ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Transcript

1 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ Θεσσαλονίκη, Ιούλιος 2009

2 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, 2009 Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του συνόλου ή μέρους του παρόντος με οποιοδήποτε μέσο, μηχανικό, φωτοτυπικό ή άλλο, καθώς και κάθε εκμετάλλευσή του χωρίς γραπτή άδεια του συγγραφέα και του εκδότη συμφώνως με τις διατάξεις του Νόμου 2121/1993 και των συμβάσεων του Διεθνούς Δικαίου που ισχύουν στην Ελλάδα. Τυπογραφική σχεδίαση και επιμέλεια παραγωγής: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας Εγνατία 156, Θεσσαλονίκη Τ , F E uompress@uom.gr W uom.gr/uompress/ ISBN

3 Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α Πρόλογος του Πρύτανη... 4 Πρόλογος του Αντιπρύτανη Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού... 5 Ποιοτικές και ποσοτικές μέθοδοι για την αποτίμηση του ερευνητικού έργου...8 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της μεθόδου αξιολόγησης από ομότιμους... 9 Η Μέθοδος της Ανάλυσης Αναφορών... 9 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της μεθόδου ανάλυσης αναφορών... 9 Βιβλιομετρικοί δείκτες στα πλαίσια της ανάλυσης αναφορών Κατάλογοι Κατάταξης των Περιοδικών (Journal rankings)...12 Αξιολόγηση από ομότιμους για την κατάταξη των περιοδικών...12 Κατάταξη των Περιοδικών με βάση το συντελεστή απήχησης...12 Θεματική κάλυψη της βάσης Web of Science (WoS)...14 Υπολογισμός του αριθμού των Περιοδικών ανά γνωστικό αντικείμενο...16 Ορισμός του αριθμού των σημαντικότερων περιοδικών ανά γνωστικό αντικείμενο...17 Βιβλιογραφικές παραπομπές Οικονομική Επιστήμη Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Λογιστική Χρηματοοικονομική Πολιτική Επιστήμη Διεθνείς Σχέσεις Πληροφορική Στατιστική Εκπαίδευση και Ειδική Εκπαίδευση Ψυχολογία και Επιστήμες της Συμπεριφοράς Νευροεπιστήμες Κοινωνιολογία Κοινωνική Ανθρωπολογία Γλώσσες και Γλωσσολογία Ιστορία Μουσική και Μουσικολογία

4 Πρόλογος του Πρύτανη Αγαπητοί συνάδελφοι, Η σύνταξη ενός καταλόγου εγκρίτων ακαδημαϊκών περιοδικών αποτελεί έργο από τη φύση του επίπονο, λεπτό και πολύπλοκο. Η τήρηση αυστηρά επιστημονικών κριτηρίων στην προσπάθεια αυτή είναι κανόνας απαράβατος και αναγκαίος για να περιοριστούν όσο το δυνατόν πιθανές παραλείψεις. Παράλληλα, είναι τόσο σημαντική η ύπαρξη αυτού του καταλόγου ως πλαισίου αναφοράς, ώστε η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ομόφωνα αποφάσισε τη σύνταξή του, με την πεποίθηση ότι θα συμβάλλει ουσιαστικά στην ερευνητική διαδικασία που χρόνο με το χρόνο ενισχύεται στο Ίδρυμά μας. Προσωπικά, θέλω να ευχαριστήσω και να συγχαρώ τον Αντιπρύτανη Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού Καθηγητή Στέλιο Κατρανίδη και όλους όσοι κοπίασαν για τη δημιουργία αυτού του καταλόγου. Είμαι βέβαιος ότι, παρά τις όποιες ενδεχόμενες αδυναμίες του, θα ενισχύσει την έρευνα στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και θα αποτελέσει μια πρώτη πυξίδα για όλους μας. Καθηγητής Ηλίας Κουσκουβέλης Πρύτανης Πανεπιστημίου Μακεδονίας

5 Πρόλογος του Αντιπρύτανη Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού Η σύνταξη καταλόγου εγκρίτων ακαδημαϊκών περιοδικών στα γνωστικά αντικείμενα που θεραπεύονται στα Τμήματα του Πανεπιστημίου Μακεδονίας αποτελεί μια πρώτη αλλά ταυτόχρονα και εμπεριστατωμένη προσπάθεια για τη βράβευση και γενικότερα την υποκίνηση παραγωγής υψηλής ερευνητικής ποιότητας επιστημονικού έργου. Με τον όρο έγκριτα ακαδημαϊκά περιοδικά εννοούνται ακαδημαϊκά περιοδικά με ευρεία διεθνή απήχηση. Το έργο της σύνταξης του καταλόγου ανέλαβαν, σύμφωνα με σχετική απόφαση της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας (Ιούλιος 2007), τα μέλη Δ.Ε.Π. που αποτελούν τη Μονάδα Διασφάλισης Ποιότητας (ΜΟ.ΔΙ.Π.) του Πανεπιστημίου, σε συνεργασία με τα μέλη των Ομάδων Εσωτερικής Αξιολόγησης (ΟΜ.Ε.Α.) των επιμέρους Τμημάτων. Στον κατάλογο επιδιώχθηκε να περιληφθούν τα σημαντικότερα για κάθε επιστημονικό κλάδο ακαδημαϊκά περιοδικά, όπως οι κλάδοι αυτοί ορίστηκαν στην ίδια απόφαση. Η οριστική μορφή του ανά χείρας καταλόγου εγκρίθηκε σε δύο συνεδριάσεις της Συγκλήτου Ειδικής Σύνθεσης τον Φεβρουάριο και συμπληρωματικά τον Ιούλιο του Βασικός στόχος για τη συγκρότηση του καταλόγου ήταν η παροχή κινήτρων για τη δημοσίευση του ερευνητικού έργου που διεξάγεται στο Πανεπιστήμιο σε περιοδικά με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διεθνή απήχηση και υψηλότερα ποιοτικά standards, αποβλέποντας στη βελτίωση της ποιότητας και της απήχησης του δημοσιευμένου ερευνητικού έργου. Κατά τη διάρκεια της σύνταξης του καταλόγου προέκυψαν δύο σημαντικά προβλήματα. Το πρώτο αφορούσε την κατάταξη των διαθεσίμων ανά επιστημονικό κλάδο επιστημονικών περιοδικών με βάση ορισμένα, κατά το δυνατόν, αντικειμενικά κριτήρια. Το δεύτερο συνίστατο στο μέγεθος του κάθε επιστημονικού κλάδου, με την έννοια του αριθμού των περιοδικών που για τον κλάδο έπρεπε να περιληφθούν στον εν λόγω κατάλογο. Το πρώτο πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με ένα συνδυασμό κριτηρίων, όπως ο συντελεστής απήχησης (impact factor), γνώμες ειδικών, άλλες ήδη υπάρχουσες κατατάξεις επιστημονικών περιοδικών ή και κατάλογοι περιοδικών άλλων οργανισμών. Για τη σύνταξη του καταλόγου καταβλήθηκε έντονη προσπάθεια να ληφθούν όσο το δυνατόν περισσότερες κατατάξεις

