THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ

Transcript

1 THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ TO GOVERNANCE AND REGIONAL ARTERIES FOR GROWTH: Europe s momentum Greece s impetus ΠΕΜΠΤΗ 10 ΜΑΪΟΥ

2 THE ECONOMIST ΟΜΙΛΙΑ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΑΤΡΟΥΓΚΑΛΟΥ ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΗ ΥΠΟΥΡΓΟΥ ΕΞΩΤΕΡΙΚΩΝ TO GOVERNANCE AND REGIONAL ARTERIES FOR GROWTH: Europe s momentum Greece s impetus ΠΕΜΠΤΗ 10 ΜΑΪΟΥ 2018 Καλησπέρα σας. Θερμές ευχαριστίες στους διοργανωτές, στον Economist, που παρακολουθεί συστηματικά τα τεκταινόμενα στην Ελλάδα, με ειδική ένταση την περίοδο της κρίσης και πάντα τα συνέδρια που οργανώνει παρακολουθούν όχι μόνο τον παλμό, αλλά και τις προοπτικές, τη βοή των πλησιαζόντων γεγονότων, που λέει ο ποιητής. Και συγχαρητήρια, να ενώσω τη φωνή μου σε αυτές του κ. Τατούλη για την πρωτοβουλία να γίνει εκτός κέντρου στην περιφέρεια της Πελοποννήσου που είναι και η δική μου περιφέρεια, μια που είμαι βουλευτής Μεσσηνίας, το συνέδριο αυτό. Η κυβέρνησή μας δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη σχεδιασμού σε επίπεδο περιφέρειας. Γι αυτό το λόγο αναλάβαμε την πρωτοβουλία του πολύ πετυχημένου θεσμού των περιφερειακών, αναπτυξιακών συνεδρίων. Είχαμε στην Τρίπολη πριν από λίγο καιρό το 10 ο παρόμοιο συνέδριο. Κακά τα ψέματα όμως οι περιφερειακές πολιτικές ασκούνται εντός του εθνικού και του ευρωπαϊκού πλαισίου. Όπως λοιπόν ορθά 2

3 αναφέρθηκαν οι προηγούμενοι ομιλητές στα μεγάλα διλήμματα που έχουμε στο επίπεδο αυτό, το ευρωπαϊκό και το εθνικό, έτσι μοιραία και εγώ πρέπει να ξεκινήσω την ομιλία μου από εκεί. Μολονότι δεν βρισκόμαστε σήμερα στην πιο σκοτεινή ώρα της Ευρώπης, ο Πρόεδρος Γιούνκερ στην τελευταία ομιλία του προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είπε ότι φυσάει αέρας πια στα πανιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Και είναι αλήθεια. Όλες οι χώρες έχουν γυρίσει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Παρ όλα αυτά όμως και η αρχική τοποθέτηση του Προέδρου Γιούνκερ κατά την οποία η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια υπαρξιακή στιγμή και μάλιστα η ομολογία του ότι θεωρεί την Επιτροπή του, Επιτροπή τελευταίας ευκαιρίας για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρά τη βελτίωση της συγκυρίας παραμένουν ισχυρές τοποθετήσεις. Γιατί; Γιατί τα μεγάλα διλήμματα τα οποία έχουν οδηγήσει στην ένταση των ξενοφοβικών αλλά και των αντιευρωπαϊκών φωνών στην Ευρώπη, εξακολουθούν να είναι ενεργά. Η άνοδος του ακροδεξιού λαϊκισμού και του ευρωσκεπτικισμού δεν είναι αιτία, αλλά σύμπτωμα της κρίσης. Και ποια είναι η βαθύτερη αιτία αυτής της αποστασιοποίησης των Ευρωπαίων πολιτών; Περιγράφεται και αυτή στην τελευταία έκθεση της Λευκής Βίβλου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Η αίσθηση ότι είμαστε η πρώτη γενιά Ευρωπαίων μετά τον πόλεμο που φοβάται ότι τα παιδιά μας θα έχουν μια χειρότερη ζωή από την δική μας. Και αυτό οφείλεται πάλι σε αντικειμενικές πολιτικές. Στο γεγονός ότι τις δυο τελευταίες 10ετίες εφαρμόζονται όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, πολιτικές λιτότητας. Αυτές που χαρακτηρίζουμε νεοφιλελεύθερες γιατί αφίσταται από αυτό που αποτελούσε την ψυχή του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Όχι μόνο των πολιτικών αναδιανομής του κράτους πρόνοιας, αλλά του γενικότερου εκείνου συμβιβασμού που έδινε στον ευρωπαϊκό καπιταλισμό διαφορετικό προσανατολισμό από το αγγλοσαξονικό ή τον ασιατικό. Οικονομία της αγοράς. Ναι. Αλλά ρυθμισμένη με πολιτικές, δημοκρατικές διαδικασίες και με βασικά εργαλεία τα κοινωνικά δικαιώματα και το ατομικό και εργατικό δίκαιο. 3

4 Είναι υποκριτικό να αποδίδουμε μόνο στις δυνάμεις της παγκοσμιοποίησης την απορρύθμιση του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Κανείς δεν μπορεί να βάλει φράχτες στη παγκοσμιοποίηση. Ορθή υπενθύμιση στα 200 χρόνια από τη γέννηση του Μαρξ. Είναι και τα 170 χρόνια από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο, όπου ο 30χρονος Μαρξ περιγράφει την πρώτη παγκοσμιοποίηση με ιδιαίτερα ενεργό τρόπο, σαν μια ισοπεδωτική δύναμη απέναντι στην οποία κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί, που διαλύει σύνορα, αλλά και επαναστατικοποιεί τις δυνάμεις της παραγωγής. Όταν λέω ότι δεν είναι φυσικό φαινόμενο όμως η παγκοσμιοποίηση, εννοώ ότι μπορεί να αντιδράσει κανείς απέναντι σε αυτή με διαφορετικές πολιτικές. Γι αυτό, εάν δούμε για παράδειγμα, την εξέλιξη των ανισοτήτων την τελευταία 10ετία θα δούμε ότι υπάρχουν περιοχές του πλανήτη όπως στη Λατινική Αμερική που οι ανισότητες έχουν υποχωρήσει και περιοχές πρακτικά όλος ο υπόλοιπος καπιταλιστικός κόσμος, όλες οι υπόλοιπες αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, όπου οι ανισότητες έχουν εκρηκτικό χαρακτήρα. Αυτό μπορεί να μην είναι τόσο υπονομευτικό σε άλλα συστήματα οικονομίας της αγοράς, όπου η αντίληψη της ισότητας είχε διαφορετικά χαρακτηριστικά. Είναι όμως ιδιαίτερα έντονα στην δική μας ήπειρο. Και δεν αντανακλώνται μόνο στο επίπεδο της οικονομίας, αλλά και στο επίπεδο της δημοκρατίας. Ένα από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα είναι η διαπίστωση ότι η γενιά αυτών που ενηλικιώνονται στον 21 ο αιώνα δεν θεωρεί πια τη δημοκρατία ως κάτι καθοριστικό για τη ζωή της. Στην απάντηση εάν θεωρείτε σημαντικό να ζει κανείς σε μια δημοκρατία, η μεγάλη πλειονότητα αυτών των νεαρών ηλικιών απαντά αρνητικά. Αυτό είναι μια ωρολογιακή βόμβα στα θεμέλια της Ευρώπης. Και η μοναδική απάντηση προς την κρίση αυτή είναι να ανατρέξουμε στις βαθύτερες αιτίες της, να προσπαθήσουμε να ανασυνθέσουμε το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο σε συνθήκες παγκοσμιοποίησης. Η εμπειρία των σκανδιναβικών χωρών δείχνει ότι δεν είναι ανταγωνιστικά μεγέθη η κοινωνική προστασία, η καταπολέμηση των ανισοτήτων με την ανταγωνιστικότητα. Και αυτό προϋποθέτει προφανώς μια πιο δημοκρατική, πιο κοινωνική Ευρώπη, 4

5 όχι απλώς κοσμητικές αλλαγές στην Οικονομική Ένωση, αλλά πραγματικά έναν συνολικό αναπροσανατολισμό της. Πολλές από τις προτάσεις Μακρόν βρίσκονται προς τη θετική αυτή κατεύθυνση. Η ελληνική κυβέρνηση τις υποστηρίζει. Και ο προϋπολογισμός είναι προφανώς μια ευκαιρία για να δούμε εάν μπορούν να γίνουν βήματα προς την κατεύθυνση αυτή. Εμείς καλοδεχτήκαμε θετικά στοιχεία του προϋπολογισμού που ανέφερε ο φίλος Πέτρος Τατούλης, όπως αυτά της ενίσχυσης νέων πολιτικών για την έρευνα, για την καινοτομία, τη μετανάστευση, την άμυνα. Ανησυχούμε όμως για τον περιορισμό των κρίσιμων κονδυλίων για την κοινωνική συνοχή και για την κοινή αγροτική πολιτική και κυρίως θεωρούμε ότι στερείται φιλοδοξίας ο προϋπολογισμός αυτός, υπολείπεται, για παράδειγμα, κατά 220 δισεκατομμύρια της αντίστοιχης πρότασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Δεν προσπαθούμε όμως μόνο να διαμορφώσουμε μια ευρωπαϊκή, πλατιά προοδευτική συμμαχία που θα μπορέσει προοπτικά να θέσει τις βάσεις γι αυτή τη νέα δημοκρατική και κοινωνική Ευρώπη. Η βασική μας υποχρέωση, η βασική μας προτεραιότητα είναι απέναντι στον ελληνικό λαό που πράγματι στην πλειοψηφία του πέρασε 10 μαύρα χρόνια κρίσης από τα οποία ήρθε επιτέλους η στιγμή να φύγουμε. Η επιδίωξή μας είναι η καθαρή έξοδος από τα μνημόνια τον Αύγουστο που σημαίνει όχι τέλος της κρίσης, αλλά τέλος του ασφυκτικού ελέγχου που συνεπαγόταν η εφαρμογή των προγραμμάτων να συνδυαστεί με την εφαρμογή ενός εθνικού αναπτυξιακού προγράμματος που θα αξιοποιήσει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας σε μια κατεύθυνση να στρέψει την οικονομία μας και το παραγωγικό μας μοντέλο από το να έχει ως κινητήρια δύναμη την ιδιωτική και τη δημόσια κατανάλωση, να στραφεί εκεί που πραγματικά είναι τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα, που δεν είναι μόνο η γεωπολιτική θέση της χώρας ή η βιοποικιλότητα που δημιουργεί μια σειρά από εντελώς εκλεκτά αγροτικά προϊόντα. Είναι και το γεγονός ότι σήμερα έχουμε την πιο εκπαιδευμένη, την πιο μορφωμένη γενιά νεοελλήνων που σε μεγάλο βαθμό ήταν το βασικό 5

