ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Transcript

1 EL EL EL

2 ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ Βρυξέλλες, COM(2010) 401 τελικό ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά µε την πρόοδο της Ρουµανίας στο πλαίσιο του µηχανισµού συνεργασίας και ελέγχου {SEC(2010) 949} EL EL

3 ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ σχετικά µε την πρόοδο της Ρουµανίας στο πλαίσιο του µηχανισµού συνεργασίας και ελέγχου 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Σκοπός του µηχανισµού για τη συνεργασία και τον έλεγχο της προόδου 1 (ΜΣΕ), που συστάθηκε µε την προσχώρηση της Ρουµανίας στην ΕΕ, είναι η δηµιουργία ενός αµερόληπτου, ανεξάρτητου και αποτελεσµατικού συστήµατος κατάλληλα εξοπλισµένου ώστε, µεταξύ άλλων, να υπηρετήσει την καταπολέµηση της διαφθοράς. Αυτό συνεπάγεται ορισµένες θεµελιώδεις αλλαγές, πράγµα το οποίο απαιτεί χρόνο και ευρεία πολιτική υποστήριξη από ολόκληρο το πολιτικό φάσµα, όπως και από το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Οι αλλαγές αυτές αποτελούν απαραίτητη επένδυση στο µέλλον της Ρουµανίας διότι ένα αποτελεσµατικό διοικητικό και δικαστικό σύστηµα είναι αναγκαίο για υγιή δηµόσια οικονοµικά και καλά θεµελιωµένη κοινωνικοοικονοµική ανάπτυξη. Είναι επίσης αναγκαίο για να µπορέσει η Ρουµανία να διαδραµατίσει πλήρως τον ρόλο της ως µέλος της ΕΕ σε τοµείς όπως η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις. Η παρούσα έκθεση αποτελεί την τέταρτη κατά σειρά ετήσια έκθεση από τη σύσταση του ΜΣΕ 2. Περιλαµβάνει την από µέρους της Επιτροπής αξιολόγηση της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η διαδικασία µεταρρυθµίσεων, καθώς και συστάσεις ως προς τις επόµενες ενέργειες που πρέπει να γίνουν ώστε να συνεχιστούν οι αναγκαίες µεταρρυθµίσεις. Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο ΜΣΕ υπηρετεί έναν χρήσιµο σκοπό: όσον αφορά τη Ρουµανία, παρέχει αντικειµενική αξιολόγηση και συστάσεις για τα σηµεία ως προς τα οποία απαιτείται η ανάληψη δράσης, όσον αφορά τα άλλα κράτη µέλη, αυτά έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την πρόοδο της Ρουµανίας και να της παράσχουν υποστήριξη. Στην φετινή έκθεση, η Επιτροπή υπογραµµίζει ορισµένες σηµαντικές ελλείψεις στις προσπάθειες της Ρουµανίας να επιτύχει πρόοδο στο πλαίσιο του ΜΣΕ. Η χώρα δεν επέδειξε αρκετή πολιτική βούληση όσον αφορά την παροχή υποστήριξης και κατευθύνσεων στη µεταρρυθµιστική διαδικασία, ενώ διαπιστώθηκε απροθυµία 1 2 Απόφαση της Επιτροπής 2006/928/EΚ, της 13ης εκεµβρίου 2006, για τη θέσπιση µηχανισµού για τη συνεργασία και τον έλεγχο της προόδου στη Ρουµανία όσον αφορά την επίτευξη των ειδικών στόχων αναφοράς στους τοµείς της δικαστικής µεταρρύθµισης και της καταπολέµησης της διαφθοράς (EE L 354 της , σ.56). Η έκθεση βασίζεται στο υλικό που υποβάλλουν τακτικά οι ρουµανικές αρχές, ιδίως σε απάντηση στα λεπτοµερή ερωτηµατολόγια της Επιτροπής. Η Επιτροπή είχε την βοήθεια εµπειρογνωµόνων στο έργο της και βασίστηκε σε υλικό τεκµηρίωσης και συνεισφορές από διάφορες πηγές. Στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας εκτίθεται λεπτοµερέστερα η αξιολόγηση της Επιτροπής σχετικά µε την πρόοδο σε κάθε στόχο αναφοράς που καθορίστηκε µε την απόφαση για τον ΜΣΕ.. EL 2 EL

4 συνεργασίας και ανάληψης ευθυνών από µέρους της ηγεσίας του δικαστικού σώµατος. Οι αδυναµίες αυτές πρέπει να διορθωθούν επειγόντως προκειµένου να δοθεί νέα πνοή στη διαδικασία µεταρρυθµίσεων. Ωστόσο, οι αδυναµίες αυτές πρέπει να εξετασθούν υπό το πρίσµα µιας µείζονος νοµοθετικής µεταρρύθµισης µετά την έγκριση από το κοινοβούλιο των κωδίκων πολιτικής και ποινικής δικονοµίας στις 22 Ιουνίου, που αποτελεί ένα βήµα προς την σωστή κατεύθυνση. 