ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΞΥΛΙΝΑ ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ, ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ

Transcript

1 ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ΞΥΛΙΝΑ ΚΟΥΦΩΜΑΤΑ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ, ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ

2 1. Το Ξύλο 1.1 Γενικά Το ξύλο, ένα από τα παλαιότερα οικοδοµικά υλικά, ήταν το πρώτο που χρησιµοποιήθηκε για την κατασκευή κουφωµάτων, δεδοµένου ότι υπάρχει άφθονο στην φύση, η επεξεργασία του είναι εύκολη και οι µηχανικές του ιδιότητες ικανοποιητικές. Με την προϋπόθεση της επιλογής του ενδεδειγµένου κάθε φορά υλικού και της σωστής διαµόρφωσης της διατοµής εµφανίζει σηµαντικά πλεονεκτήµατα, όπως η αποδεδειγµένη σταθερότητα της κατασκευής και η µεγάλη ποικιλία χρωµάτων. Από την άλλη πλευρά η επιφάνειά του δέχεται βαφή και επαναβαφή, ενώ ο τακτικός καθαρισµός δεν µεταβάλλει τις ιδιότητες ή την µορφή του. Το ίδιο το υλικό είναι φιλικό προς το περιβάλλον, µια και ανήκει στους ανανεώσιµους πόρους, και εµφανίζει πολύ καλές θερµοµονωτικές ιδιότητες. Στα µειονεκτήµατά του καταγράφεται η δυσκολία πιστοποίησης του υλικού και η απαίτηση συχνής συντήρησης (κάθε 3-5 χρόνια). Σαν φυσικό υλικό επηρεάζεται από την υγρασία και κινδυνεύει από σάπισµα, σε περίπτωση που η συντήρησή του είναι λανθασµένη ή πληµµελής. Εµφανίζει ακόµη µειωµένη αντοχή στα καιρικά φαινόµενα, εκτός και αν χρησιµοποιηθούν ξύλα υψηλής ποιότητας. Η διάρκεια ζωής του προσδιορίζεται, σύµφωνα µε τα πρότυπα BS644 στα χρόνια. Ο χρόνος αυτός είναι µικρότερος όταν χρησιµοποιείται χαµηλής ποιότητας ξυλεία, ενώ για την υψηλής ποιότητας υπολογίζεται στα χρόνια. Η διάρκεια ζωής του ξύλου είναι πρακτικά απεριόριστη, δεδοµένου ότι δεν καταστρέφεται µε την πάροδο του χρόνου. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ακόµα και στο ζωντανό δένδρο το µεγαλύτερο µέρος του κορµού είναι νεκρό, παραµένει, όµως, άφθαρτο για εκατοντάδες χρόνια. Όµως, η εµφάνιση, η δοµή και η χηµική του σύσταση είναι δυνατόν να αλλοιωθούν από διάφορους εξωτερικούς παράγοντες, αρκετοί από τους οποίους οφείλονται σε φυτικούς ή ζωικούς οργανισµούς. 2

3 1.2 Φυτικοί Παράγοντες Αλλοίωσης του Ξύλου Στους φυτικούς παράγοντες αλλοίωσης του ξύλου περιλαµβάνονται τα βακτήρια και οι µύκητες. Για να αναπτυχθούν απαιτούνται κατάλληλες συνθήκες θερµοκρασίας και υγρασίας, ενώ, ανάλογα µε τον µικροοργανισµό, συµβάλλουν και άλλοι παράγοντες, όπως οι θρεπτικές ουσίες του ξύλου, ύπαρξη ή απουσία φωτός, ph, κλπ. Η επίδραση των βακτηρίων είναι σχετικά µικρή και συνήθως δεν αφορά κουφώµατα. Εξ αιτίας τους προκαλείται αύξηση της διαπερατότητας του ξύλου και ελάττωση της µηχανικής του αντοχής. Σε αυτούς ακόµη αποδίδονται µεταχρωµατισµοί, µαλάκυνση των εξωτερικών στρωµάτων και υπερβολική ρίκνωση του ξύλου ενώ θεωρείται ότι συµβάλλουν στην αποσύνθεση του ξύλου ύστερα από µία αρχική µυκητική προσβολή ή ευνοούν την προσβολή από µύκητες. Οι µύκητες διακρίνονται σε χρωστικούς και σηπτικούς. Οι χρωστικοί µύκητες προσβάλλουν συνήθως τα κωνοφόρα και προκαλούν µεταχρωµατισµό του σοµφού (περιφερειακού) ξύλου, το οποίο γίνεται κυανότεφρο έως κυανόµαυρο. Κυάνωση µπορεί να προκληθεί ταχύτατα, µερικές φορές λίγες ώρες ή ηµέρες µετά την υλοτοµία ή την κατεργασία του ξύλου, όταν ο καιρός είναι θερµός. Το ξερό ξύλο µπορεί να προσβληθεί, εφόσον ξαναϋγρανθεί. Η χρώση επεκτείνεται στο σοµφό ξύλο και δεν αποµακρύνεται µε επιφανειακή κατεργασία, µε αποτέλεσµα την ελάττωση της αξίας του ξύλου. Εξ αιτίας της κυάνωσης δεν έχει αποδειχθεί αλλοίωση των ιδιοτήτων του υλικού, αν και µεταβάλλεται η διαπερατότητά του από συντηρητικά ή νερό. Η βαφή δεν επηρεάζεται, όταν το ξύλο είναι ξηρό, αλλά η επανύγρανση εξ αιτίας της µπορεί να προκαλέσει επιφανειακή αλλοίωση του χρώµατος. Οι σηπτικοί µύκητες επηρεάζουν την αντοχή και κατά συνέπεια την διάρκεια ζωής του ξύλου. Η σήψη εµφανίζεται όταν συνυπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες για την ανάπτυξη µυκήτων, δηλαδή τροφή, υγρασία, αέρας, θερµότητα και κατάλληλο ph. Οι µύκητες αυξάνονται χωρίς φως, αλλά απαιτείται φως για την αναπαραγωγή τους. Κανένα ξύλο δεν είναι απρόσβλητο, αν και διαφέρει η αντοχή σε µυκητική προσβολή. Ανάλογα µε την εµφάνιση του σάπιου ξύλου, διακρίνουµε τις καστανές και τις λευκές σήψεις. Σε προχωρηµένο στάδιο το ξύλο που έχει προσβληθεί από καστανή σήψη µεταβάλλεται σε καστανή ραγαδωµένη µάζα, που σπάζει εύκολα ή γίνεται σκόνη µε 3

