Νεοελληνική Γλώσσα. B Γυμνασίου. Η παράγραφος

Transcript

1 Νεοελληνική Γλώσσα B Γυμνασίου Η παράγραφος Η παράγραφος σχηματίζεται από προτάσεις που συνδέονται νοηματικά. Η πρόταση είναι η μικρότερη μονάδα της παραγράφου. Κάθε πρόταση δίνει ορισμένες πληροφορίες και κάθε κύρια πρόταση δίνει μία βασική πληροφορία. Κάθε παράγραφος έχει μία ή περισσότερες βασικές πληροφορίες. Οι βασικές πληροφορίες συνθέτουν το κύριο νόημα της παραγράφου. Οι υπόλοιπες πληροφορίες απλά εμπλουτίζουν και αποσαφηνίζουν επικοινωνιακά το κύριο νόημα της παραγράφου. Με τις κατάλληλες συνδετικές λέξεις συνδέουμε τις προτάσεις στο εσωτερικό της παραγράφου. Η μία παράγραφος πρέπει να ξεχωρίζει από την άλλη, γι αυτό πάντα πρέπει να αφήνουμε περιθώριο στην αρχή της κάθε παραγράφου. Θεματική πρόταση: είναι συνήθως η πρώτη πρόταση της παραγράφου. Δίνει μία σαφή κεντρική ιδέα στον αναγνώστη και τον βοηθάει να αντιληφθεί την πορεία που θα ακολουθήσει ο συγγραφέας στην υπόλοιπη παράγραφο. Λεπτομέρειες: υποστηρίζουν και αποσαφηνίζουν τη θεματική πρόταση και την καθιστούν πιο κατανοητή στον αναγνώστη. Αναπτύσσουν τη βασική πρόταση της παραγράφου και συνήθως μας δίνουν επιπλέον πληροφορίες. Η πρόταση κατακλείδα: συνοψίζει όσα έχουν λεχθεί για την κύρια ιδέα της παραγράφου και συγχρόνως ολοκληρώνουν τη μορφή της παραγράφου. Χωρίς αυτή την πρόταση η παράγραφος μένει μετέωρη.

2 Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου 1. Με παραδείγματα Χρησιμοποιούμε για την ανάπτυξη της παραγράφου αρκετά χαρακτηριστικά και συγκεκριμένα παραδείγματα από την πραγματικότητα ή από την ιστορία. Π.χ. Η ηλεκτρονική τεχνολογία βρίσκει εφαρμογή και σε πλείστους άλλους τομείς της ανθρώπινης ζωής. Στην ιατρική επιστήμη οι υπολογιστές χρησιμοποιούνται για να διεξαχθούν σεμινάρια και να γίνουν γνωματεύσεις εξ αποστάσεως. Στην τέχνη, τα ηλεκτρονικά μέσα χρησιμοποιούνται από ζωγράφους και μουσικούς. Στο σχολείο, ο παραδοσιακός τρόπος διδασκαλίας δίνει την θέση του σε πιο σύγχρονες μεθόδους, που με την χρήση ηλεκτρονικών προγραμμάτων εγγυώνται καλύτερα αποτελέσματα για την μόρφωση των παιδιών. Στην εργασία, με την αυτοματοποίηση παράγεται περισσότερο και καλύτερο έργο, που απαλλάσσει τον άνθρωπο από τον σωματικό μόχθο. 2. Με σύγκριση-αντίθεση Όταν συγκρίνουμε δύο πρόσωπα, πράγματα ή ιδέες, παραθέτουμε τις ομοιότητες και τις διαφορές τους. Π.χ. Χαρακτηρολογικά οι άνθρωποι μπορούν να μοιραστούν σε δύο κατηγορίες : στους «ανθρώπους του ναι» και τους «ανθρώπους του όχι». Οι πρώτοι, όταν προκαλούνται να εκδηλωθούν, αυθόρμητα συμπεριφέρονται θετικά, έστω και αν αργότερα, άμα καλοσκεφτούν και ζυγίσουν πιο ψύχραιμα τα δεδομένα, νικηθούν από τις αμφιβολίες ή τις δυσκολίες και αναθεωρήσουν την αρχική τους τοποθέτηση. Το «ναι» έρχεται εύκολα και τις περισσότερες φορές στο στόμα τους.[...] Αντίθετα, οι άνθρωποι της άλλης κατηγορίας αρχίζουν πάντα με το «όχι», η άρνηση είναι κατά κανόνα η πρώτη αντίδρασή τους, ακόμα και όταν έπειτα από ψυχραιμότερη κρίση [...] φανούν υποχωρητικοί. Αυτοί ξεκινούν αρνητικά [...]Νομίζει κανείς ότι, στην κάθε περίπτωση, έχει να κάμει με ένα εντελώς διαφορετικό ψυχικό κλίμα. Εκεί αιθρία, ανοιχτός ορίζοντας, κάτι το μαλακό και το λείο. Εδώ συννεφιά, κλεισούρα, κάτι το σκληρό και το τραχύ. 3. Με αιτιολόγηση Πολλές φορές στη θεματική πρόταση εκφράζουμε μια κρίση, της οποίας η ισχύς πρέπει να αποδειχθεί με αιτιολόγηση.

3 Π.χ. Οι εξελίξεις που συντελούνται στον χώρο της πληροφόρησης συνθέτουν μία καθοριστική κοινωνική αλλαγή που επηρεάζει βαθιά το άτομο, την κοινωνία και το σχολείο. Το άτομο, γιατί οι γνώσεις και οι αξίες του, η σκέψη και η συμπεριφορά του, η πολιτική του συνείδηση και η κοινωνική του στάση προσδιορίζονται στο εξής και από την πληροφόρηση που δέχεται. Την κοινωνία, γιατί η διεκδίκηση και η άσκηση της εξουσίας, η ανάπτυξη των κοινωνικών κινημάτων, η επιβολή των ανώτερων τάξεων στις κατώτερες συντελούνται πλέον με όρους πληροφόρησης. Το σχολείο, γιατί η ενημέρωση ανοίγει νέες δυνατότητες στην εκπαιδευτική πράξη, την περιβάλλει με νέους κινδύνους και θέτει στο έργο της νέες προσδοκίες. 4. Με ορισμό Μπορούμε στη θεματική μας πρόταση να διατυπώσουμε έναν ορισμό, αλλά στη συνέχεια θα πρέπει να εξηγήσουμε αυτό τον ορισμό. Π.χ. Συνήθως μιλώντας για δημοκρατία εννοούμε το πολίτευμα στο οποίο η εξουσία απορρέει και ασκείται από τον λαό. Πρόκειται δηλαδή για εκείνο το σύστημα πολιτικής οργάνωσης στο οποίο ο λαός συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων, που καθορίζουν τη ζωή του. Η συμμετοχή αυτή στην εποχή μας πραγματοποιείται μέσω αιρετών αντιπροσώπων. Οι τελευταίοι είναι υποχρεωμένοι να κινούνται στα πλαίσια των νόμων και του δημοκρατικού Συντάγματος, ώστε να αποφεύγεται η αυθαιρεσία. Παράλληλα, υπάρχουν θεσπισμένοι μηχανισμοί ελέγχου (Βουλή, Τύπος κ.λ.π.), ενώ η διάκριση των εξουσιών προστατεύει από ενδεχόμενα φαινόμενα αυταρχισμού της εξουσίας. 5. Με διαίρεση Στη θεματική μας πρόταση διαιρούμε μια περιληπτική έννοια στα μέρη της. αναπτύσσοντας την παράγραφο εξετάζουμε τα κύρια χαρακτηριστικά του κάθε μέρους. Π.χ. Στον παιδαγωγικό χώρο οι αρχές της διδασκαλίας σε σχέση με τον κοινωνικο- συναισθηματικό τομέα του παιδιού είναι η ενθάρρυνση του ενήλικου προς το παιδί, η ανάπτυξη σχέσεων αλληλεπίδρασης και αυτόνομης συνεργασίας μεταξύ των παιδιών και η εκδήλωση της ανεξαρτησίας, της περιέργειας και πρωτοβουλίας εκ μέρους του παιδιού. Η ενθάρρυνση που καθιστά το παιδί περισσότερο αυτόνομο απέναντι στους ενήλικες. Στο πλαίσιο της ενθάρρυνσης πρέπει να δίνεται ευκαιρία στο παιδί να επιλέξει και να αποφασίσει αυτό που θέλει να πράξει και να οικοδομήσει τους κανόνες της συμπεριφοράς του. Βασικό στοιχείο σ αυτές τις δυνατότητες, που πρέπει να παρέχονται στο παιδί, παραμένει η καλλιέργεια της σχέσης του αμοιβαίου σεβασμού μεταξύ των ενηλίκων και των παιδιών. Η δεύτερη σημαντική αρχή αναφέρεται στην ενθάρρυνση των σχέσεων