6 θύμα της κρίσης και ακριβώς γι αυτό τον λόγο θεωρούμε και την αναστροφή του brain drain μια από τις βασικές μας υποχρεώσεις. Επειδή φτάνω στο τέλος του χρόνου να πω ότι θεωρούμε ως συμπληρωματικά μεγέθη το τι κάνουμε στο εθνικό και τι κάνουμε στο ευρωπαϊκό επίπεδο. Αν μάθαμε ένα πικρό μάθημα το πρώτο εξάμηνο της διακυβέρνησής μας είναι ότι δεν μπορούμε να έχουμε μια κοινωνική Ελλάδα σε μια νεοφιλελεύθερη Ευρώπη. Και δεν ήταν μόνο η Ελλάδα θύμα της κρίσης. Απλώς εδώ είχαμε τις χειρότερες συνέπειες από οπουδήποτε αλλού γιατί η συνταγή του νεοφιλελευθερισμού που συμπύκνωνε τα μνημόνια ήταν πολύ εντονότερη από αυτή τη γενική που εφαρμοζόταν στις άλλες χώρες. Προσοχή, ένα μεγάλο μέρος των μεταρρυθμίσεων των μνημονίων αποσκοπούσε πράγματι στο να αντιμετωπίσει δυσλειτουργίες και στρεβλώσεις του χρεοκοπημένου πολιτικού συστήματος της χώρας. Τις πελατειακές σχέσεις, την πατρωνία που όλοι γνωρίζουμε. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπήρχε και η άλλη σημαντική διάσταση που στην πραγματικότητα έδινε τη γενική κατεύθυνση της ποιότητας των μνημονίων, που ήταν όπως προανέφερα. Συμπυκνωμένος, ακραίος νεοφιλελευθερισμός που σε ορισμένες από τις εκδηλώσεις του στον εργασιακό τομέα ειδικά και στην πλήρη απορρύθμιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, συνιστούσε πιο θανατηφόρα θεραπεία από ότι ήταν η ίδια η ασθένεια που υποτίθεται ότι ήρθε να θεραπεύσει. Τώρα ήρθε η στιγμή να μην έχουμε μόνο την οικονομία που θέλουμε, αλλά και την κοινωνία που θέλουμε, γιατί οι οικονομικές ανισότητες και οι κοινωνικές ανισότητες και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στην Ελλάδα πηγαίνουν χέρι με χέρι. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα λοιπόν πώς θα μπορέσουμε να έχουμε αυτές τις νέες πολιτικές που δεν θα απογοητεύουν πια τους πολίτες της Ευρώπης. Εμείς στη συζήτηση αυτή για το μέλλον της Ευρώπης συνεργαζόμαστε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να θέσουμε τα ερωτήματα αυτά με πολύ πιο συγκεκριμένο τρόπο από αυτό το γενικό που αναγκαστικά έπρεπε να τα θέσω ενώπιόν σας. 6

7 Εγώ είμαι αισιόδοξος γιατί πιστεύω ότι έχει η Ευρώπη τη δύναμη να ξαναβρεί τον εαυτό της και κυρίως γιατί νομίζω ότι και οι ελίτ πια αντιλαμβάνονται ότι οι ευρωπαϊκοί λαοί δεν θέλουν να κυβερνιούνται όπως πρώτα. Αυτό δείχνει άλλωστε η κατάρρευση των πολιτικών συστημάτων σε μια σειρά από χώρες. Με αισιοδοξία λοιπόν, όχι με επιστροφή στο παρελθόν, γιατί πράγματι κανείς δεν θέλει να γυρίσει σε μια Ελλάδα πριν από το 2010 με τις αμαρτίες της διαπλοκής του πολιτικού συστήματος και με το χρεοκοπημένο οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο. Με αισιοδοξία για κάτι νέο και για την Ελλάδα και για την Ευρώπη και προφανώς ο ρόλος των περιφερειών θα είναι καθοριστικός προς την κατεύθυνση αυτή, γι αυτό και εμείς όπως είπα και στην αρχή της ομιλίας μου, στρέφουμε ιδιαίτερα την προσοχή μας σε αυτού του είδους την πολιτική που είναι κοντά στον πολίτη. Σας ευχαριστώ για την προσοχή σας. 7