6 6 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ και μελέτες αξιολόγησης περιοδικών ήταν διαθέσιμες για κάθε γνωστικό πεδίο. Γι αυτό και σε κάθε γνωστικό πεδίο υπάρχει αναλυτική περιγραφή της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε όπως και η σχετική βιβλιογραφική τεκμηρίωση. Έτσι, για την κατάταξη των περιοδικών σε όλα ανεξαιρέτως τα γνωστικά πεδία λήφθηκαν υπόψη και άλλα κριτήρια πέραν του συντελεστή απήχησης (impact factor) που περιλαμβάνεται στη διεθνή βάση δεδομένων αναφορών Web of Science (Journal Citation Reports). Εξάλλου δεν θα υπήρχε κανένας λόγος σύνταξης του καταλόγου αν στηριζόταν αποκλειστικά στο συντελεστή απήχησης. Θα αρκούσε μια παραπομπή στη βάση Journal Citation Reports του Web of Science. Περισσότερες λεπτομέρειες για τα περιοδικά που επιλέχθηκαν δίνονται στο κείμενο που προηγείται της κατάταξης των περιοδικών κάθε επιμέρους επιστημονικού κλάδου. Όσον αφορά το δεύτερο πρόβλημα, ο αριθμός των περιοδικών κάθε κλάδου, αριθμός κάθε φορά ανάλογος του όγκου των επιστημονικών περιοδικών που αντιστοιχούν σε αυτόν, προσδιορίστηκε με μια μεθοδολογία (database internal approach) η οποία έχει αναπτυχθεί από τον Moed 1 και η οποία παρουσιάζεται στη συνέχεια. Σε ένα επόμενο βήμα, από το σύνολο των περιοδικών κάθε κλάδου διαμορφώθηκαν τέσσερις κατηγορίες περιοδικών. Η πρώτη αφορά την κατηγορία των πλέον εγκρίτων διεθνώς αναγνωρισμένων ακαδημαϊκών περιοδικών, η δημοσίευση στα οποία δικαιολογεί τη μέγιστη δυνατή βράβευση ως πράξη αναγνώρισης και επιβράβευσης ενός σημαντικού ακαδημαϊκούερευνητικού επιτεύγματος. Η δεύτερη κατηγορία αποτελείται από αμέσως επόμενης ακαδημαϊκής αξίας διεθνή επιστημονικά περιοδικά, όπου η δημοσίευση επιστημονικού άρθρου χαρακτηρίζει επίσης την ποιότητα ενός υψηλού επιπέδου ερευνητικού έργου. Η τρίτη κατηγορία περιλαμβάνει αξιοπρεπή, διεθνώς αναγνωρίσιμα και σε κάθε περίπτωση σε ένα ευρύτερο κοινό γνωστά ακαδημαϊκά περιοδικά, τα οποία πληρούν τις προϋποθέσεις για ενθάρρυνση της δημοσίευσης ερευνητικών εργασιών και σε αυτά τα περιοδικά. Το ίδιο, σε μικρότερο βαθμό, ισχύει και για όσα περιοδικά συγκροτούν την τέταρτη και τελευταία κατηγορία περιοδικών. Ο ανά χείρας κατάλογος δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα (δεν υποχρεώνει κανέναν να δημοσιεύσει σε κάποια περιοδικά και όχι σε κάποια άλλα), δεν έχει ιδεολογικές προκαταλήψεις (κίνδυνος που ελλοχεύει στις ποιοτικές αποτιμήσεις) και δεν είναι άκαμπτος, αφού προβλέπεται η τακτική ενημέρωση και αναθεώρησή του. Κανένας κατάλογος κατάταξης περιοδικών δεν είναι δυνατόν να αποσπάσει την ομοφωνία των ειδικών. Για το συγκεκριμένο κατάλογο όμως, εκείνο που δύσκολα μπορεί να αμφισβητηθεί είναι ότι συγκροτήθηκε με βάση μια σαφώς διατυπωμένη μεθοδολογία 1 Moed, H. F. 2005, Citation analysis in research evaluation. New York: Springer.

7 ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7 και με διαφανή και τεκμηριωμένα κριτήρια. Η διαμόρφωσή του αποτέλεσε ένα, κατά κοινή ομολογία, ιδιαίτερα δυσχερές εγχείρημα, κάτι το οποίο αποδεικνύεται τόσο από το πλήθος των ανθρώπων οι οποίοι εργάστηκαν για τη σύνταξή του, όσο και από το χρόνο ο οποίος απαιτήθηκε για να φτάσει ο κατάλογος στη σημερινή του μορφή. Στη σύνταξη του καταλόγου συμμετείχαν πολλοί συνάδελφοι από τις ΟΜ.Ε.Α. των Τμημάτων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, τους οποίους θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά. Θα ήταν όμως σφάλμα αν δεν ανέφερα από τη θέση αυτή και ονομαστικά, την ιδιαίτερη βοήθεια των συναδέλφων, μελών της ΜΟ.ΔΙ.Π. του Πανεπιστημίου, κ.κ. Δ. Μιχαήλ, Καθηγητή του Τμήματος Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων, Ν. Μαραντζίδη, Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών και Θ. Παλυβό, Καθηγητή του Τμήματος Οικονομικών Επιστημών, όπως επίσης και του Καθηγητή Κ. Μαργαρίτη από το Τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής, ο οποίος κάλυψε το κενό της ΜΟ.ΔΙ.Π. στα γνωστικά αντικείμενα που σχετίζονται με την επιστήμη της Πληροφορικής. Ιδιαίτερα όμως οφείλω να τονίσω τη σημαντικότατη συμβολή του κ. Κ. Ζωντανού, συνεργάτη της Βιβλιοθήκης του Πανεπιστημίου, ο οποίος διαθέτοντας ατέλειωτες ώρες δουλειάς, συνέβαλε καθοριστικά, τόσο στη διαμόρφωση της επιλεγείσας μεθοδολογίας, όσο και στην από βιβλιομετρική άποψη ορθή συμπλήρωση των καταρτισθέντων καταλόγων. Τέλος, ευχαριστίες για τη γραμματειακή υποστήριξη του έργου ανήκουν στις κυρίες Ν. Ξηρογιαννοπούλου, συνεργάτιδα της ΜΟ.ΔΙ.Π. και Λ. Μηνούδη, γραμματέα της Συγκλήτου. Με την ελπίδα ότι ο παρών κατάλογος θα αποτελέσει χρήσιμο βοήθημα στον ερευνητικό προσανατολισμό των μελών Δ.Ε.Π., Ε.Ε.ΔΙ.Π., υποψηφίων διδακτόρων και φοιτητών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και στην επιβράβευση της ερευνητικής τους προσπάθειας, αλλά και αναμένοντας ταυτόχρονα κάθε χρήσιμη άποψη για μια μελλοντική βελτίωσή του, εύχομαι κάθε επιτυχία στην ερευνητική δουλειά όλων. Καθηγητής Στέλιος Δ. Κατρανίδης Αντιπρύτανης Ακαδημαϊκών Υποθέσεων και Προσωπικού Πρόεδρος ΜΟ.ΔΙ.Π.

8 Ποιοτικές και ποσοτικές μέθοδοι για την αποτίμηση του ερευνητικού έργου Τα τελευταία χρόνια οι ποσοτικές, βιβλιομετρικές μέθοδοι για την αξιολόγηση του ερευνητικού έργου σε εθνική κλίμακα αλλά και σε ιδρυματική (ακαδημαϊκών μονάδων όπως πανεπιστήμια, τμήματα, τομείς, εργαστήρια) ή ακόμα και σε ατομική (για μεμονωμένους ερευνητές) έχουν όλο και μεγαλύτερη διάδοση. Από την άλλη πλευρά, οι ποιοτικές μέθοδοι για την αποτίμηση του ερευνητικού έργου, με βασικότερη την «αξιολόγηση από ομότιμους» (peer review) παρουσιάζουν κάμψη. Δεν είναι τυχαίο πως το 2008 η περίφημη RAE (Research Assessment Exercise), που διεξάγεται κάθε 3-5 χρόνια στο Ηνωμένο Βασίλειο, θα είναι η τελευταία φορά που θα στηριχτεί στη μέθοδο της «αξιολόγησης από ομότιμους» και θα στηρίζεται εφεξής κυρίως σε βιβλιομετρικές μετρήσεις (Norris & Oppenheim, 2007). Πάντως, τόσο η μέθοδος αξιολόγησης από ομότιμους, όσο και οι βιβλιομετρικές μέθοδοι (με σημαντικότερη την «ανάλυση αναφορών» citation analysis ) παρουσιάζουν πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα και αντίστοιχα έχουν τους υποστηρικτές αλλά και τους πολεμίους τους στην κοινότητα των ερευνητών.

