καιρο, αυτο ς πε θανε απ ο,τι φαι νεται πολυ αργο τερα. Για ποιον λο γο συνε βη αυτο, Φαι δωνα;

Transcript

1 ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΦΑΙΔΩΝ ΕΧΕΚΡΑΤΗΣ: Εσυ ο ι διος, Φαι δωνα, βρε θηκες στο πλευρο του Σωκρα τη εκει νη την ημε ρα, που η πιε το δηλητη ριο στη φυλακη, η τα α κουσες απο κα ποιον α λλο; ΦΑΙΔΩΝ: Η μουν ο ι διος εκει, Εχεκρα τη. ΕΧ.: Τι ει ναι λοιπο ν εκει να που ει πε ο α νδρας πριν απο το θα νατο του; Και ποιο η ταν το τε λος του; Θα η θελα πολυ ν ακου σω. Επειδη κανει ς απο τους Φλεια σιους πολι τες δεν συνηθι ζει τω ρα να πηγαι νει συχνα στην Αθη να, και εδω και καιρο δεν ε χει φτα σει κανε νας ξε νος απο εκει, που θα μπορου σε να μας δω σει σαφει ς πληροφορι ες για τα γεγονο τα, εκτο ς βε βαια απο το ο τι πε θανε, αφου η πιε το δηλητη ριο. ΦΑΙΔ.: Α ρα, ου τε για τη δι κη μα θατε πως εξελι χθηκε; ΕΧ.: Ναι, αυτα μας τα ανη γγειλε κα ποιος. Και απορη σαμε μα λιστα που, ενω η δι κη ε γινε πριν απο καιρο, αυτο ς πε θανε απ ο,τι φαι νεται πολυ αργο τερα. Για ποιον λο γο συνε βη αυτο, Φαι δωνα; ΦΑΙΔ. : Η ταν θε μα τυ χης στην περι πτωση του, Εχεκρα τη. Την προηγου μενη της δι κης συνε πεσε η στε ψη της πρυ μνης του πλοι ου που στε λνουν οι Αθηναι οι στην Δη λο. ΕΧ.: Τι ει ναι αυτο το πλοι ο; ΦΑΙΔ.: Ο πως λε νε οι Αθηναι οι, αυτο ει ναι το πλοι ο με το οποι ο κα ποτε ο Θησε ας μετε φερε τα επτα εκει να ζευγα ρια στην Κρη τη, τα ε σωσε και σω θηκε και ο ι διος. Καθω ς λε γεται λοιπο ν, ευχη θηκε το τε στον Απο λλωνα ο τι αν σωθου ν θα στει λουν κα θε χρο νο ιερη αντιπροσωπει α στην Δη λο, αυτη δηλαδη που στε λνουν απο το τε κα θε χρο νο στον θεο με χρι ση μερα. Ο ταν λοιπο ν αρχι σουν τα σχετικα με την αποστολη της αντιπροσωπει ας υπα ρχει σε αυτου ς νο μος να με νει αγνη η πο λη στο δια στημα αυτο και να μη γι νεται καμια δημο σια εκτε λεση, πριν φτα σει το πλοι ο στη Δη λο και επιστρε ψει πα λι πι σω, πρα γμα που μερικε ς φορε ς διαρκει πολυ χρο νο, ο ταν τους βρου νε α νεμοι και τους αποκλει σουν εκει. Ε ναρξη της αποστολη ς αντιπροσωπει ας γι νεται ο ταν ο ιερε ας του Απο λλωνα στεφανω σει την πρυ μνη του πλοι ου. Αυτο συνε βη, ο πως ει πα, την προηγουμε νη της δι κης. Γι αυτο ο Σωκρα της πε ρασε πολυ καιρο στη φυλακη απο την καταδι κη με χρι το θα νατο του. ΕΧ.: Και τα σχετικα με τον ι διο τον θα νατο, Φαι δωνα; Τι ειπω θηκε και τι ε γινε και ποιοι απο τους γνωστου ς η ταν στο πλευρο του; Η μη πως δεν επε τρεψαν οι α ρχοντες να παραβρεθει κανει ς, και πε θανε ε ρημος, δι χως φι λους;

2 ΦΑΙΔ.: Κα θε α λλο, αντι θετα παραβρε θηκαν κα ποιοι, και μα λιστα πολλοι. ΕΧ.: Δει ξου, λοιπο ν, προ θυμος να μας τα αναφε ρεις ο λα, ο σο γι νεται πιο αναλυτικα, εκτο ς αν τυχαι νει να ε χεις δουλεια. ΦΑΙΔ.: Αντι θετα, ε χω καιρο και θα επιχειρη σω να σας τα διηγηθω. Για με να μα λιστα το πιο ευχα ριστο πα ντα απο ο λα ει ναι να θυμα μαι τον Σωκρα τη, ει τε μιλω ντας ο ι διος γι αυτο ν ει τε ακου γοντας κα ποιον α λλο. ΕΧ.: Εξ α λλου, Φαι δωνα, και αυτοι που θα σε ακου σουν ε χουν τα ι δια αισθη ματα με σε να. Προσπα θησε λοιπο ν να μας τα αναφε ρεις ο λα με ο σο μεγαλυ τερη ακρι βεια μπορει ς. ΦΑΙΔ.: Στ αλη θεια, ο σο ε μεινα κοντα του, τα αισθη ματα μου η ταν παρα ξενα. Γιατι, ενω παρευρισκο μουν στον θα νατο ανθρω που αγαπημε νου, δεν με κατε λαβε οι κτος. Μου ε δινε, βλε πεις, την εντυ πωση ανθρω που ευτυχισμε νου, Εχεκρα τη, με τους τρο πους και τα λο για του, το σο ατρο μητος και ανω τερος στα θηκε στον θα νατο του, ω στε μου φα νηκε ο τι και στον Α δη ακο μα που πα ει δεν πηγαι νει χωρι ς τη θει κη προ νοια, ο μως και εκει ο ταν φθα σει θα ευτυχη σει ο σο κανε νας α λλος. Γι αυτου ς, λοιπο ν, τους λο γους δεν ε νιωθα σχεδο ν καθο λου οι κτο, ο πως θα μπορου σε να φανει φυσικο για κα ποιον που παρευρι σκεται σε πε νθος. Ου τε πα λι ε νιωθα ευχαρι στηση που φιλοσοφου σαμε ο πως συνη θως - γιατι και εκει νες τις ω ρες τε τοια η ταν η φυ ση της συζη τησης. Στην πραγματικο τητα, με ει χε καταλα βει ε να εντελω ς αλλο κοτο συναι σθημα και ε νας ασυνη θιστος συνδυασμο ς απο ευχαρι στηση ανα μεικτη με λυ πη, καθω ς σκεφτο μουν ο τι σε λι γο εκει νος θα πεθα νει. Αλλα και ο λοι οι παρο ντες σχεδο ν με τον ι διο τρο πο εκφρα ζαμε τα συναισθη ματα μας, πο τε γελω ντας, μερικε ς φορε ς δακρυ ζοντας, και ε νας απο εμα ς, ο Απολλο δωρος, ακο μα πιο ε ντονα. Τον ε χεις κα πως υπο ψη σου, αυτο ν και τη συμπεριφορα του; ΕΧ.: Και βε βαια. ΦΑΙΔ.: Εκει νος, λοιπο ν, η ταν εξ ολοκλη ρου σε αυτη την κατα σταση, και εγω ωστο σο η μουν ταραγμε νος, ο πως και οι α λλοι. ΕΧ.: Ποιοι ε τυχε να παρευρι σκονται, Φαι δωνα; ΦΑΙΔ.: Του τος ο Απολλο δωρος η ταν παρω ν απο τους ντο πιους και ο Κριτο βουλος και ο πατε ρας του, κι ακο μα ο Ερμογε νης, ο Επιγε νης, ο Αισχυ νης και ο Αντισθε νης. Η ταν ο Κτη σιππος απο την Παιανι α, ο Μενε ξενος κι ορισμε νοι α λλοι απο τους ντο πιους. Ο Πλα των, θαρρω, η ταν α ρρωστος. ΕΧ.:Παραβρε θηκαν και κα ποιοι ξε νοι;

