ΕΚΦΡΑΣΗ ΕΚΘΕΣΗ ΔΟΜΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ. Βρείτε τα δομικά μέρη στην παρακάτω παράγραφο :

Transcript

1 ΔΟΜΗ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ Θεματική Περίοδος Η πρώτη πρόταση Πρόλογος Σχόλια Λεπτομέρειες Κυρίως θέμα Κατακλείδα Η τελευταία πρόταση πολλές φορές παραλείπεται. Λέξεις Κλειδιά : επομένως, άρα, έτσι, λοιπόν, τέλος, συμπερασματικά, συνοψίζοντας Επίλογος Βρείτε τα δομικά μέρη στην παρακάτω παράγραφο : Η ισότητα, σαν γνώρισμα της δημοκρατίας, υπαγορεύει ότι όλοι οι πολίτες πρέπει να έχουν όμοια εκπαίδευση. Βεβαίως ο όρος «όμοια εκπαίδευση» επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Από την αφελή αντίληψη, ότι όλα τα παιδιά πρέπει να παίρνουν την ίδια ακριβώς παιδεία, να φοιτούν στα ίδια σχολεία με το ίδιο αναλυτικό πρόγραμμα και τις ίδιες διδακτικές μεθόδους, έως την ορθή ερμηνεία που στηρίζεται πάνω στην ψυχολογία των ατομικών διαφορών και δέχεται ότι κάθε παιδί πρέπει να έχει τις ίδιες ευκαιρίες για εκπαίδευση, ανάλογα με τις έμφυτες ικανότητες και τα ξεχωριστά προσωπικά του ταλέντα. Εκπαιδευτική, επομένως, ισότητα δε σημαίνει όμοια εκπαίδευση, αλλά ίσες ευκαιρίες για εκπαίδευση. ΙΔΙΑΙΤΕΡΕΣ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΩΝ Μπορεί να εκτείνεται σε περισσότερες από μία περιόδους, προκειμένου η κεντρική ιδέα που εκφράζει να είναι ολοκληρωμένη : Δεν πρέπει κανείς να υποτιμά τον αντίπαλο. Αυτό μπορεί να του κοστίσει ακριβά. Στην περίπτωση, για παράδειγμα, της εκστρατείας του Δράμαλη πασά στην Πελοπόννησο δεν δόθηκε η πρέπουσα σημασία στις ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1

2 δυνάμεις, στις μαχητικές ικανότητες και στην αποφασιστικότητα των Ελλήνων επαναστατών. Το αποτέλεσμα ήταν η ολοσχερής καταστροφή του τουρκικού εκστρατευτικού σώματος στα Δερβανάκια. Μπορεί να βρίσκεται στη δεύτερη ή και στην τρίτη περίοδο της παραγράφου, όταν η πρώτη περίοδος έχει το ρόλο της εισαγωγικής ή της σύνδεσης με την προηγούμενη παράγραφο : Αυτή, λοιπόν, είναι γενικά η αξία της γλωσσομάθειας. Η γλωσσομάθεια, ωστόσο, είναι ακόμα πιο σημαντική για εμάς του Έλληνες. Και τούτο γιατί είμαστε λίγοι αριθμητικά πλάι στους μεγάλους ευρωπαϊκούς λαούς, ταξιδεύουμε πολύ στο εξωτερικό και σε τόπους που δεν ξέρουν τη γλώσσα μας, δεν έχουμε ακόμη φιλολογία αρκετά αναπτυγμένη και δεν μπορούμε να καταρτιστούμε επιστημονικά χωρίς ξένη γλώσσα. ΣΥΝΟΧΗ ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ Α) ΣΥΝΟΧΗ : Ο τρόπος σύνδεσης των προτάσεων, των περιόδων και των παραγράφων μεταξύ τους, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται συνέχεια νοημάτων στο κείμενο. Η συνοχή επιτυγχάνεται : 1. Με συνδετικές λέξεις ή φράσεις : Επεξήγηση: Αιτιολόγηση : Αντίθεση - Εναντίωση : Προσθήκη : δηλαδή, για να γίνω πιο σαφής, με άλλα λόγια, εδώ θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι, ιδιαίτερα, ειδικότερα, πιο αναλυτικά, πιο συγκεκριμένα, εκτός από αυτό κ.ά. επειδή, γιατί, διότι, γι' αυτό, για τους πιο πάνω λόγους, καθώς, αφού, λόγω του ότι, από τη στιγμή που, δεδομένου ότι κ.ά. αν και, εντούτοις, παρά το ότι, ωστόσο, παρ όλα αυτά, παρ όλο που, αντίθετα, αλλά, εξάλλου, όμως, από τη μια από την άλλη, αφενός αφετέρου, εν αντιθέσει, σε αντίθετη περίπτωση, ακόμα και αν κ.ά. επίσης, επιπλέον, ακόμη, παράλληλα, εκτός από αυτό, αξίζει να σημειωθεί ότι, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία, θα πρέπει να προστεθεί ότι, κ.ά. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 2

