2 nd E-Government Forum Economist Conferences. Ομιλία του Καθηγητή B. Ασημακόπουλου Ειδικού Γραμματέα για την Κοινωνία της Πληροφορίας στη συνεδρία

Transcript

1 2 nd E-Government Forum Economist Conferences Ομιλία του Καθηγητή B. Ασημακόπουλου Ειδικού Γραμματέα για την Κοινωνία της Πληροφορίας στη συνεδρία «Making the government more efficient through e-government: Strategies and Best Practices» Αγαπητές και αγαπητοί σύνεδροι Επιθυμώ κατ αρχήν να ευχαριστήσω τους διοργανωτές του συνεδρίου, για το υψηλό επίπεδο της συνάντησης και τη δυνατότητα που μας παρέχεται για εποικοδομητική ανταλλαγή απόψεων, στο θέμα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Θα μπορούσα να ξεκινήσω την ομιλία μου αναφερόμενος σε έργα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης που υλοποιούνται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος για την Κοινωνία της Πληροφορίας. Να αναφερθώ στο έργο της δικτύωσης της Δημόσιας Διοίκησης, το «Σύζευξις», το οποίο επιτέλους προχωρεί σε συμβάσεις κατόπιν ενεργειών μας τους τρεις τελευταίους μήνες, μετά από καθυστερήσεις πλέον των 18 μηνών. Ένα σημαντικό έργο ευρυζωνικών υπηρεσιών τηλεματικής και τηλεφωνίας για τη δημόσια διοίκηση, που επιτυγχάνει σημαντική εξοικονόμηση κόστους. Θα μπορούσα επίσης να αναφερθώ, στα έργα της Γενικής Γραμματείας Πληροφοριακών Συστημάτων, το Taxisnet, τις νέες πολύ σημαντικές αναβαθμίσεις που σχεδιάζει η νέα ηγεσία του Υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών στον τομέα των ηλεκτρονικών υπηρεσιών συναλλαγών με τους πολίτες κλπ. Ή θα μπορούσα να απαριθμήσω σειρά έργων συνολικού προϋπολογισμού μεγαλύτερου των 100 εκ. από αυτά που κατακυρώθηκαν το τελευταίο εξάμηνο... 1

2 Θα σας είχα μιλήσει όμως για ένα ολοκληρωμένο επίτευγμα της χώρας σε ό,τι αφορά την ηλεκτρονική διακυβέρνηση; Είμαι σίγουρος ότι οι περισσότεροι από εσάς συμφωνούν, ότι ένα άθροισμα έργων πληροφορικής για τη δημόσια διοίκηση, όσο χρήσιμων και αν είναι το καθένα ξεχωριστά, δεν ισούται απαραίτητα με μια ολοκληρωμένη παρέμβαση ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Από την πλευρά της νέας διακυβέρνησης, διαγνώσθηκε έγκαιρα η ανάγκη να υπάρξει μια ενιαία, συνεκτική στρατηγική ειδικά για τον κλάδο της πληροφορικής και συνεπώς και για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση. Για το σκοπό αυτό, συνεστήθη τον Ιούνιο του 2004 από το Υπουργικό Συμβούλιο η Επιτροπή για τον καθορισμό της στρατηγικής και την ανάπτυξη της Πληροφορικής, η οποία αποτελεί πλέον ενιαίο κέντρο πολιτικού σχεδιασμού, συντονισμού, ελέγχου και ανάπτυξης της πληροφορικής σε εθνικό επίπεδο και ειδικότερα στο Δημόσιο Τομέα. Η Επιτροπή Πληροφορικής αντιμετωπίζει πλέον την ηλεκτρονική διακυβέρνηση μέσα από ένα διαφορετικό πρίσμα, αναγνωρίζοντας πως πολύτιμος χρόνος έχει χαθεί, και πως τα περιθώρια χειρισμού στα πλαίσια του υφιστάμενου Επιχειρησιακού Προγράμματος για την Κοινωνία της Πληροφορίας, είναι περιορισμένα. Ωστόσο η ανάγκη για ένα συνεκτικό σχέδιο για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση προβάλει κάθε μέρα... Εμείς, προκειμένου να κινηθούμε γρήγορα, μελετούμε τις επιτυχίες και τις αποτυχίες, τα παραδείγματα και τις καλύτερες πρακτικές προηγμένων τεχνολογικά χωρών. Διαπιστώνουμε τα κενά των άλλων χωρών, μεταξύ «οράματος» και «πράξης» στον τομέα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Αξιοποιούμε μελέτες έγκριτων διεθνών οργανισμών που μετρούν με συγκεκριμένη μεθοδολογία, την ωριμότητα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στις χώρες όλου του κόσμου. 2