2. Η ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΤΙΚΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ ΣΤΗ ΡΟΥΜΑΝΙΑ Επιτεύγµατα Από το δεύτερο τρίµηνο του 2010, σηµειώθηκε σηµαντική πρόοδος όσον αφορά την µεταρρύθµιση του δικαστικού συστήµατος µε την ψήφιση από το κοινοβούλιο της χώρας των κωδίκων πολιτικής και ποινικής δικονοµίας, τη δηµοσίευση ενός σχεδίου πολυετούς στρατηγικής για την ανάπτυξη του τοµέα της δικαιοσύνης, την εκπόνηση σχεδίου "Νόµου περί µεταρρυθµίσεων µικρής εµβέλειας" για την επίσπευση των δικαστικών διαδικασιών, καθώς και µε την µεγαλύτερη συµµετοχή δικαστών και ενώσεων στη µεταρρυθµιστική διαδικασία. Εκτελεστικοί νόµοι για τον αστικό και τον ποινικό κώδικα έχουν εγκριθεί από την κυβέρνηση και έχουν υποβληθεί προς συζήτηση στο κοινοβούλιο. Ωστόσο, σε σχέση µε την προηγούµενη έκθεση της Επιτροπής, η πρόοδος είναι περιορισµένη όσον αφορά τη βελτίωση της αποτελεσµατικότητας των δικαστικών διαδικασιών και της συνέπειας της νοµολογίας. Αυτό συνεχίζει να αποτελεί θεµελιώδη αδυναµία του ρουµανικού δικαστικού συστήµατος. Στην πλειονότητά τους οι συστάσεις που διατύπωσε η Επιτροπή τον Ιούλιο του 2009 στον τοµέα αυτόν, έχουν υιοθετηθεί µόνον εν µέρει και εξακολουθούν να απαιτούνται σηµαντικές προσπάθειες για την εφαρµογή τους. Εκτός αυτού, εξακολουθούν να υφίστανται ελλείψεις όσον αφορά την λογοδοσία και τις πειθαρχικές διαδικασίες. Η Ρουµανία έχει αναπτύξει τις επιδόσεις της στον τοµέα της καταπολέµησης της διαφθοράς: Η Εθνική ιεύθυνση Καταπολέµησης της ιαφθοράς (DNA) συνεχίζει να επιδεικνύει καλές και σταθερές επιδόσεις όσον αφορά τη διερεύνηση περιπτώσεων διαφθοράς υψηλού επιπέδου, πράγµα το οποίο αντανακλάται στις αυξηµένες καταδίκες και στον µεγαλύτερο αριθµό τελεσίδικων δικαστικών αποφάσεων, µολονότι οι δίκες εξακολουθούν να τραβούν σε µάκρος και σε πολλές σηµαντικές υποθέσεις δεν έχουν ακόµη εκδοθεί πρωτόδικες αποφάσεις. Η Εθνική Υπηρεσία Ακεραιότητας (ΑΝΙ) βελτίωσε τις επιδόσεις της και αναγνωρίζεται από την εισαγγελία, την DNA και άλλους φορείς επιβολής του νόµου ως σηµαντικός εταίρος στην πρόληψη και την τιµωρία της διαφθοράς. Οι προσπάθειες που καταβάλλει ο Γενικός Εισαγγελέας για την ενίσχυση της καταπολέµησης της διαφθοράς από τα κατά τόπους εισαγγελικά γραφεία αρχίζουν να αποδίδουν καρπούς. Στην πλειονότητά τους οι συστάσεις της Επιτροπής στον τοµέα αυτόν έχουν υιοθετηθεί µολονότι δεν υπάρχει ακόµη συντονισµένη πολιτική για την καταπολέµηση της διαφθοράς που να καλύπτει όλους τους τοµείς της δηµόσιας διοίκησης. Τον Απρίλιο του 2010, το συνταγµατικό δικαστήριο της χώρας κήρυξε αντισυνταγµατικά σηµαντικά τµήµατα του νόµου για την Εθνική Υπηρεσία Ακεραιότητας. Ανταποκρινόµενη στην απόφαση αυτή, η Γερουσία της Ρουµανίας EL 3 EL

5 εξέδωσε νέο νόµο για την ΑΝΙ, στις 30 Ιουνίου Ωστόσο, ο νέος αυτός νόµος υπονοµεύει σοβαρά τη διαδικασία αποτελεσµατικού ελέγχου, τιµωρίας και κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων µη τεκµηριωµένης προέλευσης. Περιορίζει τη διαφάνεια των χρηµατοπιστωτικών και οικονοµικών συµφερόντων των αξιωµατούχων της κυβέρνησης και των δηµοσίων υπαλλήλων και αποκλείει την εφαρµογή αποτρεπτικών κυρώσεων οι οποίες θα παρείχαν προστασία από τη διαφθορά. Ο νέος νόµος διακόπτει την ενθαρρυντική ανάπτυξη της ANI και παραβιάζει τις δεσµεύσεις που ανέλαβε η Ρουµανία κατά την προσχώρησή της στην ΕΕ 3. Μεταρρύθµιση του δικαστικού σώµατος Προκειµένου να προχωρήσει η εφαρµογή ορισµένων σηµαντικών µεταρρυθµίσεων στους κώδικες δικονοµίας, η κυβέρνηση κατάρτισε έναν «νόµο για µεταρρυθµίσεις µικρής εµβέλειας», που προβλέπεται να κατατεθεί σύντοµα στο κοινοβούλιο προς συζήτηση. Με σκοπό να δώσει κατευθύνσεις για την µεταρρύθµιση του δικαστικού συστήµατος κατά τα επόµενα έτη, το Υπουργείο ικαιοσύνης δροµολόγησε δηµόσια διαβούλευση µε θέµα «Στρατηγική για την ανάπτυξη του τοµέα της ικαιοσύνης ως δηµόσιας υπηρεσίας» που έχει προκαλέσει ανάµεικτες αντιδράσεις από δικαστές και επαγγελµατικές ενώσεις. Εν αναµονή της έγκρισής της, η στρατηγική τελεί επί του παρόντος υπό αναθεώρηση µετά από έναν δεύτερο γύρο διαβουλεύσεων, ενώ πρέπει ακόµη να συµπληρωθεί από λεπτοµερές πρόγραµµα δράσης και χρονοδιάγραµµα το οποίο θα περιλαµβάνει προτάσεις διαφόρων παραγόντων του τοµέα για νοµοθετικές και διαρθρωτικές µεταρρυθµίσεις. Προς τούτο θα πρέπει να υπάρξει εποικοδοµητική συνεργασία µεταξύ κυβέρνησης, δικαστικών θεσµικών φορέων και επαγγελµατικών ενώσεων. Ενώ η έγκριση των κωδίκων δικονοµίας αποτελεί σηµαντικό βήµα, η Ρουµανία έχει σηµειώσει µικρή πραγµατική πρόοδο από τον Ιούλιο του 2009 σε σχέση µε τρεις δείκτες µεταρρύθµισης του δικαστικού συστήµατος: αποτελεσµατικότητα των διαδικασιών, συνοχή της νοµολογίας και λογοδοσία των δικαστών. Οι ανθρώπινοι πόροι παραµένουν µείζον πρόβληµα. Οι συστάσεις της Επιτροπής σχετικά µε την λήψη κατεπειγόντων µέτρων, όπως η µεταφορά κενών θέσεων µεταξύ των διαφόρων βαθµίδων απονοµής δικαιοσύνης, στις περιπτώσεις που παρατηρούνται σηµαντικές διαφορές φόρτου εργασίας, δεν έχουν εφαρµοστεί, ούτε έχουν ληφθεί κατάλληλα εναλλακτικά µέτρα. Το Ανώτατο συµβούλιο του ικαστικού Σώµατος (SCM) αντέδρασε στις καθαρές απώλειες προσωπικού που παρατηρήθηκαν την περίοδο λαµβάνοντας µέτρα για την αύξηση των ετήσιων προσλήψεων στο Εθνικό Ινστιτούτο ικαστών (ΝΙΜ) ιδίως µε την άµεση πρόσληψη επαγγελµατιών νοµικών µε πενταετή πείρα. Λήφθηκαν επίσης ορισµένα πρώτα µέτρα για την αντιµετώπιση των σηµαντικών διαφορών στον φόρτο εργασίας µεταξύ δικαστηρίων και εισαγγελιών µέσω µιας διαρθρωτικής αναδιοργάνωσης των δικαστηρίων. Ωστόσο, τα µέτρα αυτά είναι πολύ περιορισµένης κλίµακας για να έχουν σηµαντικό αντίκτυπο στις σηµαντικές ελλείψεις δυναµικού εντός του 3 Ο στόχος αναφοράς 2 του ΜΣΕ έχει ως εξής: «Να συσταθεί, όπως προβλέπεται, οργανισµός ακεραιότητας µε αρµοδιότητες όσον αφορά τον έλεγχο περιουσιακών στοιχείων, την έλλειψη συµµόρφωσης και την ενδεχόµενη σύγκρουση συµφερόντων, καθώς και την έκδοση δεσµευτικών αποφάσεων βάσει των οποίων µπορούν να επιβληθούν αποτρεπτικές ποινές» (απόφαση αριθ. 2006/928/EΚ της Επιτροπής). EL 4 EL

6 δικαστικού συστήµατος και απαιτούνται επιπρόσθετα µέτρα ώστε να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι νεοπροσλαµβανόµενοι πληρούν ορισµένα ελάχιστα επαγγελµατικά κριτήρια. Η προβλεψιµότητα της κίνησης του προσωπικού δεν βελτιώθηκε σε σχέση µε τον Ιούλιο του 2009, δεδοµένου ότι αρκετές εκατοντάδες δικαστών που είναι επιλέξιµοι για συνταξιοδότηση ενδέχεται να αποσυρθούν σύντοµα από το επάγγελµα εξαιτίας του ότι δεν έχει ακόµη βρεθεί νοµική λύση για τη βελτίωση της προβλεψιµότητας των συνταξιοδοτήσεων. Μολονότι η Ρουµανία έχει σηµειώσει πρόοδο στην ενοποίηση της νοµολογίας (π.χ. εφέσεις χάριν του νόµου) τα υφιστάµενα µέσα δεν έχουν βελτιώσει αρκετά την κατάσταση µέχρι στιγµής. Εξακολουθούν να απαιτούνται µεγάλες προσπάθειες προκειµένου να βελτιωθεί σε σηµαντικό βαθµό η ενότητα δικαίου και να δηµιουργηθεί πλήρης διαφάνεια µέσω της ηλεκτρονικής δηµοσίευσης του σκεπτικού όλων των δικαστικών αποφάσεων. Σηµαντικό βήµα για τη βελτίωση της ενότητας δικαίου θα είναι η µεταρρύθµιση του Ανώτατου Ακυρωτικού ικαστηρίου που θα αποφαίνεται µόνον για νοµικά θέµατα. Πρέπει να εξεταστούν περαιτέρω µέτρα για την αναθεώρηση της εσωτερικής οργάνωσης και των µεθόδων εργασίας του Ανώτατου Ακυρωτικού ικαστηρίου και τη δηµιουργία ειδικών επιτροπών, τηρώντας ταυτόχρονα την αρχή της τυχαίας κατανοµής των υποθέσεων. Το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο έχει καταρτίσει λεπτοµερές σχέδιο νόµου µε σκοπό να προωθήσει την ενότητα της νοµολογίας. Λαµβάνοντας υπόψη τη δύσκολη δηµοσιονοµική της κατάσταση, η Ρουµανία πρέπει να επιδιώξει κέρδη αποδοτικότητας και να βελτιώσει την ενότητα δικαίου, µεταξύ άλλων µέσω της µεταρρύθµισης του συστήµατος των δικαστηρίων και διαδικασιών. Τα αποτελέσµατα του πειθαρχικού συστήµατος δεν πείθουν. Ο αριθµός των πειθαρχικών υποθέσεων που κινούνται είναι µικρός οι κυρώσεις φαίνονται επιεικείς και ο νόµος δεν κάνει επαρκή διαχωρισµό µεταξύ τους. Εκτός αυτού, η πειθαρχική πρακτική σε σηµαντικές