ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ

Transcript

1 ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ 216

2 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 ΑΓΟΡΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 217 Η εκτίμηση της Ελλάδας ως εκ των κορυφαίων τουριστικών προορισμών παγκοσμίως, η σταθερή ζήτηση του τουριστικού της προϊόντος, ο χαρακτηρισμός της χώρας ως ασφαλής προορισμός στην εγγύτερη περιοχή, οι θετικές αποδόσεις των διεθνών tour operators, η έλευση αναγνωρισμένων διεθνώς διαχειριστών και η προώθηση της Αθήνας και της Θεσσαλονικής ως προορισμούς για city break θεωρούμε ότι θα επιδράσουν θετικά στη συνέχιση της επενδυτικής και εμπορικής δραστηριότητας στην αγορά ξενοδοχείων. Την ίδια στιγμη, οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, όπως το προσφυγικό, η οικονομική σταθερότητα, το επιχειρηματικό φορολογικό πλαίσιο και η βελτίωση των υποδομών θα συνεχίζουν να επηρεάζουν τον τουρισμό σε συνδυάσμο πάντα με τις επικείμενες διεθνείς μακροοικονομικές και πολιτικές εξελίξεις. Παράγοντες οι οποίοι θα επηρεάσουν την αγορά το 217 Η ολοκλήρωση της Β αξιολόγησης στην αρχή του Β τριμήνου του 217 αναμένεται να δώσει μια ώθηση οικονομικής δραστηριότητας, να οδηγήσει σε περαιτέρω χαλάρωση των περιορισμών κεφαλαίων στο πιστωτικό σύστημα και να προάγει το αίσθημα της εμπιστοσύνης στον επενδυτικό τομέα. Η ενεργή διαχείριση των μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) των τεσσάρων συστημικών τραπεζών δύναται να οδηγήσει στη μεταβίβαση μεγάλων ξενοδοχειακών ακινήτων, προερχόμενα από τιτλοποίηση επιχειρηματικών δανείων, σε έμπειρους επενδυτές, έτοιμους να εφαρμόσουν πιο πρακτικές και ενεργές στρατηγικές διαχείρισης. Η είσοδος διεθνών ξενοδοχειακών οίκων στην εγχώρια αγορά ως απόρροια της έλλειψης πολυτελών και επώνυμων ξενοδοχείων καθώς και της σταθερής ζήτησης του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Η σύμβαση διαχείρισης του πρώην Astir Palace από την Four Seasons μπορεί να αποτελέσει την αρχή επόμενων σημαντικών εξελίξεων. Η αδυναμία εξεύρεσης διαθέσιμων ακινήτων με προδιαγραφές προσφοράς μονάδων άνω των 1 δωματίων, αναμένεται να ενισχύσει τη νέα τάση στην αγορά κυρίως της Αθήνας - για ανάπτυξη μπουτίκ ξενοδοχείων (boutique hotels) με δυναμικότητα όχι μόνο 7-8 δωματίων αλλά πλέον 1-2 δωματίων. 1

3 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΓΕΝΙΚΑ 3 ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΦΙΞΕΙΣ, ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ ΚΑΙ ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ 8 ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ 12 ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ 1 ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ 17 ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ 18 2

4 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 ΓΕΝΙΚΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ Ανατολική Μακεδονία & Θράκη 2 Κεντρική Μακεδονία 3 Δυτική Μακεδονία Θεσσαλία 3 Ήπειρος 6 Ιόνια Νησιά 7 Στερεά Ελλάδα 8 Δυτική Ελλάδα 9 Πελοπόνησσος 1 Αττική 11 Κρήτη 12 Νοτίου Αιγαίου Βορείου Αιγαίου Οι θετικές εξελίξεις στον τομέα του τουρισμού κατά τα τελευταία έτη, η μερική σταθεροποίηση του εγχώριου πολιτικού και οικονομικού κλίματος, ο χαρακτηρισμός της Ελλάδας ως ασφαλής ευρωπαϊκός προορισμός, η γενικότερη αστάθεια σε γειτονικούς προορισμούς της Μεσογείου (π.χ. Τουρκία, Αίγυπτος κ.ά.), καθώς και η συνεχιζόμενη αναβάθμιση τουριστικών υποδομών δημιούργησε θετικές προσδοκίες και αυξημένη επενδυτική δραστηριότητα στον τομέα των ξενοδοχειακών ακινήτων για το 216. Την ίδια στιγμή, ο τομέας του τουρισμού συνεχίζει να επηρεάζεται από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η χώρα, όπως το προσφυγικό ζήτημα, η διατήρηση της οικονομικής και πολιτικής αβεβαιότητας, το ασταθές φορολογικό πλαίσιο για τις τουριστικές επιχειρήσεις και τα εισοδήματα από την εμπορική εκμετάλλευση ακινήτων. Επίσης, η παράταση της αβεβαιότητας λόγω των επικείμενων μακροοικονομικών και πολιτικών εξελίξεων στην Ευρώπη (π.χ. έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, εκλογές σε χώρες τις Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης κ.ά.), καθώς και ενδεχόμενη κλιμάκωση των προσφυγικών ροών, θα συνεχίζουν να επηρεάζουν τις τάσεις στον τουρισμό και το επόμενο έτος. 3

