του Χριστού. 37

38 52 Η επιστολή έχει συναισθηματικό χαρακτήρα. Ο απόστολος εκδηλώνει τον πλούτο της καρδιάς του προς τα πνευματικά του παιδιά. Η επιστολή αυτή γράφτηκε το 56 μ. Χ. 4. ΠΡΟΣ ΓΑΛΑΤΑΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗ Την προς Γαλάτας Επιστολή απευθύνει ο Παύλος προς όλες τις εκκλησίες της Γαλατίας γι αυτό και αποτελεί εγκύκλιο επιστολή 53. Κατά τον James Dunn 54 ο Παύλος παρουσιάζει την δική του βιογραφία σαν ένα παράδειγμα του Ευαγγελίου της χριστιανικής ελευθερίας. 55 Σύμφωνα με τις Πράξεις κατά την πρώτη του Περιοδεία στην Μ. Ασία ο Παύλος επισκέφθηκε μαζί με τον Βαρνάβα πρώτα τη νότιο Γαλατία ιδρύοντας τις κοινότητες της Πέργης, Αντιόχειας, Πισιδίας, Ικονίου, Λύστρων, Δέρβης. Κατά τη δεύτερη περιοδεία 56 επισκέφθηκε τη βόρειο Γαλατία που ο Λουκάς δεν αναφέρει τίποτα για την ίδρυση χριστιανικών κοινοτήτων στην περιοχή αυτή 57. Και τις δυο γαλατικές περιοχές επισκέφθηκε ακόμα μια φορά ο Παύλος κατά την τρίτη περιοδεία του. Ο Παύλος διακρίνει τη Φρυγία από τη Γαλατία 58 και τους παραλήπτες τους ονομάζει Γαλάτες 59. Γαλάτες 52 Καραβιδόπουλου, Ι.,Βιβλική Βιβλιοθήκη, Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2001, σελ Παναγόπουλου, Ι.,Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Αθήνα 1995, σελ Dunn, J.,Black s New Testament Commentaries, The Epistle to the Galatians, Continuum, New York. 55 Πρ.13-14`16, Πρ.16,6`18,23 57 Παναγόπουλου, Ι.,Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη, Αθήνα 1995, σελ Πρ.16,6`18,23 59 Γαλ

39 ονομάζει αυτούς που κατοικούσαν στη βόρεια αρχαία Κελτική γαλατική περιοχή 60.Αυτό υποστηρίζεται με βάση τις πληροφορίες που ο Παύλος ήταν στη βόρειο Γαλατία και εμποδίστηκε εξαιτίας μιας ασθένειας να κηρύξει τον λόγο του Θεού. Χρόνος συγγραφής θεωρήθηκε το κατά την τρίτη περιοδεία του με τόπο την Έφεσο. Ο Παύλος κήρυξε στους Γαλάτες που ήταν αρχικά εθνικοί την ελευθερία από τον μωσαϊκό νόμο και τις ιουδαϊκές παραδόσεις. Μετά την αναχώρηση του Παύλου εισπήδησαν ταραξίες οι οποίοι ήταν Ιουδαίζοντες και έπεισαν τους Γαλάτες να δεχθούν την περιτομή, να επιτελούν έργα του μωσαϊκού νόμου και γενικά να ζουν ιουδαϊκά. Εκτός βέβαια από την προσκόλληση στον ιουδαϊκό νόμο δίδασκαν και ηθική απελευθέρωση Επίσης επιτέθηκαν κατά του Παύλου και του Ευαγγελίου του. Τον συκοφαντούσαν για υποκρισία ότι επέβαλε την περιτομή στον συνοδό του Τιμόθεο 61. Δεν τον θεωρούσαν αυθεντικό απόστολο αλλά ότι έλαβε το αξίωμα του από άλλους αποστόλους. Η προς Γαλάτας επιστολή έχει ιδιαίτερα ιστορική αξία. Περιέχει πληροφορίες σχετικά για τον αγώνα του Παύλου εναντίον των εξ Ιουδαίων Χριστιανών που ήθελαν την εκκλησία να είναι προσκολλημένη στον μωσαϊκό νόμο, ακόμη πολλές πληροφορίες σχετικά με τη βιογραφία του Παύλου, τη μεταστροφή, τη δράση του που επιβεβαιώνουν οι Πράξεις. Αναπτύσσει τη φύση του αποστολικού αξιώματος του.η εκκλησία αναγνώρισε τη σπουδαιότητα της επιστολής. Πρώτος την χρησιμοποίησε ο Πολύκαρπος 62 ενώ ο Μαρκίων τη συμπεριέλαβε στον δικό του κανόνα της Καινής Διαθήκης. Οι Επιστολές του Παύλου προς Εφεσίους, προς Φιλιππησίους, προς Κολοσσαείς και Φιλήμονα χαρακτηρίζονται ως επιστολές αιχμαλωσίας ή επιστολές δεσμών γιατί ο απόστολος όταν τις έγραψε ήταν φυλακισμένος 60 Γαλ 4,13 61 Πραξ.16,3`Γαλ 2, Φιλιπ.3,3`5 39