3 Μια που η συνεδρία αναφέρεται στις στρατηγικές για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση, επιτρέψτε μου να σας αναδείξω τα κύρια σημεία των στρατηγικών των πιο προηγμένων χωρών στον τομέα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης έως σήμερα... Τα προγράμματα e-government είναι πια πελατο-κεντρικά ή αλλιώς «πολιτο-κεντρικά». Οι κυβερνήσεις δηλαδή δεν οργανώνουν την πληροφορία στη βάση της οργανωτικής δομής της κυβέρνησης (υπουργεία, διευθύνσεις κλπ.) αλλά στη βάση της πληροφορίας που επιθυμεί ο πολίτης, ο οποίος δεν θα πρέπει να είναι υποχρεωμένος να γνωρίζει ποιο υπουργείο τη χειρίζεται. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση στις προηγμένες τεχνολογικά χώρες, αναφέρεται πλέον σε ένα μεγάλο εύρος υπηρεσιών οι οποίες παρέχονται ηλεκτρονικά, που σε ποσοστό αγγίζει έως και το 90% των συνολικών υπηρεσιών της κυβέρνησης. Τα προγράμματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης βασίζονται σε ενιαίες πλατφόρμες portals. Οι περισσότερες τεχνολογικά προηγμένες κυβερνήσεις παρέχουν υπηρεσίες μέσα από έναν ενιαίο ηλεκτρονικό τόπο, Οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης που αφορούν σε επιχειρήσεις, είναι περισσότερο προηγμένες από τις αντίστοιχες που αφορούν σε πολίτες. Αυτή η εξέλιξη είναι φυσιολογική από τη σκοπια του επιχειρηματικού μοντέλου της δημόσιας διοίκησης, καθώς η βελτίωση των υπηρεσιών που αφορούν στις επιχειρήσεις, δίνει πιο γρήγορα χειροπιαστά αποτελέσματα, και αναφέρεται σε εργασίες μεγάλου όγκου άρα σημαντικής εξοικονόμησης κόστους. Έχοντας αναγνωρίσει αυτά τα βασικά χαρακτηριστικά, που διακρίνουν τα πιο προηγμένα προγράμματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, η Επιτροπή Πληροφορικής έχει ήδη καταγράψει τις τάσεις που διαφαίνονται... Μετά την αρχική ραγδαία ανάπτυξη υπηρεσιών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ο ρυθμός δείχνει να επιβραδύνεται στις προηγμένες χώρες. Αυτό σημαίνει ότι σταδιακά, και καθώς οι διαφορετικές χώρες περνούν με χρονική υστέρηση της διαδοχικές φάσεις ανάπτυξης, θα παρατηρηθεί ένας μεγάλος αριθμός χωρών να έχει ένα παρόμοια υψηλό 3

4 επίπεδο υπηρεσιών. Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν βρίσκεται ακόμη σε αυτό το στάδιο. οι απαιτήσεις από τα προγράμματα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης αφορούν πλέον συγκεκριμένους και μετρήσιμους δείκτες εξοικονόμησης και όχι αφηρημένους στόχους. Έμφαση πια δίδεται στην εξοικονόμηση κόστους με σαφώς διατυπωμένο τρόπο και σαφές χρονοδιάγραμμα. υπάρχει σημαντική στροφή προς την παροχή κινήτρων για την πρόσβαση και την αξιοποίηση των συστημάτων από τους πολίτες. Η παλαιότερη αντίληψη «δημιούργησέ-το και θα έρθουν οι πολίτες μόνοι τους», έχει πλέον εγκαταλειφθεί. η έννοια της ολοκλήρωσης των συστημάτων αποκτά νέες διαστάσεις. Ήδη η συζήτηση για τη διαλειτουργικότητα και την επικοινωνία των συστημάτων προβάλει ως σημαντική απαίτηση. Ωστόσο, στο πλαίσιο οργάνωσης των κυβερνήσεων σε νέες ευέλικτες δομές, με έντονη περιφερειακή διάσταση, υπάρχουν ερωτήματα σχετικά και με την κάθετη ολοκλήρωση των συστημάτων. Πως επικοινωνούν δηλαδή τα συστήματα του Δήμου, της Περιφέρειας με τα συστήματα του κάθε Υπουργείου σε κάθετο επίπεδο; εμφανίζεται η έννοια των «προσωποποιημένων» συστημάτων. Το σύστημα δηλαδή παρουσιάζει στον κάθε πολίτη διαφορετικό περιβάλλον εργασίας, ανάλογα με τις συχνότερες απαιτήσεις του, τις δηλώσεις του σχετικά με το τι τον ενδιαφέρει κλπ. Στις περισσότερο προηγμένες χώρες μάλιστα, τα συστήματα εξελίσσονται και στις επιλογές που προσφέρουν καθώς κυλά η ζωή του πολίτη (life-events model). Δηλαδή, σε έναν νέο σπουδαστή παρουσιάζονται συγκεκριμένες υπηρεσίες, οι οποίες εμπλουτίζονται λίγο πριν την έναρξη της καριέρας του με αντίστοιχες επιλογές αναζήτησης εργασίας, και μεταβάλλονται όταν γίνει στέλεχος ή ελεύθερος επαγγελματίας με ανάλογες υπηρεσίες. Όσα ανέφερα προηγουμένως, δεν προκύπτουν μόνο από τις επιμέρους στρατηγικές για το e-government. Στο πλαίσιο της μελέτης χωρών από όλο τον κόσμο, μελετάμε εκατοντάδες best-practices. 4