3 ΦΑΙΔ.: Ναι, ο Σιμμι ας βε βαια ο Θηβαι ος, ο Κε βης και ο Φαιδωνι δης, κι απο τα Με γαρα ο Ευκλει δης και ο Τερψι ων. ΕΧ.: Για λε γε. Ο Αρι στιππος και ο Κλεο μβροτος παραβρε θηκαν; ΦΑΙΔ.: Ο χι βε βαια. Λεγο ταν ο τι βρι σκονταν στην Αι γινα. Αφου ο Σωκρα της ει πε αυτα, ο Κε βης, παι ρνοντας λο γο, ει πε: Σωκρα τη, τα α λλα, νομι ζω, σωστα ειπω θηκαν, τα σχετικα με την ψυχη ο μως δημιουργου ν μεγα λη δυσπιστι α στους ανθρω πους, μη πως τυχο ν, ο ταν αυτη απαλλαγει απο το σω μα, δεν υπα ρχει πλε ον πουθενα, και μη πως τη με ρα ακριβω ς που θα πεθα νει ο α νθρωπος, καταστρε φεται και χα νεται, και μη πως, τη στιγμη που απαλλα σσεται απο το σω μα και βγαι νει απο αυτο σαν πνοη η σαν καπνο ς, διασκορπι ζεται, ε πειτα φευ γει πετω ντας και δεν υπα ρχει πλε ον πουθενα. Αφου, αν βε βαια υπα ρχει κα που, συγκεντρωμε νη στον εαυτο της και απαλλαγμε νη απο τα κακα που τω ρα δα ανε λυσες, θα γεννιο ταν στους ανθρω πους μεγα λη και καλη ελπι δα, Σωκρα τη, ο τι αληθινα ει ναι ο σα λες. Γι αυτο ο μως χρεια ζεται κατα πα σα πιθανο τητα ουκ ολι γη συζη τηση για να πειστου με, ο τι η ψυχη, ο ταν πεθα νει ο α νθρωπος, ει ναι δυνατο ν να διατηρει κα ποια δυ ναμη και φρο νηση. Αλη θεια λες, Κε βη, ει πε ο Σωκρα της. Λοιπο ν, τι να κα νουμε; Θε λεις α ραγε να συζητη σουμε για του τα εδω, αν ει ναι λογικο να ε χουν ε τσι η δεν ει ναι; Εγω τουλα χιστον, ει πε ο Κε βης, ευχαρι στως θα α κουγα την α ποψη σου σχετικα. Λοιπο ν, συνε χισε εκει νος, ο Σωκρα της δηλαδη, φαντα ζομαι ο τι αν με α κουγε τω ρα κανει ς να μιλα ω, ακο μα και αν δεν η ταν κωμικο ς ποιητη ς, θα ε λεγε ο τι φλυαρω και αναφε ρομαι σε α σχετα θε ματα. Αν λοιπο ν και συ νομι ζεις, πρε πει να εξετα σουμε το ζη τημα σε βα θος. Ας το ερευνη σουμε λοιπο ν κα πως ε τσι, αν δηλαδη βρι σκονται πρα γματι στον Α δη οι ψυχε ς των ανθρω πων που τελευ τησαν η ο χι. Υπα ρχει λοιπο ν μια παλια παρα δοση, την οποι α η δη αναφε ραμε, που λε ει πως φτα νουν πρα γματι απο εδω εκει, και πα λι βε βαια επιστρε φουν εδω και γεννω νται εκ των νεκρω ν. Και αν ει ναι ε τσι, να ξαναγεννιου νται δηλαδη απο τους πεθαμε νους οι ζωντανοι, τι α λλο μπορου με να υποθε σουμε παρα ο τι οι ψυχε ς μας υπα ρχουν εκει ; Γιατι δεν θα μπορου σαν να γεννιου νται πα λι, αν δεν υπη ρχαν, και του το θα η ταν ικανη απο δειξη ο τι ε τσι ε χουν τα πρα γματα, αν ο ντως γινο ταν φανερο ο τι απο πουθενα αλλου δεν γεννιου νται οι ζω ντες παρα απο τους

