Αιµορραγία. Η αιµορραγία αυτή προέρχεται από τη διατοµή µιας φλέβας και

Transcript

1 Καθηγητής ρ. Λάζαρος Ι. Τσούσκας ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ Θεσσαλονίκη 2003: Αιµορραγία Στο κυκλοφορικό σύστηµα του ενήλικα ανθρώπου υπάρχουν έξι λίτρα περίπου αίµατος, το οποίο µεταφέρει στα κύτταρα των ιστών το οξυγόνο και τις άλλες θρεπτικές ουσίες και αποµακρύνει από αυτά το διοξείδιο του άνθρακα και τα άλλα προϊόντα του µεταβολισµού. Το αίµα κυκλοφορεί µέσα σε ένα δίκτυο ελαστικών σωλήνων, οι οποίοι ονοµάζονται αιµοφόρα αγγεία. Τα αγγεία διακρίνονται στις αρτηρίες, οι οποίες µεταφέρουν το αίµα από την καρδιά προς τους ιστούς, στα τριχοειδή, τα οποία είναι πολύ µικρά αγγεία µέσα από τα οποία πραγµατοποιείται η ανταλλαγή των ουσιών στους ιστούς, και στις φλέβες, οι οποίες επαναφέρουν το αίµα από την περιφερικούς ιστούς προς την καρδιά. Η κάκωση και η διατοµή των αιµοφόρων αγγείων έχει ως αποτέλεσµα την αιµορραγία, την έξοδο δηλαδή του αίµατος από τα αγγεία προς τον περιβάλλοντα χώρο. Ανάλογα µε το είδος του αγγείου που έχει ραγεί η αιµορραγία διακρίνεται στα ακόλουθα τρία είδη: την αρτηριακή, τη φλεβική και την τριχοειδική. α. Αρτηριακή αιµορραγία Η αιµορραγία αυτή προέρχεται από τη διατοµή µιας αρτηρίας και xαρακτηρίζεται ως σηµειακή και σφύζουσα, καθώς το αίµα αναβλύζει από ένα σηµείο µε πίεση και κατά ώσεις, σύµφωνα µε τους παλµούς της καρδιάς, ενώ το αίµα έχει ανοικτό ζωηρό ερυθρό χρώµα, επειδή είναι πλήρως οξυγονωµένο. β. Φλεβική αιµορραγία Η αιµορραγία αυτή προέρχεται από τη διατοµή µιας φλέβας και χαρακτηρίζεται ως σηµειακή και συνεχής, καθώς το αίµα αναβλύζει από ένα σηµείο ήπια και χωρίς ώσεις, ενώ το αίµα έχει ερυθροκύανο χρώµα, επειδή περιέχει λιγότερο οξυγόνο από το αρτηριακό και περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα. γ. Τριχοειδική αιµορραγία Η τριχοειδική αιµορραγία είναι το πιο συνηθισµένο είδος αιµορραγίας, το οποίο συνυπάρχει σε κάθε κάκωση ιστών. Όταν αποτελεί το µοναδικό είδος αιµορραγίας, όπως συµβαίνει στις περιπτώσεις µε εκδορές, το αίµα αναβλύζει από πολλά σηµεία και πολύ αργά, ενώ το χρώµα του είναι ενδιάµεσο µεταξύ του χρώµατος του αρτηριακού και του φλεβικού αίµατος.