5 Τέτοια συστήματα, ξεπερνούν κατά πολύ σε «φαντασία» τις κλασικές πια εφαρμογές δήλωσης φορολογίας εισοδήματος, υποβολής ερωτημάτων ή αιτήσεων κλπ. Συναντώνται πλέον συστήματα που αφορούν από «ηλεκτρονική παραγγελία» πιστοποιητικών στην Κολονία της Γερμανίας, μέχρι προγράμματα πλήρους ενημέρωσης των δημοτών σε δήμους της Γαλλίας για όλα τα θέματα που τους αφορούν, όπως τις ώρες διέλευσης λεωφορείων και ώρες αποκομιδής απορριμμάτων... Από συστήματα ηλεκτρονικής αναζήτησης ελεύθερων χώρων στάθμευσης στο δήμο του Rosenheim (!), μέχρι ηλεκτρονικές αιτήσεις για εγγραφή σε σχολεία, δήμους, ληξιαρχεία κλπ. στην Αυστρία. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση και το μέλλον της, δεν είναι συνεπώς κάτι αυτονόητο. Το εύρος των παρεμβάσεων είναι πολύ μεγάλο, και ίσως ακόμη ανεξερεύνητο. Είναι γνωστό ίσως σε όλους σας, ότι μεθαύριο Πέμπτη 21 Οκτωβρίου, συζητώνται στο πλαίσιο ομάδων εργασίας του eeurope, τα σχέδια δράσης για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση μετά το 2005, με τίτλο egovernment beyond Άρα η ζύμωση είναι πανευρωπαϊκή. Αυτή η αναζήτηση των καλύτερων στρατηγικών e-government, από όποιο σημείο και αν ξεκινήσει κανείς, καταλήγει πάντα σε ένα από τα 8 παρακάτω κρίσιμα ερωτήματα: 1. Γιατί επιθυμούμε την ηλεκτρονική διακυβέρνηση; Θέλουμε την ηλεκτρονική διακυβέρνηση γιατί αφορά περισσότερο στην αλλαγή της οργάνωσης και του τρόπου δουλειάς, και λιγότερο στην εισαγωγή ενός νέου πληροφοριακού συστήματος. Η τεχνολογία είναι απλά το εργαλείο, το μέσο για αποτελεσματικότερη και καλύτερη σχέση με τον πολίτη, βάσει μιας αποδοτικότερης συνολικά διαδικασίας. 5