4 νεκρου ς. Αν ο μως δεν ει ναι ε τσι, το τε χρεια ζεται κα ποιο α λλο επιχει ρημα. Βεβαιο τατα, ει πε ο Κε βης. Μην εξετα ζεις λοιπο ν το θε μα αναφερο μενος μο νο στους ανθρω πους, αν θε λεις να το κατανοη σεις πιο ευ κολα, αλλα κι αναφερο μενος σε ο λα τα ζω α και τα φυτα, και γενικα για ο λα ο σα υπα ρχει γε νεση ας εξετα σουμε, γι νονται α ραγε ο λα κατ αυτο ν τον τρο πο, ο χι απο κα που αλλου, αλλα τα αντι θετα απο τα αντι θετα, για ο σα συμβαι νει να ε χουν κα ποιο αντι θετο, ο πως για παρα δειγμα το ωραι ο ει ναι, νομι ζω, αντι θετο στο α σχημο, το δι καιο στο α δικο, και αμε τρητα α λλα που ε χουν μεταξυ τους αυτη τη σχε ση. Του το λοιπο ν ας ερευνη σουμε : ει ναι α ραγε αναγκαι ο, για ο σα υπα ρχει κα ποιο αντι θετο, να μην προκυ πτει το καθε να απο πουθενα αλλου παρα μο νο απο το αντι θετο προς αυτο. Παρα δειγμα: ο ταν κα τι γι νεται μεγαλυ τερο, δεν ισχυ ει κατ ανα γκην ο τι απο μικρο τερο που η ταν πρωτυ τερα ε γινε υ στερα μεγαλυ τερο; Ναι. Α ρα λοιπο ν, κι αν γι νει μικρο τερο, απο μεγαλυ τερο που η ταν πρωτυ τερα θα γι νει υ στερα μικρο τερο; Ε τσι ει ναι, ει πε. Και βε βαια απο κα τι ισχυρο τερο το πιο αδυ ναμο, και απο κα τι πιο αργο το ταχυ τερο; Ασφαλω ς. Για πες. Αν κα τι χειρο τερο, απο καλυ τερο που η ταν δεν γι νεται, κι αν δικαιο τερο απο πιο α δικο; Πως αλλιω ς; Αρκετο λοιπο ν, ει πε, δεν ει ναι αυτο, ο τι δηλαδη ο λα γι νονται κατ αυτο ν τον τρο πο, απο τα αντι θετα δηλαδη τα αντι θετα τους; Βεβαι ως. Και τω ρα πες. Σε αυτα τα πρα γματα δεν συμβαι νει και το εξη ς; Μεταξυ δηλαδη του ενο ς και του α λλου δεν υπα ρχουν πα ντα, εφο σον αυτα ει ναι δυο, και δυο γενε σεις, αφενο ς απο το πρω το προς το δευ τερο και αφετε ρου απο το δευ τερο προς το πρω το. Μεταξυ ενο ς μεγαλυ τερου και ενο ς μικρο τερου πρα γματος δεν υπα ρχει η αυ ξηση και η μει ωση, και ε τσι λε με ο τι το ε να αυξα νεται και το α λλο μειω νεται; Ναι, ει πε.

5 Αλλα και το να ξεχωρι ζεται κα τι και να συνενω νεται, το να ψυ χεται και να θερμαι νεται, και ο λα ανεξαιρε τως ε τσι δεν ε χουν, ε στω και αν σε ορισμε νες περιπτω σεις δεν υπα ρχουν αντι στοιχες λε ξεις, στην πρα ξη ο μως σε ο λες τις περιπτω σεις κατ ανα γκην ε τσι δεν συμβαι νει, σε κα θε περι πτωση δηλαδη το ε να να γι νεται απο το α λλο και η γε νεση να ει ναι μεταξυ τους αμφι δρομη; Και βε βαια, απα ντησε εκει νος. Για λε γε, ει πε, για το «ζω» υπα ρχει κα τι αντι θετο, ο πως ακριβω ς για το «ει μαι ξυ πνιος» το «ει μαι κοιμισμε νος»; Και βε βαια, ει πε. Ποιο; Το «ει μαι νεκρο ς», ει πε. Επομε νως, αυτα δεν γι νονται το ε να απο το α λλο, εφο σον ει ναι αντι θετα, και οι γενε σεις μεταξυ τους δεν ει ναι α ραγε δυ ο, εφο σον αυτα ει ναι δυ ο; Πως αλλιω ς; Για το ε να λοιπο ν ζευ γος αντιθε των, ει πε, που τω ρα δα ανε φερα, θα μιλη σω εγω, ο Σωκρα της, για το ι διο το ζευ γος και για τις γενε σεις. Για το α λλο εσυ. Λε ω λοιπο ν: απο τη μια μερια το «ει μαι κοιμισμε νος», απο την α λλη το «ει μαι ξυ πνιος» και απο το «ει μαι κοιμισμε νος» προκυ πτει το «ει μαι ξυ πνιος» και απο το «ει μαι ξυ πνιος» το «ει μαι κοιμισμε νος», και οι γενε σεις αυτω ν των δυο ει ναι στη μια περι πτωση το «αποκοιμιε μαι» και στην α λλη το «αφυπνι ζομαι». Σου φτα νει η ο χι; Και βε βαια. Πες μου λοιπο ν και συ τα αντι στοιχα για τη ζωη και το θα νατο. Δεν λες ο τι το «ει μαι νεκρο ς» ει ναι αντι θετο απο το «ζω»; Το Και ο τι γι νονται το ε να απο το α λλο; λε ω. Ναι. Επομε νως, ποιο ει ναι αυτο που γι νεται απο το ζωντανο ; Το νεκρο, ει πε. Και ποιο απο το νεκρο ; συνε χισε. Ει μαι αναγκασμε νος να ομολογη σω ο τι ει ναι το ζωντανο. Α ρα, Κε βη, εκ νεκρω ν δεν γι νονται και τα ζωντανα και οι ζωντανοι ;