3 Συμπέρασμα : Όρο Προϋπόθεση : Έμφαση - Βεβαιότητα : Ομοιότητα / Αναλογία : Παράδειγμα : επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, σύμφωνα με τα παραπάνω, συνακόλουθα, εν κατακλείδι, καταλήγουμε, συγκεφαλαιώνοντας, αβίαστα συμπεραίνει κανείς, είναι ευλογοφανές, αποδεικνύεται άρα,από όσα προηγήθηκαν προκύπτει, λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω κ.ά. αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση ότι, λαμβάνοντας υπόψη πως, μέσα σ' αυτό το πλαίσιο, αν εξαιρέσουμε, αν δεχτούμε κ.ά. ιδιαίτερα, ειδικά, προπάντων, αναμφισβήτητα, αναντίρρητα, αναμφίβολα, φυσικά, ασφαλώς, οπωσδήποτε, πράγματι, είναι ολοφάνερο, είναι κοινή διαπίστωση, είναι γενικά παραδεκτό, γεγονός είναι ότι, είναι κοινός τόπος, δεν αμφισβητεί κανείς κ.ά. επίσης, στο ίδιο μοτίβο, παράλληλα, αναλογικά, παρόμοια, όπως ακριβώς-έτσι και, κατά τον ίδιο τρόπο, σύμφωνα με τα παραπάνω κ.ά για παράδειγμα, χαρακτηριστικό παράδειγμα, λόγου χάρη, ενδεικτικά κ.ά. Σύγκριση: συγκριτικά με, αντιπαραβάλλοντας, αντιδιαστέλλοντας, αν κρίνει κανείς σε σχέση με κ.α. Έμφαση : πρέπει να τονιστεί, είναι αξιοπρόσεκτο, είναι χαρακτηριστικό ότι, ας μην παραβλέψουμε, ιδιαίτερα σημαντικό είναι, αξιοσημείωτο είναι, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ειδικά, προπάντων, ιδιαίτερα, θα ήθελα να επισημάνω, να επιστήσω την προσοχή, να τονίσω το εξής, αξίζει να τονιστεί κ.ά. Τοπική σχέση: Χρονική σχέση / Ακολουθία : Διάζευξη : εκεί, εδώ, σε αυτό το σημείο κ.ά. πρώτα, τέλος, τελικά, αργότερα, έπειτα, στη συνέχεια, τώρα, αμέσως, αργότερα, πριν, προηγουμένως, έπειτα, όταν, εντωμεταξύ, αρχικά, στην αρχή, καταρχήν, τέλος κ.ά. είτε...είτε, ή ή, ούτε ούτε, μήτε μήτε ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 3

