1o ΓΕΛ ΚΑΒΑΛΑΣ ΕΡΕΥΝHΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ»

Transcript

1 ΕΡΕΥΝHΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΘΕΜΑ: «ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ» ΜΑΘΗΤΕΣ: 1.ΑΡΓΥΡΙΟΥ ΗΜΗΤΡΑ Α1 2.ΒΕΡΟΥΚΑΣ ΡΑΦΑΗΛ Α1 3.ΖΑΧΑΡΙΑ ΟΜΝΑ Α2 4.ΘΕΟ ΟΣΙΑ ΟΥ ΣΥΜΕΛΑ Α2 5.ΚΑΜΙΩΤΗ ΜΑΡΙΑ Α2 6.ΚΑΡΑΚΩΣΤΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Α3 7.ΚΕΚΡΙ ΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Α3 8.ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙ ΟΥ ΧΡΥΣΟΥΛΑ Α3 9.ΜΑΛΕΑ ΘΕΟ ΩΡΑ Α3 Υπεύθυνη καθηγήτρια : Χαλκίδου Αναστασία 1 10.ΜΑΝ ΕΧΟΥ ΒΑΣΙΛΕΙΑ Α4 11.ΜΑΣΤΟΡΑΚΗ ΣΟΦΙΑ Α4 12.ΜΕΛΑ ΕΛΕΝΗ Α4 13.ΜΙΧΑΗΛΙ ΟΥ ΝΙΚΗ Α4 14Μ0ΣΧΟΥΛΙΑ ΑΡΧΟΝΤΟΥΛΑ Α4 15.ΣΑΓΟΥΣΤΗ ΜΑΡΙΑ Α5 16.ΣΑΜΑΡΑ ΣΩΤΗΡΙΑ Α5 17.ΣΕΜΕΡΤΖΙ ΗΣ ΣΑΒΒΑΣ Α5 18.ΤΟΝΟΝΙ ΗΣ ΣΥΜΕΩΝ Α6

2 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Γενική Εισαγωγή 3 Κεφάλαιο 1 ο 1.1 Η δηµιουργία των χρωµάτων από την πλευρά της φυσικής Η ιστορία του χρώµατος Τα µήκη κύµατος Πώς δηµιουργούνται από 3 βασικά χρώµατα τα υπόλοιπα Ψυχρά-θερµά χρώµατα Πώς τα χρώµατα καθορίζουν τη θερµοκρασία Γιατί βλέπουµε τον ουρανό µπλε Γιατί βλέπουµε τον ήλιο κίτρινο Τι συµβαίνει στο ηλιοβασίλεµα Το ουράνιο τόξο..14 Κεφάλαιο 2 ο 2.1 Εισαγωγή Η αντίληψη των χρωµάτων από τα ζώα Η αντίληψη των χρωµάτων στον άνθρωπο α Πώς βλέπει το χρώµα o άνθρωπος; β Είναι η αχρωµατοψία κληρονοµική; γ Ποια είναι τα συµπτώµατα της αχρωµατοψίας; δ Μπορεί η αχρωµατοψία να διαγνωσθεί; ε Θεραπεύεται η αχρωµατοψία; στ Το χρώµα στα µάτια µας Πώς επιδρούν οι τροφές ανάλογα µε το χρώµα τους στην υγεία µας;...22 Κεφάλαιο 3 ο 3.1 Πώς επιδρούν τα χρώµατα στην ψυχολογία Χρωµατοθεραπεία Συµβολισµός και θεραπευτική δράση των χρωµάτων Τα χρώµατα στην ψυχολογία των παιδιών...33 Κεφάλαιο 4 ο 4.1 Εισαγωγή Τα χρώµατα στην τέχνη Τα χρώµατα στα Έθιµα Τα χρώµατα στις σηµαίες...50 Γενικός επίλογος

3 ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Όλα γύρω µας είναι χρώµα. Από την στιγµή που γεννιόµαστε γνωρίζουµε και «γευόµαστε»τα χρώµατα που έφτιαξε η φύση, αλλά και όλα εκείνα µε τα οποία ο άνθρωπος επέλεξε να χρωµατίσει για λόγους αισθητικούς ή κοινωνικούς τη ζωή του και την καθηµερινότητα του. Για αυτόν τον λόγο η γνωριµία µε τα µυστικά τους, ήταν ο στόχος της έρευνας µας, θεωρώντας ότι στο τέλος της θα έχουµε κατανοήσει καλύτερα το ρόλο τους, τόσο στο φυσικό µας περιβάλλον,όσο και στο ανθρωπογενές, καθώς και την λειτουργία τους στον ίδιο µας τον ψυχισµό. Είναι γνωστό ότι στη θέα ενός χρώµατος αντιδρά ο εγκέφαλός µας, ενεργοποιούνται οι αισθήσεις µας και πλήθος από συναισθήµατα αναβλύζουν από µέσα µας. Οι αντιδράσεις αυτές βέβαια ποικίλουν και εξαρτώνται από ένα συνδυασµό παραγόντων: βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικοπολιτιστικών. Έτσι χωριστήκαµε σε 4 οµάδες, 3 από τις οποίες ανέλαβαν να εξετάσουν τον κάθε έναν παράγοντα από τους παραπάνω. Η τέταρτη οµάδα ανέλαβε να εξετάσει τη φύση του χρώµατος. Η κάθε οµάδα συνέλλεξε πληροφορίες τόσο από τη βιβλιογραφία της φυσικής του γυµνασίου και του λυκείου καθώς και από βιβλία εικαστικών και το διαδίκτυο. 3

4 Φυσική Κεφάλαιο 1 Η ιστορία των χρωµάτων και η δηµιουργία τους από την πλευρά της φυσικής Η δηµιουργία των χρωµάτων από την πλευρά της φυσικής 1.2 Η ιστορία του χρώµατος 1.3 Τα µήκη κύµατος. 1.4 Πώς δηµιουργούνται από 3 βασικά χρώµατα τα υπόλοιπα 1.5 Ψυχρά-θερµά χρώµατα 1.6 Πώς τα χρώµατα καθορίζουν τη θερµοκρασία 1.7 Γιατί βλέπουµε τον τον ουρανό µπλε 1.8 Γιατί βλέπουµε τον ήλιο κίτρινο 1.9 Τι συµβαίνει στο ηλιοβασίλεµα 1.10 Το ουράνιο

5 1.1 Η ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΦΥΣΙΚΗΣ Αρχικά θα γνωρίσουµε τη φύση των χρωµάτων µε τη βοήθεια των πορισµάτων που οι φυσικοί επιστήµονες µας προσέφεραν, µέσα από ένα πλήθος παρατηρήσεων και πειραµάτων. Η αναζήτηση του τι ακριβώς είναι χρώµα και πώς λειτουργεί έχει ιστορία πολλών αιώνων, στην διάρκεια των οποίων αναπτύχτηκαν διάφορες θεωρίες για να δοθεί µια εξήγηση για τη φύση των χρωµάτων. 1.2 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ Οι πρώτες µελέτες για το χρώµα έγιναν στην αρχαία Ελλάδα από τον Αριστοτέλη, ο οποίος ανέπτυξε την θεωρία πως το χρώµα υπήρχε µε την µορφή ακτίνωνν που έστελναν οι Θεοί από τον ουρανό. Η θεωρία του δεν αµφισβητήθηκε µέχρι την Αναγέννηση, όπου και αναπτύχθηκαν πιο εξελιγµένα χρωµατικά µοντέλα από τους Acuilonius και Sigfrid Forsius. Το σύστηµα του Acuilonius ήταν η πρώτη προσπάθεια να οριστούν όλα τα χρώµατα και βασιζόταν στις παρατηρήσεις του στα χρώµατα που αλλάζουν στον ουρανό από την δύση µέχρι την ανατολή του ήλιου. 5

6 Το 1660 ο Isaac Newton ανέπτυξε ένα πιο λογικό χρωµατικό µοντέλο βασιζόµενος σε πειράµατα. Χρησιµοποιώντας ένα πρίσµα ο Newton παρατήρησε όταν µια δέσµη ηλιακού φωτός διαπεράσει το γυάλινο πρίσµα, η προκύπτουσα δέσµη δεν ήταν άσπρη αλλά αποτελούνταν από ένα συνεχές φάσµα χρωµάτων µε µια διακύµανση που έχει στο ένα άκρο το ιώδες και στο άλλο το κόκκινο χρώµα, είχε δηλαδή τα χρώµατα του ουράνιου τόξου. Το φάσµα που προκύπτει αποτελείται από έξι διακριτές περιοχές : ιώδες, µπλε, πράσινο, κίτρινο, πορτοκαλί και κόκκινο. Η µετάβαση από το ένα χρώµα στο άλλο γίνεται οµαλά. Έτσι ο Newton δηµιούργησε το δικό του χρωµατικό µοντέλο το χρωµατικό τροχό. Στις αρχές του 1800 ο Johanes Wolfgang Goethe αµφισβήτησε το µοντέλο του Newton και ανέπτυξε το δικό του. Ενώ οι µελέτες του Newton, βασίζονταν σε επιστηµονικές ενδείξεις, ο Goethe ενδιαφερόταν περισσότερο για τις ψυχολογικές επιπτώσεις του χρώµατος. Σκοπός του ήταν να δηµιουργήσει ένα βελτιωµένο χρωµατικό τροχό, αλλά στη συνέχεια διαπίστωσε πως οι ιδέες του µπορούσαν να περιγραφούν καλύτερα από ένα ισόπλευρο τρίγωνο. 6

7 Την ίδια εποχή ο Phillip Otto Runge ανέπτυξε ένα τρισδιάστατο χρωµατικό µοντέλο που είχε την µορφή σφαίρας. Προσπάθησε να κατατάξει τα χρώµατα σύµφωνα µε την απόχρωση. Στα µοντέλο των σφαιρών του Runge, οι αποχρώσεις γίνονται πιο ανοιχτόχρωµες στον ένα πόλο της σφαίρας ενώ στον άλλο γίνονται πιο σκούρες. Το 1872 ο James Clerk Maxwell, ανέπτυξε ένα γράφηµα που είχε τη µορφή ενός ισόπλευρου τριγώνου, που µοιάζει πολύ µε του Goethe- επέλεξε ως βασικά χρώµατα, το κόκκινο, το πράσινο και το µπλε από τα οποία δηµιουργούνται τα εσωτερικά χρώµατα του τριγώνου. 7