υποθέσεις παρουσιάζει αδυναµίες και αποδεικνύει την έλλειψη ευαισθησίας ως προς την ανάληψη ευθυνών δηµοσίως και τη σηµασία της εµπιστοσύνης του κοινού στην ακεραιότητα του δικαστικού σώµατος. Το δυναµικό της Επιθεώρησης του ικαστικού Σώµατος πρέπει να αυξηθεί και να εστιαστεί περισσότερο σε πειθαρχικές υποθέσεις. Παρότι κινούνται λίγες αυτεπάγγελτες πειθαρχικές έρευνες, σηµαντικό µέρος των δραστηριοτήτων της Επιθεώρησης του ικαστικού Σώµατος αφιερώνεται στην απάντηση σε µεµονωµένες καταγγελίες και σε έρευνες στις περιπτώσεις που κατηγορείται ή δυσφηµείται δηµοσίως κάποιος δικαστής. Οι επικείµενες εκλογές για το Ανώτατο Συµβούλιο του ικαστικού Σώµατος θα αποτελέσουν σηµαντική ευκαιρία για την ενίσχυση των δεσµεύσεων περί µεταρρυθµίσεως του δικαστικού σώµατος. Μια οµάδα ενώσεων έχει ήδη αρχίσει να προωθεί τις εκλογές µέσω ενός δικτυακού τόπου και σε συναντήσεις σε επίπεδο εφετείου. Προκειµένου να εξασφαλιστεί η οµαλή και από νοµική άποψη ευσταθής µετάβαση σε ένα νέο Συµβούλιο, πρέπει να τηρηθούν οι απαιτήσεις του νόµου για το Ανώτατο Συµβούλιο, περί επιλεξιµότητας των υποψηφίων. Καταπολέµηση της διαφθοράς Η Εθνική Υπηρεσία Ακεραιότητας (ΑΝΙ) ήταν σε θέση να επιδείξει περαιτέρω βελτίωση του δυναµικού και του ιστορικού της όσον αφορά τη διαπίστωση πλούτου µη τεκµηριωµένης προέλευσης, περιπτώσεων ασυµβίβαστου και συγκρούσεων EL 5 EL

7 συµφερόντων. ύο έτη µετά τη σύστασή της η εν λόγω υπηρεσία µπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία. Οι επιδόσεις της υπόσχονται πολλά. Οι εισαγγελείς και οι αρχές επιβολής του νόµου θεωρούν ότι η υπηρεσία αυτή αποτελεί σηµαντικό συνεργάτη στην καταπολέµηση της διαφθοράς. Η διαφάνεια όσον αφορά τα χρηµατοπιστωτικά και οικονοµικά συµφέροντα που δηµιουργεί η δηµοσίευση δηλώσεων περιουσίας και συµφερόντων στον δικτυακό τόπο της ΑΝΙ είναι ευπρόσδεκτη από την κοινωνία των πολιτών και τις αρχές επιβολής του νόµου ως σηµαντική συµβολή στην πρόληψη και την ανίχνευση της διαφθοράς. Τα επιτεύγµατα αυτά απειλούνται από επιζήµιες τροποποιήσεις του νόµου για την ΑΝΙ οι οποίες υιοθετήθηκαν στις 30 Ιουνίου συνεπεία αποφάσεως του συνταγµατικού δικαστηρίου της χώρας. Το συνταγµατικό δικαστήριο έκρινε ότι η ΑΝΙ είχε χαρακτήρα οιονεί δικαστικού οργάνου κατά παράβαση του συντάγµατος της χώρας, ότι η δηµοσίευση δηλώσεων περιουσίας και συµφερόντων παραβίαζε το δικαίωµα προστασίας του ιδιωτικού βίου και ότι η κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων µη τεκµηριωµένης προέλευσης παραβίαζε το τεκµήριο της νόµιµης κτήσης περιουσιακών στοιχείων και την απαγόρευση κατάσχεσης νοµίµως κτηθέντων στοιχείων. Οι τροποποιήσεις του νόµου για την ΑΝΙ που υιοθέτησε το κοινοβούλιο της χώρας συνεπεία της απόφασης του συνταγµατικού δικαστηρίου καταργούν τις δυνατότητες επιβολής κυρώσεων για αποκλίσεις µεταξύ περιουσιακών στοιχείων και εισοδηµάτων και ως εκ τούτου εξαλείφει τον έλεγχο του πλουτισµού αξιωµατούχων και δηµοσίων στελεχών κατά τη διάρκεια της άσκησης δηµόσιου αξιώµατος. Εκτός από τις απαιτήσεις του δικαστηρίου, οι υπόλοιπες τροποποιήσεις που εισήγαγε το κοινοβούλιο µειώνουν την αποτελεσµατικότητα των ερευνών της ΑΝΙ και τη διαφάνεια των περιουσιακών στοιχείων λόγω της θέσπισης λιγότερο διεξοδικών δηλώσεων. Είναι σαφές ότι την ευθύνη της τροποποίησης του νόµου που είχε κηρυχθεί αντισυνταγµατικός από το συνταγµατικό δικαστήριο έχουν το κοινοβούλιο και η κυβέρνηση, ωστόσο, χάρη στις δεσµεύσεις που ανέλαβε η Ρουµανία κατά την προσχώρηση της στην ΕΕ, έχει εξίσου την ευθύνη να βρει κατάλληλους νοµικούς µηχανισµούς για την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που έχει αναλάβει έναντι της ΕΕ. Επί του παρόντος, η Επιτροπή θεωρεί ότι ο νέος νόµος περί ΑΝΙ αποτελεί σηµαντική υπαναχώρηση στην καταπολέµηση της διαφθοράς και ότι παραβιάζει τις δεσµεύσεις που ανέλαβε η Ρουµανία κατά την προσχώρησή της στην ΕΕ. Στις 19 Ιουλίου το συνταγµατικό δικαστήριο αποφάνθηκε