ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΛΙΜΕΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ENVIRONMENTAL MANAGEMENT OF THE PORT OF THESSALONIKI

Transcript

1 ΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΛΙΜΕΝΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Ραουζαίος M. Υπουργείο Θαλασσίων Υποθέσεων Νήσων & Αλιείας, Ακτή Βασιλειάδη Πύλη Ε1-Ε2, Τ.Κ Πειραιάς, ΠΕΡΙΛΗΨΗ Σκοπός αυτής της εργασίας είναι η βιβλιογραφική ανασκόπηση των τρόπων διαχείρισης του περιβάλλοντος στο λιµένα της Θεσσαλονίκης. Αρχικά έγινε αναφορά στη λειτουργία του λιµένα και στον τρόπο µε τον οποίο οι λιµενικές δραστηριότητες επηρεάζουν το περιβάλλον. Καταγράφηκε η διεθνής νοµοθεσία που διέπει τη διαχείριση του περιβάλλοντος και περιγράφηκε η κατάσταση που επικρατεί στα λιµάνια των ΗΠΑ και της Ευρώπης. Επίσης καταγράφηκε η ελληνική νοµοθεσία ώστε να αναδειχθούν οι προσπάθειες εναρµόνισης του λιµένα µε αυτήν. Έγινε προσέγγιση των µέτρων διαχείρισης του περιβάλλοντος µε γνώµονα την εξοικονόµηση ενέργειας από µια θεµατική οπτική γωνία διαπιστώνοντας ότι είναι εφικτά µέτρα όπως η ανακύκλωση, τα βιοκλιµατικά κτίρια, η συνετή χρήση του νερού, ενώ ακρογωνιαίος λίθος στη διαχείριση της ρύπανσης είναι η σωστή διαχείριση της ενέργειας και κυρίως η χρήση ανανεώσιµων πηγών ενέργειας. Τέλος τονίστηκε ο ρόλος των Κρατικών Αρχών και των διοικήσεων των λιµένων στην εφαρµογή µέτρων φιλικών προς το περιβάλλον. ENVIRONMENTAL MANAGEMENT OF THE PORT OF THESSALONIKI Raouzaios M. Ministry of Maritime Affairs, Islands and Fisheries, Akti Vasiliadi Gate E1-E2, 18510, Piraeus, ABSTRACT The purpose of this dissertation is the review of the ways of the environmental management of the port of Thessaloniki. At the beginning of this dissertation there was made a report of the way the port works and how its activities influence the environment. There is a record of the international legislation concerning the environmental management and a description of the existing situation in the ports of USA and Europe. The Greek legislation was also recorded in order to show the efforts of the port to consort with it. There was made an approach to the environmental management measures in order to spare energy. Thus it is ascertained that recycling, bioclimate buildings, a wise use of water and especially using forms of energy that are renewable are possible solutions for a friendly environmental management. Finally it was emphasised the role of the State and the managers of the ports in the adjustment of measures friendly to the environment.

2 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η λειτουργία και η ανάπτυξη των λιµένων στα πλαίσια της προστασίας του περιβάλλοντος αποτελεί µια µεγάλη πρόκληση για τα ελληνικά λιµάνια. Στο παρελθόν τα λιµάνια λειτουργούσαν κυρίως ως προµηθευτές υπηρεσιών γενικού οικονοµικού συµφέροντος τις οποίες παρείχε το δηµόσιο. Σήµερα τα πράγµατα είναι διαφορετικά, µε κυρίαρχη την τάση θεώρησης των λιµανιών ως εµπορικές οντότητες που οφείλουν να καλύπτουν το κόστος τους χρεώνοντας τους χρήστες των προσφερόµενων υπηρεσιών. Πρόκειται για µια αγορά που υπόκειται πλέον σε ταχύτατη απελευθέρωση. (1) Έτσι λοιπόν απαιτείται µια ανταγωνιστική αγορά λιµενικών υπηρεσιών, η οποία θα ανταποκρίνεται στις µεταβαλλόµενες και αυξανόµενες ανάγκες των σηµερινών και των δυνητικών πελατών. Για το λόγο αυτό, τα τελευταία χρόνια ο ανταγωνισµός για την παροχή λιµενικών υπηρεσιών εντείνεται όλο και περισσότερο. (2),(3),(4) Ο σκοπός αυτής της εργασίας είναι να αναδειχθούν οι τρόποι διαχείρισης του περιβάλλοντος στο λιµένα της Θεσσαλονίκης. 2. ΜΕΘΟ ΟΛΟΓΙΑ Έγινε ανασκόπηση της ελληνικής και διεθνούς βιβλιογραφίας και έγινε αναφορά στις λιµενικές δραστηριότητες και τις επιδράσεις τους στο περιβάλλον. (3-11) Αναπτύχθηκε η διεθνής νοµοθεσία που σχετίζεται µε το περιβάλλον και τη διαχείριση των λιµένων. (12-17) όθηκαν παραδείγµατα διαχείρισης του περιβάλλοντος στα λιµάνια των ΗΠΑ και της Ευρώπης. (18-20) Επίσης έγινε εκτενής καταγραφή της ελληνικής νοµοθεσίας. (21-30) 3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Οι κύριες δραστηριότητες του λιµένα Θεσσαλονίκης είναι η αγκυροβόληση των πλοίων, η διακίνηση γενικού και χύδην ξηρού φορτίου, η διακίνηση εµπορευµατοκιβωτίων, η επιβατική κίνηση, οι ναυπηγοεπισκευαστικές δραστηριότητες, η ιχθυόσκαλα, τα παράκτια τεχνικά έργα, οι χώροι εργασίας προσωπικού, οι πετρελεύσεις πλοίων και η συντήρηση οχηµάτων και µηχανολογικού εξοπλισµού. Η καθεµιά από τις ανωτέρω δραστηριότητες αποτελεί ταυτόχρονα και µια πηγή ρύπανσης. υο µεγάλες περιβαλλοντικές έρευνες του Ευρωπαϊκού Οργανισµού για τους Θαλάσσιους Λιµένες (ESPO - European Sea Ports Organisation), που πραγµατοποιήθηκαν, η πρώτη το 1996 µε τη συµµετοχή 281 ευρωπαϊκών λιµανιών 15 χωρών, και η δεύτερη το 2004 µε τη συµµετοχή 129 λιµανιών κατέγραψαν τα δέκα πιο σηµαντικά περιβαλλοντικά προβλήµατα που απασχολούν τις διοικήσεις των λιµένων. Τα αποτελέσµατα αυτά παρουσιάζονται στον Πίνακα 1. (7) (Παράρτηµα) Οι µέθοδοι διαχείρισης της ρύπανσης στον λιµένα Θεσσαλονίκης συνοψίζονται στα παρακάτω: 1. Λαµβάνονται µέτρα επικάλυψης και διαχείρισης του γενικού και χύδην ξηρού φορτίου. Μετριέται συστηµατικά η συγκέντρωση της σκόνης. 2. Παρακολουθείται ο θόρυβος. 3. Γίνεται τακτική συντήρηση του µηχανολογικού εξοπλισµού και έλεγχος στις κάρτες καυσαερίων των φορτηγών µεταφοράς ιδιωτών. 4. Τα εµπορευµατοκιβώτια διακινούνται µε όρους. 5. Τοποθετούνται κάδοι/δοχεία απορριµµάτων και προωθείται η ανακύκλωση. 6. Ενηµερώνονται οι εργαζόµενοι για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και την επικινδυνότητα της εργασίας τους. 7. Καλύπτονται µε άσφαλτο οι χώροι εργασιών, κατασκευάζεται δίκτυο περισυλλογής και διάθεσης οµβρίων ξεπλυµάτων.

