Επιδημιολογία Λοιμώξεων Βασικά στοιχεία. Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Εργαστήριο Μικροβιολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

Transcript

1 Επιδημιολογία Λοιμώξεων Βασικά στοιχεία Ιωσήφ Παπαπαρασκευάς Εργαστήριο Μικροβιολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ

2 Επιδημία είναι κάθε κατάσταση στην οποία παρατηρείται αυξημένη συχνότητα (επίπτωση) ενός νοσήματος οποιασδήποτε αιτιολογίας σε ένα πληθυσμό

3 Δείκτες νοσηρότητας (επίπτωση, επιπολασμός) Επίπτωση (incidence) Συχνότητα νέων κρουσμάτων ενός νοσήματος σε ένα πληθυσμό που εκτίθεται για ορισμένη περίοδο Κρούσματα x χρόνος Πληθυσμός Επιπολασμός (prevalence) Συχνότητα ενός νοσήματος σε μια ορισμένη χρονική στιγμή σε ένα πληθυσμό Κρούσματα Πληθυσμός

4 Επιπολασμός στιγμιότυπο (φωτογραφία) Επίπτωση χρονική διάσταση (διάρκεια) Επίπτωση = επιπολασμός Χ διάρκεια νόσου

5 Επιδημιολογία λοιμώξεων - Προσεγγίσεις Επιδημιολογία κρουσμάτων (ασθενών) Επιδημιολογία λοιμώδους παράγοντα Διασπορά στα διάφορα υποδόχα Διασπορά μεταξύ των ασθενών- κρουσμάτων

6 Σχέση αιτίου - αιτιατού Αίτιο Το παθογόνο Αιτιατό Εξωτερικοί παράγοντες κινδύνου Νοσηλεύτηκες πρακτικές Παρεμβατικές πράξεις Χρόνος νοσηλείας Ενδογενείς-εσωτερικοί παράγοντες κινδύνου Ηλικία Υποκείμενο νόσημα Ανοσοκαταστολή

7 Επιδημιολογικά χαρακτηριστικά Σποραδικά κρούσματα (ενδημική κατάσταση) Χαρακτηριστική συχνότητα ανά τόπο και είδος ασθενών Σταθερή συχνότητα στον χρόνο Ανύπαρκτη ή περιορισμένη επιδημιολογική συνάφεια Κρούσματα σχετιζόμενα με επιδημία Σχετικά αυξημένη συχνότητα και τοποχρονική συρροή Επιδημιολογική συνάφεια κρουσμάτων και μικροοργανισμών

8 Ενδημικές Λοιμώξεις Ενδημική κατάσταση Διάσπαρτα, επιδημιολογικώς μη σχετιζόμενα μεταξύ τους κρούσματα Σχετίζονται με: Είδος υποκείμενου νοσήματος Είδος νοσηλευτικής πρακτικής Ποιότητα νοσηλείας

9 Επιδημική έκρηξη (outbreak) - Χαρακτηριστικά Παροδικό χαρακτήρα Μικρή χρονική διάρκεια (ώρες μέχρι λίγους μήνες) Κατά κανόνα περιορισμένο αριθμό κρουσμάτων

10 Επιδημική έκρηξη (outbreak) - Χαρακτηριστικά Ασυνήθης αύξηση της συχνότητας μιας νόσου Σε συγκεκριμένη χρονική περίοδο σε σχέση με τη συχνότητά της σε άλλες περιόδους. Στην περίπτωση του νοσοκομείου, η λοίμωξη αυτή δεν ήταν παρούσα ούτε βρισκόταν στο στάδιο επώασης κατά την ώρα εισαγωγής του ασθενούς

11 Μαιευτικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης, (Ignaz Semmelweis) Έτος Πρώτη κλινική Δεύτερη κλινική Γεννήσεις Θάνατοι (%) Γεννήσεις Θάνατοι (%) , , , , , , , , , , , ,8

12 Μαιευτικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης, (Ignaz Semmelweis) Επισκεψιμότητα Πρώτη κλινική Γυναικολόγοι Φοιτητές Ιατρικής Δεύτερη κλινική Γυναικολόγοι Σπουδάστριες Μαιευτικής Θνησιμότητα από επιλόχειο πυρετό πριν την παρέμβαση Θνησιμότητα από επιλόχειο πυρετό μετά την παρέμβαση (πλύσιμο χεριών) 9,9% 3,8% 2,5% 1,5%

13 Μαιευτικό Τμήμα, Γενικό Νοσοκομείο Βιέννης, (Ignaz Semmelweis)

14 Διερεύνηση: Υπάρχει επιδημία; Αναγνώριση επιδημίας (case definition): τόπος χρόνος λοιμογόνος παράγων Απόδειξη της αύξησης της επίπτωσης της νόσου, σε σύγκριση με το πριν την επιδημία χρονικό διάστημα Σχεδιασμός καμπύλης με τις περιπτώσεις στον άξονα Υ και το χρόνο εμφάνισης στον Χ

15 Είδη επιδημικών εκρήξεων Κοινής πηγής Μολυσματική Διφασική

16 Διερεύνηση: Αίτια της επιδημίας Διατύπωση υποθέσεων σχετικά με παράγοντες που μπορεί σχετίζονται με την επιδημική έκρηξη. Υποκείμενη νόσος Ανοσολογική κατάσταση Απότομη αλλαγή συνήθειων και τρόπου ζωής Κοινή πρακτική, συγχρωτισμός Επιθετικές διαγνωστικές και θεραπευτικές πράξεις Άτομο (ιατρός, νοσηλευτής ή ασθενής) φορέας παθογόνου μικροοργανισμού Άψυχοι αγωγοί (τροφές, αίμα, οροί-φάρμακα, ιατρικές συσκευέςεργαλεία, άλλες συσκευές, κλιματισμός, κλπ).