40 χωρίς να αναφέρει τον τόπο που τις έγραψε 63. Οι Πράξεις των Αποστόλων μας πληροφορούν για τρεις μόνο φυλακίσεις του Παύλου. Αυτές ήταν στους Φιλίππους της Μακεδονίας για μια νύχτα (Πρ 16,22-40), στην Καισάρεια της Παλαιστίνης για δύο έτη ( Πρ 23,33-26,32) και τέλος στη Ρώμη για δύο χρόνια (28,30). Ο Λουκάς αναφέρει μόνο αυτές αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν φυλακίστηκε αλλού ο Παύλος. Η Β προς Τιμόθεον Επιστολή γράφτηκε από μια δεύτερη φυλάκιση του Παύλου στη Ρώμη. Όπως επίσης και στη Β προς Κορινθίους απαριθμώντας τις δοκιμασίες του για το Ευαγγέλιο του Χριστού αναφέρει : «εν πληγαίς, εν φυλακαίς, εν ακαταστασίαις (6,5), ενώ οι Πράξεις μέχρι την εποχή που γράφτηκε η Β Κορ. οι Πράξεις δεν αναφέρουν παρά μόνο τη φυλάκιση μιας νύχτας στους Φιλίππους. Στην Α Κλημ.5,6 αναφέρεται ότι ο Παύλος ξαναφυλακίστηκε. Το γεγονός ότι ο Λουκάς δεν αναφέρει άλλες φυλακίσεις αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έγιναν. Η αρχαία εξηγητική παράδοση της εκκλησίας υποστηρίζει ότι οι επιστολές αιχμαλωσίας γράφτηκαν από την πρώτη φυλάκιση του στη ρώμη όπως και πιστοποιείται στο τέλος του βιβλίου των Πράξεων. Έτσι οι νεώτεροι ερευνητές που συντάσσονται με την συγκεκριμένη άποψη επιχειρηματολογούν ότι α) οι Πράξεις πληροφορούν ότι μετά την επίκληση του Καίσαρα ο Παύλος μεταφέρθηκε δέσμιος από την Καισάρεια στη Ρώμη (28,30-31)μπορούσε να γράψει και να στείλει επιστολές. β)η μνεία του «πραιτορίου» και της «Καίσαρος οικίας» στα Φιλ 1,13 και 4,22 γ) Η μνεία του Λουκά στο Κολ 4,14 δ) Ο δούλος του Φιλήμονα Ονήσιμος είναι πιθανότερο να κατέφυγε στη Ρώμη που ήταν καταφύγιο φυγάδων και τυχοδιωκτών από όλες τη περιοχές της απέραντης ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. ε) Στις επιστολές αυτές δεν γίνεται πουθενά λόγος για την λογεία που ήταν προορισμένη για ους φτωχούς της Ιερουσαλήμ, αλλά 63 Καραβιδόπουλου,Ι., Εισαγωγή στην Καινή Διαθήκη,εκδ. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη 2001, σελ