3 8. Χρησιµοποιούνται υλικά φιλικά προς το περιβάλλον. 9. Οι κλειστοί χώροι εργασιών περιορίζουν την διασπορά των αποβλήτων. Εφαρµόζεται ο άµεσος καθαρισµός των κηλίδων και διαρροών. Υπάρχουν λιµενικές εγκαταστάσεις παραλαβής αποβλήτων πλοίων, όπου εφαρµόζεται το µόνο ολοκληρωµένο σχέδιο διαχείρισης αποβλήτων πλοίων στην Ελλάδα. Εφαρµόζεται σχέδιο έκτατης ανάγκης για επικίνδυνες ουσίες που είναι το πρώτο σχέδιο που εκπονείται στην Ελλάδα από φορέα διαχείρισης λιµένα. 10. Για τα παράκτια τεχνικά έργα εγκρίνονται περιβαλλοντικοί όροι και µελετώνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις. (31),(32) Τα µέτρα που µπορούν να ληφθούν προς αυτήν την κατεύθυνση µπορούν να ταξινοµηθούν ανάλογα µε το αν και πόσα χρήµατα επενδύονται για την εξοικονόµηση ενέργειας στις µεθόδους διαχείρισης της ρύπανσης. Στο Σχήµα 1 (Παράρτηµα) παρουσιάζονται τα περιβαλλοντικά προβλήµατα που προκύπτουν από τη λειτουργία και ανάπτυξη του λιµενικού τοµέα ταξινοµηµένα µε βάση την περιοχή που εντοπίζονται. 4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η λειτουργία και η ανάπτυξη των λιµένων στα πλαίσια της προστασίας του περιβάλλοντος αποτελεί µια µεγάλη πρόκληση για τα ελληνικά λιµάνια. Η εφαρµογή διαδικασιών περιβαλλοντικής διαχείρισης και η χρησιµοποίηση Συστηµάτων Περιβαλλοντικής ιαχείρισης (ΣΠ ) µπορεί να αποφέρει σηµαντικά οφέλη. Ο λιµένας Θεσσαλονίκης έχει πιστοποιηθεί κατά το περιβαλλοντικό σύστηµα PERS, από το ECOPORTS Foundation και τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Λιµένων και είναι µέλος του ευρωπαϊκού δικτύου λιµένων ECOPORTS. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. European Commission (1997), Port Infrastracture: Green Paper, διαθέσιµο στο 2. European Commission (2002), Seaports-gateway to sea transport growth, διαθέσιµο στο n.pdf 3. Παρδάλη Ι.Α. (1997), Οικονοµική και Πολιτική των Λιµένων, Εκδ. INTERBOOKS, Αθήνα. 4. Goulielmos A.M. (2000), European policy on port environmental protection, Gloobal Nest the Int. Journal, Vol.2, pp , Global Nest, Greece, διαθέσιµο στο 5. Goulielmos A., Pardali A., (1998), The framework protecting ports and ships from fire and pollution-disaster Prevention and Management. An International Journal, Vol. 7, pp UNCTAD (United Nations Conference on Trade and Development),(1993), Sustainable Development for Ports, Report UNCTAD ( SDD/Port) 1, 27/8, Geneva, Switzerland. 7. ESPO (European Sea Ports Organization), (2005), ESPO Environmental Survey Review of European Performance in Port Environmental Management, Brussels, διαθέσιµο στο:

4 8. ESPO (European Sea Ports Organization), (2003), ESPO Environmental Code of Practice, διαθέσιµο στο: b cb7f36b68.pdf 9. ΦΕΚ 285/Α/2001, Έκδοση του Νόµου 2971, Επίσηµη Εφηµερίδα της 10. Επίσηµη Εφηµερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, (2000), Οδηγία (ΕΚ) αριθ. 2000/59 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συµβουλίου, της 27 ης Νοεµβρίου 2000, σχετικά µε τις λιµενικές εγκαταστάσεις παραλαβής αποβλήτων πλοίων και καταλοίπων φορτίου, L 332 της 28/12/2000 σ IMO (International Maritime Organization), (1973), International Convention for the Prevention of Pollution from Ships, 1973, as modified by the Protocol of 1978 relating thereto (MARPOL 73/78), διαθέσιµο στο United Nations, (1994), Earth Summit, Agenda 21, Program of Action from Rio, New York, USA. 13. Commission of the European Communities, (1995), The development of Short Sea Shipping in Europe: Prospects and Challenges, Com (95) 317, 5/6, Brussels. 14. Commission of the European Communities, (1996), Shaping Europe s Maritime Future: a Contribution to the Competitiveness of Maritime Industries, Com (96) 84, 13/3, Brussels. 15. Commission of the European Communities, (1997), Green Paper on Sea Ports and Maritime Infrastructure, Com (97) 678 final 10/12, Luxembourg. 16. ESPO (European Sea Ports Organization), (2004), Overview of EU & International Environmental Rules & Policies which affect the Port Sector, Annex to the Environmental Code of Practice of ESPO, Brussels, διαθέσιµο στο: e2bf34fd2966.pdf Urban Harbors Institute, (2000), America s Green Ports: Environmental Management and Technology at US Ports, University of Massachusetts Boston, March 2000, διαθέσιµο στο: American Association of Port Authorities, Environmental Management Handbook, September 1998, διαθέσιµο στο: Wooldridge, C. (2004), The positive response of European Seaports to the Environmental Challenge, The European Sea Ports Conference, Rotterdam, διαθέσιµο στο: ΦΕΚ 28/Α/2003, Έκδοση του Νόµου 3104, Επίσηµη Εφηµερίδα της 22. ΦΕΚ 20/Α/2003, Έκδοση του Νόµου 3100, Επίσηµη Εφηµερίδα της 23. ΦΕΚ 1022/Β/2002, Έκδοση της Απόφασης 15393, Επίσηµη Εφηµερίδα της 24. ΦΕΚ 6/Α/2002, Έκδοση του Προεδρικού ιατάγµατος 11, Επίσηµη Εφηµερίδα της 25. ΦΕΚ 58/Α/1998, Έκδοση του Προεδρικού ιατάγµατος 55, Επίσηµη Εφηµερίδα της 26. ΦΕΚ 272/Α/1996, Έκδοση του Προεδρικού ιατάγµατος 405, Επίσηµη Εφηµερίδα της 27. ΦΕΚ 183/Α/1994, Έκδοση του Προεδρικού ιατάγµατος 346, Επίσηµη Εφηµερίδα της 28. ΦΕΚ 192/Α/1994, Έκδοση του Νόµου 2252, Επίσηµη Εφηµερίδα της 29. ΦΕΚ 89/Α/1982, Έκδοση του Νόµου 1269, Επίσηµη Εφηµερίδα της 30. ΦΕΚ 319/Α/1977, Έκδοση του Νόµου 743, Επίσηµη Εφηµερίδα της

5 Βουλγαρόπουλος Α., (2006), Σηµειώσεις στο µάθηµα «ιαχείριση και Προστασία Περιβάλλοντος σε Επιχειρήσεις» για το ΠΜΣ «Περιβάλλον-Νέες Τεχνολογίες» του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων και του Α.Τ.Ε.Ι. Θεσσαλονίκης. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Πίνακας 1: Τα δέκα πιο διαδεδοµένα περιβαλλοντικά προβλήµατα των λιµένων, όπως ταξινοµήθηκαν από τους διευθυντές των λιµένων Ανάπτυξη λιµένος (νερό) Απορρίµµατα/Απόβλητα λιµένος 2 Ποιότητα νερού Εκβάθυνση 3 ιάθεση υλικών εκβάθυνσης ιάθεση υλικών εκβάθυνσης 4 Εκβάθυνση Σκόνη 5 Σκόνη Θόρυβος 6 Ανάπτυξη λιµένος (ξηρά) Ποιότητα αέρα 7 Ρύπανση εδάφους Επικίνδυνα φορτία 8 Απώλεια / υποβάθµιση ενδιαιτηµάτων Εφοδιασµός καυσίµων 9 Ένταση κίνησης Ανάπτυξη λιµένος (ξηρά) 10 Υγρά βιοµηχανικά απόβλητα Εκφορτώσεις πλοίων ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΛΙΜΕΝΩΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΛΙΜΕΝΑ (ΧΕΡΣΑΙΑ & ΘΑΛΑΣΣΙΑ) Λιµενική ανάπτυξη Βυθοκόρηση και διάθεση υλικών Ρύπανση εδάφους Ένταση κίνησης Θόρυβος Σκόνη Απόβλητα & Απορρίµµατα λιµένος Ποιότητα Υδάτων Ατµοσφαιρική ρύπανση ιατήρηση Βιοποικιλότητας ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΥΝ ΕΣΗΣ ΠΛΟΙΟΥ-ΛΙΜΕΝΑ Απόβλητα πλοίων Χειρισµός φορτίων Επικίνδυνα φορτία Εφοδιασµός καυσίµων ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ Ναυτική ασφάλεια Εκποµπές πλοίων Σχήµα 1: Περιβαλλοντικά προβλήµατα λιµένων