6 Ε τσι φαι νεται, ει πε. Α ρα οι ψυχε ς μας υπα ρχουν στον Α δη, ει πε. Καθω ς φαι νεται. Λοιπο ν, απο τις δυο γενε σεις που ε χουμε σ αυτο το ζευ γος αντιθε των, η μια τουλα χιστον δεν ει ναι ο ντως ξεκα θαρη; Το «πεθαι νω» ει ναι πα νω κα τω ξεκα θαρο, ε τσι; η ο χι; Και βε βαια, ει πε. Και τι θα κα νουμε στη συνε χεια; ει πε. Δεν θα ανταποδω σουμε και την αντι θετη γε νεση, αλλα στην περι πτωση αυτη θα μει νει η φυ ση χωλη ; Δεν ει ναι αναγκαι ο να αποδω σουμε στο «πεθαι νω» κα ποια γε νεση αντι θετη του; Οπωσδη ποτε, ει πε. Και ποια ει ναι αυτη ; Το «αναβιω νω». Λοιπο ν, ει πε αυτο ς, αν ο ντως υπα ρχει η αναβι ωση, γε νεση απο τους νεκρου ς προς τους ζωντανου ς δεν θα η ταν ακριβω ς αυτο, η αναβι ωση; Βε βαια. Α ρα συμφωνου με και σ αυτο, ο τι οι ζωντανοι γι νονται απο τους νεκρου ς ο χι λιγο τερο απ ο,τι οι νεκροι απο τους ζωντανου ς. Αν αυτο ισχυ ει, το τε αποτελει ικανη, απ ο,τι η δη φαινο ταν, ε νδειξη για το ο τι οι ψυχε ς των νεκρω ν υπα ρχουν κα που, και απο κει βε βαια ξαναγεννιου νται. Νομι ζω, Σωκρα τη, ει πε, απο ο σα ε χουμε κοινω ς αποδεχτει, ο τι αναγκαστικα ε τσι ει ναι. Δες λοιπο ν τω ρα, Κε βη, ο τι δεν ει χαμε α δικο να συμφωνη σουμε, καθω ς μου φαι νεται. Γιατι, αν δεν ανταποδω σουμε αμοιβαι α στα αντι θετα την αμφι δρομη γε νεση, διαγρα φοντας τρο πον τινα ε να κυ κλο, κι αν η γε νεση η ταν ευθει α, απο το ε να μο νο αντι θετο προς το αντικρινο του, και δεν επανε στρεφε, ου τε καν ε στρεφε, καταλαβαι νεις βε βαια ο τι ο λα τα πρα γματα θα ει χαν τελικα την ι δια μορφη, θα πα θαιναν ο λα το ι διο και θα ε παυαν να γι νονται; Πως αυτο ; ει πε. Δεν ει ναι δυ σκολο να καταλα βεις αυτο που λε ω. Ας υποθε σουμε ο τι υπα ρχει το «αποκοιμιε μαι», αλλα ο τι το «αφυπνι ζομαι» δεν ει ναι αμοιβαι ο και δεν γι νεται απο το κοιμω μενο. Καταλαβαι νεις βε βαια ο τι ο λα τα πρα γματα στην τελικη τους κατα σταση θα ε καναν την ιστορι α του Ενδυμι ωνα να φαι νεται κου φια λο για και να μην ε χει που να εφαρμοστει, αφου και ο λα τα α λλα θα βρι σκονταν στην ι δια κατα σταση με αυτο ν,

7 δηλαδη θα κοιμου νταν. Κι αν ο λα συνενω νονταν και δεν ξεχω ριζαν μεταξυ τους, γρη γορα θα γινο ταν πραγματικο τητα η ρη ση του Αναξαγο ρα: «ο λα τα πρα γματα μαζι». Επι σης ε τσι, φι λε Κε βη, αν πε θαιναν ο λα ο σα ε χουν μερι διο στη ζωη και αν, αφου πε θαιναν, τα νεκρα διατηρου σαν την ι δια μορφη και δεν επανε ρχονταν στη ζωη, το τε δεν ει ναι α ραγε πολυ αναγκαι ο να ει ναι στο τε λος ο λα νεκρα και να μη ζει τι ποτε; Γιατι, αν το ζωντανο γινο ταν απο κα τι α λλο και αν το ζωντανο πε θαινε, το τε πως στην ευχη θα γινο ταν να μην τα καταπι νει ο λα ο θα νατος; Δεν θα γινο ταν νομι ζω, Σωκρα τη, ει πε ο Κε βης, αντι θετα μου φαι νεται ο τι απο κα θε α ποψη λες την αλη θεια. Ο πως μου φαι νεται, Κε βη, ει πε, ε τσι κι ο χι αλλιω ς ε χουν τα πρα γματα, κι εμει ς δεν πλανιο μαστε συμφωνω ντας στο θε μα αυτο, αλλα πρα γματι η αναβι ωση υπα ρχει, οι ζωντανοι γι νονται απο τους νεκρου ς, οι ψυχε ς των νεκρω ν υπα ρχουν [και η τυ χη των αγαθω ν ψυχω ν ει ναι καλυ τερη, ενω των κακω ν χειρο τερη]. Εξ α λλου, ει πε ο Κε βης, παι ρνοντας το λο γο, και συ μφωνα με εκει νο το επιχει ρημα, Σωκρα τη, αν ισχυ ει, που συνη θιζες συχνα να αναφε ρεις, ο τι δηλαδη για μας η μα θηση δεν ει ναι στην πραγματικο τητα παρα ανα μνηση, - και συ μφωνα μ αυτο, λοιπο ν, ει ναι αναγκαι ο να ε χουμε μα θει, σε κα ποιο προηγου μενο χρο νο, αυτα που τω ρα ανακαλου με στη μνη μη μας. Αυτο θα η ταν αδυ νατον, αν η ψυχη μας δεν υπη ρχε κα που πρωτου πα ρει του τη εδω την ανθρω πινη μορφη. Ω στε και με αυτο το σκεπτικο, η ψυχη ει ναι, καθω ς φαι νεται, κα τι αθα νατο. Ωστο σο, Κε βη, ει πε ο Σιμμι ας παι ρνοντας το λο γο, με ποιον τρο πο αποδεικνυ εται; Για θυ μισε μου, γιατι αυτη τη στιγμη δεν θυμα μαι πολυ καλα. Με ε να συλλογισμο, ει πε ο Κε βης, τον καλυ τερο, ο τι, ο ταν ερωτω νται οι α νθρωποι, αν κα ποιος τους υποβα λλει τη σωστη ερω τηση, αυτοι λε νε για ο λα πως πραγματικα ε χουν ωστο σο, αν δεν υπη ρχε πρα γματι με σα τους γνω ση και ορθη κρι ση, δεν θα η ταν σε θε ση να το κα νουν ε πειτα, αν περα σει κανει ς στα γεωμετρικα σχη ματα η κα τι α λλο παρο μοιο, εδω μπορει με βεβαιο τητα να πει κατηγορηματικα ο τι ε τσι ε χει το θε μα. Αν δεν πει θεσαι με αυτο το σκεπτικο, Σιμμι α, ει πε ο Σωκρα της, για δες μη πως, αν εξετα σεις το θε μα κα πως ε τσι, συμμεριστει ς την α ποψη μου. Δεν πιστευ εις λοιπο ν ο τι αυτο που αποκαλου με μα θηση ει ναι ανα μνηση; Δεν ει ναι ο τι δεν [σε] πιστευ ω, απα ντησε ο Σιμμι ας, αλλα χρεια ζεται να πα θω, ει πε,