8 Το 1915, ο Albert H. Munsell δηµιουργεί το δικό του χρωµατικό µοντέλο έχοντας ως πρότυπο την σφαίρα του Runge χρησιµοποιώντας όµως και δύο σηµαντικές παρατηρήσεις που είχε κάνει ως ζωγράφος. Η πρώτη ήταν πως οι καθαρές αποχρώσεις διαφέρουν ως προς τον βαθµό φωτεινότητας, και δεν θα έπρεπε να είναι όλες στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο. Η δεύτερη παρατήρηση ήταν πως ορισµένα χρώµατα είναι πιο ζωηρά από κάποια άλλα και θα πρέπει να είναι πιο µακριά από τον άξονα. Αυτές οι παρατηρήσεις ώθησαν τον Munsell να δηµιουργήσει ένα χρωµατικό µοντέλο µε ασύµµετρο και περίεργο σχήµα. Τέλος το 1931, έγινε µια προσπάθεια να δηµιουργηθεί ένα παγκόσµιο πρότυπο για την µέτρηση του χρώµατος και δηµιουργήθηκε µια παραλλαγή του τριγώνου του Maxwell επιλέγοντας ένα ορισµένο κόκκινο, πράσινο και µπλε από τα οποία και δηµιουργούνται τα υπόλοιπα χρώµατα. 1.3 ΤΑ ΜΗΚΗ ΚΥΜΑΤΟΣ Στον πινάκα που παριστάνει τα µήκη κύµατος των χρωµάτων παρουσιάζεται σε γενικές γραµµές η χρωµατική κωδικοποίηση του ανθρωπινού οφθαλµού. Τα µήκη κύµατος των χρωµάτων µετριούνται σε νανόµετρα και αυτά που διεγείρουν τον ανθρώπινο οφθαλµό κυµαίνονται από 400 µέχρι 700 µανόµετρα. Το ιώδες χρώµα κυµαίνεται από 400 έως 440. ακριβώς επόµενο είναι το κυανό που κυµαίνεται από 440 έως 490. συνεχεία έχει το πράσινο το όποιο εκπέµπει από 490 έως 570, έπειτα είναι το κίτρινο µε , το πορτοκαλί µε 600 έως 630 και το κόκκινο που κυµαίνεται από 630 µέχρι

9 Χρώµα Όταν στο µάτι προσπίπτουν δύο ακτινοβολίες µε διαφορετικά µήκη κύµατος, η ανθρώπινη όραση συνθέτει τα χρώµατα δηµιουργώντας καινούργια. Έτσι για παράδειγµα αν µία φωτεινή πηγή µας φαίνεται ότι εκπέµπει κίτρινο χρώµα µπορεί αυτή να έχει µήκη κύµατος στην περιοχή από 560 nm έως 590 nm ή να εκπέµπει ταυτόχρονα κόκκινες και πράσινες ακτινοβολίες που όταν συντίθενται µας δίνουν κίτρινο χρώµα. 1.4 ΠΩΣ ΗΜΙΟΥΡΓΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ 3 ΒΑΣΙΚΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΑ ΥΠΟΛΟΙΠΑ Περιοχή µηκών κύµατος (α) Περιοχή συχνοτήτων Ο χρωµατικός κύκλος απαρτίζεται κατ αρχήν από τα τρία βασικά χρώµατα, το κόκκινο,το κίτρινο και το µπλε Βασικά χρώµατα είναι αυτά τα οποία όταν συνδυαστούν µεταξύ τους µπορούν να παράγουν όλα τους δυνατούς χρωµατισµούς. Τα χρώµατα που προκύπτουν από τον συνδυασµό των βασικών λέγονται δευτερογενή το πορτοκαλί, το πράσινο και το ιώδες.το κάθε βασικό χρώµα έχει το συµπληρωµατικό του µε το οποίο είναι αντίθετο βρίσκονται απέναντι. Στη συνέχεια ακολουθούν οι «τριτογενείς» χρωµατισµοί. Πρόκειται για τις αποχρώσεις που σχηµατίζονται µεταξύ ενός βασικού πρωτογενούς χρώµατος 9 (Α) Ερυθρό ~ α ~ x10 12 Hz Πορτοκαλί ~ nm ~ x10 12 Hz Κίτρινο ~ nm ~ x10 12 Hz Πράσινο ~ nm ~ x10 12 Hz Κυανό ~ nm ~ x10 12 Hz Ιώδες ~ nm ~ x10 12 Hz

10 και του διπλανού του δευτερογενούς χρώµατος. Τα τριτογενή χρώµατα είναι 6. Οι ονοµασίες τους σχηµατίζονται από το όνοµα του πρωτογενούς και του δευτερογενούς µεταξύ των οποίων ευρίσκονται. Κάθε τριτογενές χρώµα βρίσκεται απέναντι από το αντίθετο τριτογενές άλλο χρώµα Για τη δηµιουργία χρωµάτων ακολουθούνται δύο διαδικασίες η προσθετική διαδικασία και η αφαιρετική διαδικασία. Η µεν πρώτη αφορά δηµιουργία χρωµάτων µε ανάµειξη έγχρωµων φωτεινών ακτινών ή δε δεύτερη δηµιουργία χρωµάτων µε ανάµειξη βαφών. Προσθετική διαδικασία: Χαρακτηρίζεται η ανάµειξη φωτεινών ακτινών των τριών βασικών χρωµάτων κόκκινου,πράσινου και µπλε εκ της οποίας παράγονται άλλα χρώµατα, π.χ. ακτίνες κόκκινες και πράσινες δίνουν κίτρινο χρώµα, ενώ αν οι ακτίνες και των τριών παραπάνω βασικών χρωµάτων αναµιχθούν, σε ίσες αναλογίες, δίνουν χρώµα λευκό. Οι οθόνες των εγχρώµων τηλεοράσεων φέρουν χιλιάδες κουκκίδες ή λωρίδες που εκπέµπουν τα τρία αυτά βασικά χρώµατα τα οποία συνδυαζόµενα παρατηρούνται (από τον οφθαλµό) ως έγχρωµη εικόνα. Αφαιρετική διαδικασία: Χαρακτηρίζεται η ανάµειξη χρωστικών για δηµιουργία χρωµάτων. Οι µπογιές, οι διάφορες βαφές και τα έγχρωµα µελάνια απορροφούν κάποια χρώµατα από το λευκό φως, ενώ το δικό τους 10

11 χρώµα, δηλ. αυτό που βλέπει ο παρατηρητής, είναι ο συνδυασµός των χρωµάτων που δεν απορροφήθηκαν. Τα τρία βασικά χρώµατα στη περίπτωση της αφαιρετικής διαδικασίας είναι: το κίτρινο, το κυανό και το µατζέντα.για παράδειγµα το κίτρινο και το µατζέντα δίνουν κόκκινο. Μια κίτρινη βαφή απορροφά τα µπλε µήκη κύµατος ενώ διαχέει τα κόκκινα και τα πράσινα που συνδυαζόµενα δίνουν το κίτρινο χρώµα. Αν σε αυτό το χρώµα προστεθεί µατζέντα χρωστική θα απορροφηθούν και τα πράσινα µήκη κύµατος µε συνέπεια να φαίνεται µόνο το κόκκινο. Το λευκό χρώµα είναι ένα χρώµα τα οποίο έχει υψηλή φωτεινότητα αλλά µηδενική απόχρωση. Ακριβέστερα, περιέχει όλα τα χρώµατα στο ορατό φάσµα αν και µερικές φορές περιγράφεται ως αχρωµατικό χρώµα. Αντίθετα το µαύρο είναι η απουσία χρώµατος. 1.5 ΨΥΧΡΑ-ΘΕΡΜΑ ΧΡΩΜΑΤΑ Τα χρώµατα, βάση των ιδιοτήτων τους, χωρίζονται σε δυο βασικές κατηγορίες: στα ψυχρά και στα θερµά. Τα ψυχρά χρώµατα έχουν µικρά µήκη κύµατος.προκαλούν την αίσθηση της ψυχρότητας και την ψευδαίσθηση της σµίκρυνσης και της αποµάκρυνσης. Ας φανταστούµε µια επιφάνεια, ότι καλύπτεται από ψυχρά χρώµατα. Αυτή δίνει την εντύπωση ότι είναι µικρότερη και πιο απόµακρη απ ότι στην πραγµατικότητα. Αντιθέτως τα θερµά χρώµατα, έχουν µεγάλα µήκη κύµατος. Προκαλούν την εντύπωση της θερµότητας και την ψευδαίσθηση της επέκτασης. Μια επιφάνεια που καλύπτεται από θερµά χρώµατα δίνει την εντύπωση πως είναι µεγαλύτερη και πιο κοντινή απ ότι στην πραγµατικότητα. Εάν παραθέσουµε πλάι πλάι δυο επιφάνειες όπου η µια καλύπτεται από ψυχρό χρώµα και η άλλη από θερµό, µας δίδεται η εντύπωση πως η µεν ψυχρή υποχωρεί, η δε θερµή προβάλλεται. 11