2 Kάθε αιµορραγία πρέπει να σταµατά γρήγορα, επειδή οι κίνδυνοι από τη µεγάλη απώλεια του αίµατος µπορεί να είναι µεγάλοι, όπως είναι η πρόκληση της Οξείας Κυκλοφορικής Ανεπάρκειας (Shock) ή ακόµη και ο θάνατος. Στον ενήλικα η απώλεια 500 ml αίµατος δεν έχει σχεδόν καµία επίπτωση στο άτοµο, καθώς αντιµετωπίζεται αποτελεσµατικά µε την ανακατάταξη των υγρών του οργανισµού από τους ρυθµιστικούς του µηχανισµούς. Όταν η απώλεια του αίµατος φθάσει την ποσότητα των 1500 ml, τότε αρχίζουν να εµφανίζονται τα κλινικά συµπτώµατα και τα σηµεία της βαριάς αιµορραγίας, τα οποία οφείλονται στην ελάττωση του αίµατος των αγγείων, όπως είναι η ελάττωση της αρτηριακής πίεσης, του εύρους του σφυγµού και του επιπέδου της συνείδησης, ή και στην αντίδραση του οργανισµού στην αιµορραγία, όπως είναι η αγγειοσύσπαση του δέρµατος και των βλεννογόνων, το αίσθηµα δίψας, η ταχυσφυγµία και η ταχύπνοια, µε τα οποία διασφαλίζεται η λειτουργία των ζωτικών οργάνων του οργανισµού. Ο οργανισµός του ανθρώπου διαθέτει ειδικούς µηχανισµούς, για να µειώνει και τελικά να σταµατά την αιµορραγία. Για το σκοπό αυτό σε κάθε διατοµή του αγγείου τα κοµµένα άκρα του συσπώνται και η αρτηριακή πίεση του αίµατος ελαττώνεται, µε αποτέλεσµα να µειώνεται και η απώλεια του αίµατος. Ακόµη στην περιοχή της κάκωσης τα ιστικά στοιχεία ενεργοποιούν τον πηκτικό µηχανισµό του εξαγγειωµένου αίµατος, µε αποτέλεσµα να δηµιουργούνται οι θρόµβοι, οι οποίοι αποφράσσουν τα κοµµένα άκρα του αγγείου. Όσο πιο αργή είναι η ροή του αίµατος στην περιοχή του κοµµένου αγγείου τόσο πιο εύκολα σχηµατίζονται οι θρόµβοι του αίµατος. Όταν ο µηχανισµός αυτός από µόνος του δεν είναι επαρκής για να σταµατήσει η αιµορραγία, τότε υποβοηθείται µε την τοπική εφαρµογή των ακόλουθων µεθόδων των Πρώτων Βοηθειών: 1. Ανύψωση του µέλους Εικόνα 23. Η ανύψωση του µέλους που αιµορραγεί. Η ανύψωση του µέλους που φέρει την κάκωση υψηλότερα από το επίπεδο της καρδιάς ελαττώνει τοπικά την υδροστατική πίεση του αίµατος, επιβραδύνει 56

3 τη ροή του µέσα στο αγγείο και έτσι διευκολύνεται η αιµόσταση στην περιοχή (Εικόνα 23). 2. Εφαρµογή άµεσης πίεσης Η εφαρµογή άµεσης πίεσης επάνω στην περιοχή του τραύµατος συµπιέζει και επιπεδώνει τα αγγεία της περιοχής, µε αποτέλεσµα να διακόπτεται η ροή του αίµατος µέσα σ αυτά και έτσι διευκολύνεται η τοπική αιµόσταση (Εικόνα 24). Εικόνα 24. Η εφαρµογή της άµεσης πίεσης στο µέλος που αιµορραγεί. Η άµεση πίεση είναι δυνατό να εφαρµοσθεί µε τη βοήθεια κάποιου αποστειρωµένου επιθέµατος ή µε τον συµπλησιασµό και τη συµπίεση των χειλέων του τραύµατος. Πρέπει να διαρκεί τουλάχιστον για χρονικό διάστηµα 5-15 λεπτών της ώρας και να είναι τόσο ισχυρή, ώστε να σταµατάει η αιµορραγία, αλλά να µην επηρεάζεται η υπόλοιπη κυκλοφορία ή και τα νεύρα του µέλους. 3. Εφαρµογή έµµεσης πίεσης Στις σπάνιες περιπτώσεις που η αιµορραγία δεν ελέγχεται µε τις παραπάνω µεθόδους, όπως είναι δυνατό να συµβαίνει στα πολλαπλά τραύµατα του µέλους, είναι δυνατό να εφαρµοσθεί η έµµεση πίεση επάνω στο κύριο αγγειακό στέλεχος που αιµατώνει την περιοχή της βλάβης. Με τη συµπίεση του αγγείου επάνω σε κάποιο οστό ή άλλους συµπαγείς ιστούς του σώµατος, τα τοιχώµατα του αυλού του συµπίπτουν και διακόπτεται πλήρως η ροή του αίµατος από το σηµείο εκείνο και σε ολόκληρη την περιοχή του µέλους που αρδεύεται από το αγγείο αυτό. Στην περίπτωση αρτηριακής αιµορραγίας εφαρµόζεται κεντρικότερη από την κάκωση και ως προς την καρδιά έµµεση πίεση στο µέλος που φέρει την 57

4 κάκωση, ενώ στην περίπτωση φλεβικής αιµορραγίας εφαρµόζεται περιφερικότερη έµµεση πίεση. Οι κυριότερες θέσεις, στις οποίες πιο συχνά εφαρµόζεται η κεντρικότερη έµµεση πίεση για τον έλεγχο της βαριάς αρτηριακής αιµορραγίας, είναι οι ακόλουθες: 3α. Αποκλεισµός της καρωτίδας αρτηρίας Ο αποκλεισµός της καρωτίδας αρτηρίας εφαρµόζεται για τον έλεγχο της αιµορραγίας στον τράχηλο και στην κεφαλή και επιτυγχάνεται µε την εφαρµογή πίεσης στη µεσότητα της αύλακας που σχηµατίζεται µεταξύ του πρόσθιου χείλους του στερνοκλειδοµαστοειδούς µυός και του πλαγίου της τραχείας, µε αποτέλεσµα τη συµπίεση του αγγείου µεταξύ των δακτύλων του διασώστη και των αυχενικών σπονδύλων του πάσχοντος. 3β. Αποκλεισµός της βραχιονίου αρτηρίας Ο αποκλεισµός της βραχιονίου αρτηρίας εφαρµόζεται για τον έλεγχο της αιµορραγίας του άνω άκρου και επιτυγχάνεται µε την εφαρµογή πίεσης στη µεσότητα του βραχίονα και κατά το έσω χείλος του δικεφάλου βραχιονίου µυός, µε αποτέλεσµα τη συµπίεση του αγγείου µεταξύ των δακτύλων του διασώστη και του βραχιονίου οστού. Για λόγους εύκολης αποµνηµόνευσης σηµειώνεται ότι η διαδροµή της βραχιονίου αρτηρίας είναι παράλληλη περίπου µε την έσω ραφή του µανικιού του επανωφορίου του πάσχοντος (Εικόνα 25). Εικόνα 25. Ο αποκλεισµός της βραχιονίου αρτηρίας. 3γ. Αποκλεισµός της µηριαίας αρτηρίας 58

5 Ο αποκλεισµός της µηριαίας αρτηρίας εφαρµόζεται για τον έλεγχο της αιµορραγίας του κάτω άκρου και επιτυγχάνεται µε την εφαρµογή πίεσης στη µεσότητα της µηροβουβωνικής πτυχής, µε αποτέλεσµα τη συµπίεση του αγγείου µεταξύ του αντίχειρα του διασώστη και του ηβικού οστού του πάσχοντος (Εικόνα 26). H σταθερή εφαρµογή της έµµεσης αρτηριακής πίεσης προκαλεί τη διακοπή της ροής του αίµατος µέσα στο κύριο αγγείο και σε όλους τους κλάδους του, µε αποτέλεσµα τη διακοπή της αιµάτωσης στην ευρύτερη περιοχή της βλάβης και την πρόκληση ισχαιµίας στην περιοχή του µέλους που φέρει την κάκωση. Εικόνα 26. Ο αποκλεισµός της µηριαίας αρτηρίας. Για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος από τις σοβαρές ισχαιµικές αλλοιώσεις των ιστών της περιοχής, ο έλεγχος της αιµορραγίας µε την εφαρµογή της κεντρικότερης έµµεσης πίεσης της αρτηρίας πρέπει να χρησιµοποιείται µόνο σαν έσχατη λύση και, όταν είναι τελείως αναγκαίο, η διάρκεια της εφαρµογής της να µην υπερβαίνει τα 20 λεπτά της ώρας, επειδή στις συνηθισµένες συνθήκες µεταβολισµού του ενήλικα µετά από αυτό το διάστηµα αρχίζουν οι µη αναστρέψιµες νεκρωτικές βλάβες των ιστών. 3δ. Ίσχαιµη περίδεση του µέλους Στις περιπτώσεις που υπάρχει µεγάλη αρτηριακή αιµορραγία στο άνω ή στο κάτω άκρο του πάσχοντος είναι δυνατό να εφαρµοσθεί και η ίσχαιµη περίδεση του µέλους πιο κεντρικά από την περιοχή που αιµορραγεί. 59