5 ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ Οι επενδύσεις στην ανάπτυξη ξενοδοχειακών μονάδων για το έτος 216 αφορούσαν κυρίως μονάδες κατηγορίας * και *, ακολουθώντας την τάση που αναπτύχθηκε στον τομέα της αγοράς ξενοδοχείων την τελευταία διετία, η οποία αναμένεται να συνεχιστεί. Σύμφωνα με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο της Ελλάδας, στο διαθέσιμο ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας προστέθηκαν 1 μονάδες κατηγορίας *, καταγράφοντας αύξηση της τάξης του 3, % περίπου σε σχέση με το 21, καθώς και μονάδες κατηγορίας *, καταγράφοντας αντίστοιχη αύξηση της τάξης του 3, περίπου. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΓΟΡΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΑΠΟΘΕΜΑ & ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ ΜΟΝΑΔΩΝ * - * ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Αριθμός Ξενοδοχείων ΜΟΝΑΔΕΣ Δ ΜΟΝΑΔΕΣ Αριθμός Δωματίων ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ Αν. Μακεδονία & Θράκη % Αττική % % Βόρειο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα % Δυτική Μακεδονία Ήπειρος % Θεσσαλία % Νησιά Ιονίου % 9% Κεντρική Μακεδονία % 3% Κρήτη % % Νότιο Αιγαίο % -1% Πελοπόννησος % 3% Κεντρική Ελλάδα Σύνολο Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος Επεξεργασία: ARBITRAGE RE Η πλειοψηφία των επενδύσεων σε ξενοδοχειακές μονάδες αφορούσε σε αναβαθμίσεις υφιστάμενων εγκαταστάσεων, μέσω εκσυγχρονισμού υποδομών και παρεχόμενων υπηρεσιών, ενώ περιορισμένη χαρακτηρίστηκε η ανάπτυξη νέων μονάδων. Το ξενοδοχειακό δυναμικό εμπλουτίστηκε και με μικρότερες μονάδες, κυρίως μπουτίκ ξενοδοχεία (boutique hotels) 1. Κατά την τελευταία πενταετία, ως συνέπεια και της επικρατούσας τάσης στην Ευρώπη, διαπιστώνεται έντονο ενδιαφέρον για τη δημιουργία μικρών μονάδων, ιδιαίτερης εσωτερικής αρχιτεκτονικής και προσωποποιημένων πολυτελών υπηρεσιών. Η εν λόγω δυναμική έχει οδηγήσει στην αύξηση του μεριδίου του εν λόγω τύπου καταλυμάτων και στην εγχώρια αγορά. Λαμβάνοντας υπόψη τα χαρακτηριστικά του ξενοδοχειακού κλάδου, οι προοπτικές του συγκεκριμένου τύπου ξενοδοχείων κρίνονται θετικές, με σημαντικά περιθώρια μεγέθυνσης τόσο μέσω της δημιουργίας νέων ξενοδοχειακών μονάδων, όσο και μέσω αναβάθμισης του υφιστάμενου αποθέματος τουριστικών καταλυμάτων. 1. Τα boutique hotels στην Ελλάδα διαθέτουν συνήθως μικρό αριθμό δωματίων, 1 έως 6, επενδύουν στην προσωπική επαφή και εξυπηρέτηση αλλά και στη μοναδική εσωτερική διακόσμηση των δωματίων και των εσωτερικών χώρων. Ο στόχος τους είναι η διαφοροποίηση των προσφερόμενων υπηρεσιών και της εμπειρίας συγκριτικά με τις μεγάλες απρόσωπες ξενοδοχειακές μονάδες.

6 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 ΑΚΡΩΤΗΡΙΟ ΣΟΥΝΙΟΥ Δυναμικότητα Ξενοδοχείων Αριθμός Δωματίων Αν, Μακεδονία & Θράκη Αττική Βόρειο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία Ιόνια Νησιά Κεντρική Μακεδονία Κρήτη Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος Επεξεργασία: ARBITRAGE RE Δυναμικό Ξενοδοχείων * - * 3 3 Αριθμός Ξενοδοχείων Αν, Μακεδονία & Θράκη Αττική Βόρειο Αιγαίο Δυτική Ελλάδα Δυτική Μακεδονία Ήπειρος Θεσσαλία Ιόνια Νησιά Κεντρική Μακεδονία Κρήτη Νότιο Αιγαίο Πελοπόννησος Στερεά Ελλάδα Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος Επεξεργασία: ARBITRAGE RE