9 ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ 9 Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της μεθόδου αξιολόγησης από ομότιμους Το βασικότερο πλεονέκτημα της μεθόδου της αξιολόγησης από ομότιμους είναι πως η αποτίμηση γίνεται από ειδικούς που έχουν γνώση και του επιστημονικού αντικειμένου αλλά και της ιδιαίτερης κατανομής των δημοσιεύσεων (publication pattern) σε κάθε επιστημονικό κλάδο. Ως μειονεκτήματα θεωρούνται: οι χρονοβόρες και με υψηλό κόστος διαδικασίες που απαιτούν (Holmes & Oppenheim, 2001), η αναπόφευκτη προκατάληψη και μεροληψία των κριτών που καθορίζεται από το συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο που εργάζονται, αλλά και η ατελής ενημέρωση για κάθε συγκεκριμένο υπό κρίση ερευνητικό έργο (Martin, 1996). Η μέθοδος της ανάλυσης αναφορών Ο βασικότερος κλάδος της βιβλιομετρίας, η ανάλυση αναφορών, χρησιμοποιεί τις αναφορές σε δημοσιευμένα επιστημονικά έργα από άλλα επιστημονικά έργα για να καθορίσει διασυνδέσεις μεταξύ επιστημόνων, επιστημονικών εργασιών, επιστημονικών κλάδων, επιστημονικών περιοδικών ή ακόμα και μεταξύ του παραγόμενου ερευνητικού έργου συγκεκριμένων χωρών. Η συνηθέστερη χρήση της ανάλυσης αναφορών είναι ο προσδιορισμός της απήχησης ενός συγκεκριμένου επιστήμονα σε ένα δεδομένο επιστημονικό πεδίο με τη μέτρηση του αριθμού των επαναλήψεων που ο συγκεκριμένος επιστήμονας έχει αναφερθεί από άλλους. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διαφοροποιήσουμε δύο βασικές έννοιες της ανάλυσης αναφορών: α) τις βιβλιογραφικές παραπομπές (references) και β) τις αναφορές (citations). Βιβλιογραφικές παραπομπές (references) μιας δημοσίευσης συνιστούν οι προγενέστερες δημοσιευμένες εργασίες που ο συγγραφέας της συγκεκριμένης δημοσίευσης χρησιμοποιεί προκειμένου να τεκμηριώσει τη συγκεκριμένη εργασία. Αναφορά (citation) μιας δημοσίευσης συνιστά η επίκλησή της από συγγραφέα μεταγενέστερης δημοσίευσης. Με βάση τους παραπάνω ορισμούς οι ίδιες οι βιβλιογραφικές παραπομπές μιας δημοσίευσης συνιστούν αναφορές για τις προγενέστερες δημοσιεύσεις στις οποίες αναφέρονται. Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της μεθόδου ανάλυσης αναφορών Για τις βιβλιομετρικές μεθόδους και ειδικότερα για την ανάλυση αναφορών ως πλεονεκτήματα θεωρούνται: η αντικειμενικότητα των μετρήσεων, η ευκολία και το χαμηλό κόστος της μεθόδου, η δυνατότητα μετρήσεων για έναν απεριόριστο αριθμό δημοσιεύσεων και η διαβαθμισιμότητα από το μικρο-επίπεδο (άτομα) στο μακρο-επίπεδο (παγκόσμιες μετρήσεις)

10 10 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ (Wallin, 2005). Οι υποστηρικτές των βιβλιομετρικών μεθόδων σε σχετικές έρευνες τάσσονται υπέρ της εγκυρότητας και της αξιοπιστίας της ανάλυσης αναφορών και ισχυρίζονται πως όπου υπάρχουν στοιχεία και για τις δύο μεθόδους, για το ίδιο corpus δημοσιεύσεων, διαπιστώνεται θετική συσχέτιση μεταξύ της αξιολόγησης από ομότιμους και των βιβλιομετρικών μετρήσεων (Holmes & Oppenheim, 2001; Martin, 1996). Ως μειονεκτήματα της μεθόδου ανάλυσης αναφορών θεωρούνται: η αδυναμία ποιοτικής διαφοροποίησης των αναφορών (αρνητικές και θεωρητικές αναφορές εξομοιώνονται, συνήθως συμπεριλαμβάνονται και αυτοαναφορές), η ανυπαρξία ενός συνεκτικού θεωρητικού υπόβαθρου για την ανάλυση αναφορών (MacRoberts & MacRoberts, 1996), η έλλειψη σταθερών και τυποποιημένων δεικτών (Wallin, 2005), η δυσκολία σύγκρισης μεταξύ διαφορετικών επιστημονικών πεδίων, δεδομένου ότι το κάθε επιστημονικό πεδίο έχει την ιδιαίτερή του δομή δημοσιεύσεων και αναφορών (publication and citation pattern) (Seglen, 1998). Για παράδειγμα, στις κοινωνικές και στις ανθρωπιστικές επιστήμες βιβλία και κεφάλαια βιβλίων αποτελούν μια σημαντική πρακτική δημοσίευσης ερευνητικών εργασιών. Διαφορετικά, μάλιστα, απ ό,τι συνήθως συμβαίνει στις περισσότερο «σκληρές» επιστήμες, οι κοινωνικές επιστήμες είναι συγκριτικά περισσότερο ενταγμένες στο ιδιαίτερο, εθνικό πλαίσιο μιας συγκεκριμένης κοινωνίας. Η ερευνητική ατζέντα μιας κοινωνικής επιστήμης ακολουθεί συγκριτικά περισσότερο τις εθνικές τάσεις και επηρεάζεται περισσότερο από τα τεκταινόμενα στο εθνικό παρά στο υπερεθνικό πλαίσιο. Επιπρόσθετα, τα απορρέοντα ερευνητικά αποτελέσματα ενδιαφέρουν περισσότερο ένα εθνικό παρά ένα υπερεθνικό κοινό. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η συγγραφή στην εθνική γλώσσα και η δημοσίευση των αποτελεσμάτων σε εθνικά περιοδικά να εμφανίζονται στην περίπτωση αυτή συχνότερα απ ό,τι σε άλλες επιστήμες (Hicks, 2004). Δυστυχώς, όμως, για την εν λόγω περίπτωση οι βάσεις δεδομένων αναφορών περιλαμβάνουν συνήθως ελάχιστα μη αγγλόφωνα περιοδικά. Το πρόβλημα επιτείνεται στις ανθρωπιστικές επιστήμες για τις οποίες: α) η βιβλιογραφία των περιοδικών δεν παίζει τον ίδιο πρωτεύοντα ρόλο στο ερευνητικό έργο σε σχέση τουλάχιστον με τη βιβλιογραφία των μονογραφιών και β) λόγω του ερευνητικού αντικειμένου των συγκεκριμένων επιστημών δεν έχει επικρατήσει η αγγλική ως η κυρίαρχη γλώσσα διεθνούς επιστημονικής επικοινωνίας. Σχετικά με την ανάλυση αναφορών οι MacRoberts & MacRoberts (1996) φθάνουν στο σημείο να ισχυριστούν πως οι θεμελιώδεις προϋποθέσεις της ανάλυσης αναφορών έχουν αποδειχθεί ψευδείς επειδή οι παραπομπές (references) στις περισσότερες δημοσιεύσεις είναι ασυνεπείς και μερολη-

11 ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ 11 πτικές. Τα περισσότερα όμως και μεγαλύτερα προβλήματα της ανάλυσης αναφορών σχετίζονται με τις πηγές άντλησης δεδομένων (ISI Web of Science, Scopus, Google Scholar) και αφορούν περιορισμούς: στην κάλυψη των βάσεων δεδομένων (ευρετηριάζεται ένας μικρός αριθμός του συνόλου των επιστημονικών περιοδικών, με χρονολογικά κενά) στην ομοιογένεια κάλυψης (διαφορετική κάλυψη μεταξύ των επιστημονικών πεδίων, μεταξύ των γλωσσών και του τύπου των δημοσιεύσεων καθώς και των χωρών προέλευσης των συγγραφέων) σε λάθη που οφείλονται στην ανυπαρξία καθιερωμένων τύπων για τα ονόματα συγγραφέων και συλλογικών οργάνων (Hicks, 2004; Meho & Yang, 2007; Moed, 2005; Seglen, 1998; Wallin, 2005). Για όλους τους παραπάνω λόγους οι περισσότεροι ερευνητές τονίζουν πως οι βιβλιομετρικοί δείκτες είναι ενδεικτικοί της απήχησης (impact) και της προβολής (visibility) των δημοσιεύσεων και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αποτιμήσουν την ερευνητική ποιότητα ενώ, ταυτόχρονα, τάσσονται υπέρ του συνδυασμού της μεθόδου αξιολόγησης από ομότιμους με τη μέθοδο ανάλυσης παραθέσεων (Aksnes & Taxt, 2004; Butler, 2007; Martin, 1996; van Raan, 1996; Wallin, 2005; Warner; 2000). Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να χρησιμοποιείται συνδυαστικά ένα πλήθος βιβλιομετρικών δεικτών με σκοπό τη σύγκλισή τους (Martin, 1996), οι δείκτες ανάλυσης αναφορών θα πρέπει να υφίστανται ομαλοποίηση (normalization) ως προς τον αριθμό των συγγραφέων και ως προς τον επιστημονικό κλάδο της κάθε δημοσίευσης (Wallin, 2005) και, τέλος, «ασχέτως από οποιαδήποτε βάση δεδομένων παραθέσεων ή πηγή άντλησης δεδομένων χρησιμοποιηθεί, οι μετρήσεις θα πρέπει να πραγματοποιούνται από επαγγελματίες με θεωρητική κατανόηση και ολοκληρωμένη τεχνική κατάρτιση για τις βάσεις δεδομένων, τις τεχνικές ανάκτησης πληροφοριών, τις συντομογραφίες, τις έννοιες και την ορολογία των επιστημών που μελετούνται και σύμφωνα με τις αρχές βέλτιστης πρακτικής της βιβλιομετρικής» (Meho & Rogers, 2008). Βιβλιομετρικοί δείκτες στο πλαίσιο της ανάλυσης αναφορών Στο πλαίσιο της ανάλυσης αναφορών εκτός από τον κλασικό δείκτη της απήχησης σε αναφορές (citation impact), του αριθμού δηλαδή των αναφορών ανά δημοσίευση, τα τελευταία χρόνια ένα πλήθος άλλων βιβλιομετρικών δεικτών (h-index, g-index, m-index κ.ά.) έχουν επινοηθεί με σκοπό την αξιολόγηση του ερευνητικού έργου μεμονωμένων επιστημόνων και τη σύγκριση επιστημόνων του ίδιου επιστημονικού πεδίου. Η σύγκριση όμως επιστημόνων διαφορετικών επιστημονικών πεδίων ή ακόμα και διαφορετικών κλάδων στον ίδιο επιστημονικό τομέα εξακολουθεί να είναι πολύ

12 12 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ δύσκολη εξαιτίας των πολύ διαφορετικών πρακτικών που ακολουθούνται στις δημοσιεύσεις και αναφορές (publication and citation patterns) σε κάθε επιστημονικό κλάδο. Μέθοδοι για την εξομάλυνση των βιβλιομετρικών δεικτών ανά επιστημονικό πεδίο έχουν προταθεί πρόσφατα (Batista et al ; Wallin, 2005) χωρίς όμως να αντιμετωπίζουν το πρόβλημα συνολικά και να έχουν επικρατήσει διεθνώς. Κατάλογοι κατάταξης των περιοδικών (Journal rankings) Μια άλλη διαδεδομένη προσέγγιση είναι η αξιολόγηση του ερευνητικού έργου να γίνεται με βάση την ποιότητα και την ακτινοβολία των επιστημονικών περιοδικών στα οποία το έργο αυτό έχει δημοσιευθεί. Για την αξιολόγηση και κατάταξη των περιοδικών χρησιμοποιούνται εναλλακτικά ποιοτικές και ποσοτικές μέθοδοι. Αξιολόγηση από ομότιμους για την κατάταξη των περιοδικών Η βασικότερη ποιοτική μέθοδος είναι αυτή της αξιολόγησης περιοδικών από ομότιμους (peer review), σύμφωνα με την οποία ένας αριθμός από ειδικούς επιστήμονες βαθμολογεί, ανάλογα με την υποκειμενική του αντίληψη (perceptual studies), την ποιότητα των περιοδικών του επιστημονικού κλάδου και, κατόπιν, με βάση το μέσο όρο της βαθμολογίας που έλαβε κάθε περιοδικό δημιουργείται ένας κατάλογος κατάταξης. Η μέθοδος αξιολόγησης από ομότιμους για τη δημιουργία καταλόγων κατάταξης περιοδικών έχει δεχθεί πολλές αρνητικές κριτικές. Αμφισβητείται έντονα η δυνατότητα εξαγωγής συμπερασμάτων από τη διαπροσωπική αξιολόγηση της ποιότητας ή της χρησιμότητας των περιοδικών, επειδή κάθε αξιολογητής χρησιμοποιεί διαφορετικά κριτήρια αξιολόγησης που μπορεί να στηρίζονται σε φημολογία, κοινωνικές αντιλήψεις ή προκαταλήψεις, ή ακόμα και στη συμμετοχή του στην επιτροπή επιμέλειας κάποιου περιοδικού (Milne, 2000 και Gray, Guthrie & Parker, 2001 όπ. αν. στο Ballas & Theoharakis, 2003). Κατάταξη των περιοδικών με βάση το συντελεστή απήχησης Πέραν των ανωτέρω, η κατάταξη των περιοδικών γίνεται κατά κανόνα με τη μέθοδο της ανάλυσης αναφορών. Βασικό μειονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι στατιστικά η συσχέτιση της «ποιότητας» ενός επιστημονικού περιοδικού (το σύνολο των αναφορών που το περιοδικό λαμβάνει) με την «ποιότητα» μεμονωμένων άρθρων που έχουν δημοσιευθεί σε αυτό το περιοδικό (αν θεωρήσουμε ότι οι αναφορές που δέχεται ένα άρθρο είναι

13 ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ 13 δείκτης ποιότητας) είναι συχνά αρκετά χαλαρή. Έχει εκτιμηθεί εμπειρικά πως μόλις το 15% του συνόλου των άρθρων ενός περιοδικού δέχεται το 50% του συνόλου των αναφορών που το περιοδικό λαμβάνει και πως το 90% των αναφορών που ένα περιοδικό λαμβάνει αφορά μόλις το 50% των δημοσιευμένων σε αυτό άρθρων (Seglen, 1997). Για την αποτίμηση της «ποιότητας» των περιοδικών εκδόσεων και τη δημιουργία ενός καταλόγου περιοδικών, με σειρά σπουδαιότητας σε ένα γνωστικό αντικείμενο, η πιο διαδεδομένη και γνωστή μέθοδος στο πλαίσιο της ανάλυσης αναφορών στηρίζεται στο συντελεστή απήχησης (impact factor). Μοναδική πηγή άντλησης δεδομένων για το συντελεστή απήχησης κάθε περιοδικού είναι η βάση δεδομένων Web of Science (WoS) του Thomson (πρώην ISI) και πιο συγκεκριμένα το αναλυτικό εργαλείο της βάσης Journal Citation Reports (JCR). Ως συντελεστής απήχησης ενός περιοδικού ορίζεται ο μέσος όρος των αναφορών που έχουν τύχει τα άρθρα που περιλαμβάνονται στο εν λόγω περιοδικό, στα δύο τελευταία χρόνια, από άρθρα που έχουν δημοσιευτεί σε όλα τα περιοδικά που περιλαμβάνονται στη WoS τον τρέχοντα χρόνο. Κι αυτό επειδή σε σχέση με τον απόλυτο αριθμό αναφορών που λαμβάνει ένα περιοδικό διορθώνει το πλεονέκτημα παλαιότερων περιοδικών ή περιοδικών με πολυσέλιδα τεύχη, όπως και περιοδικών με μεγάλη συχνότητα έκδοσης. Παράδειγμα: αν ένα περιοδικό έχει συντελεστή απήχησης 1,5 για την έκδοση του 2007, αυτό σημαίνει ότι κατά μέσο όρο τα άρθρα που έχουν δημοσιευθεί στο περιοδικό αυτό τις χρονιές 2005 και 2006 έχουν αναφερθεί κατά μέσο όρο 1,5 φορές το κάθε ένα από όλα τα καταγεγραμμένα στη βάση WoS περιοδικά κατά το Όμως, πέρα από το γεγονός πως ο τρόπος υπολογισμού του συντελεστή απήχησης ευνοεί επιστημονικά πεδία (όπως π.χ. η μοριακή βιολογία ή η ιατρική), όπου οι δημοσιεύσεις σε σύντομο χρονικό διάστημα απαξιώνονται και οι αναφορές σε ένα άρθρο κορυφώνονται μέσα στην πρώτη διετία από τη δημοσίευσή του, το βασικότερο πρόβλημα αφορά στη διαφορετική ανά κλάδο κάλυψη της WoS. Για τη σύνταξη του παρόντος καταλόγου καταβλήθηκε έντονη προσπάθεια να ληφθούν υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερες κατατάξεις και μελέτες αξιολόγησης επιστημονικών περιοδικών ήταν διαθέσιμες για κάθε γνωστικό πεδίο. Γι αυτό και σε κάθε γνωστικό πεδίο υπάρχει αναλυτική περιγραφή της μεθοδολογίας που ακολουθήθηκε, όπως και επαρκής βιβλιογραφική τεκμηρίωση. Έτσι, για την κατάταξη των περιοδικών λήφθηκαν υπόψη σε όλα ανεξαιρέτως τα γνωστικά πεδία και άλλα κριτήρια πέραν του συντελεστή απήχησης (impact factor) ο οποίος περιλαμβάνεται στη διεθνή βάση δεδομένων αναφορών Web of Science (Journal Citation Reports). Εξάλλου, δεν θα υπήρχε κανένας λόγος σύνταξης του ανά χείρας καταλόγου αν στηριζόταν αποκλειστικά στο συντελεστή απήχησης. Θα αρκούσε μια παραπομπή στη βάση Journal Citation Reports της WoS. Ειδικά για την κατάταξη των περιοδικών στις ανθρωπιστικές επιστήμες, για τις οποίες δεν υπάρχει διαθέσιμος ο συντελεστής απήχησης, αφού δεν

14 14 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ περιλαμβάνονται στη βάση Journal Citation Reports, λήφθηκαν υπόψη οι μοναδικές λίστες κατάταξης περιοδικών ανθρωπιστικών επιστημών που υπάρχουν. Αυτές είναι: α) η European Reference Index for the Humanities ή ERIH του European Research Foundation και β) η Excellence in Research for Australia Journal List ή ERA του Australian Research Council. Η κατάταξη των περιοδικών των ανθρωπιστικών επιστημών που περιλαμβάνεται στον παρόντα κατάλογο στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στις δύο προαναφερθείσες λίστες. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιήθηκαν και ορισμένα επιπλέον κριτήρια που περιγράφονται αναλυτικά στο εισαγωγικό σημείωμα των αντίστοιχων επιστημονικών κλάδων. Θεματική κάλυψη της Web of Science (WoS) Το βασικό ερώτημα αναφορικά με τη θεματική κάλυψη της WoS συνίσταται στο αν τελικά περιλαμβάνεται στη συγκεκριμένη βάση δεδομένων, αναλογικά, ο ίδιος αριθμός περιοδικών για κάθε επιστημονικό κλάδο. Με άλλα λόγια, τι ποσοστό του συνόλου της δημοσιευμένης σε περιοδικά βιβλιογραφίας σε ένα γνωστικό αντικείμενο περιλαμβάνεται στη WoS. Η βάση δεδομένων Ulrich s Periodicals Directory αποτελεί διεθνώς σημείο αναφοράς, καθώς παρέχει την πιο περιεκτική πληροφόρηση για τα περιοδικά που εκδίδονται σε όλο τον κόσμο. Η αντιπαραβολή όμως της WoS με την Ulrich s Periodicals Directory καθίσταται εξαιρετικά δυσχερής εξαιτίας του γεγονότος ότι η κάθε μια βάση έχει διαφορετικό σχήμα θεματικής κατάταξης των περιοδικών. Για παράδειγμα, εκεί που η WoS έχει πέντε θεματικές κατηγορίες (Business, Business-Finance, Management, Operations Research and Management Science, Economics) η Ulrich s Periodicals Directory έχει μόνο μία (Business and Economics). O H.F. Moed (2005) ακολούθησε μια άλλη προσέγγιση (database internal approach) για να υπολογίσει το βαθμό κάλυψης της WoS ανά επιστημονικό πεδίο. Επειδή οι παραπομπές (references) των δημοσιεύσεων που περιλαμβάνονται στη WoS αφορούν και δημοσιεύσεις που δεν περιλαμβάνονται σ αυτή τη βάση, θεώρησε ως σύνολο της δημοσιευμένης βιβλιογραφίας όλα τα έργα στα οποία παραπέμπουν όλες οι δημοσιεύσεις που περιλαμβάνονται στη WoS. Στη συνέχεια υπολόγισε το ποσοστό των παραπομπών αυτών που αφορούν δημοσιεύσεις που περιλαμβάνονται στη WoS στο σύνολο των παραπομπών των εργασιών αυτών. Έτσι, για παράδειγμα, αν μια δημοσίευση από περιοδικό που περιλαμβάνεται στη WoS έχει δέκα (10) βιβλιογραφικές παραπομπές σε άρθρα περιοδικών και από αυτές οι επτά (7) παραπομπές αφορούν περιοδικά που περιλαμβάνονται στη WoS ενώ οι τρεις (3) παραπομπές αφορούν περιοδικά που καλύπτει η WoS, τότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η βιβλιογραφία της συγκεκριμένης δημοσίευσης καλύπτεται από τη WoS κατά 70%. Αν, αντί για τις βιβλιογραφικές παραπομπές μιας δημοσίευσης, στηριχθούμε στις βιβλιογραφικές παραπομπές του συνόλου των δημοσιεύσεων ενός επιστημονικού κλάδου

15 ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ 15 που περιλαμβάνονται στη WoS, μπορούμε να υπολογίσουμε το ποσοστό κάλυψης του συγκεκριμένου επιστημονικού κλάδου από τη WoS. Για τους επιστημονικούς κλάδους για τους οποίους υπάρχουν δημοσιεύσεις μελών ΔΕΠ του Πανεπιστημίου Μακεδονίας τα αποτελέσματα της έρευνας του Moed (2005) έχουν ως εξής: Επιστημονικός κλάδος Σημασία περιοδικών* Κάλυψη περιοδικών** Συνολική κάλυψη*** Business 64% 78% 50% Business, Finance 66% 83% 55% Economics 56% 83% 47% Management 59% 76% 45% Computer Sci. Artif. Int. 53% 77% 41% Computer Sci. Theory 45% 70% 31% Statistics & Probability 69% 79% 55% Educational Sciences 42% 65% 27% Political Sciences 32% 74% 24% International Relations 33% 67% 22% Social Anthropology 42% 71% 30% Sociology 37% 74% 27% Behavioral Sciences 87% 93% 81% Psychol. Biological 86% 93% 81% Psychol. Clinical 74% 87% 64% Psychol. Developmental 71% 86% 61% Psychol. Experimental 78% 91% 71% Psychol. General 81% 91% 73% Psychol. Social 69% 86% 60% Neurosciences 95% 96% 91% History 19% 48% 9% Language and Linguistics 30% 53% 16% Humanities, Multidisc. 20% 55% 11% * Η σημασία των περιοδικών έχει υπολογιστεί ως το ποσοστό των παραπομπών σε εργασίες δημοσιευμένες σε περιοδικά, σε σχέση με το σύνολο των παραπομπών. ** Η κάλυψη των περιοδικών ορίζεται ως το ποσοστό των παραπομπών σε εργασίες δημοσιευμένες σε περιοδικά που περιλαμβάνονται στη WoS, σε σχέση με το σύνολο των παραπομπών σε περιοδικά. *** Η συνολική κάλυψη προκύπτει ως ποσοστό των παραπομπών σε εργασίες δημοσιευμένες σε περιοδικά που περιλαμβάνονται στη WoS, σε σχέση με το σύνολο των παραπομπών (περιοδικά, βιβλία, τεχνικές αναφορές, πρακτικά συνεδρίων κλπ.).