4 µικρή πίεση. Αντίθετα το ξύλο που έχει προσβληθεί από λευκή σήψη έχει σπογγώδη ή ινώδη εµφάνιση, µε λευκά θυλάκια ή ραβδώσεις που διαχωρίζονται από περιοχές που το ξύλο έχει προσβληθεί λίγο ή καθόλου. Οι µύκητες προκαλούν σήψη στο δέντρο, την ξυλεία και τις ξύλινες κατασκευές. Εξ αιτίας της προσβολής αλλοιώνεται το χρώµα, η δοµή, η χηµική σύσταση και οι ιδιότητες του ξύλου. Οι αλλοιώσεις αυτές συµβαίνουν στον αρχικό στάδιο της προσβολής και έχουν µεγάλη σηµασία, διότι αργότερα, σε προχωρηµένα στάδια, το ξύλο γίνεται εντελώς άχρηστο. 1.3 Ζωικοί Παράγοντες Αλλοίωσης του Ξύλου Με τον όρο «ζωικοί παράγοντες» αναφερόµαστε στα έντοµα 1 που προσβάλλουν ζωντανά δέντρα, ξυλεία και ξύλινες κατασκευές. Επιλέγουν το ξύλο για καταφύγιο, τροφή και εναπόθεση των αυγών τους. Η προσβολή συνίσταται σε διάνοιξη οπών και στοών µε ποικίλη διάµετρο. Βαθµιαία ορισµένα έντοµα µετατρέπουν σε σκόνη το εσωτερικό των ξυλοτεµαχίων και αφήνουν ένα λεπτό εξωτερικό στρώµα, ενώ άλλα είναι φορείς σηπτικών µυκήτων. εν είναι γνωστά πολλά πράγµατα για την εκλεκτικότητα συγκεκριµένων εντόµων προς ορισµένα είδη ξύλων, γνωρίζουµε, όµως, η θερµοκρασία και η υγρασία επηρεάζουν την ανάπτυξη και την δραστηριότητά τους. Ορισµένα έντοµα παρουσιάζουν µεγάλη προσαρµοστικότητα, ενώ άλλα απαιτούν ειδικές συνθήκες θερµοκρασίας ή υγρασίας. 1.4 Καταπολέµηση Μυκήτων και Εντόµων Μέτρα Προστασίας Κίνδυνο προσβολής από µύκητες ή έντοµα διατρέχουν το ξύλο, τα ξυλοτεµάχια και οι ξύλινες κατασκευές. Το ξύλο προφυλάσσεται από τις σήψεις µε κατά το δυνατόν τέλεια ξήρανση, συσσώρευση σε ξηρά και καλά αεριζόµενα σηµεία και εµποτισµό µε ουσίες που εµποδίζουν την φυσική ανάπτυξη των παρασίτων. Σαν µέτρο καταπολέµησης, εφόσον το ξύλο ή η κατασκευή έχει προσβληθεί, γίνεται ψεκασµός ή επάλειψη µε µυκητοκτόνες ουσίες διαλυτές σε οργανικούς διαλύτες. Το περισσότερο 1 Οι ξύλινες κατασκευές είναι δυνατόν να προσβληθούν και από θαλασσινούς οργανισµούς, εφόσον βρίσκονται µέσα στο θαλασσινό νερό, αλλά η περίπτωση αυτή δεν αφορά ξύλινα κουφώµατα. 4

5 προσβεβληµένο ξύλο αφαιρείται και καίγεται, ενώ το υπόλοιπο -γερό ξύλο- ψεκάζεται. Απαραίτητη προϋπόθεση για να µην ξαναπαρουσιαστεί το ίδιο πρόβληµα είναι η αποµάκρυνση κάθε πηγής µόνιµης ή πρόσκαιρης ύγρανσης του ξύλου. Εάν η προσβολή οφείλεται σε µερούλιο, ένα από τους πλέον επικίνδυνους ξυλοµύκητες, πρέπει οι τοίχοι να καθαρισθούν µε επιµέλεια, να ζεσταθούν τοπικά µε την βοήθεια θερµαντικής πηγής και να ψεκαστούν µε προστατευτικές ουσίες. Τα έντοµα που βρίσκονται στο ξύλο µπορούν να θανατωθούν σε µεγάλες θερµοκρασίες (> C), που εφαρµόζονται κατά την τεχνητή ξήρανση (άτµιση κορµών ή αποστείρωση µε θέρµανση). Χρησιµοποιούνται ακόµη δηλητηριώδη αέρια, τοξικά υγρά ή και βιολογική καταπολέµηση (ψεκασµός, εµποτισµός ή εµβαπτισµός). Η προσβολή προλαµβάνεται µε εµποτισµό ή επάλειψη των εκτεθειµένων επιφανειών µε βαφή ή βερνίκι. Για την καταπολέµηση των εντόµων, εφόσον εµφανιστούν στην ξύλινη κατασκευή, χρησιµοποιούνται χηµικές ή βιολογικές µέθοδοι, ανάλογα µε το είδος του εντόµου, το µέγεθος της προσβολής και την συγκεκριµένη κάθε φορά χρήση του ξύλου. Σε κάθε περίπτωση αποµακρύνονται τα προσβεβληµένα στοιχεία, αφαιρείται το βερνίκι και βυθίζονται, εµποτίζονται ή ψεκάζονται τα υπόλοιπα µε κατάλληλα προστατευτικά υλικά. Σε ορισµένες περιπτώσεις -πχ στα δάπεδα- είναι δυνατή η χρήση θερµού ατµού, η οποία εξοντώνει τα τέλεια έντοµα και τις κάµπιες και πρέπει να επαναλαµβάνεται κάθε 2-3 χρόνια την άνοιξη. Είναι δυνατή ακόµη η χρήση υψίσυχνων ηλεκτρικών ρευµάτων, που σκοτώνει τα έντοµα. Στην συνέχεια βέβαια χρειάζεται ψεκασµός, επάλειψη των επιφανειών ή εφαρµογή ενέσεων, για να αποφευχθεί νέα είσοδος εντόµων. Οι τερµίτες είναι από τα πλέον επικίνδυνα έντοµα που προσβάλουν το σύνολο των ξύλινων στοιχείων µιας οικοδοµής. Η θεραπεία απαιτεί την αποµόνωση της κατασκευής, µε άνοιγµα περιµετρικής τάφρου κοντά στα θεµέλια, διαστάσεων 50x50 cm, που ξαναγεµίζει µε το ίδιο έδαφος το οποίο προηγουµένως έχει εµποτιστεί µε προστατευτικό υλικό. Εάν αυτό δεν είναι δυνατό ανοίγονται τρύπες κοντά στο έδαφος (4 ανά τρέχον µέτρο) για να χυθεί προστατευτικό υλικό. Το ίδιο γίνεται και στο εσωτερικό. Όλα τα ξύλινα αντικείµενα πρέπει να αποµακρυνθούν εκτός και εάν εµποτισθούν µε προστατευτικές ουσίες. Ο ψεκασµός αρκεί για την καταπολέµηση των τερµιτών, διότι τα έντοµα κυκλοφορούν στις άδειες από πριονίδι στοές και, κατά συνέπεια, µπορούν να προσβληθούν από τις ξυλοπροστατευτικές ουσίες. 5

6 2. Κουφώµατα 2.1 Γενικά Κουφώµατα είναι τα στοιχεία της κατασκευής που καλύπτουν τα ανοίγµατα, ώστε να εξασφαλίζεται η επικοινωνία του εσωτερικού µε τον εξωτερικό χώρο ή των εσωτερικών χώρων του ίδιου κτιρίου. Μέσα από αυτά ρυθµίζεται ο φωτισµός, ο αερισµός, η οπτικοακουστική επικοινωνία και το πέρασµα από τον ένα χώρο στον άλλο. Ανεξάρτητα από το είδος και το υλικό κατασκευής, αποτελούνται από ένα στοιχείο µόνιµα προσαρµοσµένο στο άνοιγµα, το πλαίσιο (ή κάσα), και ένα κινητό, το φύλλο. Για να ολοκληρωθεί, όµως, ένα κούφωµα είναι απαραίτητα εξαρτήµατα ανάρτησης και λειτουργίας των φύλλων, διαφανή ή αδιαφανή στοιχεία πλήρωσης, µέσα στερέωσης και στεγάνωσης, µέσα συναρµογής κάσας και φύλλων και µέσα προστασίας των ανοιγµάτων. Ανάλογα µε τον τρόπο ανοίγµατος του ή των φύλλων διακρίνονται σε περιστρεφόµενα, συρόµενα, ανασυρόµενα, πτυσσόµενα, περιελισσόµενα, και ειδικά. Ανάλογα µε το υλικό κατασκευής διακρίνονται σε ξύλινα, αλουµινίου, σιδερένια, συνθετικά και σύνθετα ξύλου-αλουµινίου. Σε κάθε κατηγορία η διαµόρφωση των διατοµών διαφοροποιείται ανάλογα µε τον τρόπο λειτουργίας. Κάθε κούφωµα οφείλει να ικανοποιεί µία σειρά απαιτήσεων, σηµαντικότερες από τις οποίες είναι η υδατοστεγανότητα, η ανεµοστεγανότητα, η ηχοµόνωση, η θερµοµόνωση, η αντοχή στην ανεµοπίεση, ο έλεγχος της ηλιακής ακτινοβολίας, η ευκολία χειρισµού, η ασφάλεια, η συντήρηση και η αντοχή. Η εκπλήρωση όλων των παραπάνω απαιτήσεων σε ένα κούφωµα, και µάλιστα σε υψηλό βαθµό, παρουσιάζει αρκετές τεχνικές δυσκολίες και σοβαρές οικονοµικές συνέπειες. Για τον λόγο αυτό ιεραρχούµε κάθε φορά τις απαιτήσεις µας, ανάλογα µε την φύση και τις ιδιοµορφίες του έργου, µε αποτέλεσµα κάποιες από αυτές να εκπληρούνται σε µικρό βαθµό ή και καθόλου, ενώ κάποιες άλλες σε πολύ υψηλό. 6