6 Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση συνεπώς, εντάσσεται στο πλαίσιο ενός γενικότερου σχεδιασμού για την αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης. Και βεβαίως δεν εξαρτάται μόνο από τις κυβερνήσεις. Επηρεάζεται από το ενδιαφέρον ή την αδιαφορία των πολιτών, την κινητοποίηση ομάδων εργαζομένων στο δημόσιο κλπ. 2. Έχουμε σαφές όραμα και προτεραιότητες για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση; Δυστυχώς, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα για την Κοινωνία της Πληροφορίας δεν είχε σαφές και ενιαίο πλαίσιο αντιμετώπισης της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Επιμέρους έργα και δείκτες-στόχοι συνθέτουν ένα φτωχό συνολικά όραμα... Η Επιτροπή Πληροφορικής και η Ειδική Γραμματεία για την Κοινωνία της Πληροφορίας, παρ ότι βρίσκονται ήδη στο μέσον του Προγράμματος, προσπαθούν να αλλάξουν δραστικά κατεύθυνση προς μια περισσότερο ολοκληρωμένη προσέγγιση, με έργα περισσότερο «ορατά» στην καθημερινή ζωή και τη διευκόλυνση του πολίτη. Ωστόσο, στο πλαίσιο της κατάρτισης της στρατηγικής για την Κοινωνία της Πληροφορίας , αντιμετωπίζουμε πια την ηλεκτρονική διακυβέρνηση με συνεκτικό και ολοκληρωμένο τρόπο, έχοντας βάλει σαν οδηγό για το μέλλον σαφείς και μετρήσιμους στόχους που σταδιακά τους προδιαγράφουμε. Και πάντα το όραμά μας έχει σαν κέντρο τον πολίτη. 3. Τι «είδους» ηλεκτρονική διακυβέρνηση θέλουμε; Το ερώτημα δεν είναι απλό και δεν έχει μια και μοναδική απάντηση. Κάθε χώρα είναι μια ειδική περίπτωση. Δεν υπάρχουν συνταγές που να μπορούν να αντιγραφούν αυτούσιες. Οι ανάγκες κάθε χώρας προσδιορίζονται από την ετοιμότητά της να αγκαλιάσει τις νέες ηλεκτρονικές υπηρεσίες. Η ετοιμότητα στην υιοθέτηση πρακτικών ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, ξεπερνά τις προσπάθειες της κυβέρνησης, και απαιτεί την ενεργοποίηση πολιτών, της αγοράς 6

7 και των φορέων. Αγγίζει παραμέτρους που σχετίζονται με την διαθεσιμότητα ευρυζωνικών υποδομών, την υπάρχουσα υποδομή διασύνδεσης της δημόσιας διοίκησης (δίκτυα, υπηρεσίες κλπ.) και την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Σχετίζεται βεβαίως με τη διαθεσιμότητα πόρων και την αποτελεσματική διαχείρισή τους, αλλά συνδέεται και με το επιχειρηματικό κλίμα. 4. Υπάρχει η πολιτική βούληση για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση; Σε κάθε χώρα, όπως και σε κάθε μεταρρύθμιση όπως αυτή που επιφέρει η ηλεκτρονική διακυβέρνηση, υπάρχουν δυσκολίες. Προβλήματα συντονισμού, αντικρουόμενων αρμοδιοτήτων, έλλειψη συνεκτικού σχεδιασμού κλπ. συναντώνται σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες, και όχι μόνο στην Ελλάδα. Η κρίσιμη παράμετρος που ωθεί ωστόσο τα πράγματα μπροστά, παρά τις οποιεσδήποτε δυσκολίες είναι η πολιτική βούληση. Και εν προκειμένω, η άμεση σύσταση της Επιτροπής Πληροφορικής τον Ιούνιο του 2004 από τη νέα κυβέρνηση, ήταν ένα σήμα προς την κατεύθυνση της επίδειξης αυτής της πολιτικής βούλησης. 5. Διαλέγουμε τα σωστά έργα e-government; Για να επιλέξουμε σωστά τα καταλληλότερα έργα e-government, πρέπει να είμαστε σε θέση να διαγνώσουμε την πραγματική εικόνα των τεχνολογιών στο δημόσιο τομέα. Στη συνέχεια, σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, η καλύτερη προσέγγιση είναι να μην ξανα-ανακαλύψουμε τον τροχό, αλλά να διατρέξουμε τα διεθνή επιτυχημένα έργα, να δοκιμάσουμε σε μικρή κλίμακα πιλοτικά έργα με άμεσο αποτέλεσμα, και στη συνέχεια να διευρύνουμε το εύρος της παρέμβασης αν όλα πάνε καλά. Σε κάθε βήμα επιλογής έργου ωστόσο, είναι σαφής η ανάγκη ταύτισής του με το όραμα και τους μετρήσιμους στόχους που έχουν τεθεί. 7