12 1.6 ΠΩΣ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΚΑΘΟΡΙΖΟΥΝ ΤΗ ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ; Το λευκό χρώµα σε αντίθεση µε το µαύρο απορροφά και ακτινοβολεί θερµότητα λιγότερο από κάθε άλλο χρώµα. Επίσης βοήθα στη µείωση του ποσού θερµότητας που εξέρχεται και εισέρχεται στο σώµα. ηλαδή οι Εσκιµώοι φορούν λευκά για να µην εξέρχεται θερµότητα ενώ ταυτόχρονα οι Άραβες φορούν λευκά για να µην εισέρχεται. Καθώς είναι πρακτικά αναπόφευκτο να βάφουµε τα σπίτια µας 2 φορές το χρόνο, µια πολύ καλή ιδέα είναι η ανάπτυξη υλικών που,αξιοποιώντας τις δυνατότητες της νανοτεχνολογίες, µπορούν να µεταβάλλουν την απόχρωση τους ανάλογα µε την θερµοκρασία. Έτσι, οι θερµοχρωµικές, όπως ονοµάζονται, επικαλύψεις είναι πιο ανοιχτόχρωµες, άρα πιο ανακλαστικές,σε υψηλότερες θερµοκρασίες, ενώ σκουραίνουν και γίνονται πιο απορροφητικές, όταν πέφτει ο υδράργυρος. 1.7 ΓΙΑΤΙ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ ΜΠΛΕ; Ο ουρανός είναι µαύρος, γιατί όµως εµείς τον βλέπουµε µπλε; Η απάντηση βρίσκεται σε µια ιδιότητα που έχει το φως να διασκορπίζεται όταν συναντά µόρια ύλης µικρότερα από το µήκος κύµατός του. Η ιδιότητα αυτή του φωτός είναι εντονότερη όσο µικραίνει το µήκος κύµατος του φωτός. Καθώς λοιπόν, το φως εισέρχεται στην ατµόσφαιρα τα περισσότερα µήκη κύµατος του φάσµατός του,καταφέρνουν να τη διασχίσουν. 12

13 Τα χρώµατα όµως µε τα µεγαλύτερα µήκη κύµατος (κόκκινο, κίτρινο, πορτοκαλί)επηρεάζονται λιγότερο από την ατµόσφαιρά. Το µπλε και το κυανό φως, που έχουν µικρότερα µήκη κύµατος, απορροφώνται από τα µόρια του αέρα µε συνέπεια να παρεκκλίνουν της πορείας τους και να διασκορπίζονται προς όλες τις κατευθύνσεις. Αυτή είναι η αιτία που βλέπουµε τον ουρανό µπλε-γαλάζιο από τη µία άκρη ως την άλλη, κατά τη διάρκεια της ηµέρας που από παντού εισέρχεται φως. Ενώ το βράδυ που δεν εισέρχεται φως, δεν έχουµε το φαινόµενο αυτό και βλέπουµε τον ουρανό µαύρο. 1.8 ΓΙΑΤΙ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΚΙΤΡΙΝΟ; Ο λόγος που βλέπουµε τον ήλιο κίτρινο, είναι ότι λόγω της ανάκλασης και "απόσπασης" των χρωµάτων µε µικρότερα µήκη κύµατος ( µπλε και κυανό), από το φάσµα, τα υπόλοιπα χρώµατα όλα µαζί, µας δίνουν το κίτρινο χρώµα! Γι' αυτό βλέπουµε τον ήλιο κίτρινο! 1.9 ΤΙ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΗΛΙΟΒΑΣΙΛΕΜΑ; Καθώς ο ήλιος πάει να δύσει, το φως του ταξιδεύει πολύ περισσότερο µέσα στην ατµόσφαιρα ώστε να µας φτάσει. Άρα υπάρχει πολύ µεγαλύτερη ανάκλαση. Αυτό έχει σαν αποτέλεσµα: α)να είναι λιγότερο φωτεινός, β)πριν τη δύση µόνο τα χρώµατα µε τα µεγαλύτερα µήκη κύµατος να καταφέρνουν να φτάνουν στα µάτια µας, όπως το πορτοκαλοκόκκινο, γ) κατά τη δύση ακόµα και τα πορτοκαλί 13

14 µήκηκύµατος ανακλώνται κατά µεγάλο ποσοστό,έτσι µόνο τα κόκκινα µήκη κύµατος φτάνουν στα µάτια µας, µε ελάχιστα πορτοκαλί ΤΟ ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ Το ουράνιο τόξο είναι ένα πολύχρωµο οπτικό και µετεωρολογικό φαινόµενο, κατά το οποίο εµφανίζεται το φάσµα των χρωµάτων που συνθέτουν το ορατό φως στον ουρανό. Το φαινόµενο εµφανίζεται όταν οι ακτίνες του ήλιου πέφτουν πάνω σε σταγονίδια βροχής στην ατµόσφαιρα της Γης και αποτελεί ένα παράδειγµα διάθλασης, µετά από ανάκλαση. Το κάθε χρώµα διαθλάται υπό διαφορετική γωνία µέσα στα σταγονίδια που δρουν σαν µικρά πρίσµατα, παθαίνει διαφορετική εκτροπή κι έτσι το ορατό λευκό φως αναλύεται στα διάφορα χρώµατα που το συνθέτουν, δηλαδή στο φάσµα του. Έτσι εµφανίζεται το φάσµα του ηλιακού φωτός ως ένα πολύχρωµο τόξο, µε το κόκκινο χρώµα να κυριαρχεί στην εξωτερική του πλευρά, και το βιολετί στην εσωτερική. Η διαφορετικότητα της γωνίας του κάθε µήκους κύµατος και του σχήµατος των σταγονιδίων εξηγεί και το τοξοειδές σχήµα του φαινοµένου και όχι κάποιο άλλο. Αν και τα ουράνια τόξα εµφανίζουν µια ευρεία γκάµα χρωµάτων, τα πιο ευδιάκριτα είναι το κόκκινο, το κίτρινο, το µπλε, δηλαδή τα βασικά χρώµατα και το λουλακί το βιολετί και το πορτοκαλί. Ας σηµειωθεί όµως ότι το ουράνιο τόξο στην πραγµατικότητα είναι συνεχές φάσµα και εµφανίζονται και όλες οι ενδιάµεσες αποχρώσεις των παραπάνω χρωµάτων. 14

15 Βιολογία Κεφάλαιο 2 Οι σχέσεις των έµβιων οργανισµών µε τα χρώµατα Εισαγωγή 2.2 Η αντίληψη των χρωµάτων από τα ζώα 2.3 Η αντίληψη των χρωµάτων στον άνθρωπο 2.3α Πώς βλέπει το χρώµα Ο άνθρωπος; 2.3β Είναι η αχρωµατοψία κληρονοµική; 2.3γ Ποια είναι τα συµπτώµατα της αχρωµατοψίας; 2.3δ Μπορεί η αχρωµατοψία να διαγνωσθεί; 2.3ε Θεραπεύεται η αχρωµατοψία; 2.3στ Το χρώµα των µατιών 2.4 Πώς επιδρούν οι τροφές ανάλογα µε το χρώµα τους στην υγεία µας;

16 2.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Οι περισσότεροι θεωρούµε ότι η Φύση, η Μεγάλη µητέρα, απλώνει επάνω της τα χρώµατα της, χάριν καλλωπισµού, όπως µακιγιάρεται µία φιλάρεσκη γυναίκα για να φαίνεται οµορφότερη. Αν το πιστεύουµε αυτό η πλάνη µας είναι τεράστια. Ο καλλωπισµός της είναι το λιγότερο που την ενδιαφέρει. Η φύση χρησιµοποιεί τα χρώµατα για ειδικούς λόγους και µάλιστα πολύ έξυπνα. Οι λόγοι αυτοί είναι κυρίως : α) Η διαιώνιση του είδους και β) Η προστασία. Όσον αφορά την διαιώνιση του είδους, µπορούµε να διαπιστώσουµε ότι η διαφορά χρώµατος µεταξύ θηλυκού και αρσενικού είναι ο βασικός παράγοντας για την έλξη τους. Χαρακτηριστικό παράδειγµα για την έλξη συντρόφου είναι το άνοιγµα των φτερών του αρσενικού παγωνιού(εικ.1) Τα θηλυκά παγώνια στερούνται αυτής της πολυχρωµίας. Ένα ακόµη παράδειγµα είναι η προσέλκυση του θηλυκού από διάφορα είδη σαύρας. Στις σαύρες τα έντονα χρώµατα εµφανίζονται κυρίως στον λαιµό τους και είναι οι αποχρώσεις του κόκκινου και του πορτοκαλί. 16 (εικ.2) (εικ.1)

17 Ως αναφορά την προστασία, το χρώµα χρησιµοποιείται από πολλά ζώα µέσω του καµουφλάζ, δηλαδή του µιµητισµού του χρωµατικού περιβάλλοντος. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγµα είναι ο χαµαιλέοντας. Ο Χαµαιλέοντας είναι ερπετό το οποίο έχει την ικανότητα να αλλάζει χρώµα ανάλογα µε τον περιβάλλον του. Τα ειδικά κύτταρα του οργανισµού του, του επιτρέπουν να είναι καµουφλαρισµένος, για µία σχεδόν ολόκληρη ηµέρα. Ο χαµαιλέοντας δεν γίνεται το ίδιο χρώµα µε την επιφάνεια που αγγίζει, αλλά αλλάζει χρώµα έτσι ώστε να φαίνεται σαν το φύλλωµα. (εικ.1) Ένα ακόµη χαρακτηριστικό παράδειγµα καµουφλάζ είναι τα αλογάκια της παναγιάς(εικ.2) τα οποία είναι πολύ καµουφλαρισµένα για την αποφυγή των αρπακτικών. Τέλος το δέρµα ενός χταποδιού αλλάζει καθώς κινείται πάνω από διαφορετικές χρωµατικές περιοχές. Τα πιο συνηθισµένα χρώµατα που παίρνει είναι το κόκκινο, το κίτρινο ή το καφέ (εικ.3) (εικ.1) 17 (εικ.3) (εικ.2)

18 2.2 Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΑ ΖΩΑ Τα ζώα αντιλαµβάνονται τα χρώµατα που υπάρχουν στην φύση µε διαφορετικό τρόπο από ότι τα αντιλαµβάνονται οι άνθρωποι. Παραδείγµατα είναι ο σκύλος, οι γάτες, τα ποντίκια, οι αρουραίοι και τα κουνέλια τα οποία έχουν πολύ κακή αντίληψη των χρωµάτων. Στην πραγµατικότητα βλέπουν ως επί το πλείστον γκρι και κάποια µπλε και κίτρινα. Τέλος ο µύθος ότι ο ταύρος ερεθίζεται από το κόκκινο είναι ένα τεράστιο ψέµα αφού είναι γνωστό ότι ο ταύρος έχει αχρωµατοψία. (Μέχρι τις αρχές του 20 ου αιώνα το πανί ήταν λευκό αλλά η άσχηµη εντύπωση που προκαλούσε όταν γέµιζε µε τα αίµατα του ταύρου οδήγησε τους ταυροµάχους να χρησιµοποιούν πανί κόκκινου χρώµατος ). Απλά ερεθίζεται από τις κινήσεις του ταυροµάχου (κορµί και κόκκινο πανί) αλλά και από τα πειράγµατα των ταυροµάχων (εικ.1) 18 (εικ1) Επιστήµονες υποστηρίζουν ότι η καλή αντίληψη των χρωµάτων βοηθά τα ζώα να βρίσκουν την τροφή τους στο έδαφος ή στο νερό.

19 2.3 Η ΑΝΤΙΛΗΨΗ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ Έµβια όντα στην φύση πέρα από τα ζώα είναι και οι άνθρωποι. 2.3 α Πώς βλέπει το χρώµα ο άνθρωπος; Το ανθρώπινο µάτι βλέπει τα χρώµατα χρησιµοποιώντας ένα συνδυασµό ραβδοειδών και κωνοειδών κυττάρων που βρίσκονται στον αµφιβληστροειδή σε µια δηλαδή λεπτή στοιβάδα νευρικού ιστού στο πίσω µέρος της εσωτερικής σφαίρας. Τα ραβδία και τα κωνία είναι φωτοαισθητήρες. Τα ραβδία τα οποία είναι υπεύθυνα για την αντίληψη του αµυδρού φωτός αλλά µπορούν ναι αισθανθούν µόνο την ένταση του φωτός και όχι τα χρώµατα είναι ενώ τα κωνία τα οποία είναι υπεύθυνα για την αντίληψη των χρωµάτων είναι Σύµφωνα µε την τριχρωµατική θεωρία η οποία διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1801 και εµπλουτίστηκε µετά από µισό περίπου αιώνα από τον γερµανό Herman von Helmholtz υπάρχουν τρία είδη κωνίων µε ευαίσθητες ουσίες για το κόκκινο, το πράσινο, και το µπλε. Οι τρείς κατηγορίες των κωνίων χωρίζονται σε: S- κωνία: τα οποία είναι ευαίσθητα στο µπλε φως M- κωνία: τα οποία είναι ευαίσθητα στο πράσινο φώς L- κωνία: τα οποία είναι ευαίσθητα στο κόκκινο φως Αξίζει να σηµειώσουµε πως κάθε τύπος κύτταρου έχει διαφορετικούς βαθµούς ευαισθησίας σε ένα ευρύ φάσµα των µηκών κύµατος που αντιστοιχούν στο κόκκινο, το πράσινο και το µπλε. Αν κάποιοι από τους τύπους κωνίων δεν 19

20 λειτουργούν σωστά είναι δύσκολο να ξεχωρίσουµε τα χρώµατα Η αδυναµία αντίληψης των χρωµάτων ονοµάζεται αχρωµατοψία. Συνήθως τα ελαττωµατικά κωνία είναι του κόκκινου ή τού πράσινου χρώµατος. Ένα άτοµο που πάσχει από αχρωµατοψία στο κόκκινο και το πράσινο έχει αρκετά κόκκινα και πράσινα κωνία. Αυτό σηµαίνει ότι ο ασθενής µπερδεύει το κόκκινο µε το πράσινο ή µε το καφέ καθώς επίσης και το µπλε µε το µωβ. Σε σπάνιες περιπτώσεις δεν λειτουργεί κανένας από τους τρείς τύπους κωνίων και τότε διακρίνει µόνο αποχρώσεις του γκρι. 2.3 β Είναι η αχρωµατοψία κληρονοµική ; H αχρωµατοψία µπορεί να είναι κληρονοµική ή να προέρχεται από ασθένειες που προσβάλουν το οπτικό νεύρο ή τον αµφιβληστροειδή. Η κληρονοµική αχρωµατοψία είναι πιο συχνή. Προσβάλει και τα δύο µάτια και δεν επιδεινώνεται κατά την διάρκεια του χρόνου. Αυτός ο τύπος αχρωµατοψίας ανευρίσκεται στο 8% των ανδρών και 0,4% των γυναικών. Η αχρωµατοψία αυτή συνδέεται µε το Χ χρωµόσωµα και σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις µεταφέρεται από την µητέρα στον γιο της. 2.3γ Ποιά είναι τα συµπτώµατα της αχρωµατοψίας; Τα συµπτώµατα της αχρωµατοψίας εξαρτώνται από διαφόρους παράγοντες όπως για παράδειγµα αν το πρόβληµα είναι συγγενές ή επίκτητο, µερικό ή ολικό. 2.3δ Μπορεί η αχρωµατοψία να διαγνωσθεί; Η αχρωµατοψία ανιχνεύεται µε ειδικούς χρωµατικούς πίνακες. Σε κάθε πίνακα υπάρχει ένας αριθµός που σχηµατίζεται από χρωµατικές κηλίδες. 20 Ο ασθενής πρέπει να αναγνωρίσει τον αριθµό του πίνακα κάτω από καλό φωτισµό. Μόλις τεθεί η διάγνωση της αχρωµατοψίας τότε µπορεί να γίνει πιο λεπτοµερής Έλεγχος του χρωµατικού προβλήµατος. Το πείραµα αυτό πραγµατοποιήθηκε σε ένα συµµαθητή µας. Στο τέλος του πειράµατος παρατηρήσαµε ότι ο συµµαθητής µας βρήκε σωστά τον αριθµό µόλις των τεσσάρων από τα εννέα εικονίδια (εικ.1)

21 2.3ε Θεραπεύεται η αχρωµατοψία; 21 (εικ1) Η αχρωµατοψία δε θεραπεύεται. Το άτοµο που πάσχει από αυτή την ασθένεια των µατιών δεν θα πρέπει να χειρίζεται µηχανήµατα ή κουµπιά µε κόκκινα ή πράσινα όπως επίσης θα πρέπει να βρίσκει διαφορετικούς τρόπους για να ξεχωρίζει τα διαφορετικά χρώµατα αντικειµένων, ρούχων κτλ. Όµως µέσα σε όλα αυτά έχουν και ένα πλεονέκτηµα καθώς τα άτοµα αυτά έχουν αυξηµένη νυχτερινή όραση σε σχέση µε τα άτοµα που έχουν φυσιολογική όραση. 2.3στ Το χρώµα των µατιών. Οι περισσότεροι από εµάς έχουµε σκούρα καφέ, καστανά, γαλάζια και πιο σπάνια πράσινα ή γκρίζα µάτια. Ο λόγος για αυτή την περιορισµένη ποικιλία των µατιών µας είναι ότι η ίριδα µας διαθέτει περιορισµένη γκάµα χρωστικών. Η σηµαντικότερη χρωστική ουσία στο ανθρώπινο µάτι είναι η µαύρη µελανίνη που µας δίνει τα καστανά µάτια. Στα γαλανά µάτια η ίριδα έχει µικρές ποσότητες µελανίνης και το γαλανό εµφανίζεται επειδή το µάτι απορροφά ορισµένα µήκη κύµατος φωτός και αντανακλά τα υπόλοιπα. Όταν τα µάτια είναι πράσινα αυτό δεν οφείλεται στην ύπαρξη κάποιας χρωστικής αλλά σε µια µέτρια ποσότητα µελανίνης. Αν κοιτάξουµε προσεκτικά ένα πράσινο µάτι µοιάζει µε γαλανό που η ίριδα του έχει στίγµατα σκουρόχρωµης µελανίνης.

22 2.4 ΠΩΣ ΕΠΙ ΡΟΥΝ ΟΙ ΤΡΟΦΕΣ ΑΝΑΛΟΓΑ ΜΕ ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ; Ως αναφορά την διατροφή οι σύγχρονοι υποστηρικτές της χρωµατοθεραπείας θεωρούν ιδιαιτέρα ευεργετικές για τον ανθρώπινο οργανισµό τις φυτικές τροφές που αντιστοιχούν σε χρώµατα, όπως το κόκκινο, το πορτοκαλί, το κίτρινο, το µπλε µωβ, το άσπρο και το καφέ. Όσο πιο ζωηρό και έντονο είναι το χρώµα ενός φρούτου ή λαχανικού, τόσο πιο ισχυρή είναι η ικανότητα του να προλαµβάνει ή να καταπολεµά τις ασθένειες ( καρκίνο, καρδιόπαθειες, εµφράγµατα, υπέρταση, διαβήτη, καταρράκτη, φλεγµονές και πνευµονικά νοσήµατα) Κόκκινη τροφή Η κόκκινη τροφή (ντοµάτες, φράουλες, κεράσια, καρπούζι, παντζάρια, κόκκινο λάχανο και πιπεριές) κάνει καλό στα νεφρά, στο αίµα και στο ανοσοποιητικό σύστηµα. 22

23 Πράσινη τροφή Η πράσινη τροφή ( ακτινίδια και όλα τα πράσινα λαχανικά) ενισχύει την άµυνα του οργανισµού στις µολύνσεις και τις πεπτικές διαταραχές. Μπλε- µωβ τροφή Η µπλε- µωβ τροφή( σταφύλια, δαµάσκηνα, µελιτζάνες) βοηθά στην τόνωση του οργανισµού, στην καλή λειτουργία του πεπτικού συστήµατος. Πορτοκαλί τροφή Η πορτοκαλή τροφή ( καρότα, πορτοκάλια, βερίκοκα, λωτοί και µανταρίνια) διατηρεί υγιές το νευρικό σύστηµα, προστατεύει από την υπεριώδη ακτινοβολία, ανοικοδοµεί τους ιστούς του δέρµατος και τα κύτταρα. 23

24 Κίτρινη τροφή Η κίτρινη τροφή ( αχλάδια, µπανάνες, ανανάς, λεµονί) καταπολεµά την ατονία και την νευρικότητα, καθαρίζει το αίµα βοηθά στην χώνεψη και την καλή λειτουργία εντέρων και στοµαχιού Άσπρη τροφή Η άσπρη τροφή ( µανιτάρια, πατάτες και σκόρδο) προστατεύει την καρδιά και συντελεί στην καλή λειτουργία του αναπνευστικού και νευρικού συστήµατος. Καφέ τροφή Η καφέ τροφή ( όσπρια, ξηροί καρποί, ρύζι) εµποδίζει την δηµιουργία νεοπλασιών του εντέρου, τονώνει το µυϊκό και νευρικό σύστηµα και καταπολεµά την δυσκοιλιότητα. 24

25 Ψυχολογία Κεφάλαιο 3 Οι επιδράσεις των χρωµάτων στην ψυχολογία των ανθρώπων. 3.1 Πώς επιδρούν τα χρώµατα στην ψυχολογία 3.2 Χρωµατοθεραπεία 3.3 Συµβολισµός και θεραπευτική δράση των χρωµάτων. 3.4 Τα χρώµατα στην ψυχολογία των παιδιών. 25

26 3.1 ΠΩΣ ΕΠΙ ΡΟΥΝ ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Πώς άραγε έχουν αποκτήσει τα χρώµατα σταθερές αντικειµενικές αξίες οι οποίες επηρεάζουν είτε θετικά, είτε αρνητικά την ψυχολογία µας; Οι αντικειµενικές αυτές ιδιότητες έχουν δοθεί στα χρώµατα από την Μητέρα Φύση η οποία χρηµατολογεί σοφά και υπολογισµένα. Με µελετηµένη χρωµατική κατανοµή, συσσωρεύει σε κάθε χρώµα σηµειακούς προσδιορισµούς, οι οποίοι εκδηλώνονται µε την εµφάνιση του χρώµατος. Τα χρώµατα, φορτισµένα µε τις ιδιαίτερες ιδιότητές του το καθένα και ανάλογα µε την υποκειµενική µας αντιµετώπιση, επιδρούν στο συναισθηµατικό κέντρο που εδρεύει στον υποθάλαµο, το οποίο µε τη σειρά του επιδρά στην υπόφυση, η οποία σαν κύριος αδένας ελέγχει όλο το ενδοκρινολογικό σύστηµα, συµπεριλαµβανοµένου του θυρεοειδούς, ρυθµίζοντας την ποσότητα των εκκρινόµενων ορµονών από τις οποίες εξαρτάται η διάθεσή µας, υπεύθυνη για την ψυχολογική µας κατάσταση. Με τον τρόπο αυτό τα χρώµατα διεγείρουν συναισθήµατα και αφυπνίζουν τις αισθήσεις και τις «παραισθήσεις», αφού όπως υποστήριξε ο Goethe «επιδρούν στην ψυχή και προκαλούν συγκινήσεις που άλλοτε µας ηρεµούν και άλλοτε µας κινητοποιούν». Είναι «κοινό µυστικό» ότι η επίδραση των χρωµάτων στη διάθεση του ανθρώπινου ψυχισµού, αποτελεί µια προαιώνια διαπίστωση, στην οποία λαοί όπως οι Μάγιας, οι Ινδοί, οι Κινέζοι, οι Αιγύπτιοι, έδιναν ξεχωριστή σηµασία. Κάθε χρώµα και κάθε χρωµατικός τόνος επιδρά σ εµάς µε έναν περίεργο τρόπο. Στην ουσία δεν είναι το σώµα που ζητά το χρώµα, αλλά ο νους. Είναι γνωστό για 26

27 παράδειγµα, πως η επιλογές µας για το χρώµα των µαλλιών µας και των ρούχων µας επηρεάζουν και επηρεάζονται από την ψυχολογία µας. Πόσες φορές δεν αλλάζουν οι γυναίκες το χρώµα των µαλλιών τους µε την ελπίδα και την προσδοκία ότι θα ανέβει η ψυχολογία τους! Σε όλους µας έχει συµβεί να µας ρωτήσουν µε ανησυχία οι γύρω µας τι συνέβη, αν µια µέρα µας δουν µαυροφορεµένους ή να παρατηρήσουµε ότι τραβάµε τα βλέµµατα των περαστικών όταν φοράµε κόκκινα ή πορτοκαλί ρούχα. Γιατί συµβαίνει αυτό; Γιατί τα χρώµατα έχουν την ικανότητα να προκαλούν συνειρµούς, είτε χάρη σε εγγραφές που υπάρχουν µέσα µας είτε εκφράζοντας τα συναισθήµατα, τη διάθεση, την αισθητική µας, αλλά και κοινωνικούς συµβολισµούς. 3.2 ΧΡΩΜΑΤΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Όλοι συµφωνούν και έχουν καταλήξει, ότι οτιδήποτε µπορεί να επηρεάσει την ψυχική κατάσταση ενός ανθρώπου, µπορεί αντίστοιχα να επηρεάσει και την φυσική του κατάσταση. Παρόλο που η επίδραση των χρωµάτων στην ψυχολογία είναι ένα πεδίο σχετικά πρόσφατο για τις δυτικές κοινωνίες, στους αρχαίους πολιτισµούς τα χρώµατα χρησιµοποιούνταν για θεραπευτικούς σκοπούς. Σήµερα υπάρχει στα πλαίσια της εναλλακτικής ιατρικής η χρωµατοθεραπεία. Η χρωµατοθεραπεία είναι µία θεραπευτική τεχνική σύµφωνα µε την οποία, το κάθε χρώµα έχει τη δική του ενέργεια και επηρεάζει όχι µόνο την πνευµατική και ψυχική κατάσταση του ανθρώπου, αλλά και τη φυσική. Τα χρώµατα που 27

28 χρησιµοποιεί είναι: το κόκκινο, το πορτοκαλί, το κίτρινο, το µπλε, το πράσινο και το µωβ. Είναι µία αγωγή που αξιοποιεί την φωτεινή ενέργεια των χρωµάτων για να διεγείρει το δέρµα ή τα όργανα του σώµατος µε στόχο την ενίσχυση του οργανισµού και τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων. Αυτό µπορεί να συµβεί για δύο λόγους. Αφενός γιατί η φωτονική ενέργεια είναι φορέας ενός ισχυρού ηλεκτρονικού φορτίου και αφετέρου γιατί όλο το σώµα µας διαθέτει φωτουποδοχείς που αντιδρούν στα φωτονικά ηλεκτροµαγνητικά κύµατα και ενεργοποιούνται ανάλογα µε την έντασή τους. Οι αλλαγές στον οργανισµό γίνονται µε φυσιολογικό τρόπο, µε συνέπεια αποτελέσµατά της να χρειάζονται αρκετό χρόνο για να φανούν. Αξιοποιώντας την ενέργεια των χρωµάτων µπορούµε να ενισχύσουµε και να τονώσουµε τον οργανισµό, να βελτιώσουµε την ψυχική µας διάθεση και να αντιµετωπίσουµε τα διάφορα νοσήµατα καθώς και να θεραπεύσουµε κάποιες ασθένειες. Η χρωµατοθεραπεία υποστηρίζει πως κάθε πάθηση εκδηλώνεται πρώτα στην αύρα του ατόµου, πριν εκδηλωθεί ως σωµατικό σύµπτωµα. Με την εφαρµογή της χρωµατοθεραπείας η αύρα παίρνει τη δόνηση του χρώµατος και µεταφέρει τη θεραπευτική της ενέργεια στο σώµα. Η χρωµατοθεραπεία διακρίνεται σε θεραπευτική και προληπτική, εφαρµόζεται µε την έκθεση κάθε ακάλυπτου µέρους του σώµατος του ασθενή, σε δέσµες έγχρωµου φωτός - από ειδικούς προβολείς. Μάλιστα, η χρωµατοθεραπεία φωτισµού επιτυγχάνεται µε την τοποθέτηση του κατάλληλου γυαλιού στο φωτιστικό του χώρου µας, είτε αυτός είναι οικιακός είτε επαγγελµατικός. Ο χρήστης του χώρου έχει την δυνατότητα να αυξοµειώσει την εµπειρία αυτή µε τη χρησιµοποίηση ροοστάτη, ο οποίος αυξοµειώνει την ένταση του φωτός. H µέση εφαρµογή του κάθε χρώµατος είναι 7 λεπτά, µε ελάχιστο χρόνο τα 3 και µέγιστο τα λεπτά Η προληπτική χρωµατοθεραπεία, υποστηρίζουν οι ειδικοί θεραπευτές, µπορεί να εφαρµοστεί στον κάθε άνθρωπο και να αναπληρώσει τις ενεργειακές απώλειες που 28 τα

29 υφίσταται καθηµερινά, λόγω άγχους, κούρασης, µειώνοντας έτσι τις πιθανότητες για την εκδήλωση κάποιας ψυχοσωµατικής νόσου στο µέλλον. Στην Ελλάδα, τόσο προληπτικά όσο και θεραπευτικά, η χρωµατοθεραπεία ασκείται από ειδικευµένους σε εναλλακτικές µεθόδους θεραπευτές, µόνο σε ιδιωτικό επίπεδο και συνήθως σε συνδυασµό µε άλλες εναλλακτικές θεραπείες (σιάτσου, ρεφλεξολογία βελονισµό). Ως βοηθητική αγωγή σε διάφορες παθήσεις εφαρµόζεται πολύ συχνά και από γιατρούς. 3.3 ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΡΑΣΗ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ ΚΟΚΚΙΝΟ Το κόκκινο διεγείρει πνευµατικά αλλά και σωµατικά. Αντιπροσωπεύει το σώµα. Εκφράζει την ευτυχία, την ενεργητικότητα, τη ζωτικότητα, τη σεξουαλικότητα, τον αυθορµητισµό, κίνδυνο, τη φιλοδοξία, την επαναστατικότητα αλλά και την Φέρνει έξαψη, σαρκικό πόθο, έρωτα 29 τον αγάπη. διεγείρει τις αισθήσεις. Είναι χρώµα του πειρασµού, της αµαρτίας, της ντροπής, αλλά και της πρόσκλησης για την απόκτηση γνώσης. Χαρίζει δύναµη, αλλά και εκνευρίζει. Αυξάνει τη θέληση για ζωή, ενώ προκαλεί ζεστασιά, χαρά και διευκολύνει την έκφραση των αισθηµάτων. Χρωµατοθεραπεία: Το κόκκινο ενισχύει την αρτηριακή πίεση των υποτασικών, δρα κατά της αναιµίας, ανεβάζει τη θερµοκρασία του σώµατος( αντιµετώπιση υποθερµίας), ενεργοποιεί την καλή κυκλοφορία του αίµατος, δίνει ενέργεια, ενεργοποιεί τον αργό µεταβολισµό, καταπολεµά την κόπωση, την αδράνεια και την εσωστρέφεια. και

30 ΤΟ ΠΟΡΤΟΚΑΛΙ Το πορτοκαλί συµβολίζει την χαρά, τον πλούτο, την ευτυχία, την αισιοδοξία, την επιµονή, τη ζεστασιά, την φιλία. Επίσης εκφράζει την ωριµότητα. Είναι χρώµα θερµό, χρώµα ζωής. Χρωµατοθεραπεία: Το πορτοκαλί θεραπεύει το βρογχικό άσθµα αλλά και χρόνια πνευµονικά προβλήµατα. Αντιµετωπίζει τα προβλήµατα του θυροειδούς, βοηθά στην επίλυση γυναικολογικών προβληµάτων και χαρίζει φυσική ευεξία. ΚΙΤΡΙΝΟ Το κίτρινο συµβολίζει το µίσος, τη δειλία, τον πλούτο, τη δηµιουργία, τη χαρά και τη δόξα. Θεωρείται το χρώµα της επικοινωνίας και της επιστηµονικής σκέψης. Συµβολίζει τη διαύγεια σκέψης, την φιλοδοξία και την ενοποίηση. Για το χρώµα των µαλλιών, το λατρεµένο ξανθό χρώµα αν και χαρίζει µια απόλυτα νεανική εµφάνιση, υπάρχουν περιπτώσεις που προσδίδει στον άλλο την αίσθηση της επιπολαιότητας ή ακόµη και της αστάθειας. Χρωµατοθεραπεία: Λέγεται ότι αντιµετωπίζει την αρθρίτιδα και τους ρευµατισµούς, χρησιµοποιείται στη θεραπεία δερµατικών προβληµάτων, τονώνει το νευρικό σύστηµα και ενδείκνυται για την αντιµετώπιση της κατάθλιψης. 30

31 ΜΠΛΕ Το µπλε συµβολίζει την ηρεµία και τη γλυκύτητα, την καθαρή σκέψη, τη λογική συµπεριφορά, το κρύο και την καθαρότητα της ψυχής. ροσίζει και ηρεµεί, είναι το χρώµα του διαλογισµού και της περισυλλογής. Το µπλε θεωρείται ψυχρό χρώµα και είναι το χρώµα του ουρανού και του αέρα, της σοφίας και της εσωτερικής αρµονίας. Χρωµατοθεραπεία: Το µπλε χρησιµοποιείται για την αντιµετώπιση φαινοµένων ευερεθιστικότητας και ψυχικών εντάσεων. Είναι πολύ αποτελεσµατικό για την αϋπνία, διαθέτει αντισηπτικές και αναισθητικές ιδιότητες. Χρησιµοποιείται κατά ενδοκρινολογικών προβληµάτων, διαφόρων φλεγµονών, ταχυπαλµίας, ρευµατισµών, πόνων περιόδου και συχνών πονοκεφάλων. ΠΡΑΣΙΝΟ Το πράσινο συµβολίζει την ελπίδα για ζωή, την αναγέννηση και την ανάσταση. Θεωρείται το χρώµα της αρµονίας, της κοινωνικής προσφοράς και του αλτρουισµού. Είναι το χρώµα της φύσης και της ισορροπίας. Χρωµατοθεραπεία: Το πράσινο στην χρωµατοθεραπεία είναι άριστο καρδιοτονωτικό, ελέγχει την πίεση του αίµατος, εξισορροπεί το νευρικό σύστηµα, θεραπεύει πονοκεφάλους και έχει επουλωτική δράση. Επίσης, το πράσινο ξεκουράζει και κατευνάζει από την ένταση της καθηµερινότητας. 31

32 ΜΩΒ Το µωβ είναι το χρώµα της ανώτερης πνευµατικής εξέλιξης, της τελειότητας και του οραµατισµού. Το µωβ συµβολίζει το τίµηµα της γνώσης, είναι το χρώµα των εκλεκτών, της ταπεινότητας, της αυτοθυσίας. Το µωβ είναι χρώµα πνευµατικό µε αποχρώσεις θλίψης και µελαγχολίας. Χρωµατοθεραπεία: Το µωβ βοηθά στην όραση και στην ακοή, αυξάνει την διαισθητική ικανότητα, προλαµβάνει και εξισορροπεί τα ψυχολογικά προβλήµατα. Ανακουφίζει την ταχυπαλµία και τις φλεγµονές, καθώς και οποιοδήποτε πρόβληµα υγείας που σχετίζεται µε το κεφάλι και την κούραση στα µάτια. ΑΣΠΡΟ Το άσπρο συµβολίζει την καθαρότητα της ψυχής, την υπέρτατη πίστη, την ελπίδα και τη διαφάνεια. Εκφράζει ειλικρίνεια, αθωότητα και λάµψη. Το λευκό φως χαρίζει διαύγεια και µας βοηθάει να απαλλαγούµε από τις αρνητικές σκέψεις και τους παράλογους φόβους. Ωστόσο, το άσπρο δεν είναι µόνο το χρώµα της λιτότητας. Όταν συµπληρώνεται µε αντικείµενα από αστραφτερά υλικά όπως κρύσταλλο ή ασήµι, οι λευκές επιφάνειες αποκτούν µια ξεχωριστή πολυτέλεια αναδεικνύοντας το περίγραµµα επίπλων, πινάκων και αντικειµένων. 32

33 ΜΑΥΡΟ Το µαύρο συµβολίζει το σκοτάδι, το φόβο και το θάνατο. Είναι τραγικό και αυστηρό και εµπνέει σταθερότητα και σοβαρότητα. Επίσης, εκφράζει την πειθαρχία και την εσωστρέφεια και τον φόβο για το µέλλον. Το µαύρο αυξάνει την αυτοσυγκράτηση και την αυτάρκεια. Τέλος, το µαύρο χρώµα θεωρείται σέξι επειδή είναι µυστηριώδες χρώµα που θολώνει τα πάντα. 3.4 ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙ ΙΩΝ Πειράµατα και έρευνες απέδειξαν πως τα παιδιά «αγνοούν» το µαύρο χρώµα. Παρατηρήθηκε ότι τα περισσότερα νήπια όταν βάφουν τις ζωγραφιές τους, παρότι η κασετίνα τους διαθέτει µαύρες ξυλοµπογιές, χρησιµοποιούν συνήθως πολύ σκούρα καφέ ή µπλε χρώµατα εκεί που θα έπρεπε κανονικά να βάλουν µαύρο. Ψυχολόγοι ισχυρίζονται ότι τα λιγοστά µικρά παιδιά που χρησιµοποιούν µαύρο στις ζωγραφιές τους έχουν κάποιες ιδιαιτερότητες. Βέβαια, οι ιδιαιτερότητες αυτές δεν σηµαίνουν απαραίτητα «πρόβληµα». ηλαδή µπορεί να δηλώνουν µεγάλη ευαισθησία ή και ευφυΐα. Κατά συνέπεια, οι δάσκαλοι προτιµούν να φοράνε ρούχα σε έντονους και ανοιχτούς χρωµατισµούς για να τραβούν την προσοχή των µικρών παιδιών και να τα κάνουν να ενδιαφέρονται για αυτά που τους λένε. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά δεν βαριούνται και συµµετέχουν στις δραστηριότητές τους µε περισσότερο ενδιαφέρον. 33

34 Πολιτισµός Κεφάλαιο 4 Οι σχέσεις των χρωµάτων µε τον πολιτισµό Εισαγωγή 4.2 Τα χρώµατα στην τέχνη 4.3 Τα χρώµατα στα έθιµα 4.4 Τα χρώµατα στις Σηµαίες

35 4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ποιός µπορεί να φανταστεί έναν πολιτισµό χωρίς χρώµατα; Ο πολιτισµός είναι η απόδειξη της ανθρώπινης ύπαρξης, δηλαδή της υλικής, πνευµατικής και ηθικής ανάπτυξης ενός λαού. Κάθε αντικείµενο, όπως και κάθε νότα και κάθε συναίσθηµα µπορεί να αποτυπώνεται σε ένα συγκεκριµένο χρώµα. Γνωρίζουµε όµως ότι πολιτισµός µε πολιτισµό, καθώς και ο κάθε πολιτισµός ξεχωριστά µε το πέρασµα των ετών διαφοροποιούνται, συνεπώς και το κάθε χρώµα υποδηλώνει διάφορες έννοιες, ανάλογα µε τον πολιτισµό που ανήκει. Η επιλογή των χρωµάτων και η σηµασία τους σε κάθε πολιτισµό γίνεται σύµφωνα µε την εµπειρία των ανθρώπων, τις παραδόσεις που επικρατούν καθώς επίσης και µε τη νοοτροπία τους. Συµπεραίνουµε λοιπόν ότι τα χρώµατα αποτελούν αναπόσπαστο κοµµάτι του πολιτισµού. 35