7 2.2 Βασικές Αρχές Σχεδιασµού Το εξωτερικό κούφωµα, ανεξάρτητα από το υλικό κατασκευής, είναι ίσως το ασθενέστερο σηµείο του κελύφους ενός κτιρίου. Για τον λόγο αυτό οφείλουµε αρχικά να προσεγγίσουµε τα χαρακτηριστικά εκείνα στα οποία πρέπει να δείξουµε ιδιαίτερη προσοχή και έχουν γενική ισχύ σε όλες τις κατασκευές κουφωµάτων. Επισηµαίνουµε ότι οι κατασκευαστικές λεπτοµέρειες πρέπει να σχεδιάζονται µε γνώµονα τις καταπονήσεις που πρόκειται να δεχθεί το συγκεκριµένο κάθε φορά κούφωµα. Η κακή στεγανότητα των κουφωµάτων συχνά έχει σαν αποτέλεσµα την είσοδο νερού ή την δηµιουργία ρευµάτων αέρα στο εσωτερικό. Η υγρασία συνήθως εµφανίζεται στα σηµεία συναρµογής των κουφωµάτων στο άνοιγµα (ποδιά, πρέκι, πλαϊνά) ή στην πατούρα των υαλοπινάκων. Το πρόβληµα της αεροσταγανότητας από την άλλη πλευρά, εντοπίζεται κυρίως στις εγκοπές συναρµογής κάσας και φύλλων. Τα καιρικά φαινόµενα καταπονούν το κούφωµα άλλοτε σε µικρότερο και άλλοτε σε µεγαλύτερο βαθµό. Το µέγεθος της καταπόνησης εξαρτάται από την ένταση του αέρα ή της βροχής. Οφείλουµε, όµως, να παρατηρήσουµε ότι, ενώ η διάρκεια και η ποσότητα της βροχής θεωρούνται σταθερές για ένα συγκεκριµένο τόπο, οι καταπονήσεις που οφείλονται στον αέρα µεταβάλλονται ανάλογα µε το ύψος, την θέση και την µορφή του κτιρίου. Για τον λόγο αυτό καλό είναι να καθορίζονται οι πραγµατικές συνθήκες κάθε φορά, τουλάχιστον σε ότι αφορά τον πνέοντα άνεµο. Στην συνέχεια οι κατασκευαστικές λεπτοµέρειες πρέπει να προδιαγράφονται και να σχεδιάζονται έτσι, ώστε να ανταποκρίνονται στις καταπονήσεις που πρόκειται να δεχθούν. Είναι γνωστό ότι το µεγαλύτερο µέρος της εναλλαγής θερµότητας σε ένα κτίριο γίνεται µέσα από τους υαλοπίνακες, ενώ σε µικρότερο βαθµό συµµετέχουν η κάσα και τα φύλλα. Τα κουφώµατα από ξύλο ή πλαστικό εµφανίζουν καλύτερες θερµοµονωτικές ιδιότητες σε σχέση µε τα µεταλλικά κουφώµατα. Τα περισσότερα προβλήµατα παρατηρούνται σε κτίρια που κατασκευάστηκαν πριν την εφαρµογή του νόµου για υποχρεωτική θερµοµόνωση του κελύφους ή σε εκείνα µε υψηλό ποσοστό παραθύρων σε σχέση µε την υπόλοιπη επιφάνεια. Η αντικατάσταση του απλού µε διπλό υαλοπίνακα βελτιώνει αισθητά την κατάσταση, ιδιαίτερα αν το διάκενο ανάµεσα στα κρύσταλλα πληρωθεί µε αέρια χαµηλής 7

8 θερµοαγωγιµότητας. Τα κλιµατικά δεδοµένα της Ελλάδας επιβάλλουν την εφαρµογή συστήµατος ηλιοπροστασίας, το οποίο καλό είναι να ρυθµίζεται. Ένα ακόµη µειονέκτηµα των µονών κρυστάλλων είναι ότι παρέχουν µειωµένη ηχοµονωτική προστασία. Από την άλλη πλευρά όταν η απόσταση ανάµεσα στα κρύσταλλα είναι µικρή (<12 mm), η ηχοµονωτική συµπεριφορά του κουφώµατος είναι χειρότερη από εκείνη των κουφωµάτων µε µονό υαλοπίνακα ίδιου βάρους. Για τον λόγο αυτό η απόσταση πρέπει να είναι όσο το δυνατόν µεγαλύτερη (>24 mm). Η κατάσταση βελτιώνεται όταν τα κρύσταλλα έχουν διαφορετικό πάχος και το διάκενο γεµίσει µε βαριά αέρια. Σε περίπτωση που υπάρχουν ή προβλέπονται ρολά, πρέπει να επιλέγονται βαριά και στεγανά, τα οποία τοποθετούνται σε όσο το δυνατόν µεγαλύτερη απόσταση από τους υαλοπίνακες, ώστε να αποφεύγονται φαινόµενα συντονισµού. Η τοποθέτηση ηχοαπορροφητικού υλικού στις πλευρές και στο επάνω µέρος του ενδιαµέσου χώρου ανάµεσα στους υαλοπίνακες και το ρολό, βελτιώνει την κατάσταση. 3. Το Ξύλο σαν Υλικό Κατασκευής Κουφωµάτων 3.1 Γενικά Το ξύλο θεωρείται το καταλληλότερο υλικό για κουφώµατα. Τα τελευταία χρόνια η χρήση του έχει περιοριστεί αισθητά εξ αιτίας της µεγάλης συχνότητας βλαβών και των αρχιτεκτονικών µορφών που επικράτησαν. Συνέπεια των πρώτων ήταν το υψηλό κόστος επισκευής, την στιγµή που τα νέα υλικά που κατέκλυζαν την αγορά, απαιτούσαν πρακτικά ελάχιστη συντήρηση. Από την άλλη πλευρά οι νέες αρχιτεκτονικές µορφές επιβάλλουν µεγάλα ανοίγµατα µε στενές διατοµές κάσας και φύλλων, χωρίς εξωτερικούς λαµπάδες στα ανοίγµατα. Τα κουφώµατα συχνά τοποθετούνται πρόσωπο µε την όψη του κτιρίου, µε αποτέλεσµα το ξύλο σαν υλικό να µην µπορεί να υποστηρίξει την επιλογή αυτή. Οι βλάβες τις περισσότερες φορές οφείλονται στην άγνοια των ιδιοτήτων και των χαρακτηριστικών του υλικού, εξ αιτίας των οποίων αγνοήθηκαν ορισµένες βασικές κατασκευαστικές λεπτοµέρειες, χάρη καθαρά µορφολογικών στοιχείων. Όταν το είδος και η ποιότητα του ξύλου δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της κατασκευής η διατοµή παραµορφώνεται ή παρουσιάζει ρωγµές. Οφείλουµε, όµως, να επισηµάνουµε ότι η ποιότητα, και όχι το είδος του ξύλου, ευθύνεται για τις βλάβες. 8