7 Αντίστοιχη τάση με την υπόλοιπη Ελλάδα επικράτησε και στην Περιφέρεια Αττικής ως προς το επενδυτικό ενδιαφέρον για ξενοδοχεία κατηγορίας * και *. Η παρατηρούμενη αύξηση του τουρισμού τα τελευταία χρόνια στην Αθήνα κινητοποίησε το ενδιαφέρον μεγάλων ελληνικών και ξένων ομίλων για ανακαίνιση, εξαγορά και δημιουργία πολυτελών ξενοδοχείων, κυρίως στο κέντρο της πόλης. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το * Wyndham Grand Athens στην πλατεία Καραϊσκάκη, το * Electra Metropolis Athens στην οδό Μητροπόλεως και τα * Athens Tiare Hotel και MET3 Hotel στις πλατείες Ομόνοιας και Συντάγματος αντίστοιχα. ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑΚΟ ΔΥΝΑΜΙΚΟ ΑΤΤΙΚΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣ & ΔΥΝΑΜΙΚΌΤΗΤΑ ΜΟΝΑΔΩΝ * - * Περιφερειακή Ενότητα Αριθμός Ξενοδοχείων ΜΟΝΑΔΕΣ Αριθμός Δωματίων ΔΥΝΑΜΙΚΟΤΗΤΑ Ανατολική Αττική Βόρειος Τομέας Δυτική Αττική Δυτικός Τομέας Κεντρικός Τομέας Νησιά Αττικής Νότιος Τομέας Πειραιάς Σύνολο Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος Επεξεργασία: ARBITRAGE RE 6

8 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ ASTIR PALACE Επιπροσθέτως, το ξενοδοχειακό δυναμικό της Αθήνας εμπλουτίστηκε και με μικρότερης δυναμικότητας ξενοδοχεία, όπως το * Zillers Boutique Hotel στην πλατεία Μητροπόλεως, το Π Athens Suites στην περιοχή του Καλλιμάρμαρου, το in[n] Athens Hotel στην περιοχή του Συντάγματος και το * Somewhere Boutique Hotel στη Βουλιαγμένη. Βάσει της δυναμικής που έχει διαμορφωθεί στον ξενοδοχειακό τομέα, καθώς βρίσκονται εν εξελίξει διαπραγματεύσεις συναλλαγών και επαναλειτουργίας υφιστάμενων μονάδων, εκτιμάται ότι η επέκταση της επενδυτικής δραστηριότητας για την πόλη των Αθηνών και τα προάστιά της θα συνεχιστεί και κατά τα προσεχή έτη. Προς την ανωτέρω τάση συνέβαλαν και οι πρόσφατες πωλήσεις των ξενοδοχείων Astir Palace και Hilton, κατόπιν των οποίων διαπιστώθηκε αναθέρμανση του επενδυτικού ενδιαφέροντος από επιχειρήσεις λειτουργίας και διαχείρισης υψηλών προδιαγραφών ξενοδοχείων (High End Operators), σε υφιστάμενες μονάδες - αστέρων. Ξενοδοχειακό Δυναμικό Αττικής 9 8 Περιφερειακές Ενότητες 7 Αριθμός Ξενοδοχείων Πηγή: Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος Επεξεργασία: ARBITRAGE RE 7

9 ΑΦΙΞΕΙΣ, ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ & ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ ΑΦΙΞΕΙΣ Στον τομέα των διεθνών αεροπορικών αφίξεων, το 216 ολοκληρώνεται με θετικό πρόσημο σε σχέση με το 21.Πιο συγκεκριμένα, οι διεθνείς αεροπορικές αφίξεις κατέγραψαν άνοδο κατά 9, περίπου, ξεπερνώντας τα 16, εκατομμύρια επιβάτες, 1,3 εκατομμύρια περίπου επιπλέον αφίξεις σε σχέση με το 21. Πτωτική τάση στις διεθνείς αεροπορικές αφίξεις καταγράφηκε μόνο στα νησιά της Κω, Σάμου και Λέσβου λόγω των επιπτώσεων των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών. Κυριότερα Αεροδρόμια - Διεθνείς Αφίξεις % Επιβάτες % 1 % Ποσοστιαία Μεταβολή Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Διεθνείς Αφίξεις 21 Διεθνείς Αφίξεις 216 Δ% (216/21) Πηγή: Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Επεξεργασία : ARBITRAGE RE 8

10 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 ΛΑΓΟΝΗΣΙ GRAND RESORT Ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών κατέγραψε αύξηση άνω του 9, στις διεθνείς αεροπορικές αφίξεις σε σχέση με το 21. Επιπροσθέτως, κατά τα προσεχή έτη αναμένεται περαιτέρω αύξηση των διεθνών αφίξεων στην Ελλάδα, η οποία εκτιμάται ότι θα επιτευχθεί μέσω της αποτελεσματικότερης λειτουργίας 1 περιφερειακών αεροδρομίων της χώρας, η διαχείριση των οποίων ανατέθηκε πρόσφατα στην ελληνογερμανική κοινοπραξία Fraport Slentel. Αερολιμένας Αθηνών Διεθνείς Αφίξεις 7. 2 Επιβάτες % 1 % Ποσοστιαία Μεταβολή -% Ιανουάριος Φεβρουάριος Μάρτιος Απρίλιος Μάιος Ιούνιος Ιούλιος Αύγουστος Σεπτέμβριος Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος Διεθνείς Αφίξεις 21 Διεθνείς Αφίξεις 216 Δ% (216/21) Πηγή: Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Επεξεργασία : ARBITRAGE RE 9

