Επιδημιολογία. Είδη υπό-μελέτη πληθυσμών. Ο ορισμός του υπό-μελέτη πληθυσμού ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ

Μέγεθος: px

Εμφάνιση ξεκινά από τη σελίδα:

Download "Επιδημιολογία. Είδη υπό-μελέτη πληθυσμών. Ο ορισμός του υπό-μελέτη πληθυσμού ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ"

Δευκαλίων Καψής
6 χρόνια πριν
Προβολές:

1 Επιδημιολογία ΜΕΤΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ Ανδρονίκη Νάσκα, Αναπλ. Καθηγήτρια Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας & Ιατρικής Στατιστικής Μελέτη της κατανομής και της εξέλιξης διαφόρων νοσημάτων στον ανθρώπινο πληθυσμό (περιγραφική επιδημιολογία) και των παραγόντων που τις διαμορφώνουν ή μπορεί να τις επηρεάσουν (αναλυτική επιδημιολογία) Έρευνα των παραμέτρων της ανθρώπινης νοσολογίας (αιτιολογία, πρόληψη, διάγνωση και διαφορική διάγνωση, πρόγνωση, θεραπευτική αντιμετώπιση) που διεξάγεται σε ομάδες «επί του δήμου» Ο ορισμός του υπό-μελέτη πληθυσμού Σύνολο ατόμων που ορίζεται: βάσει κοινών χαρακτηριστικών, όπως ο τόπος διαμονής, το θρήσκευμα, το φύλο, η ηλικία, η χρήση νοσοκομειακών υπηρεσιών ή γεγονότα ζωής (π.χ. γέννηση). σε σχέση με ιατρικές μονάδες (π.χ. επίτοκοι μίας μαιευτικής κλινικής) βάσει της παρουσίας ενός συμβάματος (π.χ. η στρατιωτική θητεία) Είδη υπό-μελέτη πληθυσμών Κλειστός πληθυσμός: Η ιδιότητα του μέλους του πληθυσμού καθορίζεται από ένα μοναδικό γεγονός στη διάρκεια ζωής των ατόμων και είναι μόνιμη. Δεν προστίθενται νέα μέλη και ο πληθυσμός φθίνει από την απώλεια των μελών του λόγω θανάτου/συμβάματος. Ανοικτός (δυναμικός) πληθυσμός: Η ιδιότητα του μέλους καθορίζεται από μία μεταβλητή κατάσταση και έχει παροδικό χαρακτήρα. Τα πλήθος των μελών μπορεί να αυξάνεται ή να μειώνεται με το χρόνο και η σύνθεση του πληθυσμού μπορεί να μεταβάλλεται με το χρόνο. 1

2 Μέτρηση της εμφάνισης ενός νοσήματος Απαιτείται η μέτρηση τριών παραγόντων: Δείκτες μέτρησης συχνότητας νοσημάτων Επιπολασμός (prevalence) 1. του αριθμού των ατόμων που νοσούν 2. το μέγεθος του πληθυσμού από τον οποίο προέρχονται οι περιπτώσεις (πληθυσμός αναφοράς ή πληθυσμός «σε κίνδυνο») Πλήθος των περιπτώσεων μίας νόσου Πληθυσμός αναφοράς σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή ή κατά τη διάρκεια μίας χρονικής περιόδου 3. τη χρονική διάρκεια κατά την οποία ο πληθυσμός τελεί υπό παρακολούθηση Επιπολασμός περιόδου (period prevalence) Σημειακός επιπολασμός (point prevalence) Δείκτες μέτρησης συχνότητας νοσημάτων Επίπτωση (incidence) Πλήθος νέων περιπτώσεων σε χρονική περίοδο ορισμένης διάρκειας Πληθυσμός υπό παρακολούθηση την ίδια χρονική περίοδο Δείκτες μέτρησης συχνότητας νοσημάτων Επίπτωση ρυθμός επίπτωσης (incidence rate) Πλήθος νέων περιπτώσεων σε χρονική περίοδο ορισμένης διάρκειας Πληθυσμός υπό παρακολούθηση την ίδια χρονική περίοδο Αθροιστική επίπτωση (cumulative incidence) Δείκτης προσβολής Πληθυσμός σε μονάδες ανθρωποχρόνου (ανθρωποέτη, ανθρωπομήνες, ανθρωποημέρες) 2

