ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΣΕ Υ ΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ: ΜΙΑ ΧΡΟΝΟΒΟΡΑ, ΥΨΗΛΟΥ ΡΙΣΚΟΥ, ΑΠΑΝΗΡΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ.

Transcript

1 ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΥΝΑΜΙΚΟΥ ΤΗΣ ΕΛΛΑ ΑΣ ΣΕ Υ ΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΕΣ: ΜΙΑ ΧΡΟΝΟΒΟΡΑ, ΥΨΗΛΟΥ ΡΙΣΚΟΥ, ΑΠΑΝΗΡΗ ΙΑ ΙΚΑΣΙΑ.

2 ΑΝ ΡΕΑΣ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Καθηγητής Κοιτασµατολογίας Πετρελαίου στο Τµήµα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης πρώην Γενικός ιευθυντής Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (Ι.Γ.Μ.Ε.) ( ) Εθνικός Εκπρόσωπος για το 7ο Πρόγραµµα Πλαίσιο για την Έρευνα της Ε.Ε. στον Τοµέα «International Cooperation» Tel , Fax Internet Address:

3 ΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ 1. Α οθέµατα Υδρογονθράκων 2. Ανασκό ηση των τεχνικών ου εφαρµόζονται στην έρευνα των υδρογονανθράκων: Χρονοβόρα διαδικασία - Υψηλά Κόστη - Υψηλό ρίσκο 3. Τι γίνεται σήµερα στην Ελλάδα 4. Σύντοµη αναφορά σε Γεωλογικά Γεωφυσικά δεδοµένα στην Ελλάδα και τη Ν-Α Μεσόγειο 5. Ε ι τώσεις της εκµετάλλευσης υδρογονανθράκων ` στην ραγµατική οικονοµία.

4 1. Α οθέµατα Υδρογονθράκων

5 Ο όρος «α οθέµατα υδρογονανθράκων» καλύ τει µια ολύ λοκη, µεταβλητή τεχνικό-οικονοµική έννοια. Ως εκ τούτου είναι εντελώς αδύνατο να υ ολογιστούν ριν καν αρχίσουν οι έρευνες σε µια εριοχή.

6 TOTAL OIL & GAS RESOURCE BASE UNDISCOVERED RESOURCES DISCOVERED RESOURCES (OIL AND GAS IN PLACE) ECONOMICALLY UNRECOVERABLE RESOURCES ECONOMICALLY RECOVERABLE RESOURCES (ULTIMATE RECOVERY) OTHER RESERVES (NOT PROVED) PROVED RESERVES (90% probability) POSSIBLE RESERVES (10%) PROBABLE RESERVES (50%) PROVED RESERVES INCLUDES: CUMULATIVE PRODUCTION PROVED NON-PRODUCING PRODUCING RESERVES PROVED UNDEVELOPED (no drilling yet but relative certainty) PROVED DEVELOPED NON PRODUCING (drilled, preparation works for production)

7 Στην Ελλάδα ο Νόµος 2289/1995 Αναζήτηση, έρευνα και εκµετάλλευση υδρογονανθράκων και άλλες διατάξεις, ροσ άθησε να ανοίξει την έρευνα του ετρελαίου σε ξένους ε ενδυτές. Ο ρώτος γύρος αραχωρήσεων δικαιωµάτων έρευνας σε ξένες εταιρείες µε µικρή συµµετοχή του Ελληνικού ηµοσίου δια της τότε ΕΠ-ΕΚΥ ραγµατο οιήθηκε το 1996, µε 6 αραχωρήσεις. Οι έρευνες και κά οιες γεωτρήσεις ου έγιναν δεν οδήγησαν σε ουσιαστικά α οτελέσµατα αλλά α ό τις ερευνητικές εργασίες δηµιουργήθηκε µια σηµαντική βάση δεδοµένων, η ο οία εριέχει γεωφυσικά και γεωτρητικά δεδοµένα και σηµαντικό αριθµό εκθέσεων, µελετών, χαρτών, σεισµικών τοµών και διαγραφιών γεωτρήσεων (loggings). Μείζον θέµα για τις έρευνες για υδρογονάνθρακες σε ορισµένες εριοχές της ατρίδας µας είναι η ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρη ίδα του Αιγαίου ελάγους, η ο οία αφορά στην οριοθέτηση της υφαλοκρη ίδας στο Αιγαίο µεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Η έννοια της υφαλοκρη ίδας έχει υ ερκερασθεί εδώ και δεκαετίες α ό αυτήν της Α οκλειστικής Οικονοµικής Ζώνης (ΑΟΖ).