11 ΕΙΣΠΡΑΞΕΙΣ & ΔΙΑΝΥΚΤΕΡΕΥΣΕΙΣ Η ανοδική πορεία του τουρισμού αποτυπώθηκε στις εισπράξεις των τουριστικών αφίξεων κατά την περίοδο Πιο συγκεκριμένα, οι συνολικές αφίξεις το 21 ξεπέρασαν τα 23, εκατομμύρια επισκεπτών, ενώ για το 21 ανήλθαν στα 22 εκατομμύρια περίπου. Επίσης, τα έσοδα για το 21 κατέγραψαν οριακή αύξηση σε σχέση με το 21 καθώς ανήλθαν σε 1 δισεκατομμύρια, έναντι των αντίστοιχων περσινών τα οποία κυμάνθηκαν σε 13, δισεκατομμύρια περίπου. Αφίξεις Τουριστών & Ταξιδιωτικές Εισπράξεις Επισκέπτες σε Εκατομμύρια 1 1 Ταξιδιωτικές Εισπράξεις Αφίξεις Τουριστών σε Δισεκατομμύρια Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Επεξεργασία : ARBITRAGE RE Για πρώτη φορά μετά από 7 χρόνια, το 21 η μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση των ξένων επισκεπτών είχε αυξηθεί κατά, περίπου, παρότι η μέση δαπάνη ανά ταξίδι των επισκεπτών στη χώρα μας μειώθηκε. Το παραπάνω γεγονός υποδηλώνει ότι η μείωση της δαπάνης οφειλόταν στην πτώση της μέσης διάρκειας παραμονής και όχι σε χαμηλότερη μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση. Ωστόσο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η ανοδική τάση των τουριστικών εσόδων δεν συνεχίστηκε το 216, καθώς οι ταξιδιωτικές εισπράξεις εμφάνισαν μείωση της τάξης 6,%, σε σύγκριση με το 21 και διαμορφώθηκαν στα 13,2 δισεκατομμύρια. Αντιθέτως, η εισερχόμενη συνολική ταξιδιωτική κίνηση2 την εν λόγω περίοδο συνέχισε να κινείται ανοδικά ακολουθώντας την τάση των τελευταίων χρόνων, καταγράφοντας αύξηση στις συνολικές αφίξεις τουριστών κατά ποσοστό άνω του %, ξεπερνώντας τα 2,8 εκατομμύρια ταξιδιώτες, έναντι 23,6 ταξιδιωτών το 21. Η εν λόγω αύξηση οφείλεται στη θετική μεταβολή της ταξιδιωτικής κίνησης μέσω αεροδρομίων κατά 9%, καθώς μέσω οδικών σταθμών καταγράφηκε μείωση της τάξης του,7%. Οι απώλειες των τουριστικών εσόδων οφείλονται κυρίως στη συνέχιση των προσφυγικών ροών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου (π.χ. Κως, Λέσβος κτλ), καθώς και στις οικονομικές επιπτώσεις του αποτελέσματος του βρετανικού δημοψηφίσματος (Brexit vote) που επηρέασαν αρνητικά τις τουριστικές αφίξεις από τη συγκεκριμένη αγορά. Στα παραπάνω, μπορεί να προστεθεί πιθανώς και η φορολογική επιβάρυνση του τουριστικού κλάδου, όπου λόγω της αύξησης των φορολογικών συντελεστών ΦΠΑ στις επιχειρήσεις καταλυμάτων και εστίασης ενδεχομένως επηρεάστηκε αρνητικά η ανταγωνιστικότητα στις τιμές του προσφερόμενου προϊόντος συγκριτικά με ανταγωνίστριες χώρες. 2. Με όλα τα μέσα μεταφοράς, όχι μονό αεροπορική. 1

12 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 Οι ανωτέρω απώλειες αντισταθμίστηκαν εν μέρει από τις θετικές επιπτώσεις στις αφίξεις ξένων επισκεπτών που επέλεξαν την χώρα μας σε σχέση με άλλες γειτονικές αγορές λόγω των πολιτικών και κοινωνικών εξελίξεων στην ευρύτερη περιοχή. ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ Σύμφωνα με τα στοιχεία της εταιρείας μας, τα έσοδα ανά διαθέσιμο δωμάτιο (RevPAR) για τα ξενοδοχεία κατηγορίας * και * στους κυριότερους τουριστικούς προορισμούς της χώρας (Αθήνα, Κρήτη, Χαλκιδική, Ρόδος, Ζάκυνθος κ.α.) καταγράφουν σταθερή πορεία την τελευταία τριετία και κυμαίνονται ετησίως από περίπου, με ελάχιστες εξαιρέσεις ξενοδοχείων που κατέγραψαν RevPAR της τάξης των Αναφορικά με την Αττική, τα έσοδα ανά διαθέσιμο δωμάτιο (RevPAR) παρουσίασαν αύξηση της τάξεως του 3, με, περίπου έναντι της αντίστοιχης χρονικής περιόδου του

13 ΚΥΚΛΟΣ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ ΚΛΑΔΟΥ Ο ρυθμός μεγέθυνσης του τουριστικού κλάδου της Ελλάδας για το 216 κατέγραψε οριακή αύξηση, ακολουθώντας τη θετική τάση με ωστόσο πιο συντηρητικό βαθμό, συγκριτικά με τη δυναμική που αναπτύχθηκε γύρω από τον ελληνικό τουρισμό τα έτη 213, 21 και 21. Αναλυτικότερα, η εν λόγω οριακή θετική μεταβολή οφείλεται στην ανάκαμψη που καταγράφηκε το δεύτερο εξαμήνου του 216 σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του ίδιου έτους κατά το οποίο παρουσιάστηκε οριακή μείωση. Μονάδες Οι εν λόγω διακυμάνσεις στο ρυθμό μεγέθυνσης της τουριστικής αγοράς αποτυπώθηκαν και στον κύκλο εργασιών του τομέα Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Εστίασης. Αναλυτικότερα, ο δείκτης κύκλου εργασιών στον τομέα Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος και Εστίασης Δείκτης Κύκλου Εργασιών - Τομέας Υπηρεσιών Παροχής Καταλύματος & Εστίασης Τρίμηνα 1o 2o 3o o Πηγή: Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) Επεξεργασία: ARBITRAGE RE του A τριμήνου 216, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο δείκτη του A τριμήνου 21, παρουσίασε μείωση 11,2% έναντι αύξησης 3,% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου του έτους 21 προς το 21. Ο δείκτης του Β τριμήνου 216, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο Δείκτη του Β τριμήνου 21, παρουσίασε μείωση 1,3% έναντι αύξησης 8,6% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου μεταξύ των ετών 21 και 21. Αντιθέτως, ο δείκτης του Γ τριμήνου 216, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο Δείκτη του Γ τριμήνου 21, παρουσίασε αύξηση 2,9% έναντι αύξησης,8% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου μεταξύ των ετών 21 και 21. Τέλος, Ο δείκτης του Δ τριμήνου 216, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο Δείκτη του Δ τριμήνου 21, παρουσίασε αύξηση,3% έναντι μείωσης 9,1% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου μεταξύ των ετών 21 και 21. Συνολικά, ο μέσος ετήσιος Δείκτης του 216, σε σύγκριση με τον αντίστοιχο Δείκτη του 21, παρουσίασε οριακή αύξηση,2% έναντι αύξησης 3,1% που σημειώθηκε κατά τη σύγκριση της αντίστοιχης περιόδου μεταξύ των ετών 21 και 21. Με βάση τα στοιχεία και τις στατιστικές προβλέψεις 3 του World Travel & Tourism Council, μακροπρόθεσμα το μεγαλύτερο ποσοστό εισφοράς του Τουρισμού στην εγχώρια οικονομία προκύπτει από τις έμμεσες εισφορές. Συγκεκριμένα, υπολογίζεται κατά προσέγγιση πως το έτος 216 οι έμμεσες εισφορές του τουρισμού στο ΑΕΠ της χώρας μας ξεπέρασαν τα 18, δισεκατομμύρια, έχοντας μεγαλύτερη συνεισφορά σε σχέση με τις άμεσες εισφορές, οι οποίες κυμάνθηκαν λίγο πάνω από 13 δισεκατομμύρια. Σύμφωνα με το World Travel & Tourism Council, η συνολική συνεισφορά του Τουρισμού στην εγχώρια οικονομία αναμένεται να σημειώσει πτώση 2, περίπου, σε σχέση με το 21, με τις συνολικές συνεισφορές να αγγίζουν τα 32 δισεκατομμύρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 22,% περίπου του ΑΕΠ Συνολική Συνεισφορά Τουρισμού στο ΑΕΠ Έμμεση Συνεισφορά Άμεση Συνεισφορά 3. Πηγή: World Travel & Tourism Council, Travel & Tourism, Economic Impact 216, Greece σε Δισεκατομμύρια Πηγή: World Travel & Tourism Council - Επεξεργασία: ARBITRAGE RE 12

14 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 Ετήσια Δαπάνη Αλλοδαπών Τουριστών Πηγή: World Travel & Tourism Council - Επεξεργασία: ARBITRAGE RE 226 Βάσει των στατιστικών αναλύσεων που αναφέρονται στην ίδια μελέτη, προβλέπεται μακροπρόθεσμη αύξηση των επενδύσεων κεφαλαίου σε άμεσες τουριστικές δραστηριότητες καθώς και σε επιχειρήσεις που συνδέονται με τον τουρισμό όπως εστίασης, εξοπλισμού, μετακινήσεων και εγκαταστάσειων για συγκεκριμενές τουριστικές παροχές. Οι συγκεκριμένες δραστηριότητες αναμένεται να αυξάνονται ετησίως μεσοσταθμικά κατά, περίπου μέχρι το 226. Από την ανάλυση των προαναφερθέντων στατιστικών στοιχείων συμπεραίνεται πως ένας από τους κυριότερους παράγοντες που επηρεάζει την αγορά τουριστικών ακινήτων, καθώς και τις επενδύσεις σε αυτή, σχετίζεται με τις δαπάνες των εισερχόμενων τουριστών στη χώρα μας. Ο εν λόγω δείκτης παρουσιάζει αύξηση τα τελευταία χρόνια και με βάση τις μακροπρόθεσμες προβλέψεις διαφαίνεται ότι η ανοδική τάση πρόκειται να συνεχιστεί. Σύμφωνα με το World Travel & Tourism Council, προβλέπεται να συνεχιστεί η τάση αύξησης των σχετικών δαπανών, οι οποίες αναμένεται να ξεπεράσουν τα 23 δισεκατομμύρια έως το 226. Με βάση τις παραπάνω εκτιμήσεις, η αύξηση των σχετικών δαπανών αναμένεται να σηματοδοτήσει την έναρξη ενός κύκλου εισροής ξένων κεφαλαίων στην εγχώρια οικονομία. Το γεγονός αυτό εκτιμούμε ότι αναμένεται να οδηγήσει σε ενεργητικότερη αναζήτηση ακινήτων για τουριστική εκμετάλευση ή επαγγελματικών χώρων συνυφασμένων με την τουριστική δραστηριότητα. ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ SANI RESORT 13

15 ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ Η επενδυτική δραστηριότητα στην αγορά ξενοδοχείων εντός του 216 εστιάστηκε κυρίως στην ανακαίνιση υφιστάμενων ξενοδοχειακών μονάδων με σκοπό την επαναλειτουργία τους καθώς και στη μετατροπή ακινήτων διαφορετικής αρχικής χρήσης σε ξενοδοχεία με στόχο την τουριστική τους εκμετάλλευση. Οι συναλλαγές που πραγματοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια του έτους, καθώς επίσης και οι συμφωνίες για διαχείριση υφιστάμενων μονάδων, καταδεικνύουν ενδιαφέρον για πολυτελή ξενοδοχεία υψηλών προδιαγραφών, κυρίως κατηγορίας *. Για παράδειγμα, ο ξενοδοχειακός όμιλος SANΙ- IKOS, στον οποίο μετέχουν η οικογένεια Ανδρεάδη, η Goldman Sachs Asset Management, η Hermes GPE και η Oaktree Capital Management (ως διαχειριστής επίσης), προχώρησε στην εξαγορά τριών υφιστάμενων ξενοδοχείων, δύο στην Κέρκυρα και ένα στην Κω, με σκοπό την ανακατασκευή και επαναλειτουργία των μονάδων με ξενοδοχειακό σήμα Ikos Resorts. Επίσης, εντός του 216 ολοκληρώθηκε η πώληση του Αστέρα της Βουλιαγμένης που πέρασε στην κατοχή της θυγατρικής της Jermyn Street Real Estate Fund IV, Apollo Investment. Επιπλέον, ολοκληρώθηκε η διαδικασία πώλησης του ξενοδοχείου Hilton Aθηνών από την Alpha Bank στην εταιρεία Ηome Holdings Συμμετοχών, στην οποία συμμετέχουν η ΤΕΜΕΣ Α.Ε. και η D-Marine Investments Holding B.V. Μια ακόμη σημαντική εξαγορά σημειώθηκε στα τέλη του έτους από την εταιρεία ASTERAS 22, συμφερόντων της οικογένειας Δουζόγλου που εξαγόρασε το LETO Hotel προσφέροντας τη μεγαλύτερη τιμή στη σχετική ηλεκτρονική δημοπρασία που διοργάνωσε το ΤΑΙΠΕΔ. Τέλος, στη London & Regional Group αναμένεται να πωληθεί το ξενοδοχείο Amathus Beach Hotel Rhodes, με το τελικό τίμημα να ορίζεται στο ποσό των 3, εκατομμυρίων περίπου, αφαιρουμένου του χρέους της πρώην ιδιοκτήτριας εταιρείας ΛΑΝΔΑ ΑΞΤΕ προς τις τράπεζες το οποίο ανερχόταν στα 23 εκατομμύρια ευρώ περίπου. ΑΓΟΡΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΠΩΛΗΣΗΣ CLUB MED KEFALOS 1 SANI - IKOS 9.. CORFU CHANDRIS DASSIA CHANDRIS 1 SANI - IKOS 11.. ASTIR PALACE - APOLLO INVESTMENT HOLD Co.. ATHENS HILTON 6 HOME HOLDINGS SA & D-MARINE INVESTMENTS 12.. LETO 2 ASTERAS AMANTHUS BEACH 318 LONDON & REGIONAL 3.. Πηγή: ARBITRAGE RE Αναφορικά με τη λειτουργία νέων ξενοδοχειακών μονάδων στην Αθήνα, τον Αύγουστο του 216 εγκαινιάστηκε το ξενοδοχείο Athens Tiare στην Ομόνοια, το οποίο διαχειρίζεται η Mage Hotels & Resorts. Στις αρχές Αυγούστου στη Λεωφόρο Συγγρού άνοιξε το ξενοδοχείο αστέρων Athens Avenue, ιδιοκτησίας του ομίλου Eurodomus της οικογενείας ΔΕΔΕ, κατόπιν ολοκληρωτικής ανακατασκευής. Στα μέσα Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια του ξενοδοχείου Electra Metropolis του ομίλου Electra Hotels & Resorts, ύστερα από εκτεταμένες εργασίες ανακαίνισης που έγιναν στο κτήριο που στέγαζε τις προηγούμενες δεκαετίες το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων. 1