ότι ο αναθεωρηµένος νόµος είναι αντισυνταγµατικός. Αυτό δίνει την ευκαιρία για την έκδοση νέου νόµου που θα συµµορφώνεται µε τις υποχρεώσεις της Ρουµανίας. Η Εθνική ιεύθυνση κατά της ιαφθοράς (DNA) συνεχίζει να επιδεικνύει σταθερές και πειστικές επιδόσεις όσον αφορά τις έρευνες και τις καταδίκες σε υποθέσεις υψηλού επιπέδου διαφθοράς. Κατά το δεύτερο εξάµηνο του 2009 παρατηρήθηκε τάση για περισσότερες αυστηρές καταδίκες και λιγότερες καταδίκες µε αναστολή σε πρώτο βαθµό επί υποθέσεων της DNA, αλλά αυτό δεν αντανακλάται στις τελεσίδικες αποφάσεις, στις οποίες εξακολουθεί να παρατηρείται η τάση για µικρές ποινές και ποινές µε αναστολή. Η πλειονότητα των συστάσεων που διατυπώθηκαν τον Ιούνιο του 2009 από κοινή οµάδα εργασίας όσον αφορά την ασυνέπεια και την επιείκεια των ποινών σε υποθέσεις διαφθοράς έχει ληφθεί υπόψη χωρίς, ωστόσο, να έχει εφαρµοστεί ακόµη αποτελεσµατικά. Το σχέδιο κατευθυντήριων γραµµών για τις καταδίκες που καταρτίσθηκε στα τέλη του 2009 δεν έχει ακόµη οριστικοποιηθεί ούτε τροποποιηθεί EL 6 EL

8 σε σηµαντικό βαθµό, ενώ οι δικαστές εξακολουθούν να µην θεωρούν τις κατευθυντήριες αυτές γραµµές πλήρως λειτουργικές. Ως βάση µπορούν να χρησιµεύσουν οι λεπτοµερέστερες κατευθυντήριες γραµµές που συνέταξε οµάδα δικαστών του Εφετείου του Βουκουρεστίου οι οποίες χρησιµοποιούνται για εκπαιδευτικούς σκοπούς σε διάφορους οργανισµούς. Οι δίκες συνεχίζουν να είναι µακράς διάρκειας και λίγες είναι οι υποθέσεις που αφορούν εξέχοντα πολιτικά πρόσωπα και για τις οποίες έχουν εκδοθεί πρωτόδικες αποφάσεις. Ενστάσεις αντισυνταγµατικότητας συνεχίζουν να καθυστερούν τις υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου, ενώ ένα σχέδιο νόµου µε το οποίο καταργείται η αναστολή δίκης σε περίπτωση ενστάσεων αντισυνταγµατικότητας ακόµη δεν έχει ψηφιστεί από το κοινοβούλιο. Παρά τις προσπάθειες ενίσχυσης της παρακολούθησης της εφαρµογής της Εθνικής Στρατηγικής κατά της ιαφθοράς σε ευάλωτους τοµείς και στην τοπική αυτοδιοίκηση, παραµένει δύσκολη η αξιολόγηση του αντίκτυπου της στρατηγικής αυτής κατά το τρίτο και τελευταίο έτος της εφαρµογής της. Μια νέα στρατηγική η οποία προγραµµατίζεται για το δεύτερο εξάµηνο του τρέχοντος έτους θα πρέπει να βασιστεί σε ανεξάρτητη εκτίµηση του αντικτύπου των δύο προηγούµενων στρατηγικών και να αντιµετωπίσει την καταπολέµηση της διαφθοράς ως θέµα εθνικής σηµασίας. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται σε ολόκληρο τον δηµόσιο τοµέα πρέπει να ενταθούν ώστε να εξασφαλιστεί µια πιο προδραστική προσέγγιση για την πρόληψη της διαφθοράς. Οι προσπάθειες του Γενικού Εισαγγελέα να ενισχύσει την καταπολέµηση της διαφθοράς από τα κατά τόπους εισαγγελικά γραφεία αρχίζουν να αποδίδουν καρπούς από άποψη περισσότερων καταδικών, απόδοσης µεγαλύτερου βάρους στις περιπτώσεις στελεχών του δηµοσίου και διεξαγωγής πιο περίπλοκων ερευνών. Στις περισσότερες υποθέσεις οι έρευνες έγιναν µε τη συνδροµή της γενικής διεύθυνσης καταπολέµησης της διαφθοράς του Υπουργείου ηµόσιας ιοίκησης και Εσωτερικών Υποθέσεων. Απαιτούνται σηµαντικές βελτιώσεις για την προστασία κατά της σύγκρουσης συµφερόντων και της διαφθοράς στον τοµέα των δηµόσιων συµβάσεων. Η σχετική ρουµανική νοµοθεσία παρουσιάζει έλλειψη συνοχής δεδοµένου ότι η σύγκρουση συµφερόντων ρυθµίζεται µε διάφορους νόµους µε αποτέλεσµα να υπάρχουν νοµικά κενά που επιτρέπουν σε ορισµένες περιπτώσεις να διαφύγουν των συνεπειών του νόµου. Επιπλέον, η έλλειψη βέλτιστων πρακτικών γενικευµένης εφαρµογής για τις δηµόσιες συµβάσεις και οριζόντιας συνεργασίας στην παρακολούθηση της εφαρµογής της νοµοθεσίας δηµιουργεί έλλειψη ασφάλειας δικαίου και αβεβαιότητα για τις αναθέτουσες αρχές. Οι πρόσφατες τροποποιήσεις στη νοµοθεσία περί δηµοσίων συµβάσεων αναµένεται να βελτιώσουν την νοµική προστασία κατά της σύγκρουσης συµφερόντων 4, ιδίως σε περιπτώσεις σύγκρουσης συµφερόντων που συνδέονται µε επιχειρηµατικά συµφέροντα τοπικών πολιτικών και των οικογενειών τους. Υπάρχουν φόβοι ότι οι επιδόσεις της ρουµανικής υπηρεσίας καταπολέµησης της απάτης όσον αφορά την βοήθεια που παρέχει στην ευρωπαϊκή υπηρεσία 4 Έκτακτο κυβερνητικό διάταγµα αριθ. 76/2010 της 30ής Ιουνίου EL 7 EL