4 2. Χρήση αντωνυμιών 3. Επανάληψη λέξεων φράσεων 4. Λέξεις με στενή νοηματική συγγένεια ή συνάφεια. Το κοινό των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης Εντούτοις το να αντιλαμβάνεται κανείς το πολιτισμικό επίπεδο του κοινού ως μια συμπαγή και αμετάβλητη ενότητα είναι πέρα για πέρα εσφαλμένο. Αρχικά, επειδή έτσι παραγνωρίζονται οι διαφοροποιήσεις μεταξύ αυτών που απαρτίζουν το «κοινό» - διαφοροποιήσεις ταξικές, γεωγραφικές, κατά φύλο, ηλικία και μόρφωση. Έπειτα, γιατί μια τέτοια αντίληψη λειτουργεί ως μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία και δεν επιτρέπει καμιά ουσιαστική διερεύνηση των αναγκών, των ικανοτήτων και των δυνατοτήτων των ανδρών και των γυναικών που απαρτίζουν το κοινό. Με άλλα λόγια, η εικόνα αυτή του κοινού, μολονότι έχει κάποιες από τις ρίζες της στην κοινωνική πραγματικότητα, ταυτόχρονα χαρακτηρίζεται από έναν βαθμό απομόνωσης από την πραγματικότητα. Επίσης, παρατηρείται έλλειψη ενδιαφέροντος για το πώς είναι το κοινό. Τέλος, επιδιώκει να διαμορφωθούν οι ανάγκες και οι προτιμήσεις του κοινού, έτσι ώστε να εξυπηρετούν τους σκοπούς και τις ανάγκες των επικεφαλής των μέσων. «Εντούτοις» : Στην αρχή της παραγράφου έρχεται σε αντίθεση με όσα αναφέρει στην προηγούμενη παράγραφο. «Αρχικά» : Έναρξη «Έπειτα» : Προσθήκη «Με άλλα λόγια» : Επεξήγηση «Επίσης» : προσθήκη «Τέλος» : Χρονική σχέση Μ. Σεραφεντίδου, Κοινωνιολογία τω Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας Β) ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ : Αφορά τη συγκρότηση, τον στενό συσχετισμό των νοημάτων (ιδεών, επιχειρημάτων, τεκμηρίων κλπ.), με τον οποίο επιτυγχάνεται η ομαλή μετάβαση από το ένα νόημα στο άλλο. Αφορά δηλαδή το κατά πόσο τα ποικίλα επιμέρους νοήματα ενός κειμένου συνδέονται με το κύριο θέμα του, την κύρια ιδέα του. Έτσι όταν ζητείται ο σχολιασμός της συνεκτικότητας ενός κειμένου, ουσιαστικά ζητείται η ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 4

5 εξέταση / εξακρίβωση των νοηματικών σχέσεων μεταξύ των διάφορων μερών του. Τρεις ενέργειες, τρεις καινοτομίες θέτουν την τεχνολογία στην αντιμετώπιση της χειραγώγησης αγώνων. Η πρώτη καινοτομία σχετίζεται με τη χρήση των φορητών συσκευών (κινητά τηλέφωνα και ταμπλέτες). Πρόκειται για εφαρμογή σε επτά γλώσσες που περιλαμβάνει ενημέρωση για το στήσιμο αγώνων, απαντήσεις σε ερωτήσεις γύρω από το φαινόμενο και πληροφορίες σχετικά με περιπτώσεις διαφθοράς στην πλατφόρμα υποδοχής καταγγελιών της UEFA. Η δεύτερη καινοτομία αφορά τη λειτουργία πλατφόρμας υποδοχής καταγγελιών, όπου αρχικά αξιολογούνται καταγγελίες από ποδοσφαιριστές, προπονητές και διαιτητές. Οι καταγγελίες δύναται να γίνονται και ανώνυμα, ενώ από την πλευρά του δέκτη εξασφαλίζεται πλήρης εχεμύθεια. Η τρίτη καινοτομία είναι η ηλεκτρονική εκπαίδευση που απευθύνεται κυρίως σε νεαρότερους ποδοσφαιριστές. Ασφαλώς, οι παραπάνω καινοτομίες δεν αποσπώνται, αλλά εντάσσονται στο γενικότερο πλαίσιο αντιμετώπισης του φαινομένου χειραγώγησης αγώνων που αποσκοπεί στον προκαθορισμό του αποτελέσματος για στοιχηματικούς λόγους. Εφημ. Καθημερινή, Μεταξύ των περιόδων υπάρχει συνεκτικότητα, γιατί όλα τα νοήματα δένουν παραγωγικά γύρω από την κύρια ιδέα της θεματικής περιόδου, δηλαδή τις τρεις καινοτομίες γύρω από την αντιμετώπιση του φαινομένου της χειραγώγησης αγώνων. Στη συνέχεια με λογική αλληλουχία και ευκρινή τη μεταξύ τους διάκριση παρατίθενται οι τρεις καινοτομίες : χρήση φορητών συσκευών, πλατφόρμα υποδοχής καταγγελιών, ηλεκτρονική εκπαίδευση νεότερων ποδοσφαιριστών. Γ) ΑΛΛΗΛΟΥΧΙΑ : Είναι τόσο η ομαλή μετάβαση από τη μία ιδέα / σκέψη στην άλλη όσο και ο τρόπος οργάνωσης τους σε παραγράφους, ώστε ένα κείμενο να έχει σαφές και λογικό νόημα. Η εξακρίβωση της αλληλουχίας ενός κειμένου πρέπει να εξετάζεται αν σ αυτό υπάρχει : Σαφής διάκριση των μερών του (πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος για το κείμενο θεματική πρόταση, λεπτομέρειες / σχόλια, κατακλείδα για την παράγραφο) Σωστή διάταξη των ιδεών : Χρονολογική αφηγηματικά κείμενα Τοπική περιγραφικά κείμενα ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 5

