Επιδημιολογία Λοιμώξεων Βασικά στοιχεία. Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς, Αν. Καθηγητής Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Transcript

1 Επιδημιολογία Λοιμώξεων Βασικά στοιχεία Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς, Αν. Καθηγητής Εργαστήριο Μικροβιολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

2 Μαιευτικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης, (Ignaz Semmelweis) Έτος Πρώτη κλινική Δεύτερη κλινική Γεννήσεις Θάνατοι (%) Γεννήσεις Θάνατοι (%) , , , , , , , , , , , ,8

3 Μαιευτικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης, (Ignaz Semmelweis) Επισκεψιμότητα Πρώτη κλινική Γυναικολόγοι Φοιτητές Ιατρικής Δεύτερη κλινική Γυναικολόγοι Σπουδάστριες Μαιευτικής Θνησιμότητα από επιλόχειο πυρετό πριν την παρέμβαση Θνησιμότητα από επιλόχειο πυρετό μετά την παρέμβαση (πλύσιμο χεριών) 9,9% 3,8% 2,5% 1,5%

4 Μαιευτικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης, (Ignaz Semmelweis)

5 Επιδημία (επί + δήμος) ή επιδημική έξαρση: κάθε κατάσταση στην οποία παρατηρείται αυξημένη συχνότητα ενός νοσήματος οποιασδήποτε αιτιολογίας σε ένα πληθυσμό

6 Δείκτες νοσηρότητας (επίπτωση, επιπολασμός) Επίπτωση (incidence) Συχνότητα νέων κρουσμάτων ενός νοσήματος σε ένα πληθυσμό που εκτίθεται για ορισμένη περίοδο Κρούσματα x χρόνος Πληθυσμός Επιπολασμός (prevalence) Συχνότητα ενός νοσήματος σε μια ορισμένη χρονική στιγμή σε ένα πληθυσμό Κρούσματα Πληθυσμός Επιπολασμός στιγμιότυπο (φωτογραφία) Επίπτωση χρονική διάσταση (διάρκεια) Επίπτωση = επιπολασμός Χ διάρκεια νόσου

7 Επιδημιολογία λοιμώξεων - Προσεγγίσεις Επιδημιολογία κρουσμάτων (ασθενών) Επιδημιολογία λοιμώδους παράγοντα Διασπορά στα διάφορα υποδόχα Διασπορά μεταξύ των ασθενών- κρουσμάτων

8 Σχέση αιτίου - αιτιατού Αίτιο Το παθογόνο Αιτιατό Εξωτερικοί παράγοντες κινδύνου Νοσηλεύτηκες πρακτικές Παρεμβατικές πράξεις Χρόνος νοσηλείας Ενδογενείς-εσωτερικοί παράγοντες κινδύνου Ηλικία Υποκείμενο νόσημα Ανοσοκαταστολή

9 Επιδημιολογικά χαρακτηριστικά Σποραδικά κρούσματα (ενδημική κατάσταση) Χαρακτηριστική συχνότητα ανά τόπο και είδος ασθενών Σταθερή συχνότητα στον χρόνο Ανύπαρκτη ή περιορισμένη επιδημιολογική συνάφεια Κρούσματα σχετιζόμενα με επιδημία Σχετικά αυξημένη συχνότητα και τοποχρονική συρροή Επιδημιολογική συνάφεια κρουσμάτων και μικροοργανισμών

10 Ενδημικές Λοιμώξεις Ενδημική κατάσταση Διάσπαρτα, επιδημιολογικώς μη σχετιζόμενα μεταξύ τους κρούσματα Σχετίζονται με: Είδος υποκείμενου νοσήματος Είδος νοσηλευτικής πρακτικής Ποιότητα νοσηλείας

11 Επιδημική έκρηξη (outbreak) - Χαρακτηριστικά Ασυνήθης αύξηση της συχνότητας μιας νόσου σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο σε σχέση με τη συχνότητά της σε άλλες συγκρίσιμες περιόδους Παροδικό χαρακτήρα Μικρή χρονική διάρκεια (ώρες μέχρι λίγους μήνες) Κατά κανόνα περιορισμένο αριθμό κρουσμάτων

12 Στάδια διερεύνησης επιδημικών εξάρσεων 1 ο : Υπάρχει επιδημία; 2 ο : Διατύπωση υπόθεσης για το αίτιο(α) της επιδημίας 3 ο : Συλλογή στοιχείων και έλεγχος της υπόθεσης 4 ο : Επιβεβαίωση ενδείξεων και εξαγωγή συμπερασμάτων 5 ο : Χρήση των συμπερασμάτων για παρέμβαση

13 Διερεύνηση: Στάδιο 1 ο Υπάρχει επιδημία; Αναγνώριση επιδημίας (case definition): τόπος χρόνος λοιμογόνος παράγων Απόδειξη της αύξησης της επίπτωσης της νόσου, σε σύγκριση με το πριν την επιδημία χρονικό διάστημα Σχεδιασμός καμπύλης με τις περιπτώσεις στον άξονα Υ και το χρόνο εμφάνισης στον Χ

14 Είδη επιδημικών εκρήξεων Κοινής πηγής Μολυσματική Διφασική

15 Διερεύνηση: Στάδιο 2 ο Αίτια της επιδημίας Διατύπωση υποθέσεων σχετικά με παράγοντες που μπορεί σχετίζονται με την επιδημική έκρηξη, με την πηγή μόλυνσης και το μηχανισμό μετάδοσης. Υποκείμενη νόσος Ανοσολογική κατάσταση Απότομη αλλαγή συνήθειων και τρόπου ζωής Κοινή πρακτική, συγχρωτισμός Παρεμβατικές διαγνωστικές και θεραπευτικές πράξεις Άτομο (ιατρός, νοσηλευτής ή ασθενής) φορέας παθογόνου μικροοργανισμού Άψυχοι αγωγοί (τροφές, αίμα, οροί-φάρμακα, ιατρικές συσκευέςεργαλεία, άλλες συσκευές, κλιματισμός, κλπ).