16 16 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Ο παραπάνω πίνακας αποτυπώνει με τον πλέον ανάγλυφο τρόπο τη διαφορετική διάρθρωση των επιστημονικών δημοσιεύσεων ανά επιστημονικό κλάδο, που με τη σειρά της επηρεάζει το συνολικό ποσοστό κάλυψης από τη WoS. Στο γνωστικό αντικείμενο της ιστορίας μόλις το 19% του συνολικού ερευνητικού έργου δημοσιεύεται σε επιστημονικά περιοδικά ενώ στις νευροεπιστήμες το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 95%. Από τις ανθρωπιστικές επιστήμες μόνο στη γλωσσολογία το 30% του παραγόμενου ερευνητικού έργου δημοσιεύεται σε επιστημονικά περιοδικά. Στις οικονομικές επιστήμες (οικονομικά, χρηματοοικονομικά, διοίκηση επιχειρήσεων) το ποσοστό σημασίας των περιοδικών στη σχετική επιστημονική βιβλιογραφία κυμαίνεται από 56% έως 66%, ενώ στις υπόλοιπες κοινωνικές επιστήμες ιδιαίτερα χαμηλό ποσοστό εμφανίζουν οι πολιτικές επιστήμες (32%) και οι διεθνείς σχέσεις (33%). Παρόλο που το ποσοστό σημασίας των περιοδικών στις πολιτικές επιστήμες πλησιάζει το αντίστοιχο ποσοστό της γλωσσολογίας, η συνολική κάλυψη των πολιτικών επιστημών από τη WoS είναι αρκετά καλύτερη (24%) σε σχέση με τη γλωσσολογία (16%). Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η WoS έχει πολύ καλύτερη κάλυψη σε περιοδικά κοινωνικών επιστημών απ ό,τι σε περιοδικά ανθρωπιστικών επιστημών (π.χ. πολιτικές επιστήμες: 74% έναντι γλωσσολογίας: 53%). Υπολογισμός του αριθμού των περιοδικών ανά γνωστικό αντικείμενο Με βάση τα παραπάνω ποσοστά (p) και τον αριθμό των περιοδικών που περιλαμβάνονται στη WoS ανά γνωστικό αντικείμενο (n), μπορούμε να υπολογίσουμε το συνολικό αριθμό των περιοδικών ανά γνωστικό αντικείμενο (N) (στα οποία παραπέμπουν τα περιοδικά της WoS χωρίς αυτά να περιλαμβάνονται στο σύνολό τους στην εν λόγω βάση δεδομένων), σύμφωνα με τον τύπο: Ν=n*100/p. Ο αριθμός αυτός (Ν) δεν είναι ο πραγματικός συνολικός αριθμός των επιστημονικών περιοδικών ανά γνωστικό αντικείμενο, αλλά μπορούμε να θεωρήσουμε ότι πλησιάζει τον πραγματικό αριθμό των περιοδικών με διεθνή απήχηση. Ο υπολογισμός του αριθμού (n) των περιοδικών που περιλαμβάνονται στη WoS ανά γνωστικό αντικείμενο καθίσταται όμως εξαιρετικά δυσχερής για τις ανθρωπιστικές επιστήμες επειδή στη βάση Journal Citation Reports, στην οποία κατατάσσονται ανά θεματική κατηγορία τα περιοδικά της WoS, περιλαμβάνονται περιοδικά μόνο θετικών και κοινωνικών επιστημών. Για τον παραπάνω λόγο ο αριθμός (n) των περιοδικών που περιλαμβάνονται στη WoS για τα γνωστικά αντικείμενα των ανθρωπιστικών επιστημών (Ιστορία, Γλωσσολογία και Μουσική) υπολογίσθηκε με την αντιπαραβολή ενός προς ένα των περιοδικών που περιλαμβάνονται στους μοναδικούς καταλόγους κατάταξης περιοδικών ανθρωπιστικών επιστημών (European Reference Index for the Humanities ή ERIH και Excellence in Research for Australia Journal List

17 ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ 17 ή ERA) προς τα περιοδικά που περιλαμβάνονται στη βάση Arts & Humanities Citation Index της WoS. Ορισμός του αριθμού των σημαντικότερων περιοδικών ανά γνωστικό αντικείμενο Αφού έχουμε, με κάποια μεθοδολογία, κατατάξει σε φθίνουσα σειρά σπουδαιότητας όλα τα περιοδικά ενός γνωστικού αντικειμένου, εάν θέλαμε κατόπιν να περιορίσουμε τον αριθμό των περιοδικών ανά γνωστικό αντικείμενο, επιλέγοντας τα «σημαντικότερα», θα μπορούσαμε είτε να θέσουμε ένα αυθαίρετο ποσοστό (π.χ. 25%) είτε να υπολογίσουμε το ποσοστό των περιοδικών ανά γνωστικό αντικείμενο που έχουν μεγαλύτερο ή ίσο συντελεστή απήχησης από τον αθροιστικό συντελεστή απήχησης (aggregate impact factor) του γνωστικού αντικειμένου. Ο αθροιστικός συντελεστής απήχησης για ένα γνωστικό αντικείμενο υπολογίζεται όπως ακριβώς και ο συντελεστής απήχησης ενός περιοδικού, με τη διαφορά ότι λαμβάνει υπόψη τον αριθμό αναφορών σε όλα τα περιοδικά του γνωστικού αντικειμένου και τον αριθμό των άρθρων από όλα τα περιοδικά του γνωστικού αντικειμένου. Σύμφωνα με μια πρόχειρη εκτίμηση, το ελάχιστο ποσοστό περιοδικών με μεγαλύτερο ή ίσο συντελεστή απήχησης από τον αθροιστικό συντελεστή απήχησης του γνωστικού αντικειμένου είναι περίπου 30% για τα γνωστικά αντικείμενα που μας ενδιαφέρουν. Άρα, θα μπορούσαμε να θέσουμε ένα γενικό, πολύ αυστηρό, όριο της τάξης του 15%. Δηλαδή, τα πρώτα 15% του συνόλου των περιοδικών με διεθνή απήχηση να αποτελέσουν μια ομάδα με τα «καλύτερα» περιοδικά ανά γνωστικό αντικείμενο. Κάνοντας τους παραπάνω υπολογισμούς, έχουμε τα αποτελέσματα του διπλανού πίνακα.

18 18 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Επιστημονικός Κλάδος # Περιοδικών WoS (n) Ποσοστό Κάλυψης (p) Σύνολο Περιοδικών (N) 15% του Συνόλου Οικονομική Επιστήμη % ΟΔΕ % Χρηματοοικονομική 45 83% 54 8 Λογιστική* 40 6 Πολιτικές Επιστήμες Διεθνείς Σχέσεις % Πληροφορική % Στατιστική 91 79% Εκπαίδευση % Ψυχολογία % Νευροεπιστήμες % Κοινωνική Ανθρωπολογία 45 71% 63 9 Κοινωνιολογία 96 75% Ιστορία % Γλώσσες & Γλωσσολογία % Μουσική & Μουσικολογία 67 55% *H Λογιστική δεν περιλαμβάνεται ως θεματική κατηγορία στη WoS. Ελάχιστα συγκεκριμένα επτά (7) περιοδικά Λογιστικής, που καλύπτουν και θέματα Χρηματοοικονομικής, περιλαμβάνονται στη θεματική κατηγορία Business, Finance της WoS. Για το λόγο αυτό, για τον προσδιορισμό του συνολικού αριθμού περιοδικών (Ν) στη Λογιστική λήφθηκαν υπόψη οι διάφορες κατατάξεις περιοδικών με τη μέθοδο της αξιολόγησης από ομότιμους που έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά Λογιστικής την τρέχουσα δεκαετία (Ballas & Theoharakis, 2003; Bonner et al., 2006; Johnson, Reckers & Solomon, 2002). Από τις παραπάνω εργασίες, η μεγαλύτερη σε αριθμό και περιεκτικότερη (επειδή περιλαμβάνει και ευρωπαϊκά περιοδικά) λίστα περιοδικών περιλαμβάνει 40 περιοδικά λογιστικής (Ballas & Theoharakis, 2003).