6 Λογική επιχειρηματολογικά κείμενα (πρόβλημα > αίτια > επιπτώσεις > προτάσεις επίλυσης. Συνοχή και συνεκτικότητα Σ αυτόν τον υπαρκτό εκδημοκρατισμό της γνώσης ορθώνονται τρεις γκρίνιες. Η μία είναι η άρνηση της τεχνολογίας, εξαιτίας των πιθανών κινδύνων που έχει η ανάπτυξή της. Ο Πολ Βιρίλιο, για παράδειγμα, έγραψε την «Πληροφοριακή Βόμβα». Είναι σίγουρος ότι η κοινωνία της γνώσης ενέχει κινδύνους, αλλά άγνωστους. Η δεύτερη γκρίνια έχει να κάνει με «τα παιδάκια της Αφρικής». Το ακούμε για κάθε νέα τεχνολογία : «Τι να το κάνω εγώ το εμβόλιο για το Αλτσχάιμερ;». Αν όμως αποκτήσεις, το πρώτο που ξεχνάς είναι τα «παιδάκια της Αφρικής». Η τρίτη γκρίνια έχει να κάνει με το διαβόητο «ψηφιακό χάσμα». Βέβαια, καμιά τεχνολογία, καμιά επιστημονική επανάσταση δε διαχέεται αμέσως σε όλη την υφήλιο. Ο Γουτεμβέργιος τύπωσε την πρώτη Βίβλο το 1455, στην Ελλάδα η τυπογραφία ήρθε στις αρχές του 19 ου αιώνα. Όσο για το τυπωμένο βιβλίο, ακόμη πασχίζουμε να γίνει κτήμα του ελληνικού λαού. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι η επανάσταση έγινε και ακόμη προχωρεί. Εξάλλου, αυτοί που μιλούν για ψηφιακό χάσμα στην Αφρική πρέπει να αναλογιστούν ποιο είναι το τυπογραφικό χάσμα του δυτικού κόσμου με την Αφρική. Πανελλαδικές εξετάσεις 2011 Τα νοήματα της παραγράφου παρουσιάζουν σχέση λογικής αλληλουχίας. Στη θεματική περίοδο παρατίθεται με τη μέθοδο της διαίρεσης η θέση του αρθρογράφου «Σ αυτόν τον υπαρκτό εκδημοκρατισμό της γνώσης ορθώνονται τρεις γκρίνιες». Στις λεπτομέρειες παρατίθενται τα μέρη της διαίρεσης «η πρώτη γκρίνια, η δεύτερη γκρίνια, η τρίτη γκρίνια». Οι επιμέρους αυτές αναφορές αποτελούν επιχειρήματα αυτών που αντιδρούν στην τεχνολογική πρόοδο και ενισχύονται με την παράθεση συναφών παραδειγμάτων. Κλείνοντας την παράγραφο θέτει στους αναγνώστες έναν προβληματισμό σχετικά με το τυπογραφικό χάσμα του δυτικού κόσμου με την Αφρική. Όλα αυτά τα μέσα εξασφαλίζουν τη φυσική και λογική σειρά των ιδεών και βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει τις σκέψεις του συντάκτη και να ελέγξει την ορθότητά τους. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 6

7 ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ 1. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ Θεματική Περίοδος : Ισχυρισμός Γνώμη Σχόλια Λεπτομέρειες Ιστορικά Παραδείγματα Εμπειρικά Λέξεις κλειδιά : για παράδειγμα, π.χ., λόγου χάρη, χαρακτηριστικά, ενδεικτικά, ένα ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί, όπως φαίνεται στην περίπτωση, κλπ. Κατακλείδα (αν υπάρχει) Ο ρατσισμός παρόλο που εμπεριέχει πάντοτε το στοιχείο της προκατάληψης, δεν ταυτίζεται με αυτήν, ούτε και κάθε προκατάληψη είναι ρατσισμός. Ωστόσο, αυτή μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε κοινωνική διάκριση. Για παράδειγμα, ορισμένοι λευκοί διακατέχονται από την πεποίθηση πώς όλοι οι Αφρικανοί είναι επιθετικοί, με αποτέλεσμα να μην τους δέχονται ως ενοικιαστές. Άλλοι πάλι δεν ψωνίζουν από Τσιγγάνους, γιατί ενστερνίζονται την επικρατούσα άποψη πως εξαπατούν τους πελάτες τους. Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο των παραδειγμάτων, γιατί στη θεματική περίοδο ο συντάκτης παρουσιάζει τη θέση «Ο ρατσισμός παρόλο που εμπεριέχει πάντοτε το στοιχείο της προκατάληψης, δεν ταυτίζεται με αυτήν, ούτε και κάθε προκατάληψη είναι ρατσισμός». Στις λεπτομέρειες, για να αποσαφηνίσει τη θέση του αυτή παραθέτει ως παραδείγματα την αντιμετώπιση των Αφρικανών («ορισμένοι ως ενοικιαστές») και των Τσιγγάνων από ορισμένους ανθρώπους («Άλλοι πάλι τους πελάτες τους». Ενδεικτικές λέξεις : «Για παράδειγμα» ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 7

8 2. ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΣΗ Θεματική Περίοδος : Ισχυρισμός Γνώμη Σχόλια Λεπτομέρειες : Τεκμηρίωση με επιχειρήματα Λέξεις κλειδιά : επειδή, διότι, αφού, δεδομένου ότι, γιατί, καθώς, οι παραπάνω λόγοι, κλπ. Κατακλείδα (αν υπάρχει) Μια βασική αιτία για την καταστροφή του περιβάλλοντος είναι η αλόγιστη τεχνολογική ανάπτυξη. Τα εργοστάσια αποτελούν πηγή μόλυνσης με τον τρόπο που λειτουργούν. Επιπλέον, δημιουργούνται προϊόντα τα οποία είτε δεν είναι φιλικά στο περιβάλλον είτε δεν αφομοιώνονται από αυτό. Η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη είχε λοιπόν σημαντικές συνέπειες στο περιβάλλον. Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αιτιολόγησης, γιατί ο συντάκτης του κειμένου διατυπώνει την άποψη / θέση «Μια βασική αιτία για την καταστροφή του περιβάλλοντος είναι η αλόγιστη τεχνολογική ανάπτυξη» την οποία αιτιολογεί στις λεπτομέρειες με επιχειρήματα και τεκμήρια (εργοστάσια - προϊόντα μη φιλικά στο περιβάλλον - προϊόντα που δεν αφομοιώνονται από αυτό). Ενδεικτικές λέξεις : απουσιάζουν 3. ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΑΝΤΙΘΕΣΗ Θεματική Περίοδος : Δύο έννοιες Σχόλια Λεπτομέρειες : Α) Παρουσίαση ομοιοτήτων - διαφορών σημείο προς σημείο. Β) Παρουσίαση των γνωρισμάτων του πρώτου μέλους και μετά του δεύτερου Λέξεις κλειδιά : σε αντίθεση, μολονότι, ωστόσο, αλλά, αντίθετα, απεναντίας, ενώ, αν και, αφενός αφετέρου, από τη μια πλευρά από την άλλη, κλπ. Κατακλείδα Συμπέρασμα για τις συγκρινόμενες έννοιες. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 8