3 Υπολογισμός πληθυσμού υπό παρακολούθηση Δείγμα εκτεθέντων (Ν=4000) Αθροιστική επίπτωση vs. ρυθμού επίπτωσης Η αθροιστική επίπτωση χρησιμοποιείται συνήθως σε 1000 άτομα παρακολουθούνται για 10 χρόνια 1000 άτομα παρακολουθούνται για 6 χρόνια 1500 άτομα παρακολουθούνται για 3 χρόνια 500 άτομα παρακολουθούνται για 1 χρόνο κλειστούς πληθυσμούς, όταν οι απώλειες είναι λίγες ή μηδαμινές Ο ρυθμός επίπτωσης μπορεί να υπολογιστεί για κλειστούς ή ανοικτούς πληθυσμούς. Επειδή όμως λαμβάνει απευθείας υπόψη τις μεταβολές του πληθυσμού είναι ιδιαίτερα χρήσιμος Άτομα-έτη = (1000 x 10) + (1000 x 6) + (1500 x 3) + (500 x 1) = άτομα-έτη για τη μελέτη ανοικτών (δυναμικών) πληθυσμών (person-years) Δείκτες θνησιμότητας (mortality) Αδρός (γενικός) δείκτης θνησιμότητας (crude mortality) Σχέσεις δεικτών Θάνατοι από κάθε αιτία το 2010 Ενδιάμεσο πληθυσμό το 2010 Επίπτωση και επιπολασμός Ειδικός κατά αιτία δείκτης θνησιμότητας (cause-specific mortality) Θάνατοι από Ca ήπατος το 2010 Ενδιάμεσο πληθυσμό το 2010 Επιπολασμός = Επίπτωση x Μέση διάρκεια της νόσου Ειδικός κατά φύλο δείκτης θνησιμότητας (sex-specific mortality) Ειδικός κατά ηλικία δείκτης θνησιμότητας (age-specific mortality) Θνησιμότητα και θνητότητα Θνητότητα (fatality) Θνησιμότητα = Επίπτωση x Θνητότητα Αριθμός θανάτων από το νόσημα Αριθμός των περιπτώσεων του νοσήματος x 100 3

4 Δείκτες αντιστοιχίας Εκφράζουν την αριθμητική αντιστοιχία ενός πληθυσμού ως προς ένα άλλο (χωρίς ο ένας να αποτελεί τμήμα του άλλου) Παράδειγμα Σύγκριση μεταξύ δεικτών Αριθμός ατόμων από τον υπό παρακολούθηση πληθυσμό που εμφάνισαν τη νόσο Αριθμός ατόμων από τον υπό παρακολούθηση πληθυσμό που δεν εμφάνισαν τη νόσο Σύγκριση μεταξύ δεικτών: Προτύπωση Σύγκριση αδρών δεικτών πληθυσμών με διαφορετικά χαρακτηριστικά Στόχος: Υπολογισμός ενός συνιστάμενου (σύνθετου) δείκτη για κάθε έναν από τους συγκρινόμενους πληθυσμούς, ο οποίος να μην εξαρτάται από τη διαφορετική σύνθεση των πληθυσμών αυτών. Τεχνικές προτύπωσης 1. Άμεση προτύπωση (direct standardisation) 2. Έμμεση προτύπωση (indirect standardisation) Υπολογισμός του προτυπωμένου πηλίκου θνησιμότητας (Standardised Mortality Ratio, SMR). 4

Άμεση προτύπωση Χρειάζεται να γνωρίζω: Τους ειδικούς κατά ηλικία δείκτες θνησιμότητας των συγκρινόμενων Πίνακας βιβλίου πληθυσμών Την κατά ηλικία σύνθεση του πρότυπου πληθυσμού Έμμεση προτύπωση