9 3.2 Καταλληλότητα Υλικού Η επιλογή της ξυλείας γίνεται µε βάση κριτήρια καταλληλότητας για την συγκεκριµένη χρήση. Τα κριτήρια αυτά είναι η αντοχή, οι συρρικνωτικές τους ιδιότητες, η δυνατότητα επεξεργασίας, η συµπεριφορά τους σε ξήρανση, η αντίσταση σε µύκητες και έντοµα, η αντοχή στις καιρικές συνθήκες, η φυσική τους κατάσταση, η δυνατότητα χρωµατισµού και οι χαρακτηριστικές για κάθε είδος ξύλου ιδιότητες ανάλογα µε τα νερά του. Με βάση τα παραπάνω καταλληλότερα ξύλα για την κατασκευή κουφωµάτων θεωρούνται κατά σειρά το Τeak, Afzelia, Wenge, Afroromorsia, Agba, Κοκκινόξυλο, Sipo, Σκουροκόκκινο Meranti, Pitch Pine, Iroko, Oregon Pine, Sapeli, Niagon. Carolina Pine, Σουηδικό (καρδιά), Πεύκο και Σουηδικό (σοµφός). Τα περισσότερα τροπικά ξύλα θεωρούνται κατάλληλα για κουφώµατα, διότι συνδυάζουν µικρή περιεκτικότητα σε ρητίνη µε υψηλή αντοχή στις καιρικές συνθήκες, ενώ παράλληλα δεν προσβάλλονται εύκολα από έντοµα και µύκητες. Σηµαντικότερο µειονέκτηµα είναι το κατά 20% έως 50% υψηλότερο κόστος επεξεργασίας. Ανάλογα µε το είδος του ξύλου εµφανίζονται ειδικά προβλήµατα, όπως για παράδειγµα δυσκολίες στον εµποτισµό µε προστατευτικές ουσίες (Oregon Pine) ή την βαφή (Afzelia και Iroko) αποχρωµατισµό και διάβρωση σε περίπτωση επαφής µε µέταλλα (Afroromorsia, Iroko και Sapeli) κλπ. Ακατάλληλα θεωρούνται όλα τα ξύλα που εµφανίζουν περιορισµένη αντοχή στις καιρικές συνθήκες ή ευπάθεια απέναντι σε µύκητες. Σε κάθε περίπτωση δεν επιτρέπεται να χρησιµοποιούνται ξύλα των οποίων η καταλληλότητα δεν έχει αποδειχθεί. Σύµφωνα µε τους γερµανικούς κανονισµούς (DIN 68360) το ξύλο πρέπει να έχει ετήσιους δακτυλίους µε πλάτος 3mm και να έχει ίσα νερά. Επιτρέπονται ακόµα τα εξής ελαττώµατα: Υγιείς, γεροί και κλειστοί ρόζοι µε διάµετρο µέχρι 10 mm σε ορατά µέρη του πλαισίου Υγιείς, γεροί και κλειστοί ρόζοι µε διάµετρο µέχρι το 1/3 του πλάτους της επιφανείας του ξύλου στα µη εµφανή µέρη του πλαισίου. Η διάµετρος του ρόζου δεν πρέπει σε καµία περίπτωση να ξεπερνά τα 20 mm. Στα φύλλα το επιτρεπόµενο µέγεθος µπορεί να φτάσει τα 50 mm. 9

10 Ρητινώδη εξογκώµατα µε µέγιστες διαστάσεις 5 mm πλάτος και 50 mm µήκος. Σε περίπτωση κυανισµού (κηλίδες) το φαινόµενο οφείλει να περιορίζεται σε ποσοστό µικρότερο του 10% της επιφανείας. Σε περίπτωση αφαίρεσης του ρόζου, η κατεύθυνση των ινών του παρεµβαλλόµενου στοιχείου πρέπει να είναι η ίδια µε του ξύλου. Από τα παραπάνω ελαττώµατα επιτρέπονται µέχρι ένα ανά µέτρο πλαισίου και µέχρι τρία ανά µέτρο κάσας. Από την άλλη πλευρά ένα ξύλο θεωρείται ακατάλληλο για την κατασκευή κουφωµάτων εφόσον παρουσιάζει: Περιστροφική ανάπτυξη µεγαλύτερη των 20 mm για κάθε 1000 mm µήκους. Ρωγµές στον πυρήνα ή ρωγµές που οφείλονται σε άνεµο και πάγο. Προσβολή εντόµων ή µυκήτων Ρόζους στους πήχεις και σε σηµεία συνδέσεων Χαλαρούς ρόζους σε εµφανή µέρη των πλαισίων Μαύρους ή σάπιους ρόζους ή ρόζους µε ρωγµές. Υπό την προϋπόθεση ότι έχει εξασφαλιστεί η ποιότητα της πρώτης ύλης, η σωστή διαστασιολόγηση θα αποτρέψει πρόκληση σοβαρών βλαβών, όπως παραµόρφωση της κάσας ή των φύλλων, καταστροφή του υαλοπίνακα, ελλιπή στεγανότητα, κλπ. Οι βλάβες αυτές οφείλονται συνήθως σε συρρίκνωση των διατοµών µε αποτέλεσµα το άνοιγµα των συγκολλήσεων και των γωνιακών συνδέσεων και την δηµιουργία ρωγµών. 3.3 Ο Ρόλος της Υγρασίας Το κούφωµα, αν και µη φέρουσα κατασκευή, υφίσταται καταπονήσεις. Κατά συνέπεια µεταβιβάζει στα γειτονικά φέροντα στοιχεία εκτός από το ίδιο βάρος του και τα οριζόντια φορτία, κυρίως άνεµο, που επιδρούν σε αυτό. Από την άλλη πλευρά το ξύλο είναι ένα φυσικό, «ζωντανό» υλικό, του οποίου το σχήµα και ο όγκος µεταβάλλεται εξ αιτίας της υγρασίας, µε αποτέλεσµα τη συρρίκνωση, το φούσκωµα και την στρέβλωση. Επειδή το υλικό δεν είναι ισότροπο, το αποτέλεσµα των καταπονήσεων είναι διαφορετικό σε κάθε διεύθυνση. 10