9 Ένα χάσμα χωρίζει το Σωκράτη από τους σοφιστές. Ο Σωκράτης ζήτησε τη μία και καθολική έννοια, τη μία και καθολική αλήθεια, ενώ οι σοφιστές υποστήριζαν τις πολλές γνώμες για το ίδιο πράγμα. Επίσης και στον τρόπο ζωής υπάρχει ριζική αντίθεση μεταξύ σοφιστών και Σωκράτη. Οι σοφιστές ήταν έμποροι γνώσεων, ενώ ο Σωκράτης υπήρξε ένας άμισθος δάσκαλος και ερευνητής της αλήθειας. Το μόνο κοινό ανάμεσά τους ήταν ότι και αυτός και εκείνοι διαπίστωσαν ότι η παραδεδομένη μόρφωση και παιδεία δεν ήταν αρκετή για την εποχή τους. Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της σύγκρισης αντίθεσης, γιατί στη θεματική περίοδο συγκρίνονται οι έννοιες «Σωκράτης» και «σοφιστές». Στόχος του συντάκτη είναι να επισημάνει τις διαφορές μεταξύ των συγκρινόμενων εννοιών. Ενδεικτικές λέξεις : ενώ 4. ΑΝΑΛΟΓΙΑ Θεματική Περίοδος : Συσχετισμός Παρομοίωση εννοιών Σχόλια Λεπτομέρειες : Ομοιότητες των εννοιών. Λέξεις κλειδιά : όπως, σαν, όμοια, ανάλογα, μοιάζει με, παρομοίως, ομοίως, κλπ. Κατακλείδα (αν υπάρχει) Μια ανθρώπινη ψυχή χωρίς την πρέπουσα παιδεία μοιάζει με ένα μάρμαρο λατομείου, που δεν αποκαλύπτει καμία από τις ομορφιές του, ως τη στιγμή που η τέχνη του μαρμαρά αποκαλύψει τα χρώματα και φέρει στο φως κάθε απόχρωση, κηλίδα και φλέβα που περνά μέσα απ τον κορμό του. Με τον ίδιο τρόπο και η παιδεία, όταν επενεργήσει πάνω σε ένα έξοχο πνεύμα, μας αποκαλύπτει όλες τις κρυφές αρετές και τα προτερήματά του, που χωρίς μια τέτοια βοήθεια δεν θα μπορούσαν ποτέ να βγουν στο φως. Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο της αναλογίας, γιατί ο συντάκτης παραλληλίζει / παρομοιάζει την έννοια «ανθρώπινη ψυχή χωρίς παιδεία» με την έννοια «μάρμαρο λατομείου». Στόχος του συντάκτη είναι να επισημάνει τις διαφορές μεταξύ των συγκρινόμενων εννοιών. Ενδεικτικές λέξεις : Με τον ίδιο τρόπο ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 9

10 5. ΑΙΤΙΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Θεματική Περίοδος : Αίτιο Σχόλια Λεπτομέρειες : Αποτέλεσμα Λέξεις κλειδιά : επειδή, είναι επόμενο / φυσικό, γι αυτό, προκειμένου να, πράγμα που συνεπάγεται επομένως, άρα, αυτό έχει ως αποτέλεσμα / συνέπεια / επακόλουθο, συνεπώς, κλπ. Κατακλείδα (αν υπάρχει) Ο καταναλωτισμός επέφερε σημαντικές αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου. Αρχικά απομάκρυνε τον άνθρωπο από τα πνευματικά αγαθά. Έπειτα, δημιούργησε μια σειρά ψυχολογικών προβλημάτων στο σύγχρονο άνθρωπο, όπως το άγχος για την απόκτηση ολοένα και περισσότερων υλικών αγαθών, αλλά και συμπλέγματα κατωτερότητας σε άτομα που αδυνατούν να εξασφαλίσουν ισάριθμα με άλλους υλικά αγαθά. Τέλος, αναπτύσσει τον ατομικισμό, με αποτέλεσμα να χρησιμοποιεί ο ένας τον άλλο ως μέσο. Η παράγραφος αναπτύσσεται με αίτιο αποτέλεσμα, γιατί στη θεματική περίοδο ο συντάκτης παρουσιάζει την έννοια «καταναλωτισμός» ως αιτία και την έννοια «αλλαγές στη ζωή του ανθρώπου» ως αποτέλεσμα της προηγούμενης. Στις λεπτομέρειες τεκμηριώνει την άποψη του καταγράφοντας τα αποτελέσματα (απομάκρυνση του ανθρώπου από τα πνευματικά αγαθά - δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων - ατομικισμός). 6. ΔΙΑΙΡΕΣΗ Θεματική Περίοδος : Διαιρετέα έννοια + Διαιρετική βάση (κριτήριο διαίρεσης) + Μέλη της διαίρεσης Σχόλια Λεπτομέρειες : Ανάλυση ή επεξήγηση ή σχολιασμό των μελών της διαίρεσης Λέξεις κλειδιά : διαιρείται, διακρίνεται, πρώτον-δεύτερον, το πρώτο είναι -το δεύτερο είναι, πρωταρχικά -δευτερευόντως, κλπ Κατακλείδα (αν υπάρχει) ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 10