8 αυτο για το οποι ο γι νεται λο γος, να το επαναφε ρω στη μνη μη μου. Απ ο σα προσπα θησε να αναφε ρει ο Κε βης ε χω σχεδο ν η δη θυμηθει και πει στηκα. Ωστο σο, δεν θα α κουγα με λιγο τερη προσοχη τω ρα με ποιον τρο πο εσυ επιχει ρησες να το αναλυ σεις. Μ αυτο ν εδω τον τρο πο, απα ντησε εκει νος. Διο τι συμφωνου με βε βαια ο τι, αν κα ποιος ξαναφε ρει στη μνη μη του κα τι, θα πρε πει να το ε χει γνωρι σει κα ποια στιγμη προηγουμε νως. Βε βαια, ει πε. Α ραγε και σε του το εδω δεν συμφωνου με, ο τι δηλαδη, ο ταν η γνω ση παρουσια ζεται με κα ποιον ανα λογο τρο πο, ει ναι ανα μνηση; Ποιον τρο πο εννοω ; Αυτο ν εδω. Αν κα ποιος, βλε ποντας η ακου γοντας ε να πρα γμα η προσλαμβα νοντα ς το με κα ποια α λλη αι σθηση, δεν γνωρι ζει μο νο αυτο, αλλα φε ρνει στο μυαλο του και κα τι α λλο, που δεν ει ναι αντικει μενο της ι διας γνω σης αλλα κα ποιας α λλης, α ραγε δεν ε χουμε δι καιο να ισχυριστου με ο τι ανακα λεσε στη μνη μη του αυτο του οποι ου την ε ννοια συνε λαβε; Πως αυτο ; Ας που με για παρα δειγμα: α λλο πρα γμα, φαντα ζομαι, το να γνωρι ζουμε τον α νθρωπο κι α λλο τη λυ ρα. Πως μπορω να το αρνηθω ; Δεν αγνοει ς βε βαια ο τι οι εραστε ς, ο ταν δουν λυ ρα η φο ρεμα η κα ποιο α λλο αντικει μενο που χρησιμοποιου ν συνη θως οι αγαπημε νοι τους, παθαι νουν το εξη ς: αναγνωρι ζοντας τη λυ ρα ε ρχεται στη σκε ψη τους και η μορφη του νεαρου στον οποι ο ανη κει η λυ ρα; Αυτο λοιπο ν ει ναι ανα μνηση. Ο πως ακριβω ς πολλε ς φορε ς κα ποιος που ει δε τον Σιμμι α θυμη θηκε τον Κε βη, και θα μπορου σαν να υπα ρξουν χιλια δες τε τοια παραδει γματα. Χιλια δες πρα γματι, μα τον Δι α, ει πε ο Σιμμι ας. Λοιπο ν, συνε χισε αυτο ς, του το δεν ει ναι ε να ει δος ανα μνησης; Κυρι ως μα λιστα ο ταν το πα θει κα ποιος για πρα γματα που με τον καιρο και επειδη ε χει πα ψει να τα ερευνα τα ε χει πια ξεχα σει; Και βε βαια, ει πε. Για πες, συνε χισε εκει νος. Υπα ρχει περι πτωση να δει α λογο ζωγραφισμε νο και λυ ρα

9 ζωγραφισμε νη και να θυμηθει τον α νθρωπο, η να δει τον Σιμμι α ζωγραφισμε νο και να θυμηθει τον Κε βη; Βε βαια. Και τον Σιμμι α λοιπο ν αν δει ζωγραφισμε νο, δεν θα θυμηθει τον ι διο τον Σιμμι α; Ε τσι ει ναι, ει πε. Λοιπο ν, σε ο λες αυτε ς τις περιπτω σεις, δεν συμβαι νει α ραγε να προξενει ται η ανα μνηση και απο τα ο μοια και απο τα ανο μοια; Συμβαι νει. Αλλα, ο ταν απο τα ο μοια ξαναφε ρνει κα ποιος στο νου του κα τι, δεν ει ναι α ραγε αναγκαι ο να πα θει επιπλε ον του το εδω, να σκε πτεται δηλαδη αν αυτο υστερει η ο χι ως προς την ομοιο τητα απο εκει νο που ε φερε στο νου του; Κατ ανα γκην, ει πε. Ερευ νησε λοιπο ν αν αυτα ε χουν ως εξη ς: Λε με ο τι υπα ρχει κα τι ι σο, και αναφερο μαστε ο χι σε ξυ λο ι σο με ξυ λο ου τε σε πε τρα με πε τρα ου τε σε κα τι α λλο αυτου του ει δους, αλλα πε ρα απο ο λα αυτα, υπα ρχει κα τι α λλο, αυτο του το το ι σο. Να που με ο τι αυτο ει ναι κα τι η να που με ο τι δεν ει ναι; Ας το που με βε βαια, μα τον Δι α, ει πε ο Σιμμι ας, και πολυ μα λιστα. Και γνωρι ζουμε τι ο ντως ει ναι αυτο ; Βε βαια, απα ντησε εκει νος. Απο που λα βαμε γνω ση αυτου ; Μη πως απο αυτα που λε γαμε λι γο πριν, απο ξυ λα η πε τρες η κα ποια α λλα, αφου παρατηρη σαμε ο τι ει ναι ι σα, απ αυτα δεν σκεφτη καμε εκει νο, που ει ναι διαφορετικο απο του τα; Η μη πως δεν σου φαι νεται διαφορετικο ; Ερευ νησε τω ρα το θε μα και απο την εξη ς σκοπια : α ραγε οι ι σες πε τρες και τα ξυ λα μερικε ς φορε ς, παρ ο λο που διατηρου ν την ταυτο τητα τους, δεν φαι νονται στον ε ναν ι σα και στον α λλον ο χι; Βε βαια. Για πες. Αυτα του τα τα ι σα υπα ρχουν περιπτω σεις ο που σου φα νηκαν α νισα, η αλλιω ς η ισο τητα σου φα νηκε ανισο τητα; Ουδε ποτε, Σωκρα τη. Α ρα δεν ει ναι το ι διο πρα γμα, συνε χισε αυτο ς, αυτα εδω τα ι σα, και αυτο του το το ι σο.