19 ΠΟΙΟΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ 19 Βιβλιογραφικές Παραπομπές Aksnes, DW & Taxt, RE 2004, Peer reviews and bibliometric indicators: A comparative study at a Norwegian university, Research Evaluation, vol. 13, no. 1, pp Ballas, A & Theoharakis, V 2003, Exploring diversity in accounting through faculty journal perceptions, Contemporary Accounting Research, vol. 20, no. 4, pp Batista, PD 2006, Is it possible to compare researchers with different scientific interests?, Scientometrics, vol. 68, no. 1, pp Bonner, SE et al. 2006, The most influencial journals in academic accounting, Accounting, Organizations and Society, vol. 31, pp Butler, L 2007, Assessing university research: A plea for a balanced approach, Science and Public Policy, vol. 34, no. 8, pp Hicks,. 2004, The four literatures of social science, in Moed, HF, Glänzel, W & Schmoch, U (Eds.), Handbook of quantitative social science and technology research. Dordrecht, The Netherlands: Kluwer. pp Holmes, A & Oppenheim, C 2001, Use of citation analysis to predict the outcome of the 2001 Research Assessment Exercise for Unit of Assessment (UoA) 61: Library and information management, Information Research, vol. 6, no. 2. Johnson, PM, Reckers, PMJ & Solomon, L 2002, Evolving research benchmarks, Advances in Accounting, vol. 19, pp MacRoberts, MH & MacRoberts, BR 1996, Problems of citation analysis, Scientometrics, vol. 36, no. 3, pp Martin, BR 1996, The use of multiple indicators in the assessment of basic research, Scientometrics, vol. 36, no. 3, pp Meho, LI & Yang, K 2007, Impact of data sources on citation counts and rankings of LIS faculty: Web of science versus Scopus and Google Scholar, Journal of the American Society for Information Science and Technology, vol. 58, no. 13, pp Moed, H F 2005, Citation analysis in research evaluation. New York: Springer. Norris, M & Oppenheim, C 2007, Comparing alternatives to the Web of Science for coverage of the social sciences literature, Journal of Informetrics, vol. 1, no. 2, pp Seglen, PO 1997, Why the impact factors of journals should not be used for evaluating research, British Medical Journal, vol. 314, pp Seglen, PO 1998, Citation rates and journal impact factors are not suitable for evaluation of research, Acta Orthopaedica Scandinavica, vol. 69, no. 3, pp

20 20 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Van Raan, AFJ 1996, Advanced bibliometric methods as quantitative core of peer review based evaluation and foresight exercises, Scientometrics, vol. 36, no. 3, pp Wallin, JA 2005, Bibliometric methods: Pitfalls and possibilities, Basic and Clinical Pharmacology and Toxicology, vol. 97, no. 5, pp Warner, J 2000, Critical review of the application of citation studies to the Research Assessment Exercises, Journal of Information Science, vol. 26, no. 6, pp

21 ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ ανά Επιστημονικό Κλάδο

22 1. Οικονομική Επιστήμη Τα κριτήρια κατάταξης του καταλόγου των περιοδικών που ακολουθούν είναι ο impact factor των περιοδικών (σύμφωνα με τη WoS), καθώς και άλλα κριτήρια κατάταξης των περιοδικών, όπου αυτά υφίστανται, όπως η γνώμη των ειδικών και το ποσοστό απόρριψης των προς δημοσίευση άρθρων κ.ά. Οι παρακάτω τρεις πηγές αποτέλεσαν το βασικό κορμό της κατάταξης. Η εργασία των Kodrycki, Y. and P. Yu (2006) βοήθησε ως το πρώτο βήμα στη δημιουργία της κατάταξης, εφόσον αυτή αποτελεί και την πιο σύγχρονη επιστημονική προσέγγιση στο θέμα. Η λίστα του Keele βοήθησε για την κατάταξη εκείνων των περιοδικών πού είτε είναι καινούρια αλλά πολύ σημαντικά (π.χ. Journal of the European Economic Association) είτε για άλλα που δεν υπάρχουν συγκρίσιμα ποσοτικά στοιχεία. Είναι αυτονόητο ότι η προτεινόμενη κατάταξη των περιοδικών της Οικονομικής Επιστήμης, εμπεριέχει όλους τους κινδύνους που ενέχουν τέτοιου είδους κατατάξεις στις κοινωνικές επιστήμες, όμως αποτελεί μια αξιόπιστη βάση εκκίνησης προκειμένου να αποτιμηθεί η ποιότητα των δημοσιευμένων εργασιών. Για τα περιοδικά που ευρετηριάζονται μόνο στη Scopus, μόνο στη WoS ή δεν ευρετηριάζονται σε καμία βάση δεδομένων αναφορών υπάρχει σχετική σημείωση δίπλα από τον τίτλο. Για τα περιοδικά που ευρετηριάζονται και στη WoS και στη Scopus δεν υπάρχει σημείωση. Βιβλιογραφία Kalaitzidakis, P., Mamuneas, T.P. and Stengos, T. (2003), Ranking s of Academic Journals and Institutions in Economics, Journal of the European Economic Association, 1 (6), Kodrycki, Y. and P. Yu (2006), New Approaches to Ranking Economic Journals, Contributions to Economic Analysis and Policy, 5 (1), Article 24. Keele Rankings of Academic Journals.

23 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ 23 Ομάδα Α 1. American Economic Review 2. Brookings Papers on Economic Activity 3. Canadian Journal of Economics 4. Econometric Theory 5. Econometrica 6. Economic Journal 7. Economic Theory 8. Economics Letters 9. European Economic Review 10. Games and Economic Behavior 11. International Economic Review 12. Journal of Applied Econometrics 13. Journal of Business and Economic Statistics 14. Journal of Development Economics 15. Journal of Econometrics 16. Journal of Economic Behavior & Organization 17. Journal of Economic Dynamics & Control 18. Journal of Economic Growth 19. Journal of Economic Literature 20. Journal of Economic Perspectives 21. Journal of Economic Theory 22. Journal of Human Resources 23. Journal of Industrial Economics 24. Journal of International Economics 25. Journal of Labor Economics 26. Journal of Monetary Economics 27. Journal of Political Economy 28. Journal of Public Economics 29. Journal of the European Economic Association 30. Macroeconomic Dynamics 31. Quarterly Journal of Economics 32. Rand Journal of Economics 33. Review of Economic Dynamics 34. Review of Economic Studies 35. Review of Economics and Statistics Ομάδα Β 36. Agricultural Economics 37. American Journal of Agricultural Economics 38. Bulletin of Economic Research 39. Cambridge Journal of Economics

24 24 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ 40. Economic Development and Cultural Change 41. Economic Inquiry 42. Economic Modelling 43. Economic Policy 44. Economic Record 45. Economica 46. Empirical Economics 47. Energy Journal 48. Environmental & Resource Economics 49. European Journal of Political Economy 50. European Review of Agricultural Economics 51. Experimental Economics 52. Explorations in Economic History 53. Fiscal Studies 54. IMF Staff Papers 55. International Journal of Industrial Organization 56. International Review of Law and Economics 57. International Tax and Public Finance 58. Journal of Agricultural and Resource Economics 59. Journal of Agricultural Economics 60. Journal of Comparative Economics 61. Journal of Economic History 62. Journal of Economic Psychology 63. Journal of Economic Surveys 64. Journal of Economics 65. Journal of Economics and Management Strategy 66. Journal of Environmental Economics and Management 67. Journal of Health Economics 68. Journal of Law and Economics 69. Journal of Macroeconomics 70. Journal of Mathematical Economics 71. Journal of Population Economics 72. Journal of Post Keynesian Economics 73. Journal of Productivity Analysis 74. Journal of Regional Science 75. Journal of the Japanese and International Economies 76. Journal of Urban Economics 77. Kyklos 78. Labour Economics 79. Land Economics 80. Manchester School 81. Mathematical Social Sciences 82. Open Economies Review 83. Oxford Bulletin of Economics and Statistics

25 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Oxford Economic Papers 85. Oxford Review of Economic Policy 86. Public Choice 87. Regional Science & Urban Economics 88. Review of Development Economics 89. Review of Industrial Organization 90. Review of International Economics 91. Review of World Economics 92. Scandinavian Journal of Economics 93. Social Choice and Welfare 94. Southern Economic Journal 95. Studies in Nonlinear Dynamics and Econometrics 96. World Bank Economic Review 97. World Development Ομάδα Γ 98. Applied Economics 99. Applied Economics Letters 100. Australian Journal of Agricultural and Resource Economics 101. Canadian Journal of Agricultural Economics [Μόνο Scopus] 102. Canadian Journal of Development Studies-Revue Canadienne d Etudes du Developpement 103. Canadian Public Policy = Analyse de Politiques 104. Contemporary Economic Policy 105. Developing Economies 106. Development and Change 107. Ecological Economics 108. Economic Geography 109. Economic History Review 110. Economics of Education Review 111. Economics of Transition 112. Economist (Netherland) 113. Economy and Society 114. Emerging Markets Finance and Trade 115. Energy Economics 116. Environment and Development Economics 117. Food Policy 118. Health Economics 119. Hitotsubashi Journal of Economics 120. Industrial and Corporate Change 121. Inquiry: the Journal of Health Care Organization Provision and Financing 122. International Journal of Forecasting