5 Άμεση προτύπωση Χρειάζεται να γνωρίζω: Τους ειδικούς κατά ηλικία δείκτες θνησιμότητας των συγκρινόμενων Πίνακας βιβλίου πληθυσμών Την κατά ηλικία σύνθεση του πρότυπου πληθυσμού Έμμεση προτύπωση (υπολογισμός SMR) Χρειάζεται να γνωρίζω: Την κατά ηλικία σύνθεση του εξεταζόμενου πληθυσμού Το συνολικό πλήθος των περιπτώσεων (ή θανάτων) στον εξεταζόμενο πληθυσμό Τους ειδικούς κατά ηλικία δείκτες θνησιμότητας του πρότυπου πληθυσμού. Υπολογισμός προτυπωμένου πηλίκου θνησιμότητας (SMR) (παράδειγμα) Σε πληθυσμό 1000 ατόμων της Ελληνικής πόλης Α, κατεγράφησαν 11 θάνατοι από το νόσημα Χ. Υπολογισμός του προτυπωμένου πηλίκου θνησιμότητας από το νόσημα Χ στον πληθυσμό. Ηλικία (σε έτη) Πληθυσμός Α Ειδική κατά ηλικία θνησιμότητα από νόσημα Χ στον πληθυσμό της Ελλάδας (πρότυπος πληθυσμός) Αναμενόμενοι θάνατοι / / / / Σύνολο SMR = πραγματικοί θάνατοι / αναμενόμενοι θάνατοι = 11 / =

6 Σύγκριση δεικτών που υπολογίζονται σε ειδικές επιδημιολογικές μελέτες Έκθεση Έκθεση Μελέτες ασθενών μαρτύρων Νόσος Προοπτικές μελέτες Νόσος Οργάνωση των δεδομένων Διαξονική ταξινόμηση ατόμων (τετράπτυχος πίνακας) Εμφάνιση του νοσήματος Παρουσία του Ναι Όχι παράγοντα Σύνολο Ναι α β α+β Όχι γ δ γ+δ Σύνολο α+γ β+δ α+β+γ+δ Ανάλυση στοιχείων Προοπτικές μελέτες Σύγκριση της επίπτωσης (ή θνησιμότητας) του νοσήματος που μελετάται μεταξύ των εκτεθέντων και μη εκτεθέντων ατόμων. Η σχέση ανάμεσα σε ένα αιτιολογικό παράγοντα και ένα νόσημα εκφράζεται συνήθως με το: Σχετικό Κίνδυνο (ΣΚ) (Risk Ratio, Rate Ratio, RR) Οφειλόμενος Κίνδυνος (ή Αποδοτέος Κίνδυνος) (Attributable Risk, AR) Οφειλόμενος Κίνδυνος Πληθυσμού (Population Attributable Risk, PAR). 6

7 Διαξονική ταξινόμηση ατόμων (προοπτικές μελέτες) Εμφάνιση του νοσήματος Παρουσία του Ναι Όχι παράγοντα Σύνολο Ναι α β α+β Όχι γ δ γ+δ Σύνολο α+γ β+δ α+β+γ+δ Επίπτωση νοσήματος (σε ορισμένη χρονική περίοδο) μεταξύ α των εκτεθέντων = α+β Επίπτωση νοσήματος (σε ορισμένη χρονική περίοδο) μεταξύ των μη εκτεθέντων = γ γ+δ Σχετικός κίνδυνος Πηλίκο της επίπτωσης (ή θνησιμότητας) στα εκτεθέντα άτομα (Εε) δια της επίπτωσης (ή θνησιμότητας) στα μη εκτεθέντα άτομα (Εο) ΣΚ > 1 ΣΚ < 1 ΣΚ = Εε Εο Σχέση θετική (παράγοντας κινδύνου) Σχέση αρνητική (προστατευτική δράση) Διαξονική ταξινόμηση ατόμων (έρευνες ασθενών-μαρτύρων) Συγκρινόμενες ομάδες Παρουσία του Ασθενείς Μάρτυρες παράγοντα Ναι α β Όχι γ δ Σύνολο α+γ β+δ Σχετικός λόγος συμπληρωματικών πιθανοτήτων α γ (Odds Ratio) = β δ = αδ βγ 7

Σχετικά έγγραφα

1. Τακτικές στατιστικές σειρές: στοιχεία με. 2. Ειδικές επιδημιολογικές έρευνες: περιγραφικές. 10/10/ Απογραφή πληθυσμού

ΠΗΓΕΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ 1. Τακτικές στατιστικές σειρές: στοιχεία με ΠΗΓΕΣ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ Ανδρονίκη Νάσκα, Αναπλ. Καθηγήτρια επιδημιολογικό και βιοκοινωνικό ενδιαφέρον 2. Ειδικές επιδημιολογικές έρευνες: