2007, 2008, : kanep@otenet.gr

Transcript

1

2 : & ( , , ) : : & 2004, 2005, , 2005, 2006 & 2007, 2008, 2009 ( / ) ,, / & :,, /, MSc UoE UK, / 1 : 27, MSc., / 2 :, MSc, / 3 : ) &,,.., /,,. UoR UK, / ), MSc UoE UK, / - :, MSc, /, MSc, /,.. «-», / 28 (1 ) : : kanep@otenet.gr :

3 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

4 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ

5 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 : Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΩΝ Εισαγωγικά.....σελ Η Στρατηγική της Λισσαβόνας..σελ Η Ανοικτή Μέθοδος Συντονισμού. σελ Οι στόχοι της Λισσαβόνας για την Εκπαίδευση και την κατάρτιση. σελ Η πρόοδος του Προγράμματος «Εκπαίδευση & Κατάρτιση 2010»....σελ Δείκτες Χρηματοδότησης της εκπαίδευσης....σελ Χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στα σχολεία... σελ «Εκπαίδευση & Κατάρτιση σελ Τομείς προτεραιότητας για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης κατά τον Πρώτο Κύκλο: σελ Συμπεράσματα. σελ. 32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 : ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 2.1 Εισαγωγικά....σελ Η εξέλιξη των βασικών μεγεθών της εκπαίδευσης..σελ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ.σελ ΔΗΜΟΤΙΚΑ..σελ ΓΥΜΝΑΣΙΑ... σελ ΓΕΝΙΚΑ ΛΥΚΕΙΑ.. σελ ΤΕΧΝΙΚΗ-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ...σελ ΑΝΩΤΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ...σελ Χρηματοδότηση της εκπαίδευσης Α) Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση...σελ. 57 Β) Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση σελ. 58 Γ) Τριτοβάθμια Εκπαίδευση.σελ. 59 Δ) Συσχέτιση Δαπανών ανά εκπαιδευτική βαθμίδα..σελ Υποδομές & Ανθρώπινο Δυναμικό της Εκπαίδευσης (Εθνικό και Περιφερειακό Επίπεδο) ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ Α) Υλικοτεχνική Υποδομή (Μονάδες Τμήματα Αίθουσες).... σελ. 61 Β) Μαθητικός πληθυσμός.σελ. 68 Γ) Προσωπικό που υπηρετεί...σελ. 73 Δ) Δημόσιος και Ιδιωτικός Τομέας...σελ. 80 Συμπεράσματα... σελ Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση - ΔΗΜΟΤΙΚΑ Α) Υλικοτεχνική Υποδομή (Μονάδες Τμήματα Αίθουσες)... σελ. 87 Β) Μαθητικός πληθυσμός.σελ. 97 Γ) Προσωπικό που υπηρετεί..σελ. 107 Δ) Δημόσιος και Ιδιωτικός Τομέας.σελ. 117 Συμπεράσματα.. σελ Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - ΓΥΜΝΑΣΙΑ Α) Υλικοτεχνική Υποδομή (Μονάδες Τμήματα Αίθουσες)... σελ. 126 Β) Μαθητικός πληθυσμός...σελ. 135 Γ) Προσωπικό που υπηρετεί...σελ. 149 Δ) Δημόσιος και Ιδιωτικός Τομέας..σελ. 166 Συμπεράσματα... σελ Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - ΛΥΚΕΙΑ Α) Υλικοτεχνική Υποδομή (Μονάδες Τμήματα Αίθουσες)... σελ. 178 Β) Μαθητικός πληθυσμός...σελ. 187 Γ) Προσωπικό που υπηρετεί..σελ. 201 Δ) Δημόσιος και Ιδιωτικός Τομέας.σελ. 215

6 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ Συμπεράσματα.. σελ Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ΤΕΕ (Αρμοδιότητας ΥΠΕΠΘ) Α) Υλικοτεχνική Υποδομή (Μονάδες Τμήματα Αίθουσες)... σελ. 230 Β) Μαθητικός πληθυσμός...σελ. 239 Γ) Προσωπικό που υπηρετεί..σελ. 253 Δ) Δημόσιος και Ιδιωτικός Τομέας......σελ. 267 Συμπεράσματα....σελ Χρηματοδότηση της εκπαίδευσης Σύνολο Δημοσίων Δαπανών. σελ. 283 Α) Δαπάνες Τακτικού Προϋπολογισμού (ΥΠΕΠΘ και Νομαρχίες). σελ. 283 Β) Πρόγραμμα Δημόσιων Επενδύσεων.σελ Δαπάνες Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης...σελ Δαπάνες Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.σελ Δαπάνες νοικοκυριών για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών εκπαίδευσης.σελ Συσχέτιση των βασικών μεγεθών ανά βαθμίδα εκπαίδευσης Α) Υποδομές της εκπαίδευσης..... σελ. 317 Β) Το ανθρώπινο δυναμικό της εκπαίδευσης....σελ. 329 Γ) Μαθητικός Πληθυσμός....σελ. 346 Δ) Συστημική Προσέγγιση του εκπαιδευτικού συστήματος Συνθετικοί Δείκτες......σελ. 354 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 : ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΑΝΙΣΟΤΗΤΕΣ & ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ (ΝΟΜΟΙ) 3.1 Όψεις των ανισοτήτων στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα - Εκπαιδευτικοί δείκτες & σύγχρονη πραγματικότητα...σελ Αντιμετωπίζοντας την Ανισότητα...σελ Δείκτες της εκπαίδευσης σε επίπεδο Νομού/Νομαρχίας Δείκτης ΕΥΗΜΕΡΙΑΣ ΝΟΜΟΥ)...σελ Δείκτης ΕΠΙΠΕΔΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ.. σελ Δείκτης ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΦΤΩΧΕΙΑΣ ΝΟΜΟΥ). σελ Δείκτης ΥΠΟΔΟΜΩΝ Α) ΔΗΜΟΤΙΚΑ...σελ. 394 Β) ΓΥΜΝΑΣΙΑ....σελ. 398 Γ) ΛΥΚΕΙΑ σελ. 404 Δ) ΤΕΕ ΕΠΑΛ (Αρμοδιότητας ΥΠΕΠΘ)....σελ Δείκτης ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ Α) ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΑ...σελ. 414 Β) ΔΗΜΟΤΙΚΑ...σελ. 418 Γ) ΓΥΜΝΑΣΙΑ...σελ. 422 Δ) ΛΥΚΕΙΑ....σελ. 427 Ε) ΤΕΕ ΕΠΑΛ (Αρμοδιότητας ΥΠΕΠΘ).σελ Δείκτης ΣΥΓΚΡΑΤΗΣΗΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Α) ΔΗΜΟΤΙΚΑ...σελ. 436 Β) ΓΥΜΝΑΣΙΑ..σελ. 439 Γ) ΛΥΚΕΙΑ....σελ. 442 Δ) ΤΕΕ ΕΠΑΛ (Αρμοδιότητας ΥΠΕΠΘ)....σελ. 445 Ε) Δείκτης Συγκράτησης και Σχολική Διαρροή..σελ Δείκτης ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΜΑΘΗΤΙΚΟΥ ΠΛΗΘΥΣΜΟΥ Α) ΔΗΜΟΤΙΚΑ...σελ. 451 Β) ΓΥΜΝΑΣΙΑ.σελ. 454 Γ) ΛΥΚΕΙΑ...σελ. 457 Δ)ΤΕΕ ΕΠΑΛ (Αρμοδιότητας ΥΠΕΠΘ).σελ Δείκτης ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΣΤΙΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΛΥΚΕΙΟΥ Α) Δείκτης Επίδοσης Υποψηφίων στο γλωσσικό μάθημα...σελ. 463 Β) Δείκτης Επίδοσης Υποψηφίων στα μαθήματα Κατεύθυνσης.σελ. 466

7 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Δείκτης ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ ΣΤΗΝ ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Α) Δείκτης Πρόσβασης (Ποσοστό Επιτυχίας)...σελ. 470 Β) Δείκτης Πρόσβασης Αποφοίτων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση..σελ Δείκτης ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΠΡΩΤΟΒ-ΔΕΥΤΕΡ.σελ Δείκτης ΔΑΠΑΝΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΩΝ ΠΡΩΤ-ΔΕΥΤΕΡ ΓΕΝ...σελ Σύνθεση Δεικτών ανά εκπαιδευτική βαθμίδα Α) Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση - ΔΗΜΟΤΙΚΑ...σελ. 485 Β) Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - ΓΥΜΝΑΣΙΑ...σελ. 488 Γ) Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση - ΛΥΚΕΙΑ..σελ. 491 Δ) Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση ΤΕΕ ΕΠΑΛ (Αρμοδιότητας ΥΠΕΠΘ)..σελ Σύνθεση Δεικτών ανά μέγεθος (Συσχετισμοί) Α) Συνολικός Δείκτης Υλικοτεχνικής Υποδομής...σελ. 497 Β) Συνολικός Δείκτης Προσωπικού.σελ. 500 Γ) Συνολικός Δείκτης Μαθητικού Πληθυσμού...σελ Σύνθεση Δεικτών σε επίπεδο Νομού Εκπαιδευτικές ανισότητες (Συσχετισμοί) Α) Συνολικός Εκπαιδευτικός Δείκτης (ΣΕΔ)...σελ. 507 Β) Νομοί που υπερέχουν στον ΣΕΔ...σελ. 515 Γ) Νομοί που υπολείπονται στον ΣΕΔ...σελ. 525 Δ) Σύνοψη..σελ Συνολικός Εκπαιδευτικός Δείκτης και Κοινωνικο οικονομικοί δείκτες. σελ. 536 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 : ΠΡΟΒΑΛΛΟΝΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ - ΔΥΝΑΤΑ ΚΑΙ ΑΔΥΝΑΤΑ ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ 4.1 Βασικές επισημάνσεις...σελ Συνοχή του συστήματος Υποσυστήματα και Μέρη ανά Μέγεθος...σελ Μοντέλο ανάπτυξης αλλαγών και διαχείρισης της καινοτομίας..σελ. 555 Συμπεράσματα. σελ. 557