10 Με κανε να τρο πο, απ ο,τι νομι ζω, Σωκρα τη. Αλλα μη πως απο αυτα ακριβω ς τα ι σα, ει πε, που ει ναι δια φορα απο εκει νο το ι σο, δεν ει ναι που ει χες συλλα βει και αποκτη σει τη γνω ση εκει νου; Αλη θεια λες, ει πε. Και βε βαια ει τε ει ναι ο μοιο ει τε ει ναι ανο μοιο με αυτα ; Και βε βαια. Α λλωστε δεν ε χει καμια διαφορα, ει πε εκει νος. Γιατι, αν, βλε ποντας ε να πρα γμα, ει πε, εξαιτι ας αυτου που ει δες σκεφτει ς κα τι α λλο, ει τε ο μοιο ει τε ανο μοιο, αυτο ει ναι κατ ανα γκην ανα μνηση. Και βε βαια. Για πες. Συνε χισε εκει νος. Παθαι νουμε, αλη θεια, κα τι ανα λογο με τα ι σα που ει ναι με σα στα ξυ λα και που μο λις αναφε ραμε; θεωρου με α ραγε ο τι αυτα ει ναι ι σα με τον τρο πο ακριβω ς αυτου που ει ναι ι σο καθ αυτο ; τους λει πει κα τι ω στε να ει ναι ο πως το ι σο η τι ποτα; Τους λει πει, ει πε, και πολυ μα λιστα. Συμφωνου με λοιπο ν ο τι, ο ταν κα ποιος, αντικρι ζοντας κα τι, σκεφτει : «αυτο που τω ρα εγω βλε πω τει νει να ει ναι ο πως κα ποιο α λλο απο τα ο ντα, υπολει πεται ο μως και δεν μπορει να ει ναι ο πως εκει νο, αλλα αντι θετα ει ναι κατω τερο», ει ναι αναγκαι ο, αυτο ς που σκε φτεται του το να ει χε την ευκαιρι α να δει προηγουμε νως εκει νο το οποι ο λε ει ο τι μοια ζει, ο ντας ωστο σο ελλιπε στερο; Κατ ανα γκην.λοιπο ν; Το ι διο, ναι η ο χι, δεν ε χουμε πα θει κι εμει ς με τα ι σα και αυτο του το το ι σο; Οπωσδη ποτε. Α ρα αναγκαστικα και εμει ς πρε πει να ε χουμε δει το ι σο προηγουμε νως, πριν απο τη στιγμη που, αντικρι ζοντας για πρω τη φορα τα ι σα πρα γματα, σκεφτη καμε ο τι ο λα αυτα λαχταρου ν να ει ναι ο πως το ι σο, πλην ο μως ει ναι ελλιπη σε σχε ση με αυτο. Ε τσι ει ναι. Συμφωνου με ο μως και σε αυτο εδω, ο τι απο πουθενα αλλου δεν ε χει ξεκινη σει και ου τε μπορει να ξεκινη σει η σκε ψη αυτη παρα μο νο απο την ο ραση, την αφη η κα ποια α λλη απο τις αισθη σεις. Σε ο λα αυτα, λε ω, συμβαι νει το ι διο ακριβω ς. Το ι διο ακριβω ς, Σωκρα τη, ο σον αφορα τουλα χιστον αυτο που θε λει να πει το επιχει ρημα. Ο πως και να ε χει το πρα γμα, οι αισθη σεις πρε πει να ει ναι εκει νες που θα μας κα νουν

11 να σκεφτου με ο τι ο λα τα πρα γματα που ανη κουν στη σφαι ρα των αισθη σεων λαχταρου ν αυτο που ει ναι ι σο και ο τι ει ναι ελλιπε στερα απ αυτο. Η πω ς να το διατυπω σουμε; Ε τσι. Επομε νως, πριν αρχι σουμε να βλε πουμε και να ακου με η να ε χουμε οποιοδη ποτε α λλο αι σθημα, πρε πει να ει χαμε την ευκαιρι α να λα βουμε γνω ση του τι ει ναι αυτο του το το ι σο, αν επρο κειτο να αναγα γουμε τα ι σα που προε ρχονται απο τη σφαι ρα των αισθη σεων σε αυτο, επειδη ο λα βε βαια ε χουν την επιθυμι α να ει ναι ο πως εκει νο, πλην ο μως ει ναι κατω τερα του. Κατ ανα γκην, απ ο σα ει παμε πριν, Σωκρα τη. Ωστο σο, με το που γεννηθη καμε, αμε σως δεν αρχι σαμε να βλε πουμε και να ακου με και να ε χουμε τις α λλες αισθη σεις; Βε βαια. Ε πρεπε λοιπο ν, λε με, να ει χαμε λα βει πριν απο αυτα γνω ση του ι σου; Ναι. Πριν να γεννηθου με επομε νως, απ ο,τι φαι νεται, πρε πει αναγκαστικα να την ει χαμε λα βει. Ε τσι φαι νεται. Συνεπω ς, αν γεννηθη καμε κατε χοντα ς την, αφου την λα βαμε πριν γεννηθου με, δεν γνωρι ζαμε και πριν γεννηθου με και τη στιγμη ακριβω ς που γεννιο μαστε ο χι μο νο το ι σο, το μεγαλυ τερο και το μικρο τερο, αλλα και ο λα ανεξαιρε τως τα παρο μοια; Γιατι εδω δεν κα νουμε περισσο τερο λο γο για το ι σο απ ο,τι γι αυτο του το το ωραι ο και αυτο του το το καλο και το δι καιο και το ο σιο και γενικα, ο πως συνηθι ζω να λεω, για ο λα αυτα που σημαδευ ουμε με τη σφραγι δα «αυτο που ο ντως ει ναι αυτο» και στις ερωτη σεις που θε τουμε και στις απαντη σεις που δι νουμε. Συνεπω ς, εμει ς πρε πει αναγκαστικα να ε χουμε λα βει γνω ση ο λων αυτω ν προτου γεννηθου με. Ε τσι ει ναι. Και αν, αφου την αποκτη σαμε, δεν τη λησμονου με κα θε φορα, το τε γεννιο μαστε πα ντα γνωρι ζοντας και πα ντα γνωρι ζουμε για ο λη μας τη ζωη. Διο τι αυτο ει ναι γνω ση: αφου αποκτη σει κα ποιος τη γνω ση κα ποιου πρα γματος, να την κρατα και να μην τη χα νει. Η μη πως αυτο δεν ονομα ζουμε λη θη, Σιμμι α, την απω λεια της γνω σης; Χωρι ς αμφιβολι α, Σωκρα τη, ει πε.