8 2. Ανασκό ηση των τεχνικών ου εφαρµόζονται στην έρευνα των υδρογονανθράκων: Χρονοβόρα διαδικασία - Υψηλά Κόστη - Υψηλό ρίσκο

9 Η εφαρµογή σύγχρονων µεθόδων γεωφυσικής διασκό ησης στα αρχικά στάδια της έρευνας οδηγεί στη συλλογή δεδοµένων τα ο οία στη συνέχεια τα Κράτη ή οι εταιρείες γεωφυσικών ερευνών διαθέτουν σε ενδιαφερόµενες ετρελαϊκές εταιρείες. Με τα γεωφυσικά µειώνεται σε σηµαντικότατο βαθµό το exploration risk για τις ετρελαϊκές εταιρείες, οι ο οίες διαθέτουν λέον ε αρκείς ληροφορίες για την εκδήλωση ενδιαφέροντος ρος τις Κυβερνήσεις. Μετά την ολοκλήρωση διαγωνισµών και δια ραγµατεύσεων και εφόσον ικανο οιούνται όλα τα κριτήρια ε ιλογής ου έχουν τεθεί, τότε και µόνον τότε, α οφασίζεται η ανόρυξη µιας ρώτης ερευνητικής γεώτρησης, σε µια ροσ άθεια οριστικής ε ιβεβαίωσης της ύ αρξης ή της α ουσίας ετρελαίου ή φυσικού αερίου. Η γεώτρηση ΚΑΙ ΜΟΝΟ ΑΥΤΗ α οδεικνύει ότι στο υ έδαφος της εριοχής ου ερευνάται υ άρχουν κοιτάσµατα υδρογονανθράκων.

10 ΦΑΣΕΙΣ ΤΥΠΙΚΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗΣ ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΩΝ Υ ΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ

11 ΟΙ ΒΑΘΙΕΣ ΓΕΩΤΡΗΣΕΙΣ

12 Οι γεωτρήσεις για υδρογονάνθρακες θα µ ορούσαν να καταταχθούν αγκοσµίως - ως µια εξαιρετικά δα ανηρή και υψηλού ρίσκου ε ιχειρηµατική δραστηριότητα, δεδοµένου ότι οι γεωτρήσεις εκτελούνται λέον σε ιο ανοιχτές θάλασσες, σε βαθύτερους ταµιευτήρες (reservoirs) και σε εριοχές µε ολύ µεγαλύτερους ολιτικούς αλλά και φυσικούς κινδύνους. Tο κόστος της έρευνας κατά την τελευταία δεκαετία έχει σχεδόν τρι λασιαστεί, χωρίς να καταγράφεται σηµαντική µεταβολή στις ανακαλύψεις νέων κοιτασµάτων. Η ανακάλυψη ενός βαρελιού ετρελαίου ή ισοδυνάµου ετρελαίου κόστιζε µόλις 1,18 δολάρια το 2001 και άνω α ό $ 3 το ερασµένο έτος. Το κόστος µιας γεώτρησης εξαρτάται κυρίως α ό την ηµερήσια τιµή ενοικίασης του γεωτρυ άνου, τις ε ι λέον υ ηρεσίες ου α αιτούνται για τη ανόρυξη της γεώτρησης, τη διάρκεια του ρογράµµατος και την α όσταση της θέσης α ό τα σηµεία ανεφοδιασµού (logistic supply costs). Το 2010 η ενοικίαση ενός γεωτρυ άνου για βαθιά νερά κόστιζε κατά Μ.Ο. ερί ου δολάρια/ηµέρα και άλλο τόσο ήταν το κόστος λειτουργίας του. Συνε ώς µια βαθιά γεώτρηση διάρκειας 100 ηµερών κοστίζει ερί ου 100 εκατοµµύρια δολάρια ΗΠΑ. The age of cheap oil has gone and it is not going to come back

13

14 Στον ε ιχειρηµατικό τοµέα Exploration and Production [E&P] υδρογονανθράκων το χρονικό διάστηµα µεταξύ εξόδων και εσόδων είναι άρα ολύ µεγάλο, γεγονός ου ανα όφευκτα οδηγεί σε αύξηση του ε ιχειρηµατικού ρίσκου. Το σύνολο των έργων upstream χαρακτηρίζεται α ό µεγάλες κεφαλαιακές δα άνες στην αρχή, κυρίως κατά το στάδιο της αναζήτησης και της ανά τυξης των κοιτασµάτων (field development). Ε ι ρόσθετα µ ορεί να είναι δύσκολο να α οκτηθούν κεφάλαια κατά τα ρώτα στάδια αλλά και κατά το στάδιο της ανά τυξης. Είναι σύνηθες, εταιρείες ου ανακάλυψαν κοιτάσµατα υδρογονανθράκων και ολοκλήρωσαν τον υ ολογισµό των α ολήψιµων α οθεµάτων να ε ιθυµούν τη µετα ώληση των δικαιωµάτων τους διότι για διάφορους λόγους η εκµετάλλευση τους ξε ερνά τις οικονοµικές τους δυνατότητες. Συµ ερασµατικά µ ορεί να ει ωθεί ότι για την ολοκλήρωση ενός έργου αναζήτησης και εκµετάλλευσης υδρογονανθράκων οι αβεβαιότητες και οι αστάθµητοι αράγοντες είναι άρα ολλές, δεν αφορούν µόνο στο τεχνικό αλλά και στο οικονοµικό, το ολιτικό, το εµ ορικό µέρος και α αιτείται ε ιµονή, υ οµονή και ροσήλωση στον στόχο µέχρις ότου αρχίσει η ροή των εσόδων.

15 3. Τι γίνεται σήµερα στην Ελλάδα

16 1. ΙΕΘΝΗΣ ΗΜΟΣΙΑ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΕ ΣΕΙΣΜΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ Ε ΟΜΕΝΩΝ ΜΗ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ (NON EXCLUSIVE) Η διαδικασία αφορά σε σεισµικές ερευνητικές εργασίες α όκτησης δεδοµένων µη α οκλειστικής χρήσης εντός της θαλάσσιας ζώνης στη υτική και Νότια Ελλάδα C 353/10 - Official Journal of the European Union International call for proposals No D1/20472/ for participation in the nonexclusive seismic survey off the coasts of western and southern Greece (2011/C 353/09) =765&language=el-GR

17 2. ΙΕΘΝΗΣ ΗΜΟΣΙΑ ΑΝΟΙΚΤΗ ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΕΚ ΗΛΩΣΗΣ ΕΝ ΙΑΦΕΡΟΝΤΟΣ ΓΙΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΗ ΙΚΑΙΩΜΑΤΟΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗΣ Υ ΡΟΓΟΝΑΝΘΡΑΚΩΝ ΣΤΙΣ ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ «ΠΑΤΡΑΪΚΟΣ ΚΟΛΠΟΣ ( ΥΤΙΚΑ)» ΚΑΙ «ΚΑΤΑΚΟΛΟ» ΚΑΙ ΣΤΗ ΧΕΡΣΑΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ «ΙΩΑΝΝΙΝΑ», &tabid=765&language=el-gr 3. Έχει αράλληλα ροχωρήσει και η σύσταση της Ε ΕΥ Α.Ε. (Ελληνικής ιαχειριστικής Εταιρείας Υδρογονανθράκων).

18 Τι θα ρέ ει ακόµα να γίνει; Η χώρα µας ρέ ει να καταστήσει άµεσα διαθέσιµα στην αγκόσµια ετρελαϊκή βιοµηχανία και σε κάθε ενδιαφερόµενο όλα τα στοιχεία και δεδοµένα αλαιοτέρων ετών ου αφορούν στην έρευνα των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα [βλέ ε.χ. Νορβηγία µε το Norvegian Petroleum Directorate]. Έτσι θα καταδειχθεί αγκοσµίως η σοβαρότητα της χώρας µας σε αυτόν τον τοµέα και ε ίσης θα ε ιτρα εί σε όλες τις ετρελαϊκές εταιρείες να κάνουν α ό µόνες τους µια ρώτη εκτίµηση της κατάστασης ώστε να α οφασίσουν εάν θα εκδηλώσουν κά οια στιγµή το ενδιαφέρον τους.

19 Με αυτόν τον τρό ο θα διευκολυνθεί η έρευνα και η ανά τυξη των υδρογονανθράκων κατά τρό ο συστηµατικό, µέσω της υψηλής τεχνολογίας και των α οτελεσµατικών ε ενδύσεων. Εννοείται ως για την υ οστήριξη των αρα άνω δράσεων χρειάζονται άνω α όλα έµ ειροι τεχνοκράτες, µε τις α αραίτητες γνώσεις και ικανότητες, στους ο οίους θα δοθεί ο α αιτούµενος βάσει της διεθνούς ρακτικής χρόνος για να εργαστούν α ρόσκο τα, µακριά α ό κάθε µορφής εναγκαλισµό, µε σχέδιο, ε ιµονή και αµεσότητα.

20 4. Σύντοµη αναφορά σε Γεωλογικά Γεωφυσικά δεδοµένα στην Ελλάδα και τη Ν-Α Μεσόγειο

21 Η έρευνα για αναζήτηση κοιτασµάτων υδρογονανθράκων στην Ελλάδα αφορά σε δύο κυρίως εριοχές µεγάλης κλίµακας, (1) τη δυτική και νότια και (2) την ανατολική Ελλάδα, ενώ οι στόχοι διακρίνονται σε ρηχούς και βαθείς. Αξίζει να σηµειωθεί ως σε ότι αφορά τους βαθείς στόχους (Κρητιδικό, Ιουρασικό κ.λ.) η χώρα µας θεωρείται α ό τις λέον ανεξερεύνητες ολόκληρης της λεκάνης της Μεσογείου, γεγονός ου κυρίως οφείλεται στους υ ερκείµενους εβα ορίτες οι ο οίοι δεν ε ιτρέ ουν την καλή γνώση της γεωλογίας κάτω α ό αυτούς. Είναι γνωστό ως η κρίση αλατότητας του Μεσσήνιου (MSC), ροκάλεσε µεγάλες ιζηµατογενείς α οθέσεις (εβα ορίτες και κλαστικά ιζήµατα) στις βαθιές λεκάνες της Μεσογείου µέσα σε σύντοµο χρονικό διάστηµα. Όλα σχεδόν τα κοιτάσµατα υδρογονανθράκων στη Ν- Α Μεσόγειο καλύφθηκαν α ό αυτούς τους εβα ορίτες του Μεσσήνιου, ό ως άλλωστε συνέβη και στη λεκάνη Πρίνου- Καβάλας.

22 MESSINIAN OIL BEARING ZONE Σύνθετη στρωµατογραφική στήλη της ετρελαιοφόρου λεκάνης Πρίνου-Καβάλας. Α ό: GEORGAKOPOULOS, A. (2000). Lithology and stratigraphy of the Neogene Prinos-Kavala basin, Northern Greece. Proceedings R.C.M.N.S. Interim Colloquium, Patras Mediterranean Neogene Cyclostratigraphy in marine - continental palaeoenvironments. Edited by G.D. Koufos & Ch.E. Ioakim, Geol. Soc. Greece Sp. Publ. No 9: 79-84, 2000.

23

24 Στην Ανατολική Μεσόγειο οι συστηµατικές έρευνες του Ισραήλ οδήγησαν στην ανακάλυψη τεραστίων κοιτασµάτων Φυσικού Αερίου (Leviathan, Tamar και Dalit), µε εκτιµώµενα α οθέµατα Φυσικού Αερίου για το Leviathan της τάξεως των 17 Tcf (Trillion Cubic Feet) ή αλλιώς m 3 και για το Tamar της τάξεως των 8.4 Tcf (Trillion Cubic Feet) ή αλλιώς m 3. Το Ισραήλ εξετάζει σήµερα τις διόδους µεταφοράς του Φυσικού Αερίου µε αγωγούς και τη δηµιουργία τερµατικών σταθµών υγρο οιηµένου Φυσικού Αερίου (LNG) µε ολλές χώρες, µεταξύ των ο οίων συµ εριλαµβάνονται η Ελλάδα και η Κύ ρος. Ε ι ρόσθετα, το Σε τέµβριο του 2011 ξεκίνησαν οι γεωτρήσεις α ό την Εταιρεία Noble Energy στο οικό εδο 12 στην Κυ ριακή Α.Ο.Ζ., µετά α ό διεθνή διαγωνισµό. Σύµφωνα µε ανακοίνωση της Noble Energy, µετά την ολοκλήρωση της ρώτης γεώτρησης, υ άρχει σηµαντικό α όθεµα φυσικού αερίου, µεταξύ 5 και 9 Tcf.

25

26

27 Είναι όµως η εφαρµογή σύγχρονων και εξελιγµένων τεχνικών σεισµικής διασκό ησης µε χρήση δι λών αισθητήρων υδροφώνων (Dual Sensor Streamer) ό ως.χ. το GeoStreamer και το full ghost-free GeoStreamer GS αυτή η ο οία ε έτρεψε τη βελτίωση της οιότητας των σεισµικών δεδοµένων και την καλύτερη οριοθέτηση των διαστηµάτων µε ενδιαφέρον για τον εντο ισµό υδρογονανθράκων. Η εφαρµογή αυτής της εξελιγµένης τεχνολογίας σεισµικής διασκό ησης στη Ν-Α Μεσόγειο έδωσε α οτελέσµατα και δείχνει ότι αυτή η εριοχή ληροί όλες τις ροϋ οθέσεις ενός λειτουργικού συστήµατος υδρογονανθράκων µε όλα τα βασικά συστατικά του δηλ. το µητρικό έτρωµα, το κάλυµµα, τον ταµιευτήρα και την αγίδα. Ε ι λέον, λόγω του µεγέθους των λεκανών, της ολυ λοκότητας τους και της έλλειψης στοιχείων α ό ε αρκή αριθµό γεωτρήσεων στην εριοχή, δεν µ ορεί να α οκλειστεί η ύ αρξη ακόµη µεγαλύτερων κοιτασµάτων, έραν των ήδη ανακαλυφθέντων. Η άµεση εφαρµογή αντίστοιχης τεχνολογίας σε όλες της εριοχές ενδιαφέροντος και στον Ελλαδικό χώρο αναµένεται να βοηθήσει σηµαντικά τις έρευνες και στους υ οκείµενους των εβα οριτών γεωλογικούς ορίζοντες.

28 5. Επιπτώσεις της εκµετάλλευσης υδρογονανθράκων στην πραγµατική οικονοµία

29 Οι µεγάλες ολιτικές διαφορές και διεκδικήσεις ου υ άρχουν µεταξύ σχεδόν όλων των χωρών της Ν-Α Μεσογείου φαίνεται να α οτελούν τουλάχιστον µέχρι σήµερα ανασταλτικό αράγοντα στην ροσ άθεια τους να καρ ωθούν οφέλη α ό αυτές τις ρωτοφανείς ανακαλύψεις υδρογονανθράκων. Μια σε βάθος συζήτηση για τις ιθανές οικονοµικές ε ι τώσεις και τα γεω ολιτικά ζητήµατα ου διακυβεύονται, θα α οκαλύψει ότι οι ρόσφατες ανακαλύψεις φυσικού αερίου σε Κύ ρο και Ισραήλ έχουν δηµιουργήσει ολλά "high-class" ροβλήµατα.

30 Το 2010 το Ισραηλινό ΑΕΠ ήταν ερί ου 218 δισεκατοµµύρια δολάρια ΗΠΑ. Σύµφωνα µε τη Noble Energy, υ άρχουν δυνητικά τρισεκατοµµύρια κυβικά όδια φυσικού αερίου στο κοίτασµα Λεβιάθαν, τα ο οία, σε σηµερινές τιµές, είναι αξίας ερί ου 66,5 δισεκατοµµυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Το οσό αυτό είναι ίσο µε το 30% ερί ου του ΑΕΠ του Ισραήλ για το Αυτό γενικά α οτελεί µια α λο οιηµένη εκτίµηση της ακαθάριστης αξίας των κοιτασµάτων φυσικού αερίου. Αυτό ου έχει σηµασία είναι η άµεση ε ί τωση στα έσοδα του κάθε κράτους α ό την εµ ορία των υδρογονανθράκων και όχι η ακαθάριστη συνολική τους αξία.

31 Έτσι, σε έκθεση της, η UBS εκτιµά ότι τα καθαρά έσοδα α ό την αραγωγή φυσικού αερίου του Ισραήλ θα ανέρχονται κατά µέσο όρο σε 1,5 δισεκατοµµύρια δολάρια ΗΠΑ ανά έτος για τα έτη και σε 2,3 δισεκατοµµύρια δολάρια ΗΠΑ ανά έτος για την ερίοδο Και αυτό διότι η ανακάλυψη κοιτασµάτων υδρογονανθράκων α οτελεί µια Α ΙΑΜΦΗΣΒΗΤΗΤΗ θετική εξέλιξη, θέτει όµως αυτόµατα και το ζήτηµα των ΤΕΡΑΣΤΙΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΩΝ ου α αιτούνται άµεσα για την οικονοµική αξιο οίηση αυτών των κοιτασµάτων (field development) αλλά και όλων των υ ολοί ων ε ενδύσεων σε υ οδοµές ώστε το ετρέλαιο και το φυσικό αέριο να α οτελέσουν εµ ορεύσιµο ροϊόν.

32 Σύµφωνα µε εκτιµήσεις για την καθαρή αύξηση του ΑΕΠ του Ισραήλ α οκλειστικά α ό την εκµετάλλευση του φυσικού αερίου (λαµβανοµένων υ όψη των ε ενδυτικών δα ανών, του κόστους εξόρυξης, των φόρων και άλλων αραµέτρων), αυτή θα είναι σε ε ί εδο µεταξύ 0,1% - 0,2% το 2012, και 0,2% - 0,4% µεταξύ 2013 και Μετά το 2017, η αύξηση του ΑΕΠ θα είναι 0,6% - 0,7%, ενώ αναλυτές της Barclays Capital, ιστεύουν ότι οι ε ιχειρήσεις ου εµ λέκονται στην εκµετάλλευση του φυσικού αερίου δεν θα καταστούν κερδοφόρες ριν το 2020!.

33 Σε µια χώρα συνε ώς ό ως το Ισραήλ ό ου έχουν ήδη κηρυχθεί οι ΑΟΖ, έχουν ήδη ολοκληρωθεί οι γεωφυσικές έρευνες και οι γεωτρήσεις, έχουν ήδη εκτιµηθεί (σε αρκετά µεγάλο βαθµό) τα βεβαιωµένα και τα α ολήψιµα α οθέµατα, οι αδιαµφισβήτητες θετικές ε ι τώσεις στην οικονοµία δεν θα γίνουν ορατές αρά µόνο σε µερικά χρόνια.

34 Οι ανακαλύψεις υδρογονανθράκων στη Ν-Α Μεσόγειο ανα όφευκτα θα οδηγήσουν σε ενίσχυση της δι λωµατίας µεταξύ των χωρών. Η συνεργασία σε θέµατα εκµετάλλευσης των υδρογονανθράκων και η δροµολόγηση κοινής στρατηγικής και κοινών σχεδίων θα αλλάξει ρος το καλύτερο το σύνολο της ολιτικής και οικονοµικής σκηνής σε ολόκληρη την εριοχή. Ακραίες ολιτικές συµ εριφορές είναι µάλλον αδύνατο να γίνουν ανεκτές για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Η Ε.Ε. θεωρείται βέβαιο ως δεν θα θελήσει να χάσει την ευκαιρία για ένα εγγυηµένο (και εναλλακτικό της Ρωσίας) ενεργειακό εφοδιασµό α ό Κύ ρο και Ισραήλ, ενώ και οι υ όλοι ες χώρες µ ορούν - µε ένα κατάλληλο λαίσιο συνεργασίας - να αίξουν ε ίσης σηµαντικό ρόλο. Η χώρα µας ρέ ει να συµµετέχει ενεργά στις εξελίξεις. Αρχικά ως ενδιάµεσος σταθµός στη µελλοντική διακίνηση του Φ.Α. ρος τα υτικά αλλά ενδεχοµένως και ως χώρα ου εκµεταλλεύεται τα δικά της κοιτάσµατα εντός των δικών της ΑΟΖ.

35 Με τα αρα άνω καταδεικνύεται η σοβαρότητα µε την ο οία η ροο τική εκµετάλλευσης των υδρογονανθράκων στη χώρα µας θα ρέ ει να ροσεγγιστεί, κάνοντας καθηµερινά σταθερά βήµατα ρος τα εµ ρός, βάσει της διεθνούς ρακτικής. Ό ως έχει σήµερα διαµορφωθεί η κατάσταση στη Ν-Α Μεσόγειο, κάθε χαµένη µέρα δράσης µ ορεί να α αιτήσει στη συνέχεια άρα ολύ χρόνο ροκειµένου να καλυφθεί η διαφορά. Πρόκειται για µια ακόµα κρίσιµη καµ ή στην ιστορία του τό ου µας και ο τρό ος ου η χώρα µας θα διαχειριστεί τα ολύ λοκα αυτά θέµατα θα α οτελέσει καθοριστικό αράγοντα της µελλοντικής οικονοµικής ε ιτυχίας της αλλά και του γεω ολιτικού της ρόλου.

36 ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