26 26 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ 123. Japan and the World Economy 124. Japanese Economic Review 125. Journal of African Economies 126. Journal of Development Studies 127. Journal of Economic Education 128. Journal of Economic Methodology [Μόνο Scopus] 129. Journal of Evolutionary Economics 130. Journal of Housing Economics 131. Journal of Law Economics & Organization 132. Journal of Policy Modeling 133. Journal of Public Economic Theory [Μόνο Scopus] 134. Journal of Real Estate Finance and Economics 135. Journal of Regulatory Economics 136. Monthly Labor Review 137. Real Estate Economics 138. Regional Studies 139. Resource and Energy Economics 140. Review of Income and Wealth 141. Scottish Journal of Political Economy 142. Theoretical Economics [Μόνο Scopus] 143. World Bank Research Observer 144. World Economy Ομάδα Δ 145. Acta Oeconomica [Μόνο Scopus] 146. American Journal of Economics and Sociology 147. Annals of Public and Cooperative Economics [Μόνο Scopus] 148. ASTIN Bulletin 149. Atlantic Economic Journal [Μόνο Scopus] 150. Australian Economic Review [Μόνο Scopus] 151. B.E. Journal of Economic Analysis & Policy [Μόνο Scopus] 152. B.E. Journal of Macroeconomics [Μόνο Scopus] 153. B.E. Journal of Theoretical Economics [Μόνο Scopus] 154. Bulletin of Indonesian Economic Studies 155. Cesifo Economic Studies 156. China Economic Review 157. Computational Economics [Μόνο Scopus] 158. Contributions to Political Economy [Μόνο Scopus] 159. Defence and Peace Economics 160. Desarrollo Economico: Revista de Ciencias Sociales 161. Eastern Economic Journal [Μόνο Scopus] 162. Eastern European Economics 163. Econometrics Journal

27 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ Econometric Reviews 165. Economic Change and Restructuring [Μόνο Scopus] 166. Economic Development Quarterly 167. Economic Systems Research [Μόνο Scopus] 168. Economics & Human Biology [Μόνο Scopus] 169. Economics and Philosophy 170. Economics Bulletin [Μόνο Scopus] 171. Economics of Innovation and New Technology [Μόνο Scopus] 172. Ekonomicky Casopis 173. Ekonomiska Samfundets Tidskrift 174. Energy Policy 175. European Journal of Industrial Relations 176. European Journal of the History of Economic Thought 177. Feminist Economics 178. Futures 179. History of Political Economy [Μόνο Scopus] 180. Independent Review 181. Information Economics and Policy 182. Insurance Mathematics and Economics 183. International Journal of Transport Economics 184. International Regional Science Review 185. International Review of Applied Economics [Μόνο Scopus] 186. International Review of Economics & Finance [Μόνο Scopus] 187. Investigaciones Economicas 188. Jahrbucher fuer Nationaloekonomie und Statistik 189. Journal of Applied Economics 190. Journal of Economic and Social Measurement [Μόνο Scopus] 191. Journal of Economic Issues 192. Journal of Economic Studies [Μόνο Scopus] 193. Journal of Forest Economics 194. Journal of Income Distribution [Μόνο Scopus] 195. Journal of Institutional and Theoretical Economics=Zeitschrift fuer die Gesamte Staatswissenschaft 196. Journal of Media Economics 197. Journal of Transport Economics and Policy 198. New Political Economy 199. Pacific Economic Review 200. Politicka Ekonomie 201. Portuguese Economic Journal 202. Post-Communist Economies 203. Review of Agricultural Economics 204. Review of Economic Design [Μόνο Scopus] 205. Review of International Political Economy 206. Review of Radical Political Economics [Μόνο Scopus]

28 28 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ 207. Review of Social Economy [Μόνο Scopus] 208. Revue d Economie Politique 209. Revue d Etudes Comparatives Est-Ouest 210. South African Journal of Economics 211. Structural Change and Economic Dynamics [Μόνο Scopus] 212. Theory and Decision 213. Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie 214. Transformations in Business and Economics 215. Trimestre Economico 216. Work Employment and Society

29 2. Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων Η παρακάτω λίστα περιοδικών για πεδία έρευνας της Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων (ΟΔΕ) είναι εξαιρετικά δύσκολη λόγω της συγκρότησής της από διαφορετικά επιστημονικά πεδία, όπως Μάρκετινγκ, Διοίκηση Ανθρωπίνων Πόρων, Μάνατζμεντ, Διοίκηση Παραγωγής, Μαθηματικά/Στατιστική κλπ. Βασίστηκε στα αποτελέσματα της γνωστής βρετανικής Research Assessment Exercise (RAE) του 2001, όπως τα επεξεργάστηκαν οι Geary, Mariott & Rowlinson (2004). Η κατάταξη αυτή περιλαμβάνεται και στην Journal Quality List της Harzing ( που συγκεντρώνει 20 διαφορετικές κατατάξεις για περιοδικά οικονομικής και επιχειρήσεων και ενημερώνεται πολύ συχνά. Η κατάταξη της RAE 2001 «διορθώθηκε» με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία για τον impact factor των περιοδικών (ISI Journal Citation Reports, 2007). Η τελική κατάταξη των περιοδικών προέκυψε με τον παρακάτω αλγόριθμο: Στην πρώτη ομάδα περιλαμβάνονται όλα τα περιοδικά με βαθμολογία 7 και 6,5 από RAE (εκτός από αυτά που έχουν impact factor χαμηλότερο του 1). Η ομάδα συμπληρώνεται με τα περιοδικά με τον υψηλότερο impact factor από JCR (2007 edition) για τις θεματικές κατηγορίες: α) Business, β) Management, γ) Industrial Relations and Labor (Social Sciences Citation Index) και δ) Operations Research and Management Science (Science Citation Index) εκτός από αυτά που έχουν RAE βαθμό 4 (ανεξάρτητα του impact factor). Στη δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται όλα τα περιοδικά με βαθμολογία RAE 6,5 έως 7 που δεν πληρούσαν τα κριτήρια για να ενταχθούν στην πρώτη ομάδα καθώς και τα περιοδικά με βαθμολογία 5,5-6 από RAE (αρκεί να έχουν impact factor>0.5) καθώς και όλα όσα έχουν impact factor μεγαλύτερο ή ίσο με 0.88 σύμφωνα με JCR (2007 edition) για τις θεματικές κατηγορίες: α) Business, β) Management, γ) Industrial

30 30 ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΓΚΡΙΤΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ Relations and Labor (Social Sciences Citation Index) και δ) Operations Research and Management Science (Science Citation Index). Στην τρίτη ομάδα περιλαμβάνονται όλα τα περιοδικά με βαθμολογία RAE 5 και όσα έχουν impact factor> Περιοδικά Accounting and Finance δεν περιέχονται, αν και τα αντίστοιχα γνωστικά πεδία συναντώνται σε τμήματα ΟΔΕ. Για τα περιοδικά που ευρετηριάζονται μόνο στη Scopus, μόνο στη WoS ή δεν ευρετηριάζονται σε καμία βάση δεδομένων αναφορών υπάρχει σχετική σημείωση δίπλα από τον τίτλο. Για τα περιοδικά που ευρετηριάζονται και στη WoS και στη Scopus δεν υπάρχει σημείωση. Βιβλιογραφία Geary, J., Mariott, L., Rowlinson, M. (2004). Journal Rankings in Business and Management and the 2001 Research Assessment Exercise in the UK. British Journal of Management, 15, Harzing, A. (2008). Journal Quality List. Διαθέσιμο στο: com/jql.htm Ομάδα Α 1. Academy of Management Journal 2. Academy of Management Learning & Education 3. Academy of Management Perspectives 4. Academy of Management Review 5. Administrative Science Quarterly 6. Decision Sciences 7. Entrepreneurship Theory and Practice 8. Harvard Business Review 9. Journal of Business 10. Journal of Business Venturing 11. Journal of Consumer Psychology 12. Journal of Consumer Research 13. Journal of Interactive Marketing 14. Journal of International Business Studies 15. Journal of Management 16. Journal of Management Studies 17. Journal of Marketing 18. Journal of Marketing Research 19. Journal of Occupational & Organizational Psychology 20. Journal of Operations Management 21. Journal of Organizational Behavior 22. Journal of Product Innovation Management 23. Journal of Public Policy and Marketing 24. Journal of Retailing