8 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ

9 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Πηγές EUROSTAT OECD (PISA) i2010 Annual Report 5

10 6 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ

11 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Η εικόνα της ελληνικής εκπαίδευσης μέσα από το πρίσμα των ευρωπαϊκών σημείων αναφοράς αποτυπώνει μια μάλλον σκληρή πραγματικότητα. Η χώρα εμφανίζεται να δυσκολεύεται να βελτιώσει βασικούς εκπαιδευτικούς δείκτες, ενώ στο πεδίο των βασικών δεξιοτήτων η κατάσταση δεν βελτιώνεται, αλλά επιδεινώνεται. Η ελληνική εκπαίδευση, επομένως, έχει να αντιμετωπίσει μια σημαντική πρόκληση: να αναβαθμίσει πραγματικά την ποιότητά της ώστε να καταστεί ένας πραγματικός μοχλός ανάπτυξης. Το ζήτημα δεν βρίσκεται στο ότι υπάρχει δυσκολία στην επίτευξη των στόχων που τέθηκαν με το πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010,» αλλά κυρίως στο ότι «χάνει» έδαφος σε σχέση με πολλούς από τους Ευρωπαίους εταίρους, ακόμα και τους πιο πρόσφατους. Γι αυτό και η πορεία για την υλοποίηση των στόχων που το νέο πρόγραμμα «Εκπαίδευση Κατάρτιση 2020» έχει θέσει είναι ακόμα δυσκολότερη για την Ελλάδα. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με τη χαμηλή χρηματοδότηση της ελληνικής εκπαίδευσης αναδεικνύει το βασικό αιτούμενο: αποτελεσματικότερη αξιοποίηση των πόρων (ανθρωπίνων και κεφαλαίων) απορρόφηση των ευρωπαϊκών κονδυλίων με δομημένο στρατηγικό σχεδιασμό που να ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες της χώρας για εκπαίδευση και ανάπτυξη. 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ Τα περιεχόμενα του κεφαλαίου αυτού έχουν αντληθεί από σχετικές αναφορές-ανακοινώσεις της Eurostat και του ΟΟΣΑ. Λόγω ακριβώς της ιδιαίτερης σημασίας τους για τη χάραξη της ελληνικής εκπαιδευτικής πολιτικής συμπεριλαμβάνονται στην Ετήσια Έκθεση για την Εκπαίδευση της Γ.Σ.Ε.Ε προκειμένου: να αναδείξουν συγκριτικούς δείκτες της ελληνικής εκπαίδευσης σε σχέση με τους αντίστοιχους των άλλων χωρών μελών. να υπογραμμίσουν την πορεία του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος προς τους στόχους που η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε) έχει θέσει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής σύγκλισης. Παρά το ότι οι εθνικές εκπαιδευτικές πολιτικές παραμένουν στην αρμοδιότητα των κρατών-μελών δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί το γεγονός ότι η πορεία και κυρίως η διαδικασία- της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης αναδεικνύει με σαφήνεια εγγενείς και διαρθρωτικές αδυναμίες των εκπαιδευτικών συστημάτων που συνήθως με τη δικαιολογία της εθνικής ιδιαιτερότητας υποτιμόνται πολιτικά και δεν επιλύονται. Το ενδιαφέρον, εξάλλου, της Ε.Ε για την σύγκλιση των εκπαιδευτικών πολιτικών φαίνεται να συμπορεύεται με την προσπάθεια μετασχηματισμού της σε μια πραγματική πολιτική οντότητα. Η εκπαίδευση έχει πάψει να θεωρείται μόνο ως μια πολιτική που συμβάλει στην εγκαθίδρυση μιας κοινής-ενιαίας οικονομικής αγοράς, αλλά αντιμετωπίζεται πλέον ως βασικό μέσο προώθησης (μοχλός ανάπτυξης) κοινών πολιτισμικών και πολιτικών στόχων. Επιπλέον, το μέλλον της ευρωπαϊκής οικονομίας αποδεικνύεται ότι εξαρτάται και προσδιορίζεται από την ποιότητα και τη στοχοθεσία της εκπαιδευτικής πολιτικής κάθε κράτους-μέλους. Η εκπαίδευση είναι μια μακροπρόθεσμη επένδυση στον άνθρωπο και σε μια κοινωνία της γνώσης, που πραγματικά θα μετατρέψει την Ευρώπη στην πιο ανταγωνιστική οικονομία του πλανήτη. Με αυτό το πρίσμα αναφερόμαστε στη στρατηγική της Λισσαβόνας που ανέδειξε ως προτεραιότητα της Ένωσης την εκπαίδευση και την κατάρτιση. 7

12 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ 1.2 Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ Το Μάρτιο του 2000 κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Λισσαβόνα, οι αρχηγοί κρατών μελών και κυβερνήσεων θέσπισαν τη λεγόμενη στρατηγική της Λισσαβόνας που ως στόχο είχε να καταστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση η πιο ανταγωνιστική οικονομία στον κόσμο και να επιτευχθεί στον τομέα της εργασίας μέχρι το 2010 ο στόχος της πλήρους απασχόλησης. Η στρατηγική αυτή, η οποία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο πολλών Ευρωπαϊκών Συμβουλίων, βασίζεται σε τρεις πυλώνες: Έναν οικονομικό πυλώνα που πρέπει να προετοιμάσει τη μετάβαση προς μια ανταγωνιστική και δυναμική οικονομία της γνώσης. Στον πυλώνα αυτό δίνεται έμφαση στην ανάγκη για συνεχή προσαρμογή στις εξελίξεις της κοινωνίας, της πληροφορίας και στις προσπάθειες για συναίνεση στον τομέα της έρευνας και της ανάπτυξης. Έναν κοινωνικό πυλώνα που πρέπει να επιτρέψει τον εκσυγχρονισμό του κοινωνικού μοντέλου μέσω επενδύσεων σε ανθρώπινους πόρους και της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού. Τα κράτη μέλη καλούνται να επενδύσουν στους τομείς της εκπαίδευσης και της κατάρτισης και να διεξάγουν ενεργό πολιτική απασχόλησης προκειμένου να διευκολύνουν τη μετάβαση στην οικονομία της γνώσης. Έναν περιβαλλοντικό πυλώνα ο οποίος προστέθηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ τον Ιούνιο του 2001 και ο οποίος επικεντρώνεται στο γεγονός ότι η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να διαχωρίζεται από τη χρήση των φυσικών πόρων Η ΑΝΟΙΚΤΗ ΜΕΘΟΔΟΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ Ως μέσο για την επίτευξη των στόχων της στρατηγικής της Λισσαβόνας υιοθετήθηκε η ανοικτή μέθοδος συντονισμού (ΑΜΣ). Η ΑΜΣ είναι μια διακυβερνητική μέθοδος η οποία παρέχει ένα νέο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών με αντικείμενο τη σύγκλιση των εθνικών πολιτικών προκειμένου να επιτευχθούν ορισμένοι κοινοί στόχοι. Στο πλαίσιο αυτής της διακυβερνητικής μεθόδου, τα κράτη μέλη αξιολογούνται από άλλα κράτη μέλη («άσκηση πίεσης από ομοτίμους») και η Ε- πιτροπή έχει μόνον εποπτικό ρόλο. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Δικαστήριο δεν εμπλέκονται σχεδόν καθόλου στη διαδικασία της ΑΜΣ. Η ανοικτή μέθοδος συντονισμού εφαρμόζεται σε τομείς που ανήκουν στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, όπως η απασχόληση, η κοινωνική προστασία, η κοινωνική ένταξη, η εκπαίδευση, η νεολαία και η κατάρτιση. Βασίζεται κατά κύριο λόγο: στον από κοινού προσδιορισμό των προς επίτευξη στόχων (αποφασίζονται από το Συμβούλιο), σε μέσα μέτρησης που έχουν οριστεί από κοινού (στατιστικές, δείκτες, κατευθυντήριες γραμμές), στη συγκριτική αξιολόγηση, στη σύγκριση δηλαδή των επιδόσεων των κρατών μελών και στην ανταλλαγή των βέλτιστων πρακτικών (εποπτεία που διενεργείται από την Επιτροπή). Ανάλογα με τον τομέα, η ΑΜΣ περιλαμβάνει μέτρα «ελαστικού χαρακτήρα» (soft law), τα οποία είναι λίγο πολύ δεσμευτικά για τα κράτη μέλη, αλλά δεν έχουν ποτέ τη μορφή οδηγιών, κανονισμών ή αποφάσεων. Κατ' αυτό τον τρόπο, στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας, η ΑΜΣ επιβάλλει στα κράτη μέλη να καταρτίσουν σχέδια εθνικών μεταρρυθμίσεων και να τα διαβιβάσουν στην Επιτροπή 2. 1 Βλ.htttp://europa.eu/scadplus/glossary/Lisbon_strategy_el.htm 2 Βλ. 8

