BIOHELLENIKA NEWSLETTER Τεύχος Δεκεμβρίου 2014 Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΚΛΗΡΟΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΝΕΥΡΟΜΥΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ

Transcript

1 BIOHELLENIKA NEWSLETTER Τεύχος Δεκεμβρίου 2014 Biohellenika News ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΥΛΑΞΗΣ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οι χρήσεις των βλαστοκυττάρων αυξάνονται συνεχώς τα τελευταία χρόνια ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΑΝ ΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ BIOHELLENIKA ΣΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΣΜΟ 47ΧΡΟΝΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ Σώθηκε από ακρωτηριασμό, λόγω διαβητικού έλκους, το πόδι μιας 47χρονης γυναίκας στην Ελλάδα, η οποία πάσχει από διαβήτη τύπου 1 με τη χρήση βλαστοκυττάρων. Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΚΛΗΡΟΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΝΕΥΡΟΜΥΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Το σκληρόδερμα ανήκει στα αυτοάνοσα, συστηματικά, ταχέως εξελισσόμενα νοσήματα με ιδιαίτερη επίπτωση στις γυναίκες. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΑΝ ΑΠΟ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΙΣΟΦΑΓΟ ΚΑΙ ΤΟΙΧΩΜΑ ΣΤΟΜΑΧΟΥ Επιστήμονες στις ΗΠΑ κατάφεραν για πρώτη φορά, με τη βοήθεια πολυδύναμων βλαστικών κυττάρων, να δημιουργήσουν ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΤΕΥΧΟΣ λειτουργικό ιστό ανθρώπινου στομάχου ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΙΔΙΩΤΙΚΗΣ ΦΥΛΑΞΗΣ Με βάση τον νόμο 3984 του 2011 οι γονείς ενημερώνονται <<για τα πρόσφατα δεδομένα της επιστήμης σχετικά με τη δυνατότητα της χρήσης των βλαστοκυττάρων, τα αναμενόμενα οφέλη της αυτόλογης χρήσης σε αντιδιαστολή με τα οφέλη της αλλογενούς>>. ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΜΕ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΣΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΓΑΛΑ Το μητρικό γάλα περιέχει βλ

2 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 2 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΦΥΛΑΞΗΣ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Οι χρήσεις των βλαστοκυττάρων αυξάνουν συνεχώς τα τελευταία χρόνια καθώς καινούριες θεραπείες βλέπουν το φως της δημοσιότητας. Η χώρα μας με αργούς ρυθμούς θέτει σε εφαρμογή τον νόμο περί Μεταμοσχεύσεων ο οποίος ψηφίστηκε το 2011, αδειοδοτώντας ως συνήθως πρώτα και ταχύτατα τις υπηρεσίες του δημοσίου και με πολύ αργούς ρυθμούς τον ιδιωτικό τομέα. Η Biohellenika βρίσκεται στην τελική φάση της αδειοδότητησης, αφού πέρασε μια εξαιρετικά μακρά γραφειοκρατική διαδικασία, η οποία δεν πρόσθεσε κάτι καινούριο και ουσιαστικό στον τρόπο λειτουργίας της. Η αδειοδότητηση ενός εργαστηρίου φύλαξης βλαστοκυττάρων αυτόματα το θέτει υπό τον έλεγχο του κράτους και εξασφαλίζει την προστασία των πολιτών από οποιαδήποτε εμπορική εκμετάλλευση των γονέων που θέλουν να φυλάξουν τα βλαστοκύτταρα του παιδιού τους. Για το λόγο αυτό είναι πλέον ώρα τα εργαστήρια βλαστοκυττάρων στη χώρα μας ή οι εμπορικές εταιρείες με έδρα το εξωτερικό να ανοίξουν τις πόρτες τους για έλεγχο και να κάνουν γνωστό τον τρόπο λειτουργίας τους, ώστε να λάβουν αξιοκρατικά την άδεια λειτουργίας με βάση τη νομοθεσία και την διεθνή πρακτική. Τα βλαστοκύτταρα χρησιμοποιούνται σε όλες τις χώρες του κόσμου και οι ασθενείς μετακινούνται επιλέγοντας τις καλύτερες υπηρεσίες. Επομένως θα πρέπει οι υπηρεσίες των βλαστοκυττάρων στη χώρα μας να είναι εναρμονισμένες με των υπολοίπων χωρών για να μπορεί η χρήση τους να γίνεται εντός και εκτός συνόρων. Σήμερα τα εργαστήρια και οι μέθοδοι που ακολουθούν διαπιστεύονται από διεθνείς και εθνικούς οργανισμούς, οι οποίοι είναι και οι μόνοι που μπορούν να εγγυηθούν την καλή λειτουργία του εργαστηρίου και την ποιότητα του δείγματος. Οι διεθνείς διαπιστεύσεις διευρύνουν τους ορίζοντες χρήσης του δείγματος και δίνουν τη δυνατότητα στον ασθενή να κάνει χρήση των βλαστοκυττάρων του στα πιο εξειδικευμένα κέντρα του κόσμου. Οι εθνικές διαπιστεύσεις περιορίζονται στις εργαστηριακές εξετάσεις και οι γονείς πρέπει να ελέγχουν το σύνολο των πιστοποιημένων εξετάσεων και όχι το σήμα της πιστοποίησης. Με βάση τη νομοθεσία υπάρχουν συγκεκριμένες εξετάσεις που συνοδεύουν τη διαδικασία της επεξεργασίας και αποθήκευσης των βλαστοκυττάρων και θα πρέπει οι γονείς να ελέγχουν το σύνολο των εξετάσεων αυτών. Μια πηγή συλλογής βλαστοκυττάρων είναι το ομφαλοπλακουντιακό αίμα, το οποίο παραμένει μέσα στον πλακούντα μετά την γέννηση του παιδιού και οι ιστοί του πλακούντα και ομφαλίου λώρου. Θεωρείται σήμερα η βιολογικά ανώτερη, ασφαλέστερη και πληρέστερη πηγή συλλογής βλαστοκυττάρων, σε σύγκριση με βλαστοκύτταρα που λαμβάνονται από ενήλικες, αναφέροντας τον μυελό των οστών και τον λιπώδη ιστό. Η άμεση μεταφορά των βλαστοκυττάρων από την αίθουσα τοκετών στο εργαστήριο και οι πιστοποιημένες συνθήκες

3 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 3 επεξεργασίας εξασφαλίζουν ένα άριστο δείγμα, το οποίο εκτός του ότι είναι αποτελεσματικό στη χρήση, μπορεί να ταξιδέψει και να χρησιμοποιηθεί σε οποιοδήποτε πιστοποιημένο νοσοκομείο του κόσμου, το οποίο παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες. Με βάση έγκυρες μελέτες η καθυστέρηση στη μεταφορά και αποθήκευση των βλαστοκυττάρων πέραν των 12 ωρών, έχει ως αποτέλεσμα την ελάττωση του αριθμού των υγιών βλαστοκυττάρων. Η ελάττωση γίνεται ακόμη περισσότερο αντιληπτή κατά την απόψυξη των βλαστοκυττάρων, με σκοπό τη χρήση, επειδή όλα τα κύτταρα έχουν υποστεί την καθυστέρηση στην επεξεργασία και η απόψυξη από μόνη της είναι μια ιδιαίτερα επιβαρυντική διαδικασία για το κύτταρο. Μια βασική προϋπόθεση αποτελεσματικής χρήσης των βλαστοκυττάρων είναι η συλλογή μεγάλης ποσότητας ομφαλοπλακουντιακού αίματος και εξοικονόμηση του μέγιστου δυνατού αριθμού αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων. Η αρχική συλλογή του ομφαλοπλακουντιακού αίματος (ΟΠΑ) γίνεται στην αίθουσα τοκετών, μετά τη διατομή του ομφαλίου λώρου και η ποσότητα που συλλέγεται εξαρτάται από τις συνθήκες του τοκετού. Το ΟΠΑ που παραμένει μέσα στον πλακούντα μετά τη γέννηση δεν έχει καμία λειτουργική σημασία για το νεογνό, αντίθετα η προσπάθεια κατεύθυνσης του προς αυτό έχει και αρνητικές συνέπειες για τις πρώτες μέρες της ζωής του. Στον φυσιολογικό τοκετό μικρές ή μεγαλύτερες επιπλοκές, όπως και η καισαρική τομή, επηρεάζουν αρνητικά την ποσότητα του συλλεγέντος ΟΠΑ, για το λόγο αυτό η συνέχιση της λήψης με επεξεργασία του πλακούντα, η οποία αποτελεί καινοτομία της Biohellenika προσφέρει στην οικογένεια το σύνολο των αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων. Τα βλαστοκύτταρα που συλλέγονται με τους δύο τρόπους είναι αρκετά για περισσότερες από μια χρήσεις ή για τη θεραπεία ενήλικα ασθενή μεγάλου σωματικού βάρους. Και οι δύο λήψεις των βλαστοκυττάρων του ΟΠΑ προσφέρουν ίδιας ποιότητας βλαστοκύτταρα, αιμοποιητικού τύπου, τα οποία δεν έχουν την ικανότητα πολλαπλασιασμού, χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία κακοήθων ασθενειών και η αποτελεσματικότητα τους εξαρτάται από τον αριθμό τους. Αυτή είναι η σημασία της συλλογής βλαστοκυττάρων με περαιτέρω επεξεργασία του πλακούντα, η οποία παρέχεται ως δώρο προς τους γονείς οι οποίοι αποφασίσουν να φυλάξουν τα πολύτιμα βλαστοκύτταρα των παιδιών τους κατά την εορταστική περίοδο. Τα αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα χρησιμοποιούνται με επιτυχία στη βελτίωση της εγκεφαλικής λειτουργίας των παιδιών με εγκεφαλική παράλυση και στον αυτισμό. Εκτός της συλλογής των αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων που συλλέγονται από το ΟΠΑ, κατά τον τοκετό συλλέγονται και τα μεσεγχυματικά βλαστοκύτταρα από τον ιστό του ομφαλίου λώρου. Στην Biohellenika καινοτομούμε, εφαρμόζοντας εργαστηριακές μεθόδους απομόνωσης και κρυοσυντήρησης βλαστοκυττάρων από όλο το μήκος του ομφαλίου λώρου και ΔΕΝ ΠΡΟΒΑΙΝΟΥΜΕ ΣΕ ΚΑΤΑΨΥΞΗ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΟΜΦΑΛΙΟΥ ΛΩΡΟΥ. Ενημερώνουμε τους γονείς ότι η κατάψυξη του λώρου με τη μορφή ιστού χωρίς προηγούμενη

4 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 4 εργαστηριακή επεξεργασία δεν παρέχει φύλαξη βλαστοκυττάρων, αλλά μεταφορά της παροχής της υπηρεσίας στο μέλλον με τη ζήτηση των βλαστοκυττάρων για θεραπευτική χρήση, η οποία συνεπάγεται νέα χρέωση. Τότε το εργαστήριο θα προβεί στην απομόνωση και πολλαπλασιασμό των βλαστοκυττάρων με μια εξαιρετικά μακρόχρονη διαδικασία η οποία είναι αβέβαιο αν θα αποδώσει, δεδομένου ότι δεν υπάρχει ασφαλής μέθοδος κατάψυξης ιστών παρά μόνο κυττάρων. Τα βλαστοκύτταρα του ιστού χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με του αίματος για τη θεραπεία κακοήθων ασθενειών, επειδή ελαττώνουν τα ποσοστά της απόρριψης, εάν δεν υπάρχει απόλυτη ιστοσυμβατότητα, και τις μεταμοσχευτικές επιπλοκές. Μόνα τους χρησιμοποιούνται σε μεγάλες κλινικές μελέτες για τη θεραπεία αυτοάνοσων νοσημάτων, όπως της σκλήρυνσης κατά πλάκας, της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn, της ιδιοπαθούς πνευμονικής ίνωσης, της ανωριμότητας του πνεύμονα, λόγω πρόωρου τοκετού, βελτίωσης της όρασης, των εγκαυμάτων, καταγμάτων και διορθωτικών χειρουργικών επεμβάσεων του σκελετού. ΜΙΑ ΑΚΟΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΠΟΥ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΑΝ ΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ BIOHELLENIKA ΣΤΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΧΕΠΑ, Η ΠΟΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΘΕΡΑΠΟΝΤΕΣ ΙΑΤΡΟΥΣ ΔΙΕΣΩΣΕ ΤΟ ΑΚΡΟ 47ΧΡΟΝΗΣ ΑΠΟ ΒΕΒΑΙΟ ΑΚΡΩΤΗΡΙΑΣΜΟ Με βλαστοκυττάρων, Προπαιδευτική Κλινική του ΑΧΕΠΑ σώθηκε από τον ακρωτηριασμό, λόγω διαβητικού έλκους, το πόδι μιας 47χρονης γυναίκας, η οποία πάσχει από διαβήτη τύπου 1 κατά στο δεύτερου έλκος, την εφαρμογή στην Α' τους θεράποντες. Η ασθενής είχε πέλμα (στην κεφαλή του μεταταρσίου) διαβητικό το οποίο παρά τις συντηρητικές θεραπείες παρέμενε ανεπούλωτο περισσότερο από έξι μήνες. Έναν μήνα μετά την εφαρμογή των βλαστοκυττάρων, τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά και το έλκος είχε επουλωθεί πλήρως. "Πήραμε λιπώδη ιστό από την ασθενή, απομονώσαμε τα βλαστοκύτταρα και στη συνέχεια τα βάλαμε στην περιοχή του έλκους. Η θεραπεία αυτή δεν είναι θεραπεία πλαίσιο ρουτίνας, μελέτης έγινε της στο Α Προπαιδευτικής Κλινικής του ΑΧΕΠΑ και η όλη διαδικασία ήταν προσφορά της Biohellenika. Δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε απλή μέθοδος και έχει ένα κόστος. Σκεφτείτε, όμως, ότι ο ασθενής γλυτώνει από τον ακρωτηριασμό. Είναι μια πολλά υποσχόμενη μέθοδος, με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Η εφαρμογή έγινε πριν από δύο χρόνια, αλλά έπρεπε να περιμένουμε να δούμε πώς θα εξελιχθεί πριν ανακοινώσουμε τα αποτελέσματα" ανέφερε στο ΑΠΕ- Παθολογίας-Διαβητολογίας στο ΜΠΕ ο επίκουρος καθηγητής ΑΠΘ Τριαντάφυλλος Διδάγγελος.

5 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 5 Τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής παρουσιάστηκαν στο 28ο Ετήσιο Πανελλήνιο Συνέδριο της Διαβητολογικής Εταιρείας Βορείου Ελλάδος (ΔΕΒΕ), που έγινε στη Θεσσαλονίκη από Νοεμβρίου H ανωτέρω θεραπεία υποστηρίχτηκε από τα εργαστήρια της Biohellenika, στα οποία έγινε η επεξεργασία των βλαστοκυττάρων από το λιπώδη ιστό. Τα βλαστοκύτταρα μετά από τον ποιοτικό έλεγχο παραδόθηκαν στην Παθολογική Προπαιδευτική κλινική του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, όπου και έγινε η χορήγηση και η παρακολούθηση της ασθενούς. Στην Ελλάδα υπάρχουν διαβητικοί. Κάθε χρόνο στα ελληνικά νοσοκομεία νοσηλεύονται ασθενείς με διαβητικά έλκη διάφορης βαρύτητας. Το ετήσιο κόστος νοσηλείας ασθενή με διαβητικό έλκος είναι ευρώ. Κάθε χρόνο ασθενείς οδηγούνται σε ακρωτηριασμό και αναπηρία η οποία αυξάνει την νοσηρότητα τους και το κόστος της διαβίωσης τους. Η τακτική παρακολούθηση και η συστηματική εκπαίδευση των ασθενών θα μπορούσε να ελαττώσει την εμφάνιση των ελκών και να περιορίσει το ετήσιο κόστος νοσηλείας τους στο 1/3, ενώ παράλληλα θα μπορούσε να αποφευχθεί το 70% των ακρωτηριασμών. Ακόμα και η συστηματικότερη ενημέρωση και παρακολούθηση των διαβητικών ασθενών δεν θα μπορούσε να αποτρέψει την εμφάνιση επίμονων ελκών και να εξαλείψει τελείως τους ακρωτηριασμούς. Για την καλύτερη αντιμετώπιση των διαβητικών ελκών σήμερα χρησιμοποιούνται οι κυτταρικές θεραπείες οι οποίες είναι ασφαλέστερες, αποτελεσματικότερες και οικονομικότερες. Τα βλαστοκύτταρα προέρχονται από τον λιπώδη ιστό, ο οποίος λαμβάνεται με λιποαναρρόφηση, διαχωρίζονται από τα υπόλοιπα στοιχεία και χορηγούνται τοπικά στην περιοχή του έλκους με υποδόρια έγχυση. Κάνοντας χρήση των κλασικών μεθόδων θεραπείας των διαβητικών ελκών απαιτούνται 70 ημέρες για την επούλωση, ενώ χρησιμοποιώντας βλαστοκύτταρα τα έλκη κλείνουν οριστικά μετά από 42 ημέρες. Οι ανεπιθύμητες ενέργειες και οι επιμολύνσεις είναι πολύ λιγότερες σε σχέση με τις κλασικές θεραπείες και επίσης το ποσοστό των πλήρως και μόνιμα θεραπευθέντων ελκών είναι πολύ υψηλότερο στους ασθενείς που έκαναν χρήση βλαστοκυττάρων. Η χρήση των βλαστοκυττάρων κερδίζει συνεχώς έδαφος στη θεραπεία πολλών ασθενειών κακοήθων και μη. Η αυτόλογη χρήση, κατά την οποία χρησιμοποιούνται τα βλαστοκύτταρα του ίδιου του ασθενή είναι ασφαλέστερη. Η ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΩΝ ΣΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΟΥ ΣΚΛΗΡΟΔΕΡΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΝΕΥΡΟΜΥΙΚΩΝ ΔΙΑΤΑΡΑΧΩΝ Το σκληρόδερμα ανήκει στα αυτοάνοσα, συστηματικά, ταχέως

6 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 6 εξελισσόμενα νοσήματα με ιδιαίτερη επίπτωση στις γυναίκες. Προσβάλλει τον συνδετικό ιστό όλων των οργάνων και προκαλεί παραμόρφωση και δυσλειτουργία. Η χρήση των αυτόλογων βλαστοκυττάρων του μυελού των οστών ελαττώνει σημαντικά τις υποτροπές του σκληροδέρματος, συνοδεύεται όμως με περισσότερες επιπλοκές εντός του πρώτου έτους μετά τη μεταμόσχευση, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Journal of the American Medical Association. Η μελέτη αυτή ξεκίνησε από την Ουτρέχτη, στη συνέχεια επεκτάθηκε σε τρία κέντρα στην Ευρώπη και περιελάμβανε 79 ασθενείς με σκληρόδερμα, στους οποίους έγινε χορήγηση αυτόλογων βλαστοκυττάρων του μυελού των οστών και 77 ασθενείς στους οποίους δεν έγινε χορήγηση και χρησιμοποιήθηκαν ως ομάδα ελέγχου. Όλοι οι ασθενείς βρίσκονταν σε αρχικά στάδια διάχυτου υποδόριου σκληροδέρματος κατά την έναρξη της θεραπείας και επανεξετάστηκαν μετά από 5.8 έτη. Βρέθηκε ότι στην ομάδα των μεταμοσχευθέντων σημειώθηκαν οι περισσότερες επιπλοκές στο πρώτο έτος, τελικά όμως ο αριθμός των ασθενών που κατάληξαν σε πλήρη ύφεση ήταν μεγαλύτερος. Μια δεύτερη ιατρική ομάδα με έδρα το Μιλάνο εφάρμοσε την ίδια μέθοδο σε 18 ασθενείς μεταξύ των ετών 2003 και Οι ασθενείς κατά μέσο όρο είχαν ηλικία 41 χρόνια και η διάρκεια της ασθένειας ήταν 24 μήνες κατά την έναρξη της θεραπείας. Οι 13 εκ των 18 ήταν γυναίκες. Όλοι οι ασθενείς σύμφωνα με τα κριτήρια ήταν ταχείας εξέλιξης. Οι ασθενείς οι οποίοι είχαν προσβληθεί στον πνεύμονα και την καρδιά εξαιρέθηκαν από τη μελέτη. Όλοι οι ασθενείς υποβλήθηκαν σε αυτόλογη μεταμόσχευση μυελού των οστών και οι δύο εξ αυτών κατέληξαν ο ένας στο πρώτο έτος λόγω πνευμονίας και ο δεύτερος λόγω καρδιακής αρρυθμίας. Επανεξέταση των ασθενών στην πενταετία έδειξε ότι όλοι είχαν σταθερά βελτιούμενα αποτελέσματα με ελάττωση του πάχους του δέρματος, η οποία ήταν εμφανής από τους πρώτους μήνες της θεραπείας. Η νόσος παρέμεινε ανενεργή για πέντε χρόνια και δεν επεκτάθηκε σε κανένα όργανο. Η χρήση των αυτόλογων βλαστοκυττάρων έχει αλλάξει την πορεία της ασθένειας στους μεταμοσχευμένους ασθενείς και ίσως να αποτελέσει τη θεραπεία εκλογής σε ασθενείς με καλπάζουσα μορφή εξέλιξης. Ο μυελός των οστών αποτελεί μια επίπονη πηγή λήψης βλαστοκυττάρων και πιθανόν να ανακύψουν προβλήματα αιμοποίησης σε επιβαρυμένους ασθενείς. Για το λόγο αυτό τελευταία προτάθηκε η λήψη του λιπώδους ιστού για την ίδια θεραπεία. Ο λιπώδης ιστός περιέχει μεσεγχυματικά και αγγειογενετικά βλαστοκύτταρα, λαμβάνεται με ασφαλή και λιγότερο επώδυνη διαδικασία, υπάρχει εν αφθονία στο σώμα του ασθενή και δεν προσβάλλεται από ασθένειες. Σε πρώτη φάση τα βλαστοκύτταρα του λιπώδους ιστού χορηγήθηκαν υποδόρια στην τελευταία φάλαγγα των δακτύλων και αξιολογήθηκε η δακτυλική αναπηρία, η ίνωση, ο πόνος, οι αγγειακές διαταραχές και η ποιότητα ζωής. Όλοι οι ασθενείς είχαν υποστεί στο παρελθόν διορθωτικές χειρουργικές επεμβάσεις και η χορήγηση των βλαστοκυττάρων δεν συνοδεύτηκε από καμία επιπλοκή. Η επί εξάμηνο παρακολούθηση των ασθενών έδειξε μεγάλη ύφεση του πόνου, καλύτερη κινητικότητα και χρήση των δακτύλων. Η επέκταση της χρήσης του λιπώδους ιστού πιθανόν στο μέλλον να αποδειχτεί περισσότερο χρήσιμη από τον μυελό των οστών.

7 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 7 Τα βλαστοκύτταρα επίσης έχουν αποδειχτεί ιδιαίτερα χρήσιμα στη θεραπεία της νευρογενούς μυϊκής δυσλειτουργίας, η οποία αποτελεί σπάνια ασθένεια του νευρικού συστήματος και έχει προσβάλλει σχεδόν ένα εκατομμύριο ασθενείς στον κόσμο. Η αιτιολογία είναι άγνωστη και η διάγνωση της δύσκολη καθώς τα συμπτώματα της δεν είναι ειδικά. Από τη νόσο υποφέρει ένας ακόμα μεγαλύτερος αριθμός ασθενών χωρίς να έχει διαγνωστεί. Η νόσος αυτή προσβάλλει γυναίκες ηλικίας γύρω στα 40 και αρχίζει ξαφνικά σε περίοδο έντονου στρες προσβάλλοντας τα κάτω άκρα και τον νωτιαίο μυελό. Προκαλεί έντονη σπαστικότητα και πόνο στα κάτω άκρα σε βαθμό που η ασθενής δεν μπορεί να ελέγξει τα άκρα της. Οι μισοί εκ των ασθενών έχουν ή θα αναπτύξουν διαβήτη και επιληψία και σπανιότερα καρκίνο του πνεύμονα και του μαστού. Στις δύο αυτές ασθενείς χορηγήθηκαν αυτόλογα βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών και σήμερα βρίσκονται σε πλήρη ύφεση. Η μία εκ των ασθενών είχε εξ αρχής βαρύτερη κλινική εικόνα, ενώ η δεύτερη εμφάνιζε περιοδική αδυναμία των άκρων η οποία όμως επιδεινώθηκε πολύ γρήγορα και κατέληξε σε πλήρη αναπηρία. Η πρώτη γυναίκα έλαβε χημειοθεραπεία και στη συνέχεια αυτόλογα βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών και ένα μήνα αργότερα ήταν σε πλήρη ύφεση. Η πλήρης επάνοδος της κινητικότητας της έγινε σε 6 μήνες και σήμερα είναι ελεύθερη συμπτωμάτων για 5 χρόνια. Η δεύτερη ασθενής εμφάνισε 4 υποτροπές εντός 18 μηνών με έντονους μυϊκούς σπασμούς, σήμερα όμως είναι σε πλήρη ύφεση και επανήλθε πλήρως στην εργασία της. Δύο διαφορετικές ασθένειες που εντοπίζονται στα άκρα και δημιουργούν προβλήματα κινητικότητας, αναπηρίας, χρόνιο πόνο και κακή ποιότητα ζωής θεραπεύονται αποτελεσματικά με τα βλαστοκύτταρα. Η μέθοδος αξίζει να εφαρμοστεί σε ακόμα μεγαλύτερο αριθμό ασθενών, δεδομένου ότι είναι πολύ περισσότερο αποτελεσματική από τις κλασικές φαρμακευτικές θεραπείες και έχει πολύ μικρότερο οικονομικό κόστος. ΕΛΛΗΝΕΣ ΚΑΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΑΝ ΤΟΙΧΩΜΑ ΣΤΟΜΑΧΟΥ ΚΑΙ ΟΙΣΟΦΑΓΟ ΑΠΟ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ Επιστήμονες στις ΗΠΑ -μεταξύ των οποίων και Ελληνες- κατάφεραν για πρώτη φορά, με τη βοήθεια πολυδύναμων βλαστικών κυττάρων, να δημιουργήσουν στο εργαστήριο έναν λειτουργικό τρισδιάστατο ιστό ανθρώπινου στομάχου. Σε πρώτη φάση το νέο επίτευγμα στο πεδίο της αναγεννητικής ιατρικής θα βοηθήσει στην καλύτερη μελέτη των διαφόρων ασθενειών που προσβάλλουν τον στόμαχο και στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων. Οι ερευνητές του Ιατρικού Κέντρου και του Νοσοκομείου Παίδων του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι, με επικεφαλής τον αναπτυξιακό βιολόγο Τζιμ Γουέλς, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό Nature, ανακοίνωσαν ότι ήδη χρησιμοποίησαν το μίνι εργαστηριακό στομάχι για να μελετήσουν τη λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (H.

8 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 8 pylori) και τη συσχέτιση του με τον καρκίνο του στομάχου. Οι επιστήμονες δήλωσαν εντυπωσιασμένοι από το πόσο γρήγορα ο παθογόνος μικροοργανισμός μόλυνε τον επιθηλιακό ιστό του στομάχου, ενώ παράλληλα ενεργοποίησε το γονίδιο c-met που προκαλεί καρκίνο. «Μέχρι σήμερα κανείς δεν είχε ποτέ δημιουργήσει γαστρικά κύτταρα από ανθρώπινα πολυδύναμα βλαστικά κύτταρα. Επιπλέον, ανακαλύψαμε πώς να προχωρούμε στον σχηματισμό τρισδιάστατου γαστρικού ιστού με πολύπλοκη αρχιτεκτονική και κυτταρική σύνθεση» δήλωσε ο Τζιμ Γουέλς. Μέχρι τώρα, οι επιστήμονες αρκούνταν στην μελέτη πειραματόζωων, των οποίων όμως ο στόμαχος διαφέρει από τον ανθρώπινο. Οι επιστήμονες θα χρησιμοποιήσουν πλέον αυτά τα μίνι ανθρώπινα εργαστηριακά παραγώμενα στομάχια για να «ξεκλειδώσουν» περαιτέρω τα μυστικά του ανθρώπινου στομαχιού. Μεταξύ άλλων, θα μελετήσουν καλύτερα τις βιοχημικές διαδικασίες, εξαιτίας των οποίων η παχυσαρκία τροφοδοτεί τον διαβήτη και το μεταβολικό σύνδρομο. Ο μίνι στόμαχος χρειάστηκε περίπου ένα μήνα για να αναπτυχθεί στο εργαστήριο και να φθάσει μέγεθος μικρότερο από μπιζέλι. Η ανάπτυξη του μικροσκοπικού οργάνου μπορεί να γίνει με αφετηρία τόσο εμβρυικά βλαστικά κύτταρα, όσο και σωματικά κύτταρα (του δέρματος) που έχουν αναπρογραμματιστεί σε πρώτη φάση για να γίνουν πολυδύναμα - βλαστικά και μετά μετατρέπονται σε γαστρικά. Ο τελικός στόχος είναι να αναγεννάται στο εργαστήριο πλήρης στομαχικός ιστός που θα αντικαθιστά τα κατεστραμμένα σημεία του φυσιολογικού στομάχου του ασθενούς λόγω έλκους. Ήδη η ερευνητική ομάδα του Τζιμ Γουέλς άρχισε να δοκιμάζει τη χρήση των μικροσκοπικών στομαχικών ιστών του εργαστηρίου για να «μπαλώσει» τρύπες στο στομάχι πειραματόζωων. Στην έρευνα συμμετείχε η Γιάννα Ζαβρού, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Μοριακής και Κυτταρικής Φυσιολογίας του Πανεπιστημίου του Σινσινάτι. Και άλλα όργανα μέχρι σήμερα έχουν αναπαραχθεί στο εργαστήριο, όπως νεφροί, ήπαρ, τραχεία, ουροδόχος κύστη, καρδιακές βαλβίδες και -πιο πρόσφατα- έντερο, θύμος αδένας και οισοφάγος. ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ ΜΕ ΒΛΑΣΤΟΚΥΤΤΑΡΑ ΚΡΥΜΜΕΝΑ ΣΤΟ ΜΗΤΡΙΚΟ ΓΑΛΑ Το μητρικό γάλα περιέχει βλαστοκύτταρα τα οποία με τον θηλασμό περνούν στο σώμα του παιδιού. Η ανίχνευση των βλαστοκυττάρων του μητρικού γάλακτος στο σώμα των νεογνών έχει βεβαιωθεί σε πειραματόζωα και μένει να διερευνηθεί και στον άνθρωπο. Τα βλαστοκύτταρα του μητρικού γάλακτος προέρχονται από το τοίχωμα των γαλακτοφόρων πόρων του μαστού και απελευθερώνονται από το τοίχωμα τους κατά τον θηλασμό λόγω της επιταχυνόμενης ροής του

9 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 9 γάλακτος. Φυσιολογικά τα βλαστοκύτταρα αυτά βοηθούν την ανανέωση του μαστού κατά την εντατική περίοδο του θηλασμού. Το επόμενο βήμα είναι να ανιχνευτούν και στον άνθρωπο, όπως και να ερευνηθεί η σημασία τους στην ανάπτυξη των θηλαζόντων παιδιών καθώς και οι διαφορές από τα παιδιά που μεγαλώνουν με ξένο γάλα. Τα αποτελέσματα της έρευνας αυτής παρουσιάστηκαν στο συνέδριο για το μητρικό θηλασμό που έγινε στις αρχές Δεκεμβρίου 2014 στο Λονδίνο. Οι γαλακτοφόροι αδένες είχαν χρωματιστεί με μια φθορίζουσα ουσία και φθορίζοντα κύτταρα εντοπίστηκαν στο σώμα των νεογνών, τα οποία μάλιστα παρέμειναν μέχρι την ενηλικίωση τους σε πολλά όργανα, όπως τον εγκέφαλο, θύμο, πάγκρεας, σπλήνα και νεφρούς. Τα βλαστοκύτταρα εμφάνισαν το σχήμα και τις ιδιότητες των κυττάρων των οργάνων μέσα στα οποία εγκαταστάθηκαν. Στον εγκέφαλο πήραν το σχήμα των νευρικών κυττάρων, στο ήπαρ παράγουν λευκωματίνη, η οποία είναι χαρακτηριστική πρωτεΐνη που παράγει το ώριμο ηπατικό κύτταρο και στο πάγκρεας παράγουν ινσουλίνη. Η ερώτηση που γεννάται μετά από αυτή την ανακάλυψη είναι εάν τα βλαστοκύτταρα που περιέχονται στο μητρικό γάλα βοηθούν στην ανάπτυξη του νεογνού, ή μήπως τα προστατεύουν από τις αλλεργικές αντιδράσεις που θα μπορούσαν να δημιουργηθούν λόγω των πρωτεϊνών του γάλακτος της μητέρας; Κάτι που είναι συχνό στα νεογνά που τρέφονται με γάλα αγελάδας. Η εξέλιξη των βλαστοκυττάρων του γάλακτος σε κύτταρα άλλων ιστών ανοίγει νέους δρόμους στην αναγεννητική ιατρική η οποία πιθανόν στο μέλλον να βοηθήσει στην ανάπλαση ιστών και οργάνων. Τα βλαστοκύτταρα του μητρικού γάλακτος δεν ανήκουν στον τύπο των εμβρυϊκών κυττάρων και ως εκ τούτου είναι ασφαλή για τις κυτταρικές θεραπείες. Η ανίχνευση τους στον άνθρωπο και η σημασία τους αναμένεται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

10 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 10

11 BIOHELLENIKA NEWS Issue # 11 Κοκκώνα Κουζή Κολιάκου καθηγήτρια Ιστολογίας Εμβρυολογίας, Πρόεδρος Επιστημονικού Συμβουλίου Biohellenika SA Biohellenika News Λεωφόρος Γεωργικής Σχολής 65 Θεσσαλονίκη, Τηλέφωνο: , info@biohellenika.gr