12 Αν πα λι υποθε σουμε, σκε φτομαι, ο τι την αποκτη σαμε προτου γεννηθου με και τη χα σαμε με τη γε ννηση μας, και στη συνε χεια, χρησιμοποιω ντας τις αισθη σεις, ξαναποκτου με σε σχε ση με αυτα τη γνω ση που ει χαμε κα ποια στιγμη προηγουμε νως, αυτο που αποκαλου με μα θηση δεν θα η ταν α ραγε επαναπο κτηση της γνω σης που μας ανη κει; Αν λοιπο ν το ονομα σαμε «επαναφε ρω στη μνη μη μου», σωστα δεν θα μιλου σαμε; Βεβαι ως. Γιατι ει ναι πρα γματι δυνατο ν, ε τσι τουλα χιστον φα νηκε, αφου αντιληφθει κα ποιος η δει η ακου σει η ε χει οποιοδη ποτε α λλο αι σθημα, απο αυτο να ε ρθει στο νου του κα τι α λλο, το οποι ο ει χε λησμονη σει και προς το οποι ο πλησι αζε το αντικει μενο των αισθη σεω ν του, ο ντας ανο μοιο η ο μοιο με αυτο. Ω στε, καθω ς λε ω, ε να απο τα δυ ο συμβαι νει: η γεννηθη καμε γνωρι ζοντας αυτα του τα και τα γνωρι ζουμε ο λοι εφ ο ρου ζωη ς, η, μετα τη γε ννηση, εκει νοι που λε με ο τι τα μαθαι νουν, α λλο δεν κα νουν παρα να τα ξαναφε ρνουν στη μνη μη τους, και η μα θηση ει ναι ανα μνηση. Ε τσι ει ναι, και πολυ μα λιστα, Σωκρα τη. Ποιο απο τα δυο λοιπο ν θα διαλε ξεις, Σιμμι α; Ο τι ε χουμε γεννηθει γνωρι ζοντας η ο τι ξαναφε ρνουμε αργο τερα στη μνη μη μας εκει να των οποι ων προηγουμε νως ει χαμε λα βει γνω ση; Δεν μπορω, Σωκρα τη, να διαλε ξω προς το παρο ν. Για πες ο μως. Μπορει ς να διαλε ξεις σε του το εδω, και ποια ει ναι η γνω μη σου; Αν ε νας α νθρωπος γνωρι ζει σε βα θος αυτα, μπορει να εκφε ρει σχετικα εμπεριστατωμε νη α ποψη η ο χι; Αναγκαστικα μπορει, Σωκρα τη, ει πε. Νομι ζεις στ αλη θεια ο τι ο λοι μπορου ν να εκφε ρουν α ποψη για αυτα που λε γαμε τω ρα δα; Πολυ θα το η θελα, ει πε ο Σιμμι ας, αλλα πολυ περισσο τερο φοβου μαι μη πως αυ ριο τε τοια ω ρα δεν υπα ρχει πια κανει ς που να μπορει να το κα νει επα ξια. Α ρα δεν θεωρει ς, Σιμμι α, ει πε, ο τι ο λοι ανεξαιρε τως τα γνωρι ζουν. Με κανε ναν τρο πο. Α ρα επαναφε ρουν στη μνη μη τους ο σα ε μαθαν κα ποτε; Κατ ανα γκη. Πο τε ε λαβαν οι ψυχε ς μας τη γνω ση αυτω ν; Ο χι πα ντως τη στιγμη που γεννηθη καμε α νθρωποι. Κα θε α λλο. Α ρα πρωτυ τερα. Ναι.