11 Έτσι η συρρίκνωση, το µέγεθος της οποίας εξαρτάται και από το είδος του ξύλου, είναι κατά την διεύθυνση των ινών 0,1-0,3%, ακτινωτά περίπου 5% και κατά την διεύθυνση των δακτυλίων περίπου 10%. Για να µειωθούν, εποµένως, τα προβλήµατα που οφείλονται σε αυτή πρέπει στα επιµέρους τεµάχια, από τα οποία αποτελείται το πλαίσιο, να εξασφαλιστεί η ενιαία διεύθυνση των ινών. Για να περιοριστούν τα προβλήµατα που οφείλονται στην υγρασία, αυτή πρέπει να µετρηθεί πριν αρχίσει η επεξεργασία του ξύλου και η διαµόρφωσή του σε κούφωµα. Η επιτρεπόµενη υγρασία και η διακύµανσή της εξαρτάται από το είδος του δένδρου από το οποίο προέρχεται η ξυλεία (κωνοφόρα 15%, φυλλοβόλα 12%), την θέση στην οποία θα τοποθετηθεί το στοιχείο και τον τρόπο σύνδεσης των ξύλων. Τα φύλλα, τουλάχιστον, οφείλουν να τοποθετηθούν µετά την ολοκλήρωση των εσωτερικών επιχρισµάτων. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η έκθεσή τους σε µεγάλες καταπονήσεις που οφείλονται στην υγρασία του επιχρίσµατος. 3.4 ιαµόρφωση της ιατοµής Η πρώτη εντύπωση που έχουµε για ένα κούφωµα είναι ότι πρόκειται για ένα πλαίσιο - τελάρο- το εσωτερικό του οποίου πληρούται µε διαφανή ή αδιαφανή στοιχεία. Στην περίπτωση του φύλλου τα κατακόρυφα στοιχεία -οι ορθοστάτες- έχουν πλευρές διατοµής mm, ενώ τα οριζόντια -τραβέρσες- µπορεί να είναι κατά τι µικρότερα mm. Οι διαστάσεις της κάσας ποικίλουν και εξαρτώνται από την συνολική µορφολογία της κατασκευής αλλά και τις κατασκευαστικές λύσεις που έχουν επιλεγεί. Οι διατοµές συνδέονται συνήθως µε απλά ή διπλά µόρσα, ώστε να δηµιουργηθεί ο σκελετός. Η χρήση συγκολλητικών ουσιών είναι απαραίτητη για την διαµόρφωσή του, ενώ συχνά ενισχύεται µε µεταλλικούς συνδετήρες που είναι ενσωµατωµένοι στο ξύλο. Ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο σηµείο είναι η διαµόρφωση της διατοµής κάσας και φύλλων. εν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής µας ότι οι διαµορφώσεις των διατοµών γίνονται όχι µόνο για την προστασία του ξύλου αλλά και της κατασκευής, δεδοµένου ότι µέσω αυτών εξασφαλίζεται σε µεγάλο βαθµό η καλή λειτουργία και η διάρκεια ζωής του κουφώµατος. Εφόσον δεν εξασφαλιστεί η κατάλληλη κλίση, το νερό λιµνάζει στις οριζόντιες επιφάνειες της διατοµής και εισχωρεί στο εσωτερικό µέσα από σχισµές ή διάκενα στην στεγανοποίηση των υαλοπινάκων. Η κλίση αυτή 11

12 κυµαίνεται από 15 ο (εξωτερική ακµή στο κατωκάσι) έως 30 ο (εξωτερική ακµή κάτω τραβέρσας) και καλό είναι να προβλέπεται από το στάδιο του σχεδιασµού του κουφώµατος. Επειδή το χρώµα δεν καλύπτει σε ικανοποιητικό πάχος τις µυτερές διατοµές, µε αποτέλεσµα ξεφλουδίσµατα και ρωγµές στο ξύλο, οι λοξοτοµές πρέπει να αποφεύγονται. Αντ αυτών οι διατοµές στρογγυλεύονται µε ακτίνα 2mm. Η χρησιµοποίηση µεγάλων ξύλινων διατοµών αυξάνει τον κίνδυνο στρεβλώσεων και δηµιουργίας ρωγµών. Για να περιοριστούν οι τάσεις συστροφής προτείνεται η χρησιµοποίηση σφηνωτών µόρσων κατά την επιµήκη διεύθυνση των ξύλων, σε σταθερές αποστάσεις ~30cm. Μεταβολές που οφείλονται στην διόγκωση ή συρρίκνωση του ξύλου επηρεάζουν την ευστάθεια του κουφώµατος στην γωνία., ιδιαίτερα όταν έχει επιλεγεί η σύνδεση µε µόρσα. Όταν το πάχος της διατοµής είναι >45 mm, οι γωνιακές συνδέσεις πρέπει να κατασκευάζονται µε διπλά µόρσα, τα εξωτερικά τοιχώµατα να έχουν πλάτος >16 mm και το κάθε µόρσο να είναι 15 mm. Σφηνωτά µόρσα επιτρέπονται και στις συνδέσεις των γωνιών, υπό την προϋπόθεση ότι περιµετρικά χρησιµοποιούνται οι ίδιες διατοµές. Στην περίπτωση, όµως, αυτή η υγρασία δεν πρέπει να υπερβαίνει το 10%, ενώ παράλληλα εξασφαλίζεται η ακριβής συναρµογή και συγκόλληση των ξύλων. 3.5 Εξαρτήµατα Ανάρτησης και Λειτουργίας Αν και σπάνια καταγράφονται βλάβες που προκλήθηκαν από τα στοιχεία ανάρτησης και λειτουργίας των κουφωµάτων, επισηµαίνουµε ότι µέσω αυτών µεταφέρονται στην κάσα τα φορτία του ανέµου που επιδρούν στα φύλλα και τους υαλοπίνακες. Τα στοιχεία αυτά επιλέγονται ανάλογα µε τον τρόπο του ανοίγµατος, το µέγεθος και το βάρος του φύλλου και την αναµενόµενη καταπόνηση. Σε καµία περίπτωση δεν επιτρέπεται να αδυνατίζει η διατοµή, εξ αιτίας της χρήσης τους. Πρέπει να αντικαθίστανται εύκολα, ενώ, καλό είναι να υπάρχει η δυνατότητα ρύθµισης, ώστε να εξασφαλίζεται η συνεχής καλή εφαρµογή φύλλων και κάσας. Η τοποθέτησή τους γίνεται τουλάχιστον µετά το πρώτο χέρι χρώµατος και ακολουθεί τις οδηγίες που τα συνοδεύουν. Στο ξύλο πρέπει να έχουν ήδη κατασκευαστεί οι τρύπες για τις βίδες. 12

13 3.6 Προστασία Τα κουφώµατα, ιδιαίτερα τα εξωτερικά, είναι εκτεθειµένα τόσο στην ηλιακή ακτινοβολία όσο και στην υγρασία, µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη µυκήτων. Η χηµική προστασία προλαµβάνει την ανάπτυξή τους, σύντοµα, όµως, εξ αιτίας της συνεχούς έκθεσης, χάνει την αποτελεσµατικότητά της. Τα κωνοφόρα χρειάζονται πρόσθετη προστασία κατά της κυάνωσης, ενώ τα τροπικά φυλλοβόλα ενισχύονται µε ειδικά αστάρια. Ο κίνδυνος προσβολής του ξύλου είναι µεγάλος ιδιαίτερα στα σηµεία στα οποία µετά την τοποθέτηση των υαλοπινάκων δεν έχουµε πρόσβαση. Για τον λόγο αυτό πρέπει πριν την τοποθέτηση του υαλοπίνακα να περαστεί τουλάχιστον το πρώτο χέρι χρώµατος, ενώ στην περίπτωση χρησιµοποίησης βερνικιού στα τµήµατα αυτά πρέπει να έχει περαστεί και το δεύτερο τελικό χέρι. Φυσικά, σε κάθε περίπτωση ακολουθούνται οι οδηγίες του κατασκευαστή, ενώ δεν πρέπει να παραλείπεται η συντήρηση, όχι µόνο στα σηµεία που παρατηρήθηκε βλάβη αλλά σε ολόκληρο το κούφωµα.. Προληπτικά οι επιφάνειες περνιούνται κάθε 1,5-3 χρόνια, εφόσον έχει χρησιµοποιηθεί βερνίκι, και κάθε 5 περίπου χρόνια, στην περίπτωση χρήσης χρώµατος. 3.7 Έλεγχος - Συντήρηση Ο τακτικός έλεγχος και η συντήρηση είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την παράταση της ζωής ενός ξύλινου κουφώµατος. Κατασκευαστικά λάθη, ελαττωµατικό ξύλο, µη στεγανές συνδέσεις των επιµέρους στοιχείων, υπερβολική συµπύκνωση, κλπ, είναι αιτίες συγκέντρωσης νερού (υγρασίας), που έχει σαν πρώτο ορατό αποτέλεσµα οξειδώσεις, φουσκώµατα ή ξεφλουδίσµατα. Η τακτική επιθεώρηση της καλής κατάστασης του κουφώµατος συνίσταται σε έλεγχο: κουφώµατος (λειτουργία, εφαρµογή και µόνωση) εξαρτηµάτων ανάρτησης και λειτουργίας 13