4 αλληλεπίδρασης και αυτόνομης συνεργασίας των παιδιών. Είναι σημαντικό να λύνουν τα παιδιά μόνα τους τις μεταξύ τους συγκρούσεις και να καταστούν ικανά να υπερβαίνουν τον εγωκεντρισμό τους. Μια ακόμα αρχή είναι η ενθάρρυνση του παιδιού στην ανεξαρτησία, την περιέργεια και την πρωτοβουλία. Μόνο με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσει να πραγματοποιήσει τα ενδιαφέροντά του. 6. Με αίτια και αποτελέσματα Αν στη θεματική πρόταση διατυπώσουμε μία αιτία, παραθέτουμε στη συνέχεια τα αποτελέσματά της. Μπορούμε να ακολουθήσουμε και αντίστροφη πορεία, να παραθέσουμε δηλαδή πρώτα τα αποτελέσματα και ύστερα την αιτία. Π.χ. Η σταθερά ανερχόμενη ανεργία και η εντεινόμενη πόλωση μεταξύ πλουσίων και φτωχών μετατρέπουν μερικούς τόπους σε εστίες κοινωνικών παριών, παρανόμων και πολιτών τρίτης κατηγορίας. Για πολλούς η ανεργία είναι άρρηκτα δεμένη με την εγκληματικότητα. Λόγω της ανισότητας στην οικονομική ανάπτυξη, τα ρεύματα των οικονομικών μεταναστών παραλύουν από φόβο τις συντηρητικές δυνάμεις, τις κάνουν να στρέφονται ακόμη πιο δεξιά, αναπτύσσοντας την αίσθηση της ξενοφοβίας και της ανθρωποφοβίας και καθώς η Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση εξαπλώνεται σε όλους τους τομείς της οικονομίας, είναι γεγονός ότι τόσο η βία όσο και η εγκληματικότητα θα αυξάνονται με ταχύτατους ρυθμούς. 7. Με αναλογία Αν διαπιστώσουμε μία ομοιότητα σε δύο ανόμοια από μία άποψη πράγματα ή ιδέες εξηγούμε στη συνέχεια πώς εννοούμε αυτή την ομοιότητα. Π.χ. Μια ανθρώπινη ψυχή χωρίς την πρέπουσα παιδεία μοιάζει με ένα μάρμαρο λατομείου, που δεν αποκαλύπτει καμιά από τις ομορφιές του, ως τη στιγμή που η τέχνη του μαρμαρά αποκαλύψει τα χρώματα και φέρει στο φως κάθε απόχρωση, κηλίδα και φλέβα που περνά μέσα απ τον κορμό του. Με τον ίδιο τρόπο και η παιδεία, όταν επενεργήσει πάνω σ ένα έξοχο πνεύμα, μας αποκαλύπτει όλες τις κρυφές αρετές και τα προτερήματά του, που χωρίς μια τέτοια βοήθεια δε θα μπορούσαν να βγουν στο φως. 8. Με συνδυασμό μεθόδων Πολλές φορές για να αναπτύξουμε μία παράγραφο συνδυάζουμε δύο ή και περισσότερους τρόπους ανάπτυξης. Π.χ. Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. Δεν αληθεύει όμως στη δική μας εποχή. Γιατί σήμερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίμα» του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να

5 φωτιστεί αποκλειστικά και μόνο από το δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους ( η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση ) ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί, λοιπόν, ο μαθητής, ανάλογα με τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα «ειδήσεις» από τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας : ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας, κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής τεχνικής.

6