17 Διερεύνηση: Έλεγχος των υποθέσεων Συλλογή στοιχείων των ασθενών της επιδημίας και συγκριτικά ασθενών μαρτύρων. Σύγκριση: με μάρτυρες ιδίων λοιπών στοιχείων. Στατιστικές συγκρίσεις για όλους τους πιθανολογούμενους παράγοντες μεταξύ των δύο πληθυσμών

18 Διερεύνηση: Διατύπωση υπόθεσης Διατύπωση υπόθεσης σχετικά με την πηγή μόλυνσης και το μηχανισμό μετάδοσης Λήψη καλλιεργειών από ύποπτη κοινή πηγή μόλυνσης.

19 Διερεύνηση: Επιβεβαίωση των ενδείξεων Επιτήρηση της παθολογικής εστίας ή της πιθανολογούμενης συμπεριφοράς Γενετική σύγκριση του μικροοργανισμού από την εστία μόλυνσης με τα φυλασσόμενα δείγματα από τους ασθενείς Τελικά συμπεράσματα

20 Εκτίμηση της συχνότητας των λοιμώξεων Γίνεται πάντα συγκριτικά: Στον χρόνο Στον χώρο Μεταξύ νοσοκομείων ή πληθυσμών Μεταξύ τμημάτων η υποπληθυσμών Στους ασθενείς Μεταξύ νοσηλευτικών πρακτικών Μεταξύ παραγόντων κινδύνου ή συνηθειών

21 Παράγοντες κινδύνου Ενδογενείς Υποκείμενο νόσημα Ηλικία Παχυσαρκία Οικονομική και κοινωνική κατάσταση Εξωγενείς Νοσηλευτικές και παρεμβατικές πρακτικές Θεραπεία Χρόνος νοσηλείας

22 Μια κλινική μπορεί να έχει πολλές λοιμώξεις (συγκριτικά) επειδή: Νοσηλεύει ασθενείς με ενδογενείς παράγοντες κινδύνου Νοσηλεύει ασθενείς με εξωγενείς παράγοντες κινδύνου Οι νοσηλευτικές πρακτικές δεν είναι σωστές Συνδυασμοί των ανωτέρω

23 Παρακολούθηση νοσοκομειακών λοιμώξεων Συνεχής Ανά τακτά χρονικά διαστήματα Ανά ασθενή (patient based) Ανά μονάδα (unit based)

24 Παρακολούθηση ανά ασθενή Καταγραφή ασθενών με Ν.Λ. Καταγραφή παραγόντων κινδύνου υπό μελέτη Σε ασθενείς με Ν.Λ. Σε ασθενείς χωρίς Ν.Λ. για σύγκριση (μάρτυρες)

25 Παρακολούθηση ανά ασθενή Μελέτες ασθενών-μαρτύρων (συνήθως αναδρομική) Σύγκριση παρουσίας πιθανών παραγόντων κινδύνου μεταξύ ασθενών και μαρτύρων Προοπτικές μελέτες Παρακολούθηση νοσηλευομένων ασθενών Ταξινόμηση ανά παράγοντα κινδύνου Σύγκριση ρυθμού εμφάνισης Ν.Λ.

26 Σημειακός επιπολασμός ή Επιπολασμός ημέρας Καταγραφή των λοιμώξεων μιας συγκεκριμένης στιγμής (συνήθως μια ημέρα) Αναγωγή ανά αριθμό νοσηλευομένων εκείνη την ημέρα Καταγραφή των παραγόντων κινδύνου Μπορεί να γίνει μελέτη ασθενών-μαρτύρων

27 Παρακολούθηση ανά μονάδα Συνολική καταγραφή λοιμώξεων και παραγόντων κινδύνου στο νοσοκομείο ή την κλινική και συνολική επεξεργασία

28 Παρακολούθηση νοσοκομειακών λοιμώξεων Το σημαντικότερο ζητούμενο η σημασία των εξωτερικών παραγόντων κινδύνου και η εκτίμηση της επαφής με αυτούς Ημερήσιο άθροισμα ασθενών σε επαφή με εξωτερικό παράγοντα κινδύνου

29 Συμβολή του μικροβιολογικού εργαστηρίου Ανίχνευση και ταυτοποίηση παθογόνου αιτίου Φαινοτυπική τυποποίηση Γονοτυπική τυποποίηση (πλασμιδιακή ή χρωμοσωμική ανάλυση, PFGE, PCR)

30 Αντιμετώπιση Εφαρμογή των αποτελεσμάτων και πορισμάτων της έρευνας Εκρίζωση της εστίας Καθημερινή επιτήρηση για πιθανή εμφάνιση νέων κρουσμάτων Επανεκπαίδευση προσωπικού

31 Πρόληψη Έλεγχος και ενθάρρυνση του προσωπικού στην τήρηση κλασσικών μέτρων πρόληψης (πλύσιμο χεριών, χρήση γαντιών, χρήση ποδιάς, μάσκας) Αποστείρωση συσκευών Συστήματα μονώσεων Ορθή χρήση αντιβιοτικών Συνεχιζόμενη εκπαίδευση

32 Πρόληψη Υγιεινή περιβάλλοντος Επιτήρηση χώρου παροχής υγείας Έλεγχος τροφίμων-μαγειρεία Τμήμα αποστείρωσης Απορρίμματα Συστήματα κλιματισμού

33 Ευχαριστώ για την προσοχή σας