16 Διερεύνηση: Στάδιο 3 ο Έλεγχος των υποθέσεων Συλλογή στοιχείων των ασθενών της επιδημίας και συγκριτικά ασθενών μαρτύρων. Σύγκριση: με μάρτυρες ιδίων λοιπών στοιχείων. Στατιστικές συγκρίσεις για όλους τους πιθανολογούμενους παράγοντες μεταξύ των δύο πληθυσμών

17 Διερεύνηση: Στάδιο 4 ο Επιβεβαίωση των ενδείξεων και τελικό αποτέλεσμα Επιτήρηση της παθολογικής εστίας ή της πιθανολογούμενης συμπεριφοράς Γενετική σύγκριση του μικροοργανισμού από την εστία μόλυνσης με τα φυλασσόμενα δείγματα από τους ασθενείς Τελικά συμπεράσματα

18 Διερεύνηση: Στάδιο 5 ο Παρέμβαση για θεραπεία του προβλήματος Διόρθωση του προβλήματος που αναγνωρίσθηκε Επαναφορά στην προηγούμενη ενδημική κατάσταση

19 Εκτίμηση της συχνότητας των λοιμώξεων Γίνεται πάντα συγκριτικά: Στον χρόνο Στον χώρο Μεταξύ νοσοκομείων ή πληθυσμών Μεταξύ τμημάτων ή υπό-πληθυσμών Στους ασθενείς Μεταξύ νοσηλευτικών πρακτικών Μεταξύ παραγόντων κινδύνου ή συνηθειών

20 Παράγοντες κινδύνου Ενδογενείς Υποκείμενο νόσημα Ηλικία Παχυσαρκία Οικονομική και κοινωνική κατάσταση Εξωγενείς Νοσηλευτικές και παρεμβατικές πρακτικές Θεραπεία Χρόνος νοσηλείας

21 Μια κλινική μπορεί να έχει πολλές λοιμώξεις (συγκριτικά) επειδή: Νοσηλεύει ασθενείς με ενδογενείς παράγοντες κινδύνου Νοσηλεύει ασθενείς με εξωγενείς παράγοντες κινδύνου Οι νοσηλευτικές πρακτικές δεν είναι σωστές Συνδυασμοί των ανωτέρω

22 Επιδημιολογία του λοιμώδους παράγοντα Ανίχνευση και ταυτοποίηση παθογόνου αιτίου Φαινοτυπική τυποποίηση Γονοτυπική τυποποίηση (πλασμιδιακή ή χρωμοσωμική ανάλυση, PFGE, PCR)

23 Susceptibility testing Biotyping Phenotypic Serotyping Phage typing SDS-PAGE of cellular and extracellular components Multi locus enzyme electrophoresis (MLEE) Mass spectrometry (MS) Fragment based PCR based Amplified fragment length polymorphism (AFLP) PCR restriction fragment length polymorphism (PCR-RFLP) Repetitive element PCR (rep-pcr) Random amplification of polymorphic DNA (RAPD) Genotypic Not PCR based Multi locus variable number tandem repeat (MLVA-VNTR) Pulsed-field gel electrophoresis (PFGE) Restriction fragment length polymorphism (RFLP) Sequence based Multi locus sequence typing (MLST) Whole genome sequence typing (WGST)

24 Ο έλεγχος ευαισθησίας S. aureus isolate No Antimicrobial MIC (mg/l) PEN OXA GEN VAN CIP SXT RIF Isolate Isolate Isolate Isolate Isolate Isolate Isolate

25 Η οροτυπία Η πλέον συχνά χρησιμοποιούμενη φαινοτυπική μέθοδος Το 2019 θα είναι η 100 η επέτειος της περιγραφής από την Dr Rebecca Lancefield της ορολογικής ταξινόμησης των β-αιμολυτικών στρεπτοκόκκων (Lancefield group of antigens, A/B/C/D) Τα στελέχη διαχωρίζονται με βάση ανοσολογική αντίδραση σε επιφανειακά αντιγόνα J Exper Med, 1919;30:

26 Γονοτυπική ανάλυση με βάση ηλεκτροφόρηση DNA Restriction Fragment Length Polymorphism (RFLP) Pulsed Field Gel Electrophoresis (PFGE)

27

28

29 Γονοτυπική ανάλυση με βάση αλληλούχιση DNA

30 Αντιμετώπιση Εφαρμογή των αποτελεσμάτων και πορισμάτων της έρευνας Εκρίζωση της εστίας Καθημερινή επιτήρηση για πιθανή εμφάνιση νέων κρουσμάτων Επανεκπαίδευση προσωπικού

31 Ευχαριστώ για την προσοχή σας