36 4.2 ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΤΕΧΝΗ Βασικότερο στοιχείο πολιτισµού είναι η τέχνη. Τέχνη ονοµάζεται το σύνολο της ανθρώπινης δηµιουργίας µε βάση την πνευµατική κατανόηση, επεξεργασία και ανάπλαση, κοινών εµπειριών της καθηµερινής ζωής σε σχέση µε το κοινωνικό, πολιτισµικό, ιστορικό και γεωγραφικό πλαίσιο στο οποίο διέπονται. Ο κάθε δηµιουργός στηρίζεται στο δικό του µοτίβο για την κατασκευή των δηµιουργηµάτων του. Υπάρχουν πολλά είδη τέχνης, αλλά αυτές που είναι συνυφασµένες µε τα χρώµατα είναι οι: ζωγραφική, ποίηση, κόµικς, παραµύθια. Ο λόγος είναι ότι σε αυτές τις τέχνες χρησιµοποιούνται έγχρωµες εικόνες. Τα χρώµατα στις συγκεκριµένες τέχνες διαφοροποιούνται ανάλογα µε τα ρεύµατα και τις εποχές που υπάρχουν. Ζωγραφική Αρχαία εποχή Το χρώµα, όπως είναι φυσικό, έπαιζε σηµαίνοντα ρόλο και στην αρχαία ζωγραφική. Μαζί µε το γραµµικό σχέδιο και τη φωτοσκίαση έδιναν σάρκα και οστά σε κάθε ζωγραφική δηµιουργία. Οι αρχαίοι ως βασικά χρώµατα είχαν το κόκκινο, το κίτρινο, το µαύρο και το άσπρο και µε τη µείξη τους µεγάλωναν σηµαντικά τη χρωµατική τους γκάµα (εικόνα 1). Συχνά ακούµε για την περίφηµη τετραχρωµία των αρχαίων, η οποία υποστηριζόταν και από τη φιλοσοφική σκέψη. Περιοριζόταν σε τέσσερα µόνον βασικά χρώµατα, από τα οποία µάλιστα τα δύο, το µαύρο και το άσπρο, για τη σηµερινή τουλάχιστον αισθητική, δεν είναι χρώµατα. Με το πέρασµα του χρόνου δηµιουργήθηκαν διάφορες σχολές µε κάποια κοινά χαρακτηριστικά η κάθε µια τους, όπως η λεγόµενη αττική, η ιωνική, η πελοποννησιακή (της οποίας τα µέλη συχνά διακρίνονταν και από µεγάλη θεωρητική κατάρτιση), η ασιατική κ.ά. Τα παλιότερα έργα των Ελλήνων 36

37 ζωγράφων πρέπει να ήταν κατά κανόνα µονόχρωµα (εικόνα 2), γρήγορα όµως αυτοί εµπλούτισαν την παλέτα τους µε περισσότερα χρώµατα, τα οποία όµως στην αρχή δεν τα αναµείγνυαν αλλά τα χρησιµοποιούσαν ξεχωριστά. Εικόνα 1 Εικόνα 2 Αναγέννηση Χρώµατα ρεαλιστικά, φωτεινά χωρίς υπερβολές και αντιθέσεις και µε οξύτητα στα περιγράµµατα. Michelangelo Η δηµιουργία του ανθρώπου Leonardo Da Vinci La Gioconda 37

38 Μπαρόκ Στο χρωµατικό πεδίο έρχονται τα κραυγαλέα έντονα χρώµατα, αποτελούνται οι σκόπιµες παραφωνίες, η χρήση των ψυχρών χρωµάτων φτάνει έως την κατάχρηση, υπερτονίζονται οι µάχες ανάµεσα στο φωτεινό και το σκοτεινό, το µαύρο βάθος και η νυχτερινή ατµόσφαιρα γίνεται συχνότατος τόπος. Rubens Portrait of Suzanna Fourment Ροκοκό 38 Rubens Assumption of the Virgin Σε αντίθεση µε τα βαρύτερα θέµατα και τα πιο σκούρα χρώµατα του µπαρόκ, το ροκοκό είναι ανάλαφρο ενώ τα χρώµατα του είναι πολύ φωτεινά και διάφανα χωρίς βαθιές φωτοσκιάσεις. Paul Cezanne-Flowers in a Rococo Vase

39 Ιµπρεσιονισµός Χρησιµοποιούνται κυρίως τα βασικά χρώµατα, µε µικρή ανάµειξη µεταξύ τους. Σπάνια χρησιµοποιείται το µαύρο χρώµα, µόνο στις περιπτώσεις που αποτελεί µέρος του θέµατος. Οι ιµπρεσιονιστές δεν χρησιµοποιούσαν µαύρο χρώµα για να επιτύχουν σκιάσεις ούτε το αναµείγνυαν µε βασικά χρώµατα. Ζωγραφίζουν συνήθως µε φωτεινά και έντονα χρώµατα. Εξπρεσιονισµός Vincent Willem van Gogh-Vase with 12 Sunflowers Οι εξπρεσιονιστές ζωγράφοι επηρεάστηκαν από διάφορους προγενέστερους ζωγράφους και από το έργο των Φωβιστών στο Παρίσι. Τα δύο κινήµατα διακρίνονται και από ένα κοινό χαρακτηριστικό στην τεχνική τους, συγκεκριµένα τη χρήση έντονων χρωµάτων και αντιθέσεων. Ενώ οι φωβιστές επεδίωκαν µε αυτό το τρόπο να δηµιουργήσουν όµορφες εικόνες, οι εξπρεσιονιστές στόχευαν στην πρόκληση βαθύτερων συναισθηµάτων, για τους οποίους, το χρώµα αποτελούσε ένα σηµαντικό µέσο έκφρασης από µόνο του, χωρίς απαραίτητα την ανάγκη ενός αντικειµένου. 39

40 Edvard Munch- Madonna Graffities Chaim Soutine- Landscape of the South of France Είναι γνωστό ότι ο κατά εξοχήν χώρος που κυριαρχούν τα graffities είναι τα σχολικά κτίρια, η χρωµατική οµοιοµορφία των οποίων παραπέµπει σε µια γνώση προκατασκευασµένη, προκαθορισµένη εκ των προτέρων, οργανωµένη µε τον ίδιο τρόπο απέναντι σε όλους τους µαθητές, ισοπεδωτική, που απεχθάνεται την πρωτοτυπία και τη διαφορά. Τα graffities τινάζουν στον αέρα αυτή τη χρωµατική ουδετερότητα και την επιβαλλόµενη οµοιοµορφία, σπάνε τα όρια της γκρίζας τους φυλακής, και αµφισβητούν στην πράξη το ρόλο του χρώµατος και της τέχνης, σαν µιας περιττής πολυτέλειας, για να ασχολείται µαζί της µια περιθωριακή ελίτ. 40

41 «Ξέρεις τι είναι να ξυπνάς το πρωί και ο γκρίζος τοίχος απέναντι σου να έχει χαθεί, να έχει γίνει σκέτο χρώµα; Νιώθεις» Κόµικς Τα κλασικά παλαιότερα κόµικς εκδόθηκαν ασπρόµαυρα, χωρίς χρώµα, τυπωµένα µόνο µε το µαύρο του µελανιού των περιγραµµάτων τους. Σήµερα αυτά πλέον είναι έγχρωµα και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι στα πρώτα του βήµατα ο έγχρωµος κινηµατογράφος, χρωµάτισε ταινίες κινουµένων σχεδίων (κόµικς σε κίνηση). 41

42 Παραµύθια Μετά το θέµα και την πλοκή που µπορεί να έχει ένα παραµύθι, τα χρώµατα είναι επίσης πολύ σηµαντικό. Σίγουρα δεν µπορούµε να βάλουµε µέσα σ ένα παραµύθι για µικρά παιδιά το οποίο µιλάει για πρίγκιπες,πριγκίπισσες, µικρά και µεγάλα ζωάκια σκούρα χρώµατα. Μιλάµε κυρίως για παιδιά, οπότε θα πρέπει να έχουµε στο µυαλό µας τα χαρούµενα χρώµατα. Έτσι υπάρχουν: πράσινοι βάτραχοι, κόκκινα γοβάκια, µαυροφορεµένες γριές µάγισσες, γαλάζιοι πρίγκιπες και πολλά άλλα, κυκλοφορούν αδιάκοπα στον φανταστικό κόσµο των παραµυθιών, όπου διαδραµατίζουν ένα χρωµατικά συµβολικό ρόλο. 42

43 Ποίηση Οι ποιητές κατά καιρούς προσπαθούν να αποδώσουν τα συναισθήµατα και τις διαθέσεις στις οποίες θέλουν να δηµιουργήσουν στους αναγνώστες παροµοιάζοντας καταστάσεις µε τα χρώµατα. Ορίστε µερικά παραδείγµατα: Θα µας χαϊδεύει ως όνειρο το κύµα. Και γαλανό σαν κύµατ όνειρό µας Θα µας τραβάει σε χώρες που δεν είναι[ ] ~Καρυωτάκης Κώστας *Ύπνος* Θεέ µου πόσο µπλε ξοδεύεις για να µην σε βλέπουµε. ~Οδυσσέας Ελύτης *Μαρία Νεφέλη* Θαρρούσα ως τώρα -φίλοι µου καλοί- θαρρούσα ως τώρα... πως όλα τα πράµατα βαδίζουν στη γή µε το αληθινό τους χρώµα. Η Χαρά άσπρη. Η Θλίψη χλωµή. Ο Έρωτας ρόδινος Ο Θάνατος µαύρος Έτσι θαρρούσα... ~Μενέλαος Λουντέµης *Ο σταχτής θάνατος* 43