14 επιφάνειας ξύλου και ρολών ή εξωφύλλων Η περιοδική συντήρηση περιλαµβάνει: 1. Καθαρισµό από σκουριά και πέρασµα µε µίνιο των οξειδωµένων χαλύβδινων µεντεσέδων. 2. Αποµάκρυνση και αντικατάσταση του κατεστραµµένου ή κερµατισµένου στόκου. Καλό είναι να προηγείται εµποτισµός µε φάρµακο, προλακάρισµα και προεπάλειψη της διατοµής ακόµη και στην περίπτωση επισκευαστικού στοκαρίσµατος. 3. Σπατουλάρισµα σε όποιες εσωτερικές πλευρές πόρτας ή παραθύρου απαιτείται. Υπενθυµίζεται ότι οι εξωτερικές πλευρές δεν σπατουλάρονται και ότι η λεία επιφάνεια επιτυγχάνεται µέσω της ξυλουργικής κατεργασίας. 4. Έλεγχος, ως προς την πρόσφυση αποσαθρωµένων ή κιµωλιούµενων παλαιών χρωµάτων ή βερνικιών. 5. Αποµάκρυνση αποφλοιούµενων χρωµατισµών. Βερνίκια και χρωµατισµοί υγιείς και µε καλή πρόσφυση γιαλοχαρτίζονται ισχυρά. 6. Επιµελής καθαρισµός του υπόβαθρου, εν ανάγκη και µε διάλυµα αµµωνίας. 7. Εξίσωση µε εµποτισµό, προεπάλειψη και ενδιάµεσο χέρι των σηµείων στα οποία το χρώµα ή το βερνίκι έχουν αποµακρυνθεί µερικώς. Ειδικότερα, αν το κούφωµα είναι κατασκευασµένο από ξύλο κωνοφόρου, πρέπει να γίνεται έλεγχος για κυάνωση, ώστε να χρησιµοποιηθεί το κατάλληλο παρασκεύασµα. Η ρητίνη αποµακρύνεται από την επιφάνεια µε διάλυµα νίτρου, ενώ οι κύστες ρητίνης εξουδετερώνονται µε κάψιµο. Τα τροπικά ξύλα βουρτσίζονται µε διάλυµα νίτρου και ακολουθεί επικάλυψη µε σκεύασµα που δηµιουργεί φράγµα εξερχοµένων ουσιών. 3.8 Αστοχία - Αντικατάσταση Κουφωµάτων Η απόφαση για την αντικατάσταση ή όχι ενός κουφώµατος είναι δύσκολη. Η αντικατάσταση είναι υποχρεωτική µόνο όταν τα υφιστάµενα είναι αποσαθρωµένα ή έχουν πολύ κακή διατοµή. Εάν βρίσκονται σε καλή κατάσταση προτείνεται η διατήρησή τους µε ταυτόχρονη τοποθέτηση στοιχείων που θα βελτιώσουν την συµπεριφορά του κουφώµατος. Στόχοι της οποιασδήποτε επέµβασης πρέπει να είναι: 14

15 διατήρηση της µορφής και του χαρακτήρα του κτιρίου συµφωνία µε τις µορφολογικές απαιτήσεις της περιοχής που βρίσκεται το κτίριο εξασφάλιση των πλεονεκτηµάτων ενός σύγχρονου κουφώµατος µε σχετικά χαµηλό κόστος. Απαραίτητη προϋπόθεση για την επιτυχή επέµβαση σε ένα κούφωµα που έχει αστοχήσει είναι να διαπιστωθεί η αιτία της αστοχίας. Οφείλεται σε πληµµελή συντήρηση; Η επιφάνεια διατηρείται υγρή εξ αιτίας του υγρού περιβάλλοντος; Ήταν λανθασµένη η κατασκευή και η βαρύτητα έκανε τα υπόλοιπα; Είναι απαραίτητο να γνωρίζουµε την αιτία για να αντιµετωπιστεί σωστά το πρόβληµα και να παραταθεί η ζωή του κουφώµατος. Οφείλουµε ακόµη να επισηµάνουµε ότι στο ίδιο κτίριο µπορεί να παρουσιαστούν διαφορετικά προβλήµατα. Αρχικά αφαιρούµε το χρώµα. Μετά την αποµάκρυνσή του µπορούµε να διακρίνουµε την πραγµατική έκταση της βλάβης του ξύλου. Ψάχνουµε για τα σηµεία από τα οποία µπορεί να εισχωρήσει υγρασία στην κάσα. Ιδιαίτερη προσοχή δίνουµε στα ευαίσθητα σηµεία, όπως συνδέσεις λεπτών διατοµών, σκασµένο ξύλο ή συνδέσεις που έχουν που έχουν ανοίξει. Στις ξύλινες πόρτες ελέγχουµε για σχισµές και ρωγµές στο ξύλο που µπορεί να επιτρέπουν την διέλευση του αέρα. Εξετάζουµε ακόµη για παραµορφώσεις. Αν και µερικές φορές το πρόβληµα επιλύεται µε την τοποθέτηση ταινιών που εµποδίζουν την είσοδο του αέρα, κάποιες σκεβρωµένες πόρτες πρέπει να αντικατασταθούν. Στις πόρτες που έχουν και παράθυρο ελέγχουµε το τζάµι και τον στόκο και αντικαθιστούµε ή επισκευάζουµε ανάλογα. Αφού διαπιστώσουµε το αίτιο της αστοχίας αποφασίζουµε την έκταση της επέµβασης. Εφόσον επιθυµούµε την κατά το δυνατόν διατήρηση του υφιστάµενου κουφώµατος, υπάρχουν τρία επίπεδα, ανάλογα µε το επιθυµητό αποτέλεσµα. Στην απλούστερη -και οικονοµικότερη- περίπτωση χρησιµοποιούµε µεταλλικά στοιχεία για να σταθεροποιήσουµε το κατεστραµµένο ξύλο και να εξασφαλίσουµε τις γωνίες. Η κάσα και το φύλλο λειτουργούν όσο συντηρούνται το χρώµα και το υαλοστάσιο, αλλά το κούφωµα δεν έχει καλή εµφάνιση. 15

16 Στο επόµενο επίπεδο παρέµβασης το κατεστραµµένο ξύλο αντικαθίσταται από νέο ή χρησιµοποιείται εποξειδικό υλικό. Με τον τρόπο αυτό ενισχύεται η µηχανική αντοχή των ασθενών περιοχών, ενώ οι επισκευές δύσκολα διακρίνονται από µη ειδικό. Είναι, τέλος, δυνατή η πλήρης αποκατάσταση του κουφώµατος. Στην περίπτωση αυτή απαιτείται αποσυναρµολόγηση της κάσας ή/και του φύλλου και αντικατάσταση του κατεστραµµένου ξύλου µε κοµµάτια που ταιριάζουν. Εφόσον η εργασία γίνεται σε κτίριο ειδικού ενδιαφέροντος, καλό είναι να υπάρχει γραπτή καταχώρηση του συνόλου των εργασιών, ώστε να µπορούν να ενηµερωθούν για τις επεµβάσεις εκείνοι που στο µέλλον θα ασχοληθούν µε το συγκεκριµένο στοιχείο. Μετά το τέλος της επέµβασης το κούφωµα φαίνεται καινούριο. Εάν ο υπεύθυνος µηχανικός κρίνει ότι το κούφωµα πρέπει να αντικατασταθεί, η εργασία γίνεται ως εξής: 1. Αποµάκρυνση του παλιού φύλλου. 2. Αφαίρεση της κάσας, κοπή των τζινετιών που συγκρατούν την κάσα και αποµάκρυνση του πρεβαζιού. 3. Αποµάκρυνση των εξωτερικών διακοσµητικών στοιχείων. 4. Έλεγχος του ανοίγµατος για φθορές από νερό ή αποσάθρωση, ώστε να προηγηθούν οι απαραίτητες επισκευές. 5. Έλεγχος της καθετότητας των πλευρών του νέου κουφώµατος. Για να διαπιστωθεί η καθετότητα µετρούµε τις διαγωνίους, που πρέπει να είναι ίδιες. 6. Τοποθέτηση και κεντράρισµα του παραθύρου στην τελική του θέση. Προσοχή: εν µετακινούνται τα στηρίγµατα, έως ότου το παράθυρο στερεωθεί στην τελική του θέση. Ορισµένοι προτείνουν να παραµείνουν τα στηρίγµατα µέχρι να σταθεροποιηθεί η κάσα. 4. Ευπαθή Σηµεία Ξύλινων Κουφωµάτων Για να εξασφαλίσουµε την κατά το δυνατόν µεγαλύτερη διάρκεια ζωής ενός ξύλινου κουφώµατος, οφείλουµε να είµαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί κατά τις φάσεις του σχεδιασµού, της κατασκευής και της τοποθέτησης, µε βάση τις καταγεγραµµένες αστοχίες, τα σηµαντικότερα προβλήµατα σε ένα ξύλινο κούφωµα εντοπίζονται στα εξής σηµεία: στις εγκοπές συναρµογής, 16

17 στην πατούρα υποδοχής των υαλοπινάκων, στην προσαρµογή των κουφωµάτων στο άνοιγµα στις εξωτερικές πόρτες. 4.1 Εγκοπές Συναρµογής Κάσας και Φύλλων Υαλοστασίου Σε ένα κούφωµα τρία είναι τα ευαίσθητα σηµεία, στα οποία δηµιουργούνται προβλήµατα στεγανοποίησης: οι εγκοπές συναρµογής της κάσας και των φύλλων, η πατούρα των υαλοπινάκων και ο αρµός συναρµογής του κουφώµατος στο άνοιγµα. Τα λιγότερα προβλήµατα εµφανίζονται στο πρώτο -εγκοπές συναρµογής της κάσας και των φύλλων- διότι από τα στάδιο της µελέτης ακόµη δίνεται ιδιαίτερη προσοχή. Τα προβλήµατα τις περισσότερες φορές οφείλονται στην χρήση όµοιας διατοµής για τα επιµέρους στοιχεία -πανωκάσι, κατωκάσι, µπόγια- για να µειωθεί το κόστος παραγωγής. Η υγρασία και η µειωµένη αεροστεγανότητα, εξ αιτίας της λανθασµένης διαµόρφωσης των εγκοπών ή µεγάλων ανοχών ανάµεσα σε κάσα και φύλλα, είναι το συνηθέστερο πρόβληµα στο σηµείο αυτό. Η είσοδος του νερού στις εγκοπές συναρµογής είναι αναµενόµενη και ο κατασκευαστής συνήθως επιδιώκει την διοχέτευσή του προς τα κάτω, στο αυλάκι συλλογής νερού, χωρίς να προσβληθεί το παρέµβυσµα στεγανότητας, που βρίσκεται στο µέσον της εγκοπής. Για τον λόγο αυτό διαµορφώνεται ανάµεσα στην κάσα και το φύλλο σχισµή πλάτους 2 mm περίπου. Το σταθερό (κάσα) και το κινητό (φύλλο) στοιχείο του κουφώµατος απέχουν απόσταση 5 mm για να µην µεταφέρονται οι σταγόνες νερού από το φύλλο στην εγκοπή. Στην εγκοπή της κάτω τραβέρσας του φύλλου διαµορφώνεται ποταµός µεγέθους τουλάχιστον 7x5 mm ώστε το νερό να κατευθύνεται στο αυλάκι συλλογής νερού που βρίσκεται στο κατωκάσι του παραθύρου. Όταν χρησιµοποιούνται παρεµβύσµατα στεγανότητας (τσιµούχες), εµφανίζονται προβλήµατα στις γωνίες, επειδή συχνά δεν στερεώνονται καλά στις υποδοχές τους. Οι βλάβες είναι σοβαρότερες, όταν τοποθετούνται στην εξωτερική πλευρά, οπότε εκτίθενται στις καιρικές συνθήκες. Επειδή είναι απαραίτητο να εξασφαλιστεί η εύκολη αντικατάστασή τους, δεν επιτρέπεται να κολλιούνται πάνω στο ξύλο, αλλά στερεώνονται σε ειδικές για τον σκοπό αυτό εγκοπές στο φύλλο. Καλό είναι να τοποθετούνται µετά την βαφή του κουφώµατος. Το υλικό τους πρέπει να είναι 17

18 ανθεκτικό όχι µόνο απέναντι στις καιρικές επιδράσεις (ζέστη, κρύο, υπεριώδεις ακτινοβολίες), αλλά και σε λίπη, λάδια και χηµικές ουσίες. Το νερό της βροχής συγκεντρώνεται σε ειδικό αυλάκι που διαµορφώνεται συνήθως στην διατοµή της κάσας και αποµακρύνεται από το κούφωµα µέσω οπών. Ο ανεπαρκής αριθµός ή η κακή διαστασιολόγηση και θέση των σωληνίσκων απορροής του νερού έχουν σαν αποτέλεσµα την διαβροχή της κάσας, την διείσδυση του νερού στο εσωτερικό του χώρου και την καταστροφή του ξύλου. Οφείλουµε, φυσικά, να επισηµάνουµε ότι κατά την διαµόρφωση της διατοµής δεν είναι δυνατό να τηρηθούν προδιαγραφές. Ακόµη, επειδή οι οπές απορροής γίνονται συνήθως από τους ίδιους τους τεχνίτες αφού έχει ολοκληρωθεί η κατασκευή του κουφώµατος, συχνά από παράληψη δεν γίνονται ή γίνονται κακότεχνα. Η ύπαρξή τους δηµιουργεί αισθητικά προβλήµατα, δεδοµένου ότι το εσωτερικό µέρος τους είναι ορατό από την εσωτερική πλευρά της κάσας, ενώ, παράλληλα, το τµήµα αυτό της διατοµής παραµένει εκτεθειµένο στην επίδραση του νερού. Ο έλεγχός τους είναι δύσκολος, µε αποτέλεσµα, αν βουλώσουν -για παράδειγµα µετά από βάψιµο κατά την διάρκεια της συντήρησης- το νερό να συγκεντρωθεί στο αυλάκι και, επειδή δεν υπάρχει δυνατότητα απορροής προς τα έξω, να κυλήσει προς το εσωτερικό του δωµατίου. Για τον λόγο αυτό καλό είναι το αυλάκι να µην διαµορφώνεται από το ίδιο ξύλο της κάσας. Είναι δυνατόν να αντικατασταθεί από µία µεταλλική η πλαστική διατοµή σχήµατος Π, µε διαµορφωµένους σωληνίσκους απορροής. Η διατοµή πρέπει να έχει διαστάσεις τουλάχιστον 10x15 mm και η απορροή να γίνεται από τέσσερις τουλάχιστον σωληνίσκους ανά µέτρο ( 8mm), που εξέχουν από το κατωκάσι, για να µπορεί να φεύγει το νερό. Συχνά την προστασία της εγκοπής της συναρµογής κάσας και φύλλου από την βροχή αναλαµβάνουν καλύπτρες από χαλύβδινες γαλβανισµένες λάµες ή πλαστικό. Στην περίπτωση αυτή πρέπει από τον σχεδιασµό να εξασφαλίζεται ανάµεσα στο παρέµβυσµα και το εξωτερικό τµήµα της καλύπτρας απόσταση τουλάχιστον 2 cm. Είναι απαραίτητο να υπάρχει αυλάκι απορροής νερού, του οποίου οι έξοδοι προστατεύονται από την άµεση επίδραση του αέρα. Οι οπές βρίσκονται τουλάχιστον 10mm ψηλότερα από την λοξή επιφάνεια της κάσας. 18