6 Για την ίσχαιµη περίδεση του µέλους χρησιµοποιείται µια ελαστική ταινία (tournique) ή ένας επίδεσµος από ύφασµα πλάτους 5 cm περίπου. Η ελαστική ταινία εφαρµόζεται µε τάση και επιδένεται κυκλικά στο κεντρικότερο τριτηµόριο του βραχίονα ή του µηρού. Ο υφασµάτινος επίδεσµος περιτυλίγεται µία έως δύο φορές κυκλικά στο κεντρικότερο τριτηµόριο του βραχίονα (Εικόνα 27) ή του µηρού και τα άκρα του δένονται µεταξύ τους µε κόµπο (Εικόνα 27Α). Τα δεµένα άκρα του επιδέσµου περιστρέφονται µε τη βοήθεια µιας µικρής άκαµπτης ράβδου, η οποία τοποθετείται ανάµεσά τους, µε αποτέλεσµα η επίδεση να περισφίγγει σιγά-σιγά το µέλος και να αποφράσσονται τα αγγεία του, καθώς συµπιέζονται µεταξύ του επιδέσµου και του οστού (Εικόνα 27Β). Η τοποθέτηση µικρού επιστρώµατος επάνω στην περιοχή της πορείας της αρτηρίας του µέλους προστατεύει το αγγείο και καθιστά πιο ακίνδυνη την ίσχαιµη περίδεση. Α Β Εικόνα 27. Η αιµοστατική περίδεση του βραχίονα. Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής στο θέµα: «Αιµορραγία» 60

7 ΕΡΩΤΗΣΗ 1 : Σηµειακή αιµορραγία είναι * (Α) η αρτηριακή (Β) η τριχοειδική * (Γ) η φλεβική ( ) όλα τα παραπάνω ΕΡΩΤΗΣΗ 2 : Η αρτηριακή αιµορραγία είναι * (Α) σηµειακή (Β) συνεχής (Γ) σκοτεινού ερυθρού χρώµατος * ( ) σφύζουσα ΕΡΩΤΗΣΗ 3 : Η φλεβική αιµορραγία είναι (Α) πολυεστιακή * (Β) συνεχής (Γ) σφύζουσα * ( ) σκοτεινού ερυθρού χρώµατος ΕΡΩΤΗΣΗ 4 : Η κλινική εικόνα της βαριάς αιµορραγίας του πάσχοντος περιλαµβάνει * (Α) την ωχρότητα του δέρµατος και των βλεννογόνων (Β) την αύξηση της αρτηριακής πίεσης * (Γ) την ταχυσφυγµία ( ) τη βραδύπνοια ΕΡΩΤΗΣΗ 5 : Οι τοπικές αντιδράσεις του οργανισµού για τον έλεγχο της αιµορραγίας είναι (Α) η αγγειοδιαστολή * (Β) η αγγειοσύσπαση (Γ) η υπέρταση * ( ) η θρόµβωση ΕΡΩΤΗΣΗ 6 : (Α) (Β) Κατά τον έλεγχο της αιµορραγίας µε την άµεση συµπίεση δεν ψηλαφάται σφυγµός περιφερικότερα περιφερικότερα το χρώµα του δέρµατος είναι ωχρό 61

8 * (Γ) η πίεση διαρκεί µέχρι 15 min * ( ) ψηλαφάται σφυγµός κεντρικότερα ΕΡΩΤΗΣΗ 7 : Η αρτηριακή αιµορραγία ελέγχεται µε * (Α) την άµεση συµπίεση (Β) µόνο µε την ανύψωση του µέλους (Γ) την περιφερικότερη έµµεση συµπίεση * ( ) την κεντρικότερη έµµεση συµπίεση ΕΡΩΤΗΣΗ 8 : Η αρτηριακή αιµορραγία ελέγχεται µε έµµεση συµπίεση της * (Α) καρωτίδας (Β) τραχείας * (Γ) βραχιονίου αρτηρίας ( ) σφαγίτιδας ΕΡΩΤΗΣΗ 9 : Η ίσχαιµη περίδεση του µέλους εφαρµόζεται κυρίως (Α) στον πήχυ * (Β) στο βραχίονα * (Γ) στο µηρό ( ) στην κνήµη ΕΡΩΤΗΣΗ 10 : Η ίσχαιµη περίδεση του µέλους (Α) ελέγχει τις κεντρικότερες αιµορραγίες * (Β) συµπιέζει τις αρτηρίες και τις φλέβες (Γ) εφαρµόζεται αµέσως σε όλες τις αιµορραγίες * ( ) µπορεί να διαρκεί µέχρι 20 min 62