ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ & ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Transcript

1 ΙΔΡΥΜΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ & ΕΡΕΥΝΑΣ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΜΟΡΙΑΚΗΣ ΒΙΟΛΟΓΙΑΣ & ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΦΑΛΗ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

2 ΓΕΝΙΚΑ Απαγορεύεται το φαγητό και το κάπνισμα στους εργαστηριακούς χώρους. Απαγορεύεται η παρουσία ανηλίκων και μη ενημερωμένων ενηλίκων στα εργαστήρια. Απαγορεύεται η χρήση πιπετών με το στόμα. Είναι απαραίτητο το καλό πλύσιμο των χεριών μετά τη χρήση χημικών, βιολογικών και ραδιενεργών υλικών και κάθε φορά που φεύγετε από το εργαστήριο. Γυαλικά, σπασμένα και μη, σύρριγκες, λεπίδες κλπ πρέπει να τοποθετούνται σε ειδικούς κάδους που απομακρύνονται με ασφάλεια από το προσωπικό καθαριότητας. ΟΡΓΑΝΑ Διαβάζετε προσεκτικά τις οδηγίες χρήσης και μην χρησιμοποιείτε κανένα όργανο αν δεν σας δοθούν πρώτα οδηγίες ή επίδειξη χρήσης. Ακολουθείτε αυστηρά τις προδιαγραφές ασφαλούς χρήσης που δίνονται από τον κατασκευαστή. π.χ. Ισοζυγίζετε πάντα τους ρότορες φυγοκέντρησης. Αν δεν είναι ισοζυγισμένοι υπάρχει σοβαρός κίνδυνος ατυχήματος, ΠΟΤΕ μην διακόπτετε τις φυγοκεντρήσεις με τα χέρια. Προσοχή στις ηλεκτροφορήσεις. Για χρήση υψηλής τάσης (>150 volts) θα πρέπει να βάζετε σχετική σήμανση. Φοράτε ΠΑΝΤΑ προστατευτικές μάσκες για όλο το πρόσωπο (και κυρίως για τα μάτια) όταν εκτίθεστε σε υπεριώδη (UV) ακτινοβολία. ΠΡΟΣΟΧΗ στην χρήση υγρού αζώτου και ξηρού πάγου. Υπάρχει κίνδυνος εγκαύματος.

3 ΠΡΟΣΟΧΗ στην προσαρμογή γυάλινων πιπετών σε πιπεταδόρους. Υπάρχει κίνδυνος να σπάσουν και να τραυματιστείτε. Στο Ισόγειο της Ροτόντας του Βιολογικού τμήματος λειτουργεί γεννήτρια ακτίνων Χ. Όταν η λάμπα με την ένδειξη X RAYS ON είναι αναμμένη, ΜΟΝΟ κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό επιτρέπεται να πλησιάσει το χώρο της γεννήτριας για να χειριστεί με τη δέουσα προσοχή το όργανο. ΧΗΜΙΚΑ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗ: Τα επικίνδυνα χημικά δεν πρέπει να αποθηκεύονται σε ψηλά ράφια. Για περισσότερη ασφάλεια να προτιμάτε τα κλειστά ντουλάπια. Πτητικά και οργανικά χημικά πρέπει να φυλάσσονται στα ντουλάπια των εστιών και ΟΧΙ στον χώρο εργασίας της εστίας. Τηρείτε τις οδηγίες που αναγράφονται στα δοχεία συσκευασίας. ΜΗ φυλάσσετε μαζί χημικά τα οποία αντιδρούν μεταξύ τους. Πρέπει να φυλάσσονται χωριστά τα οξέα από τις βάσεις και από τα εύφλεκτα (flammable) υγρά. (Το οξικό οξύ που είναι και οξειδωτικό και εύφλεκτο φυλάσσεται με τα εύφλεκτα.) ΧΡΗΣΗ: o Διαβάζετε προσεκτικά και τηρείτε τα αναγραφόμενα στις ετικέτες συσκευασίας. Μην καταστρέφετε τις ετικέτες. Όλες οι συσκευασίες παραλαμβάνονται με φύλλο πληροφοριών για την επικινδυνότητα του χημικού (MSDS). Αν δεν γνωρίζετε την ακριβή επικινδυνότητα, θεωρείστε το χημικό ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟ. o Ακολουθείστε πιστά τις οδηγίες χρήσης. Φοράτε κατάλληλα γάντια, εργαστηριακή ποδιά και μην πιπετάρετε ΠΟΤΕ με το στόμα. o Πρέπει να εργάζεστε στην απαγωγό εστία (αφού σιγουρευτείτε για την σωστή λειτουργία της) όταν χρησιμοποιείτε: διαβρωτικά, πτητικά και άλλα οξέα (π.χ.