9 καταπολέµησης της απάτης (OLAF) για την προστασία των οικονοµικών συµφερόντων της ΕΕ, µπορεί να επηρεαστούν αρνητικά από την απόφαση που εξέδωσε το συνταγµατικό δικαστήριο της Ρουµανίας τον Νοέµβριο του 2009 σχετικά µε τη νοµική βάση της ρουµανικής υπηρεσίας καταπολέµησης της απάτης. Η αξιολόγηση της Επιτροπής δείχνει ότι οι αρµόδιοι διοικητικοί φορείς δεν ασκούν αποτελεσµατικούς ελέγχους για τη διαπίστωση συγκρούσεων συµφερόντων και περιπτώσεων διαφθοράς και δεν συνεργάζονται επαρκώς επί του θέµατος. Εκτός αυτού, οι αρχές επιβολής του νόµου, όπως η εισαγγελία, η DNA και η ΑΝΙ, δεν ενηµερώνονται συστηµατικά για τις δυνητικές περιπτώσεις σύγκρουσης συµφερόντων, απάτης ή διαφθοράς. Οι αρµόδιες διοικητικές αρχές διαπιστώνουν και τιµωρούν ελάχιστες περιπτώσεις σύγκρουσης συµφερόντων και ακυρώνουν πολύ λίγους διαγωνισµούς για παράβαση των κανόνων περί σύγκρουσης συµφερόντων, µολονότι η πλειονότητα των υποθέσεων σύγκρουσης συµφερόντων που διαβιβάζονται από την ΑΝΙ στις δικαστικές αρχές για την έκδοση απόφασης αφορά δηµόσιες συµβάσεις. Ορισµένες υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου αφορούν επίσης δηµόσιες συµβάσεις 5. Οι δικαστικές αρχές πρέπει να αναπτύξουν µεγαλύτερη ευαισθησία σε θέµατα σύγκρουσης συµφερόντων και απάτης στον τοµέα των δηµόσιων συµβάσεων και να ασχοληθούν εντατικά µε τις υποθέσεις που τους επισηµαίνονται. Οι υπηρεσίες της Επιτροπής έχουν ήδη καταρτίσει σειρά συγκεκριµένων προτάσεων για τη βελτίωση της πρακτικής στον τοµέα των δηµόσιων συµβάσεων κατά την εκτέλεση πιστώσεων της ΕΕ. Η εφαρµογή των περισσότερων από τις προτάσεις αυτές εξακολουθεί να εκκρεµεί. Προκειµένου να εστιαστούν οι προσπάθειες της Ρουµανίας στον τοµέα αυτόν, η Επιτροπή διατυπώνει σειρά συστάσεων για την άµεση ανάληψη δράσης στο σηµείο 4 της παρούσας έκθεσης. Η Επιτροπή θα υποβάλει αναφορά σχετικά µε την πρόοδο στον τοµέα αυτόν στην επόµενη έκθεσή της βάσει του µηχανισµού συνεργασίας και ελέγχου. 3. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Συνολικά, παρά την πρόοδο που έχει σηµειωθεί σε ορισµένους τοµείς, η αξιολόγηση της Επιτροπής δείχνει ότι υπάρχουν σηµαντικές ελλείψεις στις προσπάθειες της Ρουµανίας να επιτύχει πρόοδο στο πλαίσιο του ΜΣΕ. Η Ρουµανία δεν επιδεικνύει αρκετή πολιτική βούληση για τη στήριξη της µεταρρυθµιστικής διαδικασίας. Οι τροποποιήσεις του νόµου περί της Εθνικής Υπηρεσίας Ακεραιότητας (ΑΝΙ), που ψηφίστηκαν στις 30 Ιουνίου, αποτελούν σοβαρή υπαναχώρηση. Ο νόµος θέτει σε κίνδυνο τις θετικές επιδόσεις της ΑΝΙ και µε αυτόν η Ρουµανία παραβαίνει σαφώς τις δεσµεύσεις που ανέλαβε κατά την προσχώρησή της. Η Επιτροπή καλεί τη Ρουµανία να εκπληρώσει τις δεσµεύσεις της και να βρει τον καταλληλότερο τρόπο αποκατάστασης των εξουσιών µε τις οποίες η ΑΝΙ θα είναι σε θέση να προτείνει την αποτελεσµατική κατάσχεση πλούτου µη τεκµηριωµένης προέλευσης. Η Ρουµανία πρέπει να θέσει ως στόχο τη δηµιουργία µιας ευρείας βάσης πολιτικής υποστήριξης 5 Ορισµένες υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου αφορούν θέµατα δηµοσίων συµβάσεων. Οι υποθέσεις αυτές αφορούν βουλευτή και ανώτατο δικαστή αναµεµειγµένους σε υπόθεση άσκησης επιρροής για την ανάθεση δηµόσιας σύµβασης, δύο πρώην υπουργούς, άλλους τωρινούς ή πρώην βουλευτές και ορισµένους πρώην διευθύνοντες κρατικών επιχειρήσεων καθώς και ορισµένους τοπικούς αιρετούς αξιωµατούχους. EL 8 EL