13 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 1.4 ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΛΙΣΣΑΒΟΝΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ Οι πολιτικές για την Εκπαίδευση και την Κατάρτιση αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι της Στρατηγικής της Λισσαβόνας που ανήκει στο δεύτερο πυλώνα (κοινωνικό). Το 2000, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας αναγνώρισε τη χρήση των Η/Υ, την τεχνολογική κουλτούρα, την πρακτική άσκηση, τις ξένες γλώσσες και τις κοινωνικές δεξιότητες ως τις πέντε βασικές δεξιότητες για μια οικονομία βασισμένη στη γνώση. Ένα χρόνο αργότερα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Στοκχόλμης υιοθετήθηκαν τρεις βασικοί στρατηγικοί στόχοι: η βελτίωση της ποιότητας και αποδοτικότητας του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης στην Ευρώπη ηδιευκόλυνση της πρόσβασης όλων στο σύστημα και το άνοιγμα του συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης στον ευρύτερο πληθυσμό. Οι στόχοι αυτοί χωρίστηκαν στους ακόλουθους 13 επιμέρους στόχους: 1. Ανάπτυξη των δεξιοτήτων για μια κοινωνία της γνώσης 2. Πρόσβαση όλων σε Η/Υ 3. Αύξηση της προσέλευσης στις επιστημονικές και τεχνολογικές σπουδές 4. Βελτίωση της εκπαίδευσης και της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και των επιμορφωτών 5. Βέλτιστη χρήση των πόρων 6. Προώθηση της ενεργοποίησης του πολίτη, των ίσων ευκαιριών και της κοινωνικής συνοχής 7. Ενίσχυση της κινητικότητας και της ανταλλαγής 8. Ενδυνάμωση της Ευρωπαϊκής συνεργασίας 9. Ανοιχτή διαδικασία μάθησης 10. Μετατροπή της διαδικασίας μάθησης σε μια γοητευτική διαδικασία 11. Διασύνδεση της μάθησης με το εργασιακό περιβάλλον, την έρευνα και την ευρύτερη κοινωνία 12. Ανάπτυξη του επιχειρηματικού πνεύματος 13. Βελτίωση της εκμάθησης ξένων γλωσσών. Η υιοθέτηση των στόχων αυτών από το Συμβούλιο της Στοκχόλμης συγκρότησε ένα πλήρες πρόγραμμα που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βαρκελώνης το Μάρτιο του 2002 ως πρόγραμμα εργασίας με τίτλο «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010» 3. Στις 25 Μαΐου 2007, το Συμβούλιο των Υπουργών (Παιδείας) εμπλουτίζοντας το πρόγραμμα αυτό συμφώνησε σε ένα πλαίσιο με 16 απλούς δείκτες που θα βοηθούσαν στην επίβλεψη της προόδου της στρατηγικής της Λισσαβόνας. 3 Βλ. Συμβούλιο 2002/C 142/01 9

14 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ Οι δείκτες αυτοί είναι: Η συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση Η ειδική αγωγή Η σχολική διαρροή Η βασική εκπαίδευση στην ανάγνωση, στα μαθηματικά και την επιστήμη Οι γλωσσικές δεξιότητες Οι δεξιότητες στον Η/Υ Οι δεξιότητες του πολίτη Οι δεξιότητες εκμάθησης Το ποσοστό αποφοίτησης από την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση Η επαγγελματική ανάπτυξη των καθηγητών και των εκπαιδευτών Ο αριθμός των αποφοίτων της ανώτερης εκπαίδευσης Η διεθνής κινητικότητα των φοιτητών στην ανώτερη εκπαίδευση Η συμμετοχή των ενηλίκων στη δια βίου μάθηση Οι δεξιότητες των ενηλίκων Το εκπαιδευτικό επίπεδο του πληθυσμού Η επένδυση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση Ως βασικοί στόχοι του προγράμματος μέχρι το 2010 τέθηκαν οι ακόλουθοι: Μείωση της σχολικής διαρροής σε ποσοστά κάτω του 10%. Μείωση τουλάχιστον 20% του ποσοστού των μαθητών με χαμηλές επιδόσεις στις βασικές δεξιότητες. Αύξηση του ποσοστού των νέων που έχουν τελειώσει την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο 85%. Αύξηση τουλάχιστον 15% στα ποσοστά των αποφοίτων των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων στο πεδίο των Μαθηματικών, των Θετικών Επιστημών και των Επιστημών Τεχνολογίας, με παρόμοια αποτελέσματα στην ι- σορροπία μεταξύ των φύλων. Συμμετοχή του 12,5% του ενήλικου πληθυσμού σε προγράμματα δια βίου μάθησης 4. 4 Commission of the European Communities, 2008, «Commission Staff Working Document-Progress towards the Lisbon Objectives in Education and Training : Indicators and Benchmarks», <http//ec.europa.eu/education/lifelong-learningpolicy/doc/report08/report_en.pdf, σελ.9 10

15 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ 1.5 Η ΠΡΟΟΔΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2010» Στην Ετήσια Έκθεσή τους για την εκπαίδευση (το 2008) οι εργαζόμενοι της Επιτροπής ανέλυσαν την επίδοση κάθε κράτους μέλους ως προς τους 5 βασικούς στόχους. Οι περισσότερες χώρες μέλη σημειώνουν πρόοδο, αφού η συνολική τους εικόνα στα πεδία κλειδιά συνεχώς βελτιώνεται. Συγκεκριμένα Φιλανδία, Σουηδία, Δανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Πολωνία, Σλοβενία, Νορβηγία και Ισλανδία έχουν προσπεράσει κάποιους από τους 5 βασικούς στόχους. Εντούτοις 4 χώρες, η Γαλλία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και η Ισπανία, έχουν μέση επίδοση στα 5 πεδία κλειδιά κάτω από τους στόχους του 2010 και εξακολουθούν να χάνουν έδαφος. Μιλώντας αναλυτικότερα για κάθε έναν από τους πέντε στόχους της Στρατηγικής της Λισσαβόνας η Ε- τήσια Έκθεση αναφέρει: (1) Πρόωρη εγκατάλειψη σχολείου (Σχολική διαρροή 5 ) Πίνακας 1-1: Ποσοστά Σχολικής Διαρροής Πηγή: Eurostat b= χωρισμός ανά περιόδους p=πρόβλεψη u=αναξιόπιστο 1)= Ε.Ε. (27) 17,6 15,2 14,8 Βέλγιο 12,5 12,6 b 12,3 Βουλγαρία 20, ,6 Τσεχία 5,5 2 5,5 b : Δανία 11,6 10,9 b 12,4 b Γερμανία 14,9 13,8 12,7 Εσθονία 14,2 13,2 14,3 Ιρλανδία 14,7 2 12,3 b 11,5 Ελλάδα 18,2 15,9 b 14,7 Ισπανία 29,1 29,9 b 31 Γαλλία 13,3 12,3 b 12,7 Ιταλία 25,3 20,8 19,3 Κύπρος 18,5 16,0 b 12,6 Λετονία 19,5 2 19,0 p 16,0 p Λιθουανία 16,7 10,3 b 8,7 Λουξεμβούργο 16,8 17,4 b 15,1 Ουγγαρία 13,8 12,4 b 10,9 Μάλτα 54,2 41,7 b 37,6 Ολλανδία 15,5 12,9 b 12 Αυστρία 10,2 9,6 b 10,9 Πολωνία 7,9 1 5,6 b 5 Πορτογαλία 42,6 39,2 b p 36,3 p Ρουμανία 22,3 19,0 b 19,2 Σλοβενία 7,7 1 5,2 u 4,3 u Σλοβακία 5,6 2 6,4 b 7,2 Φιλανδία 8,9 b 8,3 b p 7,9 p Σουηδία 7,7 12,0 b : Ηνωμένο Βασίλειο 18,4 13 : Κροατία 8,3 2 5,3 u 3,9 u Τουρκία 58,8 49,7 47,6 Ισλανδία 29,8 28,1 p : Νορβηγία 13,3 5,9 b : 5 Ο πληθυσμός ηλικίας ετών που δεν έχει ολοκληρώσει το επίπεδο της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και δεν συμμετέχει στην εκπαίδευση και κατάρτιση. 11

16 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ 2)=2002 Η Ευρωπαϊκή πρόοδος στο θέμα της σχολικής διαρροής φαίνεται να είναι μεγαλύτερη σε κάποια νέα κράτη μέλη σε: Κροατία, Σλοβενία, Πολωνία, Τσεχία και σε μικρότερο βαθμό σε Αυστρία, Φιλανδία και Σλοβακία οι οποίες είναι επίσης πάνω από το Ευρωπαϊκό κατώφλι σε επίδοση αλλά δεν έχουν περαιτέρω πρόοδο ή έχουν ακόμα και πτωτική τάση. Συνολικά, σχεδόν το 15% των νέων (18-24 ετών) στην Ε.Ε των 27 εξακολουθεί να εγκαταλείπει πρόωρα την κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, ποσοστό που αντικατοπτρίζει πολύ μικρή πρόοδο προς το στόχο του 10% της Ε.Ε για το Το ποσοστό στην Ελλάδα για το 2007 φτάνει το 14,7%. Σχήμα 1-1:Επίδοση των χωρών (2006) και πρόοδος στο πεδίο της σχολικής διαρροής Πηγή:CRELL/ Joint Research Centers(2008) 12

17 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (2) Βασικές Δεξιότητες 6 Πίνακας 1-2: Ποσοστά μαθητών με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση Ε.Ε. (18) 21,3 : 24,1 Βέλγιο 19 17,9 19,4 Βουλγαρία 40,3 : 51,1 Τσεχία 17,5 19,4 24,8 Δανία 17,9 16,5 16 Γερμανία 22,6 22,3 20 Εσθονία : : 13,6 Ιρλανδία ,1 Ελλάδα 24,4 25,2 2 7,7 Ισπανία 16,3 21,1 25,7 Γαλλία 15,2 17,5 21,7 Ιταλία 18,9 23,9 26,4 Λετονία 30, ,2 Λιθουανία : : 25,7 Λοουξεμβούργο (35,1) 22,7 22,9 Ουγγαρία 22,7 20,5 20,6 Ολλανδία (9,5) 11,5 15,1 Αυστρία 19,3 20,7 21,5 Πολωνία 23,2 16,8 16,2 Πορτογαλία 26, ,9 Ρουμανία 41,3 : 53,5 Σλοβενία : : 16,5 Σλοβακία : 24,9 27,8 Φιλανδία 7 5,7 4,8 Σουηδία 12,6 13,3 15,3 Ηνωμένο Βασίλειο (12,8) : 19 Κροατία : : 21,5 Τουρκία : 36,8 32,2 Ισλανδία 14,5 18,5 20,5 Νορβηγία 17,5 18,2 22,4 Λιχνεστάιν 22,1 10,4 14,3 ΗΠΑ 17,9 19,4 : Ιαπωνία 10, ,4 Πηγή: OECD(PISA) ()=μη συγκρίσιμα 6 Χαμηλές επιδόσεις στην ικανότητα ανάγνωσης στους νέους ηλικίας 15 ετών (ΟΟΣΑ/PISA). 13

18 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ Όσον αφορά την πρόοδο στο πεδίο των μαθητών με χαμηλές επιδόσεις στις βασικές δεξιότητες, αυτή δυστυχώς όλο και χειροτερεύει -πάρα το ότι η Φιλανδία προπορεύεται με επιδόσεις πολύ χαμηλότερες από το όριο που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση-. Συνολικά, σχεδόν το 24,1% (ύπαρξη συγκρίσιμων στοιχείων για 18 χώρες) των νέων ηλικίας 15 ετών αντιμετωπίζει σοβαρές δυσκολίες στην ικανότητα ανάγνωσης και κατανόησης. Το ποσοστό αυτό απέχει πολύ από το 15,5%,-ποσοστό στόχο της Ε.Ε για το Το μεγαλύτερο πρόβλημα το αντιμετωπίζουν τα αγόρια με ποσοστό 30,4% έναντι 17,6% των κοριτσιών. Το ποσοστό στην Ελλάδα για το 2006 έφτασε το 27,7% (από 24,4% το 2000). Σχήμα 1-2: Επίδοση (2006) και πρόοδος ( ) των χωρών της Ε.Ε. στο πεδίο των μαθητών με χαμηλή επίδοση στις βασικές δεξιότητες Πηγή:CRELL/ Joint Research Centers(2008) 14

19 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (3) Ολοκλήρωση Ανώτερης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πίνακας 1-3: Ποσοστά αποφοίτων Ανώτερης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πηγή: Eurostat(LFS) b= χωρισμός ανά περιόδους p=πρόβλεψη 1)=2001 2)=2002 Ε.Ε. (27) 76,6 77,8 78,1 Βέλγιο 81,7 82,4 82,6 Βουλγαρία 75,2 80,5 b 83,3 Τσεχία 91,2 91,8 91,8 Δανία 72 77,4 b 70,8 b Γερμανία 74,7 71,6 b p 72,5 Εσθονία ,9 Ιρλανδία 82,6 85,4 86,7 Ελλάδα 79,2 81,0 p 82,1 Ισπανία 66 61,6 61,1 Γαλλία 81,6 82,1 b p 82,4 Ιταλία 69,4 75,5 76,3 Κύπρος 79 83,7 p 85,8 Λετονία 76,5 81,0 b 80,2 Λιθουανία 78,9 88,2 b 89 Λουξεμβούργο 77,5 69,3 b 70,9 Ουγγαρία 83,5 82,9 b 84 Μάλτα 40,9 50,4 b 54,7 Ολλανδία 71,9 74,7 76,2 Αυστρία 85,1 85,8 84,1 Πολωνία 88,8 91,7 91,6 Πορτογαλία 43,2 49,6 53,4 Ρουμανία 76,1 77,2 p 77,4 Σλοβενία 88 89,4 91,5 Σλοβακία 94,8 91,5 91,3 Φιλανδία 87,7 84,7 p 86,5 Σουηδία 85,2 86,5 b 87,2 Ηνωμένο Βασίλειο 76,6 78,8 78,1 Κροατία 90,6 2 94,6 : Τουρκία 38,6 44,7 46,4 Ισλανδία 46,1 49,3 : Νορβηγία 95 93,3 p : Η εξέλιξη στα ποσοστά των νέων που έχουν αποφοιτήσει από την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι πιο θετική σε: Πολωνία, Κροατία και Τσεχία. Οι επιδόσεις της Σλοβακίας και της Νορβηγίας είναι επίσης αρκετά πάνω από το όριο που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση στο πεδίο, αλλά δεν βελτιώνονται περαιτέρω και η επίδοσή τους στην πραγματικότητα έχει μειωθεί. 15

20 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ Η σύγκλιση σε Γερμανία και Ισπανία ολοένα χάνει έδαφος τα τελευταία χρόνια σε σύγκριση με τις επιδόσεις και την πρόοδο των άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο πεδίο. Συνολικά, το 78,1% των νέων (ηλικίας ετών) της Ε.Ε των 27, αποφοιτούν από την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Παρά την ελαφριά αύξηση του ποσοστού, από το 2000, η επίδοση απέχει αρκετά από το στόχο του 85%. Το ποσοστό για την Ελλάδα το 2007 αγγίζει το 82,1%. Σχήμα 1-3: Επίδοση (2006) και πρόοδος ( ) των χωρών της Ε.Ε. στο πεδίο των Αποφοίτων της Ανώτερης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Πηγή:CRELL/ Joint Research Centers (2008) 16

21 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (4) Απόφοιτοι Μαθηματικών, Θετικών Επιστημών και Επιστημών Τεχνολογίας Πίνακας 1-4: Ποσοστά αποφοίτων MST 7 Πηγή: Eurostat a= Συνολική αύξηση των αποφοίτων MST % γυναικών 2000 % γυναικών 2006 Ε.Ε. (27) 29,1 30,7 31,6 Βέλγιο 7, ,5 Βουλγαρία 17,5 45,6 41,2 Τσεχία 67, ,5 Δανία 13,3 28,5 34,1 Γερμανία 29,6 21,6 28,6 Εσθονία 50,6 35,7 42,9 Ιρλανδία 6 37,9 29,1 Ελλάδα : : 40,9 a Ισπανία 16,6 31,5 30 Γαλλία 7,4 30,8 27,9 Ιταλία 117,1 36,6 37,1 a Κύπρος 59, ,9 Λετονία 15,2 31,4 32,4 Λιθουανία 44 35,9 31,6 Λουξεμβούργο : : : Ουγγαρία 20,9 22,6 27,9 Μάλτα 59,7 26,3 25,9 Ολλανδία 41,5 17,6 18,4 Αυστρία 50 19,9 24,5 Πολωνία 108,5 35,9 39,2 Πορτογαλία 88,5 41,9 39,7 Ρουμανία 37,9 35,1 38,6 Σλοβενία 5,7 22,8 25,7 Σλοβακία 100,3 30,1 34,8 Φιλανδία 17,6 27,3 28,5 Σουηδία 24,5 32,1 34,4 Ηνωμένο Βασίλειο 20,7 32,1 30,8 Κροατία 18,4 : 35,3 FYROM 16,7 41,6 46 Τουρκία 44,3 31,1 29,8 Ισλανδία 39,6 37,9 37,2 a Λιχνενστάιν : : 19,6 Νορβηγία 9,1 26,8 28,4 ΗΠΑ 15 31,8 31,3 Ιαπωνία -4,6 12,9 14,6 Όσον αφορά τους αποφοίτους των Μαθηματικών, των Θετικών Επιστημών και των Επιστημών Τεχνολογίας η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται πάνω από το στόχο που είχε τεθεί για το Maths, science & technology graduates. 17

22 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ Όλες οι χώρες αυξάνουν τον αριθμό των αποφοίτων στα Μαθηματικά, τις Θετικές Επιστήμες και την Τεχνολογία σε σύγκριση με το 2000 και η πλειοψηφία αυτών είναι κοντά, ή πάνω, από το στόχο του Τέσσερις μεγάλες χώρες (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Πολωνία και Ιταλία) προπορεύονται με υ- ψηλά επίπεδα επίδοσης και προόδου 8. Παρόλα αυτά, η ανισοκατανομή στα φύλα μεταξύ των αποφοίτων είναι ακόμα έκδηλη ειδικά στα Τμήματα Μηχανολογίας και Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Συνολικά, για την Ευρώπη των 27, η αύξηση του αριθμού των φοιτητών των Μαθηματικών, των Θετικών Επιστημών και των Επιστημών Τεχνολογίας, το 2006( σε σχέση με το 2000), αυξήθηκε κατά 29,1%. Δυστυχώς στο πεδίο αυτό η Ελλάδα δεν τηρεί στοιχεία αν και φαίνεται να υπάρχει μια σχετική ισορροπία μεταξύ ανδρών και γυναικών (οι γυναίκες απόφοιτοι φαίνεται ότι φτάνουν το 40,9% σύμφωνα με τα στοιχεία του 2005) 9. Σχήμα 1-4: Επίδοση (2006) και πρόοδος ( ) των χωρών της Ε.Ε. στο πεδίο των Αποφοίτων των Μαθηματικών, των Θετικών Επιστημών και των Επιστημών Τεχνολογίας Πηγή:CRELL/ Joint Research Centers(2008) 8 Η εικόνα αυτή δεν αποτυπώνεται στον πίνακα αφού σε αυτόν αναφέρεται μόνο η ποσοστιαία αύξηση. 9 Βλ. 18

23 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ (5) Συμμετοχή ενηλίκων στη Δια Βίου Μάθηση Πίνακας 1-5:Ποσοστά συμμετοχής ενηλίκων στη Δια Βίου Μάθηση Πηγή: Eurostat b= χωρισμός ανά περιόδους p = πρόβλεψη 1)=2001 2)= Ε.Ε. (27) 7,1 9,6 9,7 p Βέλγιο 6,2 7,5 b p 7,2 Βουλγαρία 1,4 1 1,3 1,3 Τσεχία 5,6 2 5,6 5,7 Δανία 19,4 29,2 b 29,2 Γερμανία 5,2 7,5 7,8 Εσθονία 6,5 6,5 7 Ιρλανδία 2,8 2 7,3 b 7,6 Ελλάδα 1 1,9 b 2,1 Ισπανία 4,1 10,4 b 10,4 Γαλλία 2,8 7,6 b 7,4 Ιταλία 4,8 6,1 b 6,2 Κύπρος 3,1 7,1 b p 8,4 Λετονία 7,3 2 6,9 p 7,1 Λιθουανία 2,8 4,9 b p 5,3 Λουξεμβούργο 4,8 8,2 b 7 Ουγγαρία 2,9 3,8 b 3,6 Μάλτα 4,5 5,5 b 6 Ολλανδία 15,5 15,6 b 16,6 Αυστρία 8,3 13,1 b 12,8 Πολωνία 4,3 1 4,7 b 5,1 Πορτογαλία 3,4 4,2 b p 4,4 p Ρουμανία 0,9 1,3 1,3 Σλοβενία 7,3 1 15,0 b 14,8 Σλοβακία 8,5 2 4,1 b 3,9 Φιλανδία 17,5 23,1 b 23,4 Σουηδία 21,6 32,0 b e : Ηνωμένο Βασίλειο 20,5 26,6 b p : Κροατία 1,9 2 2,9 : Τουρκία 1 1,8 1,5 Ισλανδία 23,5 27,9 b : Νορβηγία 13,3 18,7 b 18 19

24 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ Στη δια βίου μάθηση ενηλίκων υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των χωρών τόσο στην επίδοση όσο και στην πρόοδο. Μεταξύ των πρώτων είναι η Σουηδία, η Δανία, η Φιλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο και ακολουθούν η Σλοβενία και η Αυστρία. Όλες οι παραπάνω χώρες έχουν επιδόσεις πάνω από το στόχο του 2010 και συνεχώς προοδεύουν. Η επίδοση της Ολλανδίας είναι επίσης υψηλή αλλά η πρόοδος έχει ανακοπεί. Το 2007,συνολικά το 9,7% των ενηλίκων ηλικίας ετών συμμετείχε σε προγράμματα δια βίου μάθησης. Το ποσοστό αυτό αν και έχει αυξηθεί από το 2000 απέχει ακόμα από το στόχο του 12,5%. Στην Ελλάδα το ποσοστό των ενηλίκων που συμμετέχει σε αντίστοιχα προγράμματα είναι μόλις 2,1%. Σχήμα 1-5:Επίδοση (2006) και πρόοδος ( ) των χωρών της Ε.Ε. στο πεδίο της Δια Βίου Μάθησης Πηγή:CRELL/ Joint Research Centers(2008) 20

25 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Συνολικά Στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 καμία χώρα δεν έχει πετύχει όλους τους στόχους. Συγκεκριμένα η Πολωνία έχει επίδοση πάνω από τα σημεία αναφοράς και κινείται ανοδικά σε 4 από τις 5 περιοχές ενώ η Αυστρία, η Δανία, η Φιλανδία, η Σλοβενία και η Σουηδία έχουν αντίστοιχες επιδόσεις και πρόοδο σε τρεις περιοχές 10. Όσον αφορά την πορεία της ελληνικής εκπαίδευσης αυτή είναι μάλλον απογοητευτική. Ουσιαστικά σε ένα μόνο από τα 5 κριτήρια αναφοράς η χώρα μας σημειώνει βελτίωση μεγαλύτερη από τον αντίστοιχο μέσο ευρωπαϊκό όρο (στους αποφοίτους της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) ενώ σε δύο ακόμα πεδία υπάρχει πρόοδος αλλά υπολείπεται της μέσης ευρωπαϊκής επίδοσης (σχολική διαρροή και δια βίου μάθηση) 11. Επιπλέον στο πεδίο των βασικών δεξιοτήτων οι ελληνικοί δείκτες χειροτερεύουν ενώ στο πεδίο των αποφοίτων των MST η χώρα δεν τηρεί στοιχεία. Τα παραπάνω έρχεται να επιβεβαιώσει η ανακοίνωση της Επιτροπής ( ) με τίτλο «Ένα επικαιροποιημένο στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στην εκπαίδευση και την κατάρτιση» στην οποία αναφέρεται ότι οι περισσότεροι από τους στόχους για το 2010 δε θα επιτευχθούν. Αν και το σημείο αναφοράς για τα Μαθηματικά, τις Θετικές επιστήμες και την Τεχνολογία εκπληρώθηκε ήδη από το 2003, η πρόοδος όσον αφορά την πρόωρη αποχώρηση από το σχολείο, την ολοκλήρωση της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τη συμμετοχή των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση δεν είναι ε- παρκής για την επίτευξη των στόχων. Μάλιστα η επίδοση στις βασικές δεξιότητες επιδεινώθηκε 12. Σχήμα 1-7: Πρόοδος προς την επίτευξη των 5 σημείων αναφοράς για το 2010 (Ευρωπαϊκός μέσος όρος) Πηγή:DG Education and Culture 10 Commission of the European Communities, «Commission Staff Working Document-Progress towards the Lisbon Objectives in Education and Training: Indicators and Benchmarks»,ο.π., σελ Έκθεση της Επιτροπής Μονίμων Αντιπροσώπων (1 ο τμήμα), 5723/08 EDUC29 SOC46, σελ COM (2008) 865, σελ.4. 21

26 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ 1.6 ΔΕΙΚΤΕΣ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Το 2007, στην Ετήσια Έκθεση της η Επιτροπή έκανε συστάσεις στα περισσότερα από τα μισά Κράτη- Μέλη σε σχέση με την εκπαίδευση και την κατάρτιση, τη δια βίου μάθηση και την ανάπτυξη των δεξιοτήτων. Στα μισά από αυτά, οι συστάσεις αφορούσαν την ανάγκη για περαιτέρω μεταρρυθμίσεις στα ε- θνικά εκπαιδευτικά συστήματα, συμπεριλαμβανομένης και της χρηματοδότησης. Το συμπέρασμα του Συμβουλίου το Μάρτιο του 2008 επανατοποθέτησε «την ανάγκη για περισσότερη και πιο αποδοτική επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στη δημιουργικότητα μέσα στη ζωή των ανθρώπων» ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχία της Ευρώπης σε έναν παγκοσμιοποιημένο οικονομικό περιβάλλον. Το Συμβούλιο κατέληξε σε αυτή την επισήμανση εξαιτίας του ότι οι δαπάνες για τα εκπαιδευτικά ιδρύματα ως ποσοστό του ΑΕΠ παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των Ευρωπαϊκών χωρών. Το 2005, η Δανία είχε το μεγαλύτερο ποσοστό δαπανών για την εκπαίδευση (8,28%) ακολουθούμενη από τη Σουηδία και την Κύπρο (6,97% και 6,92% αντίστοιχα). Αντίθετα το Λουξεμβούργο, η Σλοβακία και η Ελλάδα δαπάνησαν λιγότερο από το 4% του ΑΕΠ τους στον ίδιο τομέα. Η ετήσια μέση μεταβολή στις δαπάνες για την εκπαίδευση (ως ποσοστό του ΑΕΠ), μεταξύ 2000 και 2005, αποκαλύπτει ακόμα πιο ενδιαφέρουσες τάσεις. Ήδη 15 χώρες βρίσκονται πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 5% του ΑΕΠ (δεξιά πλευρά του σχήματος 1-8). Ειδικότερα Κύπρος, Ηνωμένο Βασίλειο, Ουγγαρία, Φιλανδία και Ολλανδία φαίνεται να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στην εκπαίδευση, αφού παρά το ότι ξεπερνούν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο δαπανούν όλο και περισσότερο. Από την άλλη Δανία, Σουηδία, Γαλλία, Βέλγιο, Πολωνία, Πορτογαλία και Αυστρία, έχουν μια αντίθετη τάση. Δηλαδή αν και ξεπερνούν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, δαπανούν όλο και λιγότερο στον τομέα αυτό. Σχήμα 1-8: Μέση μεταβολή στις δαπάνες για την εκπαίδευση ως % του ΑΕΠ ( ) Πηγή: Eurostat 22

27 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Στο πάνω αριστερό τεταρτημόριο παρουσιάζονται οι χώρες που δαπανούν χαμηλότερο ποσοστό του ΑΕΠ τους από το μέσο Ευρωπαϊκό, αλλά προσπαθούν να συγκλίνουν με αυτό. Σε αυτές ανήκουν Βουλγαρία, Ελλάδα, Ιρλανδία, Ρουμανία, Τσεχία και Λουξεμβούργο (σχήμα 1-8). Τέλος στο αριστερό κάτω τεταρτημόριο είναι οι χώρες που βρίσκονται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο αλλά εξακολουθούν να χάνουν έδαφος δηλαδή η Γερμανία, η Ισπανία, η Σλοβακία, η Εσθονία, η Ιταλία και η Λιθουανία 13 (σχήμα 1-8). Κατά την περίοδο η Δανία, η Φιλανδία, η Ολλανδία, η Πορτογαλία, η Δημοκρατία της Σλοβακίας και η Σουηδία αύξησαν τις δαπάνες στα εκπαιδευτικά ιδρύματα από 30 μέχρι 50% ενώ η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιρλανδία, η Πολωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο αύξησαν τις δαπάνες τους ακόμα περισσότερο. Σχήμα 1-9: Ετήσιες δαπάνες σε δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα ανά μαθητή (2001,2005) Ετήσιες Δαπάνες σε δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα ανά μαθητή EU (27 countries) EU (25 countries) Euro area (15 countries) Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Germany Estonia Ireland Greece Spain France Italy Cyprus Latvia Lithuania Luxembourg Hungary Malta Netherlands Austria Poland Portugal Romania Slovenia Slovakia Finland Sweden United Kingdom Iceland Norway Πηγή: Eurostat Οι διαφορές σχετίζονται εν μέρει με την ποικιλία του σχολικού πληθυσμού αλλά μια σωστή ερμηνεία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τις τάσεις στο εγχώριο εισόδημα. Για παράδειγμα στην Ιρλανδία, οι δαπάνες σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης αυξήθηκαν περισσότερο από 80%, μεταξύ 1995 και 2005, ενώ το ΑΕΠ υπερδιπλασιάστηκε. Η αύξηση στις δαπάνες στα εκπαιδευτικά ιδρύματα ως ποσοστό του ΑΕΠ ήταν πάνω από 0,5 ποσοστιαίες μονάδες αυτήν την περίοδο στη Δανία (από 6,2% σε 7,4%), στην Ελλάδα (από 2,6% σε 4,2%) και στο Ηνωμένο Βασίλειο ( από 5,2% σε 6,2%). Παρόλα αυτά η αύξηση στις δαπάνες στα εκπαιδευτικά ιδρύματα τείνει να υπολείπεται της αύξησης του εθνικού εισοδήματος σε αρκετές χώρες. Οι πιο σημαντικές διαφορές βρίσκονται στην Αυστρία, τη Γαλλία, την Ισπανία και την Εσθονία όπου η αναλογία του ΑΕΠ που ξοδεύεται σε εκπαιδευτικά ιδρύματα μειώθηκε κατά 0,5 ποσοστιαίες μονάδες ή και παραπάνω, μεταξύ 1995 και 2005, κυρίως ως 13 Commission of the European Communities, «Commission Staff Working Document-Progress towards the Lisbon Objectives in Education and Training :Indicators and Benchmarks»,ο.π.,σελ

28 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ αποτέλεσμα της μείωσης των δαπανών στα εκπαιδευτικά ιδρύματα στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και μεταδευτεροβάθμια εκπαίδευση 14. Σχήμα 1-10: Δημόσιες δαπάνες για την Εκπαίδευση ως % του ΑΕΠ (1995,2000,2005) Πηγή: Eurostat Η εκπαίδευση, ουσιαστικά, χρηματοδοτείται από δύο διακριτές πηγές: τη δημόσια και την ιδιωτική δαπάνη. Η δημόσια δαπάνη περιλαμβάνει όλες τις άμεσες αγορές εκπαιδευτικών υπηρεσιών από τον δημόσιο τομέα (ανεξάρτητα διοικητικού επιπέδου), ενώ η ιδιωτική δαπάνη περιλαμβάνει την καταβολή διδάκτρων (και άλλες πληρωμές) κυρίως από τα νοικοκυριά, τον επιχειρηματικό τομέα και τους μηκερδοσκοπικούς οργανισμούς. Σχεδόν σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ τα δημόσια ταμεία επωμίζονται τουλάχιστον το 80% της εκπαιδευτικής δαπάνης (συνυπολογίζονται όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης) αποδεικνύοντας ότι η δαπάνη για την εκπαίδευση χρηματοδοτείται κυρίως από τις δημόσιες πηγές 15. Η Ελλάδα (όπως δείχνουν και τα σχήματα 1-10 και 1-11) προφανώς ακολουθεί αυτόν τον κανόνα με τις ιδιωτικές δαπάνες να κινούνται σε αρκετά χαμηλά επίπεδα. Η πραγματικότητα ωστόσο δεν αποδίδεται αφού οι ιδιαίτερες στάσεις και νοοτροπίες της ελληνικής κοινωνίας για την εκπαίδευση αλλά και ο τρόπος δόμησης του εκπαιδευτικού συστήματος δημιουργεί ιδιωτικές δαπάνες οι οποίες δεν συναντώνται, τουλάχιστον σε αυτή την αναλογία, σε άλλες χώρες (φροντιστηριακά και ιδιαίτερα μαθήματα, μαθήματα ηλεκτρονικών υπολογιστών). Σύμφωνα με την Έρευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών που διενεργεί ανά πενταετία η Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας οι κωδικοί για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών εκπαίδευσης στη χώρα είναι σε πλήθος αρκετοί, ποιοτικά διαφοροποιημένοι και ουσιαστικά μη συγκρίσιμοι με άλλες χώρες της Ε.Ε.27. Επομένως το ερώτημα που τίθεται είναι αν το σύνολο αυτών των δαπανών θα πρέπει να συνεκτιμηθεί στην κατηγορία 14 OECD, 2008, «Education at a glance 2008: OECD Indicators», OECD Publications, Paris, 2008, σελ Eurodice/Eurostat, «Αριθμοί κλειδιά της Εκπαίδευσης στην Ευρώπη 2005», Γραφείο Επίσημων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Λουξεμβούργο, 2005,σελ

29 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ χρηματοδότηση της εκπαίδευσης από τον ιδιωτικό τομέα ή αν για λόγους συγκρισιμότητας στην κατηγορία αυτή θα πρέπει να περιλάβουμε μόνο τα πάσης μορφής δίδακτρα που οι ιδιώτες καταβάλουν στα εκπαιδευτικά ιδρύματα. Στην Ετήσια Έκθεση για την Εκπαίδευση της ΓΣΕΕ και συγκεκριμένα στο δεύτερο κεφάλαιο, οι δαπάνες των ιδιωτικών νοικοκυριών καταγράφονται και αναλύονται ανά βαθμίδα εκπαίδευσης και κατηγορία. Σχήμα 1-11: Ιδιωτικές δαπάνες για την Εκπαίδευση ως % του ΑΕΠ (2004,2005) ,4 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 EU (27 countries) EU (25 countries) Euro area (15 countries) Belgium Bulgaria Czech Republic Denmark Germany Estonia Ireland Greece Spain France Italy Cyprus Latvia Lithuania Luxembourg Hungary Malta Netherlands Austria Poland Portugal Romania Slovenia Slovakia Finland Sweden United Kingdom Croatia Turkey Iceland Norway Switzerland United States Japan Πηγή: Eurostat 25

30 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ 1.7 ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΩΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ Το πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010» δίνει ιδιάιτερη έμφαση στη χρήση των Η/Υ θέτοντας ως στόχο την εξασφάλιση της πρόσβασης όλων σε αυτούς με ιδιαίτερη βαρύτητα στην εξοικείωση των παιδιών μέσα στα σχολεία. Ως σημεία κλειδιά αναγνωρίζει τόσο τον εξοπλισμό των σχολείων με τα απαραίτητα μηχανήματα και το αντίστοιχο ηλεκτρονικό και εκπαιδευτικό υλικό, όσο και την ενσωμάτωση των απαραίτητων μεθόδων διδασκαλίας για την αξιοποίηση των Η/Υ 16. Η ευρωπαϊκή έρευνα σε διευθυντές και εκπαιδευτικούς που διεξήχθη το 2006 δείχνει ότι περίπου το 96% των Ευρωπαϊκών σχολείων έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο, ενώ σε καμία χώρα το ποσοστό δεν πέφτει κάτω από το 90%. Πίνακας 1-7: Οι Η/Υ στα σχολεία ΚΡΑΤΗ-ΜΕΛΗ ΑΡΙΘΜΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΑΝΑ 100 ΜΑΘΗΤΕΣ % ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΜΕ BROADBAND ΣΥΝΔΕΣΗ % ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΑΝ Η/Υ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥΣ 12 ΜΗΝΕΣ Ε.Ε 25 9, ,3 Δανία 26, ,6 Νορβηγία 22, ,4 Ολλανδία Ηνωμένο Βασίλειο 18, ,4 Λουξεμβούργο 18, ,2 Σουηδία 16, ,9 Φιλανδία 16, ,1 Ισλανδία 14, ,5 Αυστρία 14, ,9 Μάλτα 10, ,5 Κύπρος 8, Γαλλία 8, ,5 Ιρλανδία 8, ,7 Ουγγαρία 8, ,8 Ισπανία 8, ,2 Τσεχία 8, ,3 Βέλγιο 7, Γερμανία 7, Σλοβενία 7, ,6 Εσθονία 7, ,7 Ιταλία 6, ,4 Ελλάδα 5, ,6 Σλοβακία 5, ,3 Πολωνία 5, ,4 Πορτογαλία 5, ,5 Λιθουανία 5, ,3 Πηγή: i2010 Annual Report 16 Βλ.Συμβούλιο 2002/C 142/01 26

31 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ Τα μεγαλύτερα ποσοστά σε συνδέσεις broadband σε σχολεία σημειώνονται στη Δανία, τη Μάλτα, την Εσθονία και την Ολλανδία, όπου σχεδόν το 90% των σχολείων έχουν τέτοιου τύπου σύνδεση. Αντίθετα Ελλάδα, Πολωνία, Κύπρος και Λιθουανία έχουν τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ε.Ε. των 25. Σχήμα 1-12: Αριθμός Υπολογιστών ανά 100 μαθητές ΑΡΙΘΜΟΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ ΑΝΑ 100 ΜΑΘΗΤΕΣ Λετονία Λιθουανία Πορτογαλία Πολωνία Σλοβακία Ελλάδα Ιταλία Εσθονία Σλοβενία Βέλγιου Γερμανία Τσεχία Ισπανία Ουγγαρία Ιρλανδία Κύπρος Γαλλία ΕΕ 25 Μάλτα Αυστρία Ισλανδία Φιλανδία Σουηδία Λουξεμβούργο Ηνωμένο Ολλανδία Νορβηγία Δανία 2006 Σχήμα 1-13: Ποσοστό σχολείων με broadband σύνδεση ΠΟΣΟΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΜΕ ΣΥΝΔΕΣΗ BROADBAND Ελλάδα Πολωνία Κύπρος Λιθουανία Σλοβακία Γερμανία Τσχεχία Ιρλανδία Λετονία ΕΕ 25 Αυστρία Ιταλία Πορτογαλία Βέλγιο Γαλλία Ηνωμένο Ουγγαρία Λουξεμβούργο Ισπανία Σλοβενία Σουηδία Νορβηγία Φιλανδία Ισλανδία Ολλανδία Εσθονία Μάλτα Δανία 2006 Στοιχεία: i2010 Annual Report 27

32 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ Σχήμα 1-14: Ποσοστό εκπαιδευτικών που χρησιμοποίησαν Η/Υ στην τάξη ΠΟΣΟΣΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΑΝ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ ΛΕΤΟΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΛΙΘΟΥΑΝΙΑ ΕΣΘΟΝΙΑ ΠΟΛΩΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ ΣΛΟΒΕΝΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΒΕΛΓΙΟ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ ΣΛΟΒΑΚΙΑ ΙΤΑΛΙΑ ΕΕ 25 ΜΑΛΤΑ ΚΥΠΡΟΣ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΤΣΕΧΙΑ ΙΣΛΑΝΔΙΑ ΙΡΛΑΝΔΙΑ ΦΙΛΑΝΔΙΑ ΑΥΣΤΡΙΑ ΝΟΡΒΗΓΙΑ ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΣΟΥΗΔΙΑ ΔΑΝΙΑ 2006 Στοιχεία: i2010 Annual Report Κατά μέσο όρο, το 2006, 9 μαθητές μοιράζονταν έναν υπολογιστή στα σχολεία στην Ε.Ε ή με άλλα λόγια, 100 μαθητές μοιράζονταν 11,3 υπολογιστές. Υπάρχει μια αύξηση στη διαθεσιμότητα των υπολογιστών από το 2001 που αφορούσε την Ε.Ε των 15. Το 2006, στην Ευρώπη των 15, αντιστοιχούσαν 8 μαθητές ανά υπολογιστή ενώ το 2001, περισσότεροι μαθητές -12,5- έπρεπε να μοιραστούν έναν υ- πολογιστή. Η κατάσταση είναι λιγότερο θετική για τα 10 κράτη-μέλη που προσχώρησαν το Εδώ οι πρώτες μετρήσεις του 2006 δείχνουν ότι χρειάζεται ακόμα να γίνει πρόοδος αφού 14 μαθητές έπρεπε να μοιράζονται έναν υπολογιστή. Νούμερο σχεδόν διπλάσιο από αυτό που αντιστοιχεί στα παλιά κράτη μέλη. Αυτές οι διαφορές είναι πιο έντονες στη σύγκριση μεμονωμένων χωρών. Αν και στις προπορευόμενες χώρες όπως η Δανία, η Ολλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο και το Λουξεμβούργο η αντιστοιχία είναι 4 με 5 μαθητές ανά υπολογιστή, η διαθεσιμότητα σε υπολογιστές είναι η μισή από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σε χώρες όπως η Λετονία, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Πορτογαλία και η Ελλάδα όπου 17 μαθητές μοιράζονταν έναν υπολογιστή. Μια θετική εξέλιξη σημειώνεται στη χρήση των υπολογιστών από τους δασκάλους μέσα στην τάξη αφού 74% των εκπαιδευτικών ανέφεραν ότι έχουν χρησιμοποιήσει υπολογιστή στην τάξη τον τελευταίο χρόνο. Όμως και εδώ υπάρχουν μεγάλες διακυμάνσεις μεταξύ χωρών. Για παράδειγμα το ποσοστό αυτό πέφτει στο 35% στη Λετονία και στο 36% στην Ελλάδα, ενώ φτάνει στο 96% στο Ην. Βασίλειο και στο 95% στη Δανία. Ανάλογα με τη χώρα και την εκπαιδευτική βαθμίδα, οι εκπαιδευτικοί εμφανίζουν διαφορετικά ποσοστά και ως προς την ευχέρεια της χρήσης των Η/Υ στην τάξη. Τα δύο τρίτα νιώθουν μεγάλη σιγουριά στο να χρησιμοποιούν την επεξεργασία κειμένων ενώ το ένα τρίτο διαθέτει τις απαραίτητες γνώσεις για να φτιάξει ηλεκτρονικές παρουσιάσεις. Η ευχέρεια χρήσης του Η/Υ είναι ακόμα χαμηλότερη στο δημοτικό, όπου απαραίτητες γνώσεις έχει μόνο το 30% σε αντίθεση με το 46% και το 47% στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και τις επαγγελματικές σχολές. Τα 2/3 μπορούν να διαχειριστούν την ηλεκτρονική αλληλογραφία και λίγο παραπάνω από το 1/3 να εγκαταστήσει software. Οι διαφορές μεταξύ των 28

33 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ χωρών είναι μεγάλες με τη Λετονία, τη Λιθουανία τη Γαλλία και την Πορτογαλία να είναι οι χώρες όπου οι δεξιότητες των εκπαιδευτικών, σύμφωνα πάντα με τους ίδιους, να είναι οι χαμηλότερες. Επιπλέον, μόνο λίγοι εκπαιδευτικοί έχουν αναφέρει ότι δεν έχουν καμία ή ελάχιστη εμπειρία στη χρήση Η/Υ: αυτή η ομάδα είναι το 7% του συνόλου. Το ποσοστό αυτό φτάνει σχεδόν το 37% στην Ελλάδα α- κολουθούμενη από την Ουγγαρία (15%), τη Λετονία (14%) και τη Σλοβακία (13%). Αντίθετα το ποσοστό αυτό είναι σχεδόν μηδενικό στη Σουηδία, τη Δανία, τη Νορβηγία, τη Φιλανδία, το Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστρία και την Ολλανδία 17. Πολύ ενδιαφέροντα για την Ελλάδα είναι και τα αποτελέσματα της PISA 2006 ως προς την υλικοτεχνική υποδομή. Εκεί φαίνεται ότι τα ελληνικά σχολεία αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο πρόβλημα εξαιτίας της έλλειψης οπτικοακουστικών πηγών, υλικού για τη βιβλιοθήκη καθώς και λογισμικού κατάλληλου για διδασκαλία μέσα στην τάξη. Τα πράγματα φαίνονται να είναι καλύτερα (πάνω από το μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ) στον αριθμό των διαθέσιμων υπολογιστών για διδασκαλία, στην επάρκεια του εκπαιδευτικού υλικού καθώς και του εργαστηριακού εξοπλισμού «ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ - ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ 2020» Το Μάιο του 2009, το Συμβούλιο Παιδείας Νεολαίας και Πολιτισμού έθεσε ως κύριο στόχο τη στήριξη της περαιτέρω ανάπτυξης των συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης των κρατών-μελών ώστε να εξασφαλιστεί: 1. Η πλήρης προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ανάπτυξη όλων των πολιτών, 2. Η βιώσιμη οικονομική ευμάρεια και απασχολησιμότητα παράλληλα με την προώθηση των δημοκρατικών αρχών, της κοινωνικής συνοχής, της ενεργούς συμμετοχής στα κοινά και του διαπολιτισμικού διαλόγου. Το Συμβούλιο επισήμανε ότι το στρατηγικό πλαίσιο που θα υιοθετηθεί θα πρέπει να καλύπτει τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης στο σύνολό τους, με βάση μια προοπτική ολοκληρωμένης δια βίου μάθησης. Συνεπώς η δια βίου μάθηση θα πρέπει να θεωρείται ως θεμελιώδης αρχή στην οποία θα βασίζεται ολόκληρο το πλαίσιο, το οποίο θα καλύπτει κάθε είδους μάθηση-τυπική, μη τυπική και ά- τυπη- σε όλα τα επίπεδα: από την προσχολική και την πρωτοβάθμια εκπαίδευση έως την τριτοβάθμια εκπαίδευση, την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και την εκπαίδευση των ενηλίκων. Επιπλέον το πλαίσιο θα πρέπει να αφορά τους τέσσερις ακόλουθους στρατηγικούς στόχους: 1. Την υλοποίηση της διά βίου μάθησης και της κινητικότητας 2. Τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, 3. Την προαγωγή της ισοτιμίας, της κοινωνικής συνοχής και της ενεργούς συμμετοχής στα κοινά 4. Την ενίσχυση της καινοτομίας και της δημιουργικότητας καθώς και του επιχειρηματικού πνεύματος, σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η περίοδος μέχρι το 2020 χωρίζεται σε κύκλους εργασίας ο πρώτος εκ των οποίων καλύπτει την τριετία ενώ οι τομείς προτεραιότητας θα καθορίζονται από το Συμβούλιο μετά από πρόταση της Επιτροπής. Τα ευρωπαϊκά κριτήρια αξιολόγησης βασίζονται στα υφιστάμενα που εγκρίθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος «Εκπαίδευση και Κατάρτιση 2010» ενώ τα κράτη καλούνται να εξετάσουν βάσει των εθνικών προτεραιοτήτων τους σε ποιο βαθμό μπορούν να συμβάλουν στη συλλογική επίτευξη των ευρωπαϊκών κριτηρίων αξιολόγησης μέσω εθνικών ενεργειών. 17 Werner B. Korte&Tobias Husing, 2006, «Benchmarking, Access and Use of ICT in European Schools 2006», < 18 OECD, «Pisa 2006: Science Competencies for Tomorrow s World», Vol.1,OECD Publications, Paris, 2007, σελ

34 ΚΑΝΕΠ-ΓΣΕΕ: Ετήσια Έκθεση για την ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ στην ΕΛΛΑΔΑ Βάσει των ανωτέρω τα κράτη μέλη συμφώνησαν στα ακόλουθα πέντε κριτήρια αξιολόγησης: Μέχρι το 2020: Το 15% τουλάχιστον των ενηλίκων κατά μέσο όρο θα πρέπει να συμμετέχει σε προγράμματα δια βίου μάθησης. Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 15 ετών με χαμηλές επιδόσεις στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες θα πρέπει να είναι χαμηλότερο από 15%. Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας ετών με τριτοβάθμιο μορφωτικό επίπεδο θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 40% Το ποσοστό των ατόμων που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και κατάρτιση θα πρέπει να είναι χαμηλότερο του 10%. Το 95% τουλάχιστον των παιδιών ηλικίας μεταξύ 4 ετών και της ηλικίας έναρξης της υποχρεωτικής πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης θα πρέπει να συμμετέχει σε προσχολική εκπαίδευση. Επιπλέον το Συμβούλιο κάλεσε την Επιτροπή να εργαστεί περαιτέρω στους τομείς της κινητικότητας, της απασχολησιμότητας και της εκμάθησης ξένων γλωσσών ΤΟΜΕΙΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΟΝ ΤΟ- ΜΕΑ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΚΥ- ΚΛΟ: Α) Στρατηγικός στόχος 1: Υλοποίηση της διά βίου μάθησης και της κινητικότητας Διεξαγωγή εργασιών σχετικά με: Στρατηγικές διά βίου μάθησης: Ολοκλήρωση της διαδικασίας εφαρμογής των εθνικών στρατηγικών δια βίου μάθησης, με ιδιαίτερη προσοχή στην πιστοποίηση της μη τυπικής και της άτυπης μάθησης και στην καθοδήγηση. Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Επαγγελματικών Προσόντων: Σύμφωνα με τη σύσταση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, του Απριλίου του 2008, σύνδεση όλων των εθνικών συστημάτων επαγγελματικών προσόντων με το ΕΠΕΠ έως το 2010 και στήριξη μιας προσέγγισης που θα βασίζεται σε μαθησιακά αποτελέσματα για τα πρότυπα και τα επαγγελματικά προσόντα, τις διαδικασίες αξιολόγησης και πιστοποίησης, τη μεταφορά πιστώσεων, τα εκπαιδευτικά προγράμματα και τη διασφάλιση της ποιότητας. Ανάπτυξη συνεργασίας σχετικά με: Επέκταση της μαθησιακής κινητικότητας: Συνεργασία για τη βαθμιαία εξάλειψη των φραγμών και την επέκταση των ευκαιριών μαθησιακής κινητικότητας στην Ευρώπη και παγκοσμίως, τόσο στο επίπεδο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης όσο και στα άλλα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένων νέων στόχων και μέσων χρηματοδότησης σε ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσια, και λαμβανομένων υπόψη των ιδιαίτερων αναγκών των μειονεκτούντων ατόμων. Β) Στρατηγικός στόχος 2: Βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης Διεξαγωγή εργασιών σχετικά με: Εκμάθηση γλωσσών: Να δοθεί μέριμνα ώστε να μπορούν οι πολίτες να επικοινωνούν σε δύο γλώσσες πέραν της μητρικής τους, να προωθηθεί η διδασκαλία γλωσσών, ανάλογα με την περίπτωση, στο πλαίσιο της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και για τους ενήλικες 19 Συμπεράσματα του Συμβουλίου, 9845/09 EDUC 88 SOC 324 MI 202 COMPET

35 ΤΑ ΒΑΣΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ ΤΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ εκπαιδευόμενους, και να δοθεί στους μετανάστες η ευκαιρία να διδαχθούν τη γλώσσα της χώρας υποδοχής. Επαγγελματική εξέλιξη των διδασκόντων και εκπαιδευτών: Εστίαση στην ποιότητα της αρχικής εκπαίδευσης και υποστήριξη της αρχικής σταδιοδρομίας των νέων διδασκόντων, και στη βελτίωση της ποιότητας των ευκαιριών συνεχούς επαγγελματικής εξέλιξης που προσφέρονται στους διδάσκοντες, τους εκπαιδευτές και το λοιπό εκπαιδευτικό προσωπικό (π.χ. όσους συμμετέχουν σε δραστηριότητες στελέχωσης ή καθοδήγησης). Διοίκηση και χρηματοδότηση: Προώθηση του θεματολογίου εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (συμπεριλαμβανομένων των εκπαιδευτικών προγραμμάτων) και του πλαισίου διασφάλισης της ποιότητας στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση και ανάπτυξη της ποιότητας παροχής, συμπεριλαμβανομένης της επάνδρωσης, στον τομέα εκπαίδευσης ενηλίκων. Προαγωγή της τεκμηριωμένης πολιτικής και πρακτικής, με ιδιαίτερη έμφαση στην απόδειξη της βιωσιμότητας των δημόσιων και,ανάλογα με την περίπτωση, ιδιωτικών επενδύσεων. Ανάπτυξη συνεργασίας σχετικά με: Βασικές δεξιότητες στην ανάγνωση, τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες: Διερεύνηση και διάδοση των υφιστάμενων βέλτιστων πρακτικών και ερευνητικών πορισμάτων σχετικά με τις επιδόσεις ανάγνωσης μεταξύ μαθητών και συναγωγή συμπερασμάτων για τη βελτίωση της στάθμης γραμματισμού σε ολόκληρη την Ε.Ε. Εντατικοποίηση της υφιστάμενης συνεργασίας ώστε να βελτιωθεί η ενασχόληση με τα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες σε υψηλότερα ε- πίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης και να ενισχυθεί η διδασκαλία των θετικών επιστημών. Απαιτούνται συγκεκριμένες ενέργειες για τη βελτίωση του επιπέδου των βασικών δεξιοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των δεξιοτήτων των ενηλίκων. «Νέες δεξιότητες για νέες θέσεις εργασίας»: Μέριμνα ώστε η εκτίμηση των μελλοντικών α- παιτήσεων σε δεξιότητες και η κάλυψη των αναγκών της αγοράς εργασίας να λαμβάνονται καταλλήλως υπόψη κατά τις διαδικασίες προγραμματισμού στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Γ) Στρατηγικός στόχος 3: Προαγωγή της ισοτιμίας, της κοινωνικής συνοχής και της ενεργού συμμετοχής στα κοινά Διεξαγωγή εργασιών σχετικά με: Άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα την εκπαίδευση και την κατάρτιση: Ενίσχυση των προληπτικών προσεγγίσεων, στενότερη συνεργασία μεταξύ γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και άρση των φραγμών που εμποδίζουν τα άτομα που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο να επιστρέψουν στο χώρο της εκπαίδευσης και της κατάρτισης. Ανάπτυξη συνεργασίας σε σχέση με: Προσχολική εκπαίδευση: Προαγωγή γενικευμένης ισότιμης πρόσβασης και βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης και της στήριξης των διδασκόντων. Μετανάστες: Ανάπτυξη της αμοιβαίας αξιοποίησης των διδαγμάτων όσον αφορά τις βέλτιστες πρακτικές για την εκπαίδευση ατόμων από οικογένειες μεταναστών. Εκπαιδευόμενοι με ειδικές ανάγκες: Προαγωγή της χωρίς αποκλεισμούς και εξατομικευμένης εκπαίδευσης μέσω έγκαιρης στήριξης, έγκαιρου εντοπισμού των ειδικών αναγκών και καλώς συντονισμένων υπηρεσιών. Ένταξη σχετικών υπηρεσιών στην κανονική εκπαίδευση και αναζήτηση τρόπων που θα διευκολύνουν την περαιτέρω εκπαίδευση και κατάρτιση. Δ) Στρατηγικός στόχος 4:Ενίσχυση της καινοτομίας και της δημιουργικότητας καθώς και του επιχειρηματικού πνεύματος, σε όλα τα επίπεδα εκπαίδευσης και κατάρτισης Διεξαγωγή εργασιών σχετικά με: 31