11 Η ποίηση μπορεί να διαιρεθεί αδρομερώς σε τρία μέρη: στην επική, στη λυρική και στη δραματική. Οι μορφές αυτές αντανακλούν τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν. Έτσι η επική ποίηση εκφράζει το πνεύμα και τα ιδανικά κατά την εποχή της βασιλείας, όπου η αγωνιστική διάθεση και η παλικαριά θεωρούνταν οι μεγαλύτερες αρετές του ανθρώπου. Αντίθετα, την ταραγμένη εποχή, που στα πράγματα βρίσκονταν οι ευπατρίδες αριστοκρατικοί, και κάτω από την απειλή των ναυτικών και των βιομηχάνων, που με τον πλούτο τους κατακτούσαν όλο και περισσότερα πολιτικά δικαιώματα, αναπτύχθηκε η λυρική ποίηση. Αργότερα, την εποχή της δημοκρατίας, δημιουργείται μία νέα μορφή ποίησης, που αγκαλιάζει τις λαχτάρες και τους πόθους ολόκληρου του λαού, η δραματική ποίηση. Η παράγραφος αναπτύσσεται με διαίρεση, γιατί ο συντάκτης του κειμένου παραθέτει μέλη της έννοιας ποίηση. Τα συστατικά της διαίρεσης είναι η διαιρετέα έννοια «ποίηση», η διαιρετική βάση «τις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες, μέσα στις οποίες εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν» και τα μέλη της διαίρεσης «επική λυρική δραματική». Στις λεπτομέρειες παρατίθενται επεξηγήσεις για τα μέλη. Ενδεικτικές λέξεις : διαιρεθεί 7. ΟΡΙΣΜΟΣ Θεματική Περίοδος : Οριστέα έννοια + Γένος (βασική κατηγοριοποίηση) + Ειδοποιός διαφορά (βασικά χαρακτηριστικά όρου) Σχόλια Λεπτομέρειες : Ανάλυση ειδοποιού διαφοράς Λέξεις κλειδιά : είναι, αποτελεί, θεωρείται, ορίζεται ως, ονομάζεται, δηλώνει, σημαίνει, κλπ. Κατακλείδα (αν υπάρχει) ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 11

12 Άρθρο ονομάζουμε ένα κείμενο στο οποίο αναλύεται ένα θέμα πολιτικό, κοινωνικό ή επιστημονικό. Το άρθρο απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό. Μοιάζει με το δοκίμιο αλλά έχει σημαντικές διαφορές μ αυτό. Συγκεκριμένα, το άρθρο αναφέρεται σ ένα επίκαιρο γεγονός, ενώ το δοκίμιο, αν και ξεκινά από κάτι σύγχρονο, καταλήγει στο μόνιμο και στο γενικό. Επίσης, το δοκίμιο έχει προσωπικό τόνο ενώ στο άρθρο δεν είναι τόσο οικείος ο τόνος. Τέλος, διαφέρουν και ως προς την έκταση. Το άρθρο είναι μικρότερο - συντομότερο από το δοκίμιο. Η παράγραφος αναπτύσσεται με τη μέθοδο του ορισμού, γιατί ο συντάκτης προσεγγίζοντας σημασιολογικά τον όρο «άρθρο» αποφεύγει την ασάφεια και την αοριστία. Η οριστέα έννοια είναι το άρθρο, το γένος είναι το κείμενο, η ειδοποιός διαφορά είναι θέμα πολιτικό, κοινωνικό ή επιστημονικό. Στις λεπτομέρειες περιγράφονται τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της έννοιας. Ενδεικτικές λέξεις : ονομάζουμε, 8. ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΣ ΜΕΘΟΔΩΝ Πολλές φορές, για να αναπτύξουμε μια παράγραφο, χρησιμοποιούμε δύο ή και περισσότερες μεθόδους. Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. Δεν αληθεύει όμως στη δική μας εποχή. Γιατί σήμερα και τα παιδιά του σχολείου είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίμα» του σχολείου, έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί αποκλειστικά και μόνο από το δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί της (η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί λοιπόν ο μαθητής, ανάλογα με τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα «ειδήσεις» από τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας, κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής τεχνικής. (Πανελλήνιες εξετάσεις Γ Λυκείου 2004) Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων. Συγκεκριμένα στην αρχή υιοθετεί τη μέθοδο της σύγκρισης αντίθεσης (Ο συγγραφέας συγκρίνει τις πληροφορίες που αντλεί ο σύγχρονος μαθητής με αυτές παλαιότερων εποχών). Στη συνέχεια χρησιμοποιεί τη μέθοδο των παραδειγμάτων παραθέτοντας παραδείγματα που ισχυροποιούν και τεκμηριώνουν την άποψή του. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ - ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 12