16 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 Επιπλέον, στις αρχές Δεκεμβρίου άνοιξε στην πλατεία Καραϊσκάκη, έπειτα από εκτενείς εργασίες ανακαίνισης, το ξενοδοχείο Wyndham Grand Athens, μέλος της αμερικανικής αλυσίδας ξενοδοχείων Wyndham Hotel Group Ltd. Το ακίνητο είναι ιδιοκτησίας του ομίλου ΒΙΟΧΑΛΚΟ και τη διαχείριση έχει αναλάβει η Zeus International. Έπειτα από την επίσημη είσοδό του στην ελληνική και κατ επέκταση ευρωπαϊκή ξενοδοχειακή αγορά το προηγούμενο έτος με το Somewhere in Eden (πρώην Eden Beach Resort) στην περιοχή της Αναβύσσου, o σαουδαραβικών συμφερόντων ξενοδοχειακός όμιλος Somewhere Hotels προχώρησε στη λειτουργία του άστερου boutique ξενοδοχείου Somewhere Vouliagmeni, στην περιοχή της Βουλιαγμένης. Στην υπόλοιπη ελληνική ξενοδοχειακή αγορά, αξίζει να επισημανθεί η επέκταση του ομίλου Marriott International στα Χανιά της Κρήτης, όπου το ξενοδοχείο Domes Noruz εντάχθηκε στην αλυσίδα Autograph Collection Hotels (σήμα Marriott). Σημαντικές προσθήκες στην Κρήτη αποτελούν επίσης το νέο Radisson Blu Beach Resort Crete (πρώην Minos Imperial Luxury Beach Resort and Spa) στη Μίλατο Λασιθίου Κρήτης, το οποίο άνοιξε τις πύλες του τον Απρίλιο του 216 από τον όμιλο Carlson Rezidor Hotel Group, κατόπιν συμφωνίας 1ετούς διάρκειας σύμβασης franchise με την οικογένεια Γενιατάκη, καθώς και η ξενοδοχειακή μονάδα Anemos Luxury Grand Resort του ομίλου Βανταράκη, στη Γεωργιούπολη. Στην περιοχή των Δωδεκανήσων και πιο συγκεκριμένα στο νησί της Ρόδου η Thomas Cook άνοιξε τον Μάιο 216 το πρώτο της ξενοδοχείο Casa Cook, ενώ σύμφωνα με πληροφορίες αναμένεται να επεκταθεί με δεύτερη ξενοδοχειακή μονάδα στο νησί της Κω. Σημαντικές τουριστικές επενδύσεις αποτελούν το νέο ξενοδοχειακό συγκρότημα Thassos Grand Resort στο νησί της Θάσου, από τον Βούλγαρο επιχειρηματία Λουκάν Λουκάνοφ και το πολυτελές άστερο Mirragio Thermal Spa Resort που άνοιξε τις πόρτες του στο τέλος Μαϊου στην περιοχή Κάνιστρο της Κασσάνδρας Χαλκιδικής. Ανάμεσα στις σημαντικές επενδύσεις στο ξενοδοχειακό τομέα περιλαμβάνεται και το * ξενοδοχείο Hydrama Grand Hotel στην Δράμα, ιδιοκτησίας της εταιρείας ΕΡΓΟΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ, το οποίο τέθηκε σε λειτουργία κατόπιν ριζικής ανακαίνισης και μετατροπής διατηρητέου κτηρίου κατασκευής 192 που στέγαζε την ιστορική Καπναποθήκη Σπήρερ. Τέλος, ο όμιλος Maris Hotels της οικογένειας Μεταξά προχώρησε σε τουριστική επένδυση με το άνοιγμα του Oia Santo Maris Luxury Suites & Spa στο νησί της Σαντορίνης. ΑΘΗΝΑ GRANDE BRETAGNE 1

17 Συνοπτικά, οι νέες ξενοδοχειακές μονάδες παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα: ΑΓΟΡΑ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΝ ΜΟΝΑΔΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΕΝΔΥΤΗΣ - ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗΣ ΔΩΜΑΤΙΩΝ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗ ( ) METROPOLITAN ΠΑΛΑΙΟ ΦΑΛΗΡΟ 336 CHANDRIS HOTELS 1.. WYNDHAM GRAND ATHENS ΑΘΗΝΑ 273 ZEUS INTERNATIONAL.. ELECTRA METROPOLIS ΑΘΗΝΑ 216 ELECTRA HOTELS GROUP 17.. TIARE ΑΘΗΝΑ 111 MAGE HOTELS & RESORTS - DOMES NORUZ ΚΡΗΤΗ 83 LEDRA HOTELS - ATHENS AVENUE ΚΑΛΛΙΘΕΑ 9 EURODOMUS - CASA COOK ΡΟΔΟΣ 73 THOMAS COOK - RADISSON BLU ΚΡΗΤΗ 318 ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΓΕΝΙΑΤΑΚΗ - SOMEWHERE VOULIAGMENI ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗ 11 SOMEWHERE HOTELS - THASSOS GRAND RESORT ΘΑΣΟΣ 173 ETON 1.. MIRRAGIO THERMAL SPA RESORT ΧΑΛΚΙΔΙΚΗ 3 MED SEA HEALTH 12.. HYDRAMA ΔΡΑΜΑ 73 ΕΡΓΟΕΠΙΣΚΕΥΑΣΤΙΚΗ 1.. ANEMOS ΚΡΗΤΗ 2 VANTARAKIS HOTELS 2.. OIA SANTO MARIS ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ 2 MARIS HOTELS - Πηγή: ARBITRAGE RE Αναφορικά με τις μελλοντικές επενδυτικές τουριστικές δραστηριότητες που έχουν ανακοινωθεί εντός του 216, αξίζει να σημειωθούν το πλάνο ανάπτυξης του Spa Resort στον Μυστρά από την Domotel καθώς και το επενδυτικό πρόγραμμα ύψους εκ. στη Χαλκιδική από τον όμιλο Sani Ikos. Το εν λόγω πρόγραμμα περιλαμβάνει τη δημιουργία της νέας μονάδας Sani Dunes, δυναμικότητας 136 δωματιων που αναμένεται να λειτουργήσει στα τέλη Ιουνίου 217, την ολοκλήρωση της ανακατασκευής του Sani Club και την ολοκλήρωση της πλήρους ανακαίνισης του Ikos Oceania, δυναμικότητας 3 δωματίων. 16

18 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ 216 ΑΠΟΠΟΙΗΣΗ ΕΥΘΥΝΗΣ Η παρούσα παρουσίαση έχει προετοιμαστεί στη βάση ενημέρωσή σας από την εταιρεία μας. Ως εκ τούτου, συστήνεται να μην εκλαμβάνεται ως συμβουλή και να μην προχωρείτε σε ενέργειες βασισμένοι στις πληροφορίες του εν λόγω εγγράφου. Η όποια ανεξάρτητη επαγγελματική συμβουλή θα πρέπει να αναζητηθεί από άτομο ή επιχείρηση που κατέχει άδεια και εμπειρία του συγκεκριμένου γνωστικού αντικειμένου, πριν από την οποιαδήποτε ενέργεια η οποία έχει βασιστεί στο παρόν έγγραφο. Κανένα άλλο μέρος δεν έχει το δικαίωμα να αποκτήσει πρόσβαση ή να στηριχθεί στην παρούσα παρουσίαση για οποιοδήποτε άλλο σκοπό εκτός από αυτόν που περιγράφεται παραπάνω και για το λόγο αυτό δεν αποδεχόμαστε καμία ευθύνη έναντι τρίτων. Απαγορεύεται η οποιαδήποτε αναφορά του παρόντος εγγράφου σε ενημερωτικό δελτίο ή άλλο υλικό, άνευ προηγούμενης έγγραφης συγκατάθεσής μας. 17 2

19 Arbitrage Real Estate Advisors Λεωφόρος Αμφιθέας 2 & Συγγρού Νέα Σμύρνη Tel: Fax: info@arbitrage-re.com Web: Υπεύθυνοι Έρευνας: Ιωάννης Ορφανός Associate Partner, Head of Asset Management i.orfanos@arbitrage-re.com Χρήστος Μαντζουράτος Senior Associate, Valuation & Advisory c.mantzouratos@arbitrage-re.com Διονύσης Μυρωνίδης Associate, Valuation & Advisory d.myronidis@arbitrage-re.com 2