44 4.3 ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΤΑ ΕΘΙΜΑ Χρώµατα, χρώµατα, χρώµατα! Αυτή είναι η λέξη που µας έρχεται στο νου ξανά και ξανά όταν προσπαθούµε να περιγράψουµε την εντύπωση που µας κάνει η αναβίωση των εθίµων, δηλαδή των ενεργειών και των πράξεων που διαµορφώνουν την κοινωνική συµβίωση των ανθρώπων κάθε µέρα. Κυκλαδικά άσπρα σπίτια Υπάρχει η αίσθηση ότι το άσπρο χρώµα των κυκλαδίτικων σπιτιών µε τα γαλάζια παράθυρα αποτελεί µια τοπική παράδοση. Όµως δεν ήταν πάντοτε έτσι. Αρχικά τα σπίτια είχαν «γαιώδες» χρώµα, όπως και στα ωδεκάνησα, αφού το σηµερινό άσπρο είναι εκτυφλωτικό και δεν ταιριάζει σε περιοχές που έχουν πολλή ηλιοφάνεια. Το 1938, ο Μεταξάς διατάσσει να ασβεστωθούν όλα τα σπίτια των νησιών, για να προστατευτούν από τη χολέρα, που µάστιζε εκείνη την εποχή την Ελλάδα κι είχε απλωθεί και στα οικόσιτα πτηνά. Ο ασβέστης θεωρήθηκε το κατεξοχήν απολυµαντικό, αφού τότε ακόµη δεν ήταν διαδεδοµένη η χρήση της χλωρίνης. Έτσι τα σπίτια στα νησιά γίνανε άσπρα, µε την επίβλεψη του αυστηρού χωροφύλακα. Στη συνέχεια το µέτρο προφύλαξης ξεχάστηκε, όµως µερικοί κράτησαν τον ασβέστη. Με το φόβο της φυµατίωσης, που θέριζε εκείνα τα χρόνια, όταν έρχονταν το Πάσχα, ασβέστωναν το χωριό, από τους τοίχους µέχρι τα σοκάκια, για να δείχνουν παστρικά τα σπίτια.. Ωστόσο (επί Μεταξά), κάποιος πρότεινε να έχουν τα χρώµατά της ελληνικής σηµαίας, δηλαδή άσπρο το σπίτι και µπλε τα παράθυρα. Από τότε λοιπόν το χρώµα των σπιτιών θεωρήθηκε αναπόσπαστο της παράδοσης. Τέλος, η εικόνα του Αιγαίου: το άσπρο, το χρώµα της αγνότητας, σε συνδυασµό µε το µπλε της θάλασσας, του ουρανού και της ελληνικής σηµαίας, έγινε το σήµα κατατεθέν της εποχής. Ήταν τότε που η «εθνικοφροσύνη» µετρούσε και µε το τι 44

45 χρώµα προτιµούσες, πόσο «µπλε» είσαι. Το κόκκινο, ήταν ο στιγµατισµός των αντιφρονούντων! Κόκκινα αυγά Οι χριστιανοί από τα πρώτα ακόµα χρόνια βάφουν κόκκινα τα αυγά τιµώντας έτσι τη θυσία του Χριστού µας και γιορτάζοντας ταυτόχρονα την Ανάστασή Του. Στα Βυζαντινά χρόνια ξεκινά η κατασκευή κουλουριών που στο κέντρο τους είχαν ένα κόκκινο αυγό. Το έθιµο αυτό διατηρήθηκε και εξελίχθηκε στα σηµερινά τσουρέκια µε το κόκκινο αυγό. Τέλος σήµερα ο περισσότερος κόσµος χρησιµοποιεί διάφορα άλλα χρώµατα για να βάψει τα αυγά του, κυρίως για θέµατα «αισθητικής». 45

46 Το άσπρο χρώµα στα νυφικά και το µαύρο στο πένθος Μια ξεχωριστή παράδοση που αλλάζει από τόπο σε τόπο, είναι το διαφορετικό χρώµα στα νυφικά και στις κηδείες. Το χρώµα που προτιµούσαν από την αρχαιότητα έως και τον µεσαίωνα οι άνθρωποι για το γαµήλιο φόρεµα της νύφης ήταν το πράσινο, το χρώµα της Αφροδίτης για τους αρχαίους, το χρώµα της φύσης και σύµβολο της γονιµότητας. Οι πιο απλοί και φτωχότεροι άνθρωποι της υπαίθρου όταν δεν µπορούσαν να έχουν πράσινα υφάσµατα, είχαν σαν εναλλακτική λύση τα καφετιά και γήινα χρώµατα που κι αυτά έφερναν στο νου την φύση και την καρποφορία. Το πράσινο χρώµα στα νυφικά ήταν καθιερωµένο έως και µετά τον µεσαίωνα, στην αναγέννηση και µετά, όπου οι εύπορες νύφες χρησιµοποιούσαν βαθυπράσινα 46

47 πλούσια υφάσµατα ενώ οι ακόµα πλουσιότερες αρχόντισσες άρχισαν να χρησιµοποιούν πιο πλούσια υφάσµατα µε ακριβότερα χρώµατα (κόκκινα, µπλε) ή υφασµένα µε χρυσές και ασηµένιες κλωστές. Πολλές δε από τις αριστοκράτισσες νύφες την εποχή της φεουδαρχίας επειδή, όπως είπαµε, οι περισσότεροι γάµοι ήταν ενωτικοί δυο οίκων φορούσαν νυφικά εµπνευσµένα από τα χρώµατα και σχήµατα που είχε ο θυρεός του οίκου τους, το οικόσηµο της οικογένειάς τους. Βέβαια, σε µικρότερες και πιο κλειστές κοινωνίες, όπου οι κάτοικοι φορούσαν σχεδόν πανοµοιότυπα ρούχα και είχαν καθιερωθεί ορισµένα χρώµατα για τα καλά εορταστικά ρούχα της κοινότητας, το νυφικό δεν διέφερε πολύ από τον κλασικό καθιερωµένο ρουχισµό του τόπου. Απλώς τονιζόταν µε πλουσιότερα στολίδια και νυφικά κοσµήµατα ώστε να γίνεται ξεχωριστό ένδυµα. Κατά τη βικτωριανή εποχή καθιερώθηκε να ντύνεται η νύφη στα µπλε. Από την µόδα της εποχής εκείνης πρέπει να προέρχεται η φράση που ισχύει ακόµα και σήµερα "κάτι παλιό, κάτι νέο, κάτι δανεικό, κάτι µπλε, και χρήµατα στο παπούτσι της νύφης κάτι µπλε", αφού το µπλε συµβολίζει πίστη και δέσµευση. Μετά τη βικτωριανή εποχή καθιερώθηκαν τα λευκά νυφικά, αυτό όµως δεν σηµαίνει ότι προηγουµένως, µέσα στην πολυχρωµία των νυφικών δεν υπήρξαν και άσπρα. Τα λευκά νυφικά κυριάρχησαν µε αφορµή την επιλογή της 47 Μαρίας, βασίλισσας των Σκότων, που φόρεσε λευκό νυφικό το 1559, στον πρώτο της γάµο µε τον ελφίνο Φραγκίσκο της Γαλλίας. Το άσπρο ήταν το αγαπηµένο της χρώµα

48 αν και την εποχή εκείνη το λευκό συµβόλιζε το πένθος για τις Γαλλίδες βασίλισσες. Η επιλογή της ήταν, µια, επίδειξη ανατρεπτικής ισχύος προς το κατεστηµένο Το µαύρο χρώµα είναι παραδοσιακά το χρώµα του πένθους στις δυτικές κοινωνίες. Θεωρείται το πλέον αµφιλεγόµενο χρώµα, αφού ανάλογα µε τον τρόπο που χρησιµοποιείται µπορεί να προκαλέσει ποικίλες εντυπώσεις. Συνδέεται µε το πένθος αλλά και µε τη δύναµη και την αξιοπιστία, για αυτό το λόγο και χαρακτηρίζει τις επίσηµες ενδυµασίες. 48

49 4.4 ΤΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΣΗΜΑΙΕΣ Στις σηµαίες των κρατών όλου του κόσµου τα χρώµατα δεν έχουν πάντα την ίδια σηµασία. Ωστόσο, µπορούµε να αναφέρουµε ενδεικτικά το συµβολισµό των χρωµάτων σε κάποιες σηµαίες. ΣΗΜΑΙΑ ΕΛΛΑ ΑΣ Άσπρο: συµβολίζει τους αγνούς σκοπούς των µαχητών της ελευθερίας Μπλε: συµβολίζει τη θάλασσα και τον ουρανό ΣΗΜΑΙΑ ΤΩΝ Η.Π.Α. Τζ.Ουάσιγκτον: «Παίρνουµε τα αστέρια από τον ουρανό, το κόκκινο από τη χώρα των µητέρων µας και ο χωρισµός του κόκκινου φόντου σε τµήµατα µε άσπρες λωρίδες συµβολίζει τον χωρισµό από τις πατρίδες µας.» ΣΗΜΑΙΑ ΣΙΓΚΑΠΟΥΡΗΣ Το κόκκινο χρώµα συµβολίζει την καλοτυχία για το λαό των Κινέζων, την παγκόσµια αδελφότητα και την ισότητα των ανθρώπων, όπως και το θάρρος των Μαλαίων (δηλαδή των κατοίκων της Μαλαισίας, της Σιγκαπούρης, της Ινδονησίας, του Μπρουνέι και των Φιλιππίνων, ενώ το λευκό αντιπροσωπεύει την αγνότητα που διαρκεί και την αρετή. 49

50 ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το ταξίδι µας στο µαγευτικό κόσµο των χρωµάτων έληξε. Γυρνώντας µε τις βαλίτσες µας γεµάτες πολύχρωµες εικόνες, αποκοµίσαµε γνώσεις, βιώσαµε πρωτόγνωρες εµπειρίες και διεγείραµε τις αισθήσεις µας. Επιστρατεύοντας την καλή µας διάθεση, εξερευνήσαµε τη φύση των χρωµάτων µε τη βοήθεια των φυσικών, χηµικών και βιολογικών επιστηµονικών δεδοµένων. Έπειτα, κατανοήσαµε τον αντίκτυπο που αυτά έχουν στην ανθρώπινη ψυχολογία καθώς και τη σηµασία τους στον κάθε πολιτισµό. Καταλήξαµε λοιπόν στην επιβεβαίωση ή κατάρριψη κάποιων κοινών ιδεών που επικρατούσαν. Αποκαλύψαµε τα µυστικά του κάθε χρώµατος. Μα τελικά, δε χάσαµε διόλου το ενδιαφέρον µας για το µαγικό αυτό κόσµο των χρωµάτων! 50

51 ΠΗΓΕΣ Σελίδες από το διαδίκτυο : ejournal.eduprojects.net damarionas.blogspot.com Βιβλιογραφία: Βιβλίο εικαστικών Στ δηµοτικού Βιβλίο εικαστικών γυµνασίου Βιβλίο φυσικής γυµνασίου λυκείου Βιβλίο : Ο άνθρωπος Robert Winston 51

52 52