10 της διαφάνειας και της αποτελεσµατικής προστασίας κατά της διαφθοράς και της σύγκρουσης συµφερόντων. Μετά από κάποια επιβράδυνση των κοινοβουλευτικών εργασιών, η Ρουµανία έχει ανακτήσει τους ρυθµούς της όσον αφορά τις µεταρρυθµίσεις στο δεύτερο τρίµηνο του 2010 και έχει δροµολογήσει µια µεγάλη νοµοθετική µεταρρύθµιση µε την έγκριση του κώδικα πολιτικής δικονοµίας και του κώδικα ποινικής δικονοµίας από το κοινοβούλιο, στις 22 Ιουνίου. Οι προετοιµασίες για την έναρξη ισχύος των τεσσάρων νέων κωδίκων, που προβλέπεται πλέον για τον Οκτώβριο του 2011, αποτελούν σηµαντική ευκαιρία για την διεξοδική µεταρρύθµιση του δικαστικού συστήµατος της Ρουµανίας. Προκειµένου να στηρίξει την µεταρρυθµιστική αυτή διαδικασία, η Επιτροπή καλεί τη Ρουµανία να βασιστεί στην έντονη υποστήριξη που παρέχει το κοινοβούλιο της χώρας για τους κώδικες δικονοµίας ώστε να επεκτείνει την πολιτική αυτή βούληση και σε άλλους τοµείς. Η Ρουµανία υποφέρει επίσης από κάποια απροθυµία από πλευράς ηγεσίας του δικαστικού σώµατος να συνεργαστεί και να αναλάβει ευθύνες προς όφελος της µεταρρύθµισης. Μολονότι σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν δυνατότητες για ρεαλιστικές λύσεις, συχνά αυτές δεν αξιοποιούνται, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν πρωτοβουλίες µεµονωµένων δικαστών, επαγγελµατικών ενώσεων και της κοινωνίας των πολιτών που προσπαθούν να καλύψουν το κενό αυτό. Η Επιτροπή καλεί τη Ρουµανία να εξασφαλίσει την στενή και εποικοδοµητική συνεργασία µεταξύ των διαφόρων πολιτικών και δικαστικών παραγόντων και να ενισχύσει την δέσµευση του δικαστικού σώµατος για µεταρρύθµιση. Για να επιτύχει η µεταρρυθµιστική διαδικασία θα απαιτηθούν συνεχείς προσπάθειες από µέρους της Ρουµανίας, της Επιτροπής και των άλλων κρατών µελών. Η Επιτροπή θα συνεχίσει να στηρίζει την Ρουµανία στις προσπάθειές της και θα προβεί σε νέα αξιολόγηση της προόδου το θέρος του ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ Υπό το πρίσµα της ανωτέρω αξιολόγησης της προόδου της Ρουµανίας όσον αφορά την επίτευξη των στόχων αναφοράς που καθορίζονται στον ΜΣΕ, η Επιτροπή καλεί τη Ρουµανία να αναλάβει αµέσως δράση ως εξής: Συστάσεις όσον αφορά την µεταρρύθµιση του δικαστικού συστήµατος Παράλληλα µε τις εναποµένουσες συστάσεις του Ιουλίου 2009, ιδίως όσον αφορά την έκδοση εκτελεστικού νόµου και τη διεξαγωγή µελετών για τον αντίκτυπο των τεσσάρων νέων κωδίκων, την υιοθέτηση ευέλικτης προσέγγισης βάσει προτεραιοτήτων σε σχέση µε τους ανθρώπινους πόρους και µε την µεταπαρακολούθηση των συστάσεων της οµάδας εργασίας για την εξατοµίκευση των ποινών που επιβάλλονται σε υποθέσεις διαφθοράς, η Επιτροπή καλεί τη Ρουµανία να αναλάβει αµέσως δράση ως εξής: (1) Να δροµολογήσει µια ανεξάρτητη επισκόπηση των επιδόσεων του δικαστικού συστήµατος και να προβεί στις απαιτούµενες διαρθρωτικές προσαρµογές και, κατά περίπτωση, σε µεταθέσεις δικαστών. Πρέπει επίσης να λάβει αµέσως µέτρα για τη µείωση των ανισορροπιών δυναµικού µε EL 9 EL

11 επέκταση της µεταβίβασης κενών θέσεων µεταξύ περιοχών δικαιοδοσίας εφετείων και µεταξύ βαθµίδων απονοµής δικαιοσύνης, καθώς και µε την µεγιστοποίηση της απόσπασης δικαστών σε περιοχές µε οξέα προβλήµατα στελέχωσης. (2) Να διασφαλίσει την οµαλή και νοµικά ευσταθή µετάβαση σε ένα νέο Ανώτατο Συµβούλιο του ικαστικού Σώµατος µε την τήρηση των απαιτήσεων του νόµου όσον αφορά την επιλεξιµότητα των υποψηφίων. (3) Να αυξήσει το δυναµικό του Εθνικού Ινστιτούτου ικαστών όσον αφορά την αρχική και τη συνεχή εκπαίδευση και να λάβει µέτρα που θα εξασφαλίζουν συνεκτικά επαγγελµατικά πρότυπα για όλους τους νέους δικαστές, π.χ. µε την επέκταση σε όλους τους νεοπροσλαµβανόµενους της υποχρέωσης να υποβάλλονται σε εξέταση από το δικαστικό σώµα. Να προγραµµατίσει το δυναµικό του Ινστιτούτου σύµφωνα µε τις ετήσιες προβλέψεις ως προς τις ανάγκες πρόσληψης προσωπικού και τις εκπαιδευτικές ανάγκες. (4) Να µελετήσει το ενδεχόµενο αναθεώρησης πεδίου αρµοδιότητας του Ανώτατου Ακυρωτικού ικαστηρίου µε µείωση της αρµοδιότητάς του για πρωτοβάθµια εκδίκαση υποθέσεων και περιορισµό της εκδίκασης εφέσεων σε νοµικά ζητήµατα. Να µελετήσει το ενδεχόµενο εφαρµογής άλλων µέτρων τα οποία έχει προτείνει το Ανώτατο ικαστήριο σε σχέδιο νόµου για τη βελτίωση της ενότητας δικαίου. Να εξασφαλίσει ότι όλη η νοµολογία των δικαστηρίων δηµοσιεύεται και είναι προσβάσιµη σε εύχρηστη βάση δεδοµένων. (5) Να µελετήσει το ενδεχόµενο ριζικής µεταρρύθµισης του πειθαρχικού συστήµατος. Να επανεξετάσει τους στόχους και να ενισχύσει το δυναµικό και την οργάνωση της Επιθεώρησης του ικαστικού Σώµατος µε σκοπό να εξασφαλιστεί η κατάλληλη προσοχή στις πειθαρχικές έρευνες. Να προσαρµόσει τις κατηγορίες δυνατών πειθαρχικών κυρώσεων µε σκοπό να δηµιουργηθεί µεγαλύτερο φάσµα κυρώσεων και να λάβει µέτρα ώστε να εξασφαλιστεί η εφαρµογή συνεκτικών, αναλογικών και αποτρεπτικών πειθαρχικών κυρώσεων. Να καθιερώσει την ετήσια αξιολόγηση των επιδόσεων της Επιθεώρησης του ικαστικού Σώµατος. Συστάσεις όσον αφορά την καταπολέµηση της διαφθοράς Η Επιτροπή υπενθυµίζει τις εναποµένουσες συστάσεις που διατύπωσε τον Ιούλιο του 2009, ιδίως όσον αφορά την παρακολούθηση των υποθέσεων διαφθοράς σε επίπεδο δικαστηρίου, τη διευκόλυνση των ποινικών ερευνών κατά πρώην και νυν µελών του κοινοβουλίου και της κυβέρνησης και την κατάργηση της αναστολής της διεξαγωγής δίκης σε περίπτωση ενστάσεως αντισυνταγµατικότητας, και καλεί την Ρουµανία να αναλάβει αµέσως δράση ως εξής: (6) Να διορθώσει τον νόµο για την Εθνική Υπηρεσία Ακεραιότητας σύµφωνα µε τις δεσµεύσεις που ανέλαβε η Ρουµανία κατά την προσχώρησή της. Να διασφαλίσει συνεχή αποτελεσµατική συµβολή από µέρους της υπηρεσίας αυτής στην πρόληψη και την τιµωρία της διαφθοράς µε την έκδοση υποχρεωτικών αποφάσεων σε υποθέσεις πλούτου µη τεκµηριωµένης προέλευσης βάσει των οποίων θα µπορούν να επιβληθούν αποτρεπτικές EL 10 EL

12 κυρώσεις. Να διορθώσει άλλες διαδικαστικές ελλείψεις που έχουν διαπιστωθεί στον νέο νόµο. Να προωθήσει την περαιτέρω ανάπτυξη της Εθνικής Υπηρεσίας Ακεραιότητας, ιδίως µέσω τροποποιήσεων των νοµικών διατάξεων περί Εθνικού Συµβουλίου Ακεραιότητας. (7) Να συνεχίσει να παρακολουθεί την συνέπεια και την αποτρεπτικότητα των κυρώσεων που εφαρµόζουν τα δικαστήρια σε υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου και να προωθήσει περαιτέρω τα πορίσµατα της µελέτης για την εξατοµίκευση των κυρώσεων για αδικήµατα διαφθοράς σε συναντήσεις εφετειακού επιπέδου. Να προσδιορίσει και να θέσει σε εφαρµογή µέτρα για τη βελτίωση της ταχύτητας εκδίκασης των δικών διαφθοράς υψηλού επιπέδου. (8) Να ενισχύσει την γενικότερη πολιτική για την καταπολέµηση της διαφθοράς, ιδίως µέσω του συντονισµού σε υψηλό επίπεδο και επί τη βάσει ανεξάρτητης αξιολόγησης του αντικτύπου των αποτελεσµάτων των δύο τελευταίων στρατηγικών για την καταπολέµηση της διαφθοράς που εφαρµόσθηκαν από το Να εξασφαλίσει την νοµική και θεσµική σταθερότητα του πλαισίου για την καταπολέµηση της διαφθοράς, περιλαµβανοµένης της εφαρµογής του νέου ποινικού κώδικα και του νέου κώδικα ποινικής δικονοµίας. (9) ηµόσιες συµβάσεις: Να προβεί σε αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας του νοµικού πλαισίου και της κατανοµής ευθυνών των αρµόδιων αρχών κατά την προστασία από τη σύγκρουση συµφερόντων και να επιφέρει τις κατάλληλες τροποποιήσεις. Να µελετήσει το ενδεχόµενο απαγόρευσης σε ανώτερους δηµόσιους υπαλλήλους και αιρετούς εκπροσώπους να ευεργετούνται άµεσα ή έµµεσα από εµπορικές συµβάσεις που συνάπτονται εξ ονόµατος του θεσµικού φορέα στον οποίο υπηρετούν και να καθιερώσει πλήρη διαφάνεια στον τοµέα αυτόν. (10) Να προβεί σε αξιολόγηση της αποτελεσµατικότητας των αρµόδιων αρχών όσον αφορά την εφαρµογή της νοµοθεσίας περί δηµοσίων συµβάσεων και να αναλάβει διορθωτικές δράσεις µε σκοπό τον καλύτερο συντονισµό µεταξύ των διαφόρων θεσµικών φορών και την βελτίωση της αποδοτικότητάς τους. Να θεσπίσει µεγέθη αναφοράς για τις επιδόσεις των αρµόδιων αρχών στους εξής τοµείς, και να παρακολουθήσει την εφαρµογή τους: δραστηριότητες πρόληψης, δραστηριότητες ελέγχου, τιµωρία της σύγκρουσης συµφερόντων, συνεργασία µεταξύ θεσµικών φορέων και συνεργασία µε τις δικαστικές αρχές. EL 11 EL