8 6. Πως διαχειριζόμαστε τα έργα e-government; Αναδεικνύουμε από τα πρώτα κιόλας βήματα, την ανάγκη τα έργα να υποστηρίζονται από ομάδες Κοινωνίας της Πληροφορίας, διεσπαρμένες στους φορείς. Μόνον έτσι εξασφαλίζουμε την κατανομή της ευθύνης με συγκεκριμένο τρόπο, και καθιστούμε εφικτή τη διαχείριση των έργων και η «επόμενη ημέρα» των έργων. Η διαχείριση και η υλοποίηση, πρέπει να βασίζεται σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο το οποίο περιλαμβάνει προβλέψεις για όλες τις τεχνικές και λειτουργικές παραμέτρους του έργου, την οργάνωση των διατιθέμενων πόρων (κεφάλαιο, ανθρώπινο δυναμικό) και σαφείς διαδικασίες και μηχανισμούς παρακολούθησης. 7. Πως μετράμε την πρόοδο; Πως ξέρουμε αν είμαστε στο σωστό δρόμο; Η απάντηση είναι σαφής: Με καλά οργανωμένους και διατυπωμένους, μετρήσιμους δείκτες και χρονική κλιμάκωση. Δείκτες που πρέπει να αφορούν τόσο στο φυσικό αντικείμενο του έργου (π.χ. αριθμός υπηρεσιών που μεταφέρθηκαν ηλεκτρονικά), όσο και στο πρακτικό αποτέλεσμα στο επίπεδο του πολίτη (π.χ. διεκπεραίωση υπόθεσης σε 2 ώρες, αντί σε 5 ημέρες με την κλασική χειρογραφική διαδικασία.) 8. Ποιά πρέπει να είναι η σχέση με τον ιδιωτικό τομέα; Είναι επίσης σαφές, ότι σε αυτή την εργώδη προσπάθεια ο ιδιωτικός τομέας είναι ένας μεγάλος σύμμαχος... με ισχυρή τεχνογνωσία, δυνατότητα συγχρηματοδότησης έργων, διεθνείς συνεργασίες και ισχυρό ανθρώπινο κεφάλαιο. Τα αποτελέσματα της σχέσης αυτής, μπορούν να μεγιστοποιηθούν αν αντιμετωπίσουμε το κάθε έργο ηλεκτρονικής διακυβέρνησης όχι ως διελκυστίνδα μεταξύ δημοσίου και ιδιωτικού τομέα, αλλά αναδεικνύοντας τα ισχυρά σημεία της κάθε πλευράς, και αξιοποιώντας τα από κοινού για την επίτευξη του κοινού στόχου: έργα με υψηλή απόδοση για το δημόσιο συμφέρον λόγω της εξοικονόμησης πόρων, αλλά και για τους αναδόχους. 8

9 Σε αυτή τη συνεργασία, θα εξετάσουμε όλες τις σύγχρονες μορφές συνεργασίας, όπως το outsourcing κλπ. Συνολικά, όπως καθίσταται προφανές, από τη σύντομη αυτή επισκόπηση της διεθνούς εμπειρίας, των σύγχρονων τάσεων για την ηλεκτρονική διακυβέρνησης, προκύπτει ότι το e-government είναι ένα μεγάλο ταξίδι... Ένα ταξίδι προς αυξημένα επίπεδα αποτελεσματικότητας του δημόσιου τομέα, που απαιτεί όμως αντοχές, πολιτική βούληση, έξυπνες και γρήγορες λύσεις με τη συνεργασία ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, και ενδεχομένως τομές. Παρά τις όποιες καθυστερήσεις που σημειώθηκαν στη χώρα μας τα τελευταία έτη, οι ευκαιρίες και οι δυνατότητες που προσφέρει η ηλεκτρονική διακυβέρνηση για την Ελληνική δημόσια διοίκηση είναι πολλές... και παρά τις όποιες λανθασμένες στοχεύσεις, υπάρχει ακόμη χρόνος για κάποιες έστω διορθωτικές κινήσεις... Με νέα έργα που στοχεύουν να βελτιώσουν την καθημερινότητα του πολίτη, με «ορατές» παρεμβάσεις στο επίπεδο της ζωής του, αλλά και με διατύπωση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση στο πλαίσιο της στρατηγικής για την Κοινωνία της Πληροφορίας, παρά τις καθυστερήσεις, θέλουμε να ανακτήσουμε όσο χαμένο έδαφος μπορούμε. Σε αυτή την προσπάθεια, τους φορείς του δημόσιου τομέα αλλά και ιδιαιτέρως τον ιδιωτικό τομέα τους θέλουμε δίπλα μας, μαζί μας, συμμάχους μας... Ούτως ή άλλως, η στόχευση δημόσιου και ιδιωτικού τομέα είναι κοινή και τα οφέλη αφορούν σε όλους... Συνεπώς, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση θέλουμε να αποτελέσει το κατ εξοχήν πεδίο συνεργασίας, που θα οριοθετήσει μια νέα σχέση μεταξύ των δύο εταίρων Σας ευχαριστώ, 9