19 Προηγείται αστάρωµα της διατοµής και πέρασµα της επιφάνειας, µε την οποία έρχονται σε επαφή, µε ένα πρώτο χέρι µε επικαλυπτικό υλικό (βερνίκι ή χρώµα). Ιδιαίτερη µέριµνα οφείλει να λαµβάνεται για την στερέωσή τους στο κατωκάσι, δεδοµένου ότι το φύλλο ασκεί διαρκή πίεση στο στοιχείο. Από την άλλη πλευρά οι βίδες στερέωσης δεν πρέπει να περνούν µέσα από το αυλάκι, αλλά να βιδώνονται σε κάποιο άλλο σηµείο της καλύπτρας Επειδή το ξύλο έχει διαφορετικές ιδιότητες από τα παραπάνω υλικά, στα σηµεία στερέωσης δηµιουργούνται τριχοειδείς ρωγµές, στις οποίες µπορεί να εισχωρήσει νερό της βροχής. Αν οι καλύπτρες δεν έχουν πλαϊνά προστατευτικά, υπάρχει κίνδυνος καταστροφής του ξύλου, εξ αιτίας θερµικών διαστολών. Στην αντίθετη περίπτωση, όταν δηλαδή υπάρχουν πλαϊνά προστατευτικά, το νερό µπορεί να εγκλωβιστεί στους αρµούς ανάµεσα σε αυτά και την κάσα, µε αποτέλεσµα την διαβροχή των γωνιών. Για τον λόγο αυτό πρέπει να διαµορφώνεται αρµός ικανοποιητικού πλάτους και το διάκενο να στεγανοποιείται µε στόκο διαρκούς ελαστικότητας. Το ίδιο υλικό χρησιµοποιείται και στον αρµό (πλάτους 2-3mm) που δηµιουργείται ανάµεσα στην πίσω πλευρά του νεροσταλάκτη της καλύπτρας και την κάσα. 4.2 Πατούρες Υποδοχής Υαλοπινάκων Η στεγανοποίηση της πατούρας υποδοχής των υαλοπινάκων γίνεται µε στόκο και είναι µία από τις τρεις απαραίτητες στεγανοποιήσεις στα παράθυρα. Ειδικά όταν αναφερόµαστε σε ξύλινα παράθυρα, η λανθασµένη λειτουργία ή η πληµµελής στεγανοποίηση της πατούρας δηµιουργεί προβλήµατα όχι µόνο στους υαλοπίνακες αλλά και στο ίδιο το κούφωµα, εξ αιτίας της διαβροχής του ξύλου. Για τον λόγο αυτό οι διαστάσεις της πατούρας εξαρτώνται από τις αναµενόµενες καταπονήσεις, το µέγεθος και τον τρόπο ανοίγµατος του παραθύρου, το είδος και το µέγεθος των υαλοπινάκων και την εξωτερική προστασία του παραθύρου. Οφείλουµε, όµως, να λάβουµε υπόψη ότι η διάρκεια ζωής των στεγανοποιητικών υλικών είναι µικρότερη της αντίστοιχής των παραθύρων, µε αποτέλεσµα η περιοδική ανανέωση του στόκου να είναι σε κάθε περίπτωση επιβεβληµένη. Η ανεπαρκής διαµόρφωση ή κατασκευή της πατούρας των υαλοπινάκων µπορεί να οδηγήσει ακόµη και σε καταστροφή των θερµοµονωτικών κρυστάλλων και των πλαισίων τους ή και του ξύλου, εξ αιτίας υπερβολικής διαβροχής. 19

20 Ειδικά στα ξύλινα παράθυρα η πατούρα των υαλοπινάκων είναι το σηµείο εκείνο του φύλλου µε την µικρότερη επιφανειακή προστασία. Εάν, κατά συνέπεια, εισχωρήσει εδώ υγρασία, δηµιουργούνται προβλήµατα στο υλικό (ξύλο), την επικάλυψή του (χρώµα ή βερνίκι) και στο περιµετρικό πλαίσιο που συγκρατεί τα θερµοµονωτικά κρύσταλλα. Για να είναι δυνατή η επισκευή της βλάβης οι υαλοπίνακες δεν πρέπει να τοποθετούνται σε ειδικές εγκοπές αλλά συγκρατούνται µε πήχεις στερέωσης. Οι συνολικές διαστάσεις της πατούρας πρέπει να επιτρέπουν την τοποθέτηση λωρίδων που προηγούνται του στόκου στις δύο πλευρές και κάτω από το πλαίσιο, όπως και αριστερά και δεξιά στα άκρα.. Για την στερέωση του πήχη απαιτείται πλάτος τουλάχιστον 14 mm, ενώ το βάθος της πατούρας είναι τουλάχιστον 18 mm για διπλά θερµοµονωτικά και 15 mm για απλά κρύσταλλα. Στα ξύλινα παράθυρα η απορροή του νερού δεν πρέπει να γίνεται από την πατούρα. Εφόσον, όµως, επιθυµούµε µια τέτοια λύση, το νερό διοχετεύεται προς τα έξω από οπές που διαµορφώνονται στο ξύλο, οπότε δηµιουργούνται προβλήµατα στα οποία έχουµε ήδη αναφερθεί. Πριν από την τοποθέτηση των υαλοπινάκων η πατούρα και ο πήχης προστατεύονται µε κατάλληλη προστατευτική επίστρωση (αστάρι και πρώτο χέρι χρώµατος). Οι υαλοπίνακες δεν πρέπει να έρχονται σε άµεση επαφή µε το ξύλο του φύλλου, αλλά ανάµεσα στα δύο στοιχεία να τοποθετούνται παρεµβύσµατα από υλικό που αντέχει σε εξαιρετικά δυσµενείς συνθήκες υγρασίας. Η έδραση των υαλοπινάκων σε παρεµβύσµατα εξασφαλίζει την κατανοµή του ιδίου βάρους στην κάτω τραβέρσα του φύλλου. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγεται η παραµόρφωση του φύλλου και η επαφή των άκρων του υαλοπίνακα µε αυτό, εξ αιτίας των οποίων έχουν καταγραφεί βλάβες και καταστροφές του στοιχείου. Συνήθως τα παρεµβύσµατα κατασκευάζονται από στεγνό εµποτισµένο σκληρό ξύλο, ενώ η επιλογή άλλου υλικού επιτρέπεται µόνο εφόσον υπάρχει γραπτή εγγύηση του κατασκευαστή. Ο εµποτισµός πρέπει να εξασφαλίζει όχι µόνο την υγροµονωτική συµπεριφορά του παρεµβύσµατος, αλλά και να µην επηρεάζει τον στόκο, το περίβληµα των θερµοµονωτικών κρυστάλλων και τα άλλα υλικά, που συνήθως χρησιµοποιούνται σε αυτά. Τα παρεµβύσµατα πρέπει να έχουν πάχος τουλάχιστον 3mm για απλό κρύσταλλο και 5mm για διπλό ή τριπλό θερµοµονωτικό. Το µήκος τους είναι mm και το 20