4 υδροχλωρικό, θειϊκό, νιτρικό, φωσφορικό, πυκνό οξικό, τριχλωροξικό), οργανικούς διαλύτες (π.χ. χλωροφόρμιο, ακετόνη, αιθέρα, μεθανόλη, ισοαμυλική αλκοόλη, ισοβουτανόλη, ισοπροπανόλη, φαινόλη, φορμαλδεΐδη, διμεθυλφορμαμίδη), αναγωγικά (πχ μερκοπτοαιθανόλη, DTT), πυκνές βάσεις (NaOH, KOH, NH 3 ). o ΠΡΟΣΟΧΗ: Η φαινόλη και τα πυκνά οξέα και βάσεις προκαλούν σοβαρά εγκαύματα. o Φοράτε πάντα προστατευτική αναπνευστική μάσκα όταν ζυγίζετε λεπτόκοκκα πτητικά στερεά χημικά, ιδιαίτερα SDS, θρεπτικά, κ.α. ΧΗΜΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Τα επικίνδυνα χημικά (φαινόλη, χλωροφόρμιο, φορμαλδεϋδη, ακετονιτρίλιο, ΕΜS, DAB, γλουτεραλδεϋδη κλπ) πρέπει να συλλέγονται σε δοχεία τα οποία θα απομακρύνονται από το ΙΤΕ από ειδικούς. Στα δοχεία αυτά θα πρέπει να σημαίνετε επακριβώς το περιεχόμενο. Πριν την τελική απομάκρυνση τα απόβλητα αποθηκεύονται σε ειδικές αποθήκες του ΙΤΕ που υπάρχουν για αυτόν το σκοπό στο χώρο του Υπογείου. Στο ΙΜΒΒ χρησιμοποιούμε βρωμιούχο αιθίδιο που είναι καρκινογόνο. Οι διεθνείς κανονισμοί συνιστούν την απόρριψη στο νεροχύτη για συγκεντρώσεις <10γ/ml και στα σκουπίδια τα πηκτώματα με συγκέντρωση <0,1%. Αυτές οι συγκεντρώσεις είναι και οι ευρέως χρησιμοποιούμενες. Πυκνότερες συγκεντρώσεις (π.χ. υπολείμματα του stock) συγκεντρώνονται σε σημασμένα δοχεία και απομακρύνονται όπως τα άλλα επικίνδυνα χημικά Για άλλα εξειδικευμένα χημικά με καρκινογόνο δράση αλλά περιορισμένη χρήση (π.χ. EMS, MMS, κ.λ.π.) θα ακολουθούνται αυστηρά οι κανόνες χρήσης, αποθήκευσης και απομάκρυνσης του κάθε εργαστηρίου.

5 ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΥΛΙΚΑ Τα εργαστήρια του ΙΜΒΒ έχουν προδιαγραφές ασφαλείας επιπέδου Ρ1. Τα βακτήρια που χρησιμοποιούνται για εργασίες ανασυνδυασμένου DNA, τα τμήματα γενετικού υλικού ζωϊκών και φυτικών ιών και οι οργανισμοί (ή κύτταρα) που χρησιμοποιούνται είναι μη παθογόνοι. Ιδιαίτερες περιπτώσεις χρήσης δυνητικά παθογόνων οργανισμών ή υλικών γίνονται σε απομονωμένους ευκρινώς σημασμένους χώρους και σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές ασφαλείας. ΒΙΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Όλοι οι μικροοργανισμοί, κύτταρα και τα υπολείμματα ανατομίας ζώων θα πρέπει να αδρανοποιούνται και να απολυμαίνονται πριν την απόρριψη τους (τα υγρά με την χρήση χλωρίνης και τα στερεά στο αυτόκαυστο). Τα χρησιμοποιημένα τρυβλία Petri απορρίπτονται σε ειδικές σακούλες που απομακρύνονται μετά από αποστείρωση στο αυτόκαυστο. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΙΣΟΤΟΠΑ (ΡΙ) Επιβάλλεται η χρήση προστατευτικών γυαλιών (ή ειδικής μάσκας), ποδιάς και ανθεκτικών γαντιών. Για ραδιενεργά που εκπέμπουν ακτινοβολία σε ικανό μήκος (όπως ο P 32 ) η χρήση τους θα πρέπει να γίνεται πίσω από ειδικό προστατευτικό υλικό (plexiglass shield). Συνιστάται η άψογη εργαστηριακή πρακτική κατά τη χρήση ΡΙ. Επίσης, να αποφεύγεται κατά το δυνατόν η έξοδος από τον εργαστηριακό χώρο κατά τη διάρκεια του πειράματος. Η μεταφορά ΡΙ και ραδιοσημασμένων υλικών γίνεται μόνον με μηχανικές πιπέτες, ΠΟΤΕ με το στόμα. Όλοι οι εργαστηριακοί χώροι (απαγωγοί, πάγκοι, ψυγεία κ.λ.π.) στους οποίους χρησιμοποιήθηκαν ή αποθηκεύονται ΡΙ ελέγχονται τακτικά και επιμελώς. Κάθε μόλυνση απομακρύνεται αμέσως. Γυαλικά, πλαστικά ή άλλα σκεύη που

6 ήρθαν σε επαφή με ΡΙ καθαρίζονται επιμελώς, άλλως σημαδεύονται με το ειδικό σήμα και δεν χρησιμοποιούνται για άλλες εργασίες. Η χρήση ΡΙ πρέπει να περιορίζεται στον ελάχιστο δυνατό εργαστηριακό χώρο, ώστε να απλουστεύεται η κάλυψη/προστασία και ο καθαρισμός του. Ο χώρος πρέπει να περιέχει μόνο τα αναγκαία υλικά και σκεύη και να διατηρείται σε τάξη. Επιβάλλεται η κάλυψη των επιφανειών εργασίας με ειδικό υλικό διπλής όψεως απορροφητικό/υδατοστεγές. Σε περίπτωση εκτεταμένης μόλυνσης ακολουθείται κατά γράμμα η διαδικασία καθαρισμού με κατάλληλο απορρυπαντικό (Decon), η πρόληψη της διασποράς της μόλυνσης σε άλλα σημεία του χώρου και η κάλυψη-σήμανση τυχόν σημείων που δεν καθαρίσθηκαν επαρκώς. ΠΟΤΕ μη χρησιμοποιείτε Decon για σωματικές μολύνσεις (ακολουθείτε τις οδηγίες που δίνονται στις πρώτες βοήθειες). Αναγκαία είναι η σήμανση (με το ειδικό σήμα) κάθε εργαστηριακής περιοχής στην οποία χρησιμοποιείται και αποθηκεύεται ΡΙ ή απόβλητα από τη χρήση ΡΙ. ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ Για τα P 32, και S 35 τα ημι-στερεά απόβλητα απορρίπτονται στα ειδικά βαρέλια στο χώρο του Υπογείου κάτω από το δυτικό κλιμακοστάσιο. Τα υγρά αποθηκεύονται σε καθορισμένα δοχεία και απορρίπτονται στον νεροχύτη μετά από ικανό χρονικό διάστημα και έλεγχο για την μη παρουσία κρούσεων. Για τα υπόλοιπα ΡΙ ( πχ C 14, H 3 τα οποία χρησιμοποιούνται ελάχιστα) η απόρριψη γίνεται σε σημασμένα δοχεία τα οποία αποθηκεύονται με ασφάλεια στις αποθήκες αποβλήτων του ΙΤΕ.

7