13 Α ρα, Σιμμι α, υπη ρχαν και πρωτυ τερα οι ψυχε ς, πριν να υπα ρξουν υπο μορφη ανθρω που, χωριστα απο τα σω ματα και διε θεταν σκε ψη. Εκτο ς αν λαμβα νουμε αυτε ς τις γνω σεις ταυτο χρονα με τη γε ννηση μας, γιατι αυτο ς ει ναι ο μο νος χρο νος που απομε νει. Ας ει ναι, συ ντροφε. Σε ποιον ο μως α λλο χρο νο τις χα νουμε; - γιατι βε βαια δεν γεννιο μαστε ε χοντα ς τες, ο πως πριν λι γο ομολογη σαμε. Η μη πως τις χα νουμε ενο σω χρο νω τις αποκτου με; Η ε χεις να προτει νεις κα ποιον α λλο χρο νο; Καθο λου Σωκρα τη, απλω ς χωρι ς να το καταλα βω ει πα κα τι χωρι ς νο ημα. Λοιπο ν, ει πε, ε τσι α ραγε δεν ε χουν τα πρα γματα για μας, Σιμμι α; Αν υπα ρχουν αυτα που συνεχω ς επαναλαμβα νουμε, δηλαδη κα ποιο ωραι ο και καλο και κα θε ανα λογη ουσι α, και σε αυτη ν, ανα γουμε ο,τι προε ρχεται απο τις αισθη σεις, βρι σκοντα ς την να πρου πα ρχει και να μας ανη κει, και παραβα λουμε αυτα με εκει νη, ει ναι αναγκαι ο, ο πως υπα ρχουν και αυτα (οι ουσι ες), κατα τον ι διο τρο πο να υπα ρχει και η ψυχη μας πριν εμει ς γεννηθου με. Αν ο μως δεν υπα ρχουν ατα, το επιχει ρημα μας δεν θα διατυπωνο ταν α σκοπα; Ε τσι α ραγε δεν ε χουν τα πρα γματα, και δεν ει ναι εξι σου αναγκαι ο να υπα ρχουν και αυτα και οι ψυχε ς μας προτου ακο μα εμει ς γεννηθου με, και αν δεν υπα ρχουν αυτα, το τε ου τε και οι ψυχε ς; Και πολυ μα λιστα, Σωκρα τη, ει πε ο Σιμμι ας, ισχυ ει, μου φαι νεται, η ι δια αναγκαιο τητα, και σε καλο δρο μο οδηγει ται το επιχει ρημα, ο τι δηλαδη κατα τον ι διο τρο πο υπα ρχει προτου γεννηθου με και η ψυχη μας και η ουσι α που τω ρα αναφε ρει; Γιατι για με να δεν υπα ρχει πρα γμα πιο ξεκα θαρο απ αυτο, ο τι δηλαδη ο λα τα πρα γματα αυτη ς της συνομοταξι ας υπα ρχουν στον υ ψιστο βαθμο, το ωραι ο και το καλο και ο λα τα α λλα που τω ρα δα ανε φερες. Θεωρω μα λιστα ο τι αποδει χτηκε ικανοποιητικα. Και ο Κε βης τι θεωρει ; ει πε ο Σωκρα της, γιατι πρε πει να πει σουμε και τον Κε βη. Ει ναι ικανοποιημε νος, ει πε ο Σιμμι ας, καθω ς φαντα ζομαι, παρ ο λο που δεν υπα ρχει α νθρωπος πιο επι μονος απ αυτο ν στο να θε τει υπο αμφισβη τηση τα επιχειρη ματα. Φαντα ζομαι ο μως ο τι γι αυτο ε χει πειστει αρκετα, ο τι δηλαδη η ψυχη μας υπη ρχε προτου γεννηθου με. Αν ο μως θα συνεχι ζει να υπα ρχει και αφου πεθα νουμε, αυτο ου τε καν για με να τον ι διο δεν ε χει αποδειχθει, Σωκρα τη, αλλα υπα ρχει ακο μα μπροστα μας εκει νο που τω ρα δα ανε φερε ο Κε βης, η γνω μη των πολλω ν, μη πως, την ω ρα που πεθαι νει ο α νθρωπος, η ψυχη διασκορπι ζεται και αυτο ει ναι το τε λος της υ παρξη ς της. Γιατι τι εμποδι ζει να γεννα ται και να συγκροτει ται ξεκινω ντας απο κα ποια α λλη αρχη και να υπα ρχει προτου φτα σει σε ανθρω πινο

14 σω μα, πλην, αφου ε ρθει σε αυτο και απαλλαγει απο αυτο, να φτα νει και η ι δια στο τε λος της και να καταστρε φεται; Σωστα μιλα ς, Σιμμι α, ει πε ο Κε βης. Γιατι, απ ο,τι φαι νεται, ε χει αποδειχθει κατα κα ποιο τρο πο μονα χα το μισο απο αυτο που πρε πει, το ο τι δηλαδη η ψυχη μας υπη ρχε προτου γεννηθου με εμει ς. Πρε πει ο μως επιπροσθε τως να αποδειχθει ο τι, ακο μα κι ο ταν πεθα νουμε, θα υπα ρχει ο χι λιγο τερο απ ο,τι πριν γεννηθου με, αν ει ναι να φτα σει στον σκοπο της η απο δειξη. Ωστο σο ει ναι και τω ρα αποδεδειγμε νο, Σιμμι α και Κε βη, ει πε ο Σωκρα της, αν θε λατε να συνδυα σετε σε ε να επιχει ρημα αυτο και εκει νο στο οποι ο προηγουμε νως συμφωνη σαμε, ο τι δηλαδη καθετι που ζει προε ρχεται απο αυτο που ε χει η δη πεθα νει. Γιατι, αν μεν υπα ρχει η ψυχη και προηγουμε νως και αν, απο την α λλη, ει ναι ανα γκη γι αυτη ν να ε ρθει στη ζωη και να γεννα ται ο χι απο κα ποια α λλη αρχη αλλα απο τον θα νατο και απο την κατα σταση του θανα του, δεν θα η ταν αναγκαι ο να υπα ρχει και ο ταν πεθα νει κα ποιος, αφου μα λιστα πρε πει πα λι να γεννηθει ; Ει ναι λοιπο ν και τω ρα αποδεδειγμε νο αυτο ακριβω ς που λε τε. Ωστο σο, μου δι νεις την εντυ πωση, και συ και ο Σιμμι ας, ο τι ευχαρι στως θα επεξεργαζο σαστε ακο μα πιο πολυ σε βα θος το επιχει ρημα και ο τι φοβα στε, ο πως τα παιδια, μη πως στ αλη θεια ο α νεμος τη φυσα, καθω ς αυτη βγαι νει απο το σω μα, και τη διασκορπι ζει, ιδι ως μα λιστα αν τυ χει να πεθα νει κα ποιος ο χι με νηνεμι α αλλα με δυνατο ν αε ρα. Και ο Κε βης, γελω ντας, ει πε: Σαν να φοβο μαστε, Σωκρα τη! Προσπα θησε λοιπο ν να μας αλλα ξεις γνω μη. Μπορει ο μως να μην ει μαστε εμει ς που φοβο μαστε, αλλα ι σως υπα ρχει με σα μας ε να παιδι που φοβα ται τε τοιου ει δους πρα γματα. Αυτο λοιπο ν προσπα θησε να μεταπει σεις να μη φοβα ται το θα νατο ο πως τα μορμολυ κεια. Πρε πει ωστο σο να του λε τε κα θε με ρα μια επωδη, με χρις ο του το απαλλα ξετε απο τον φο βο. Που, Σωκρα τη, ει πε, να προσλα βουμε επωδο καλο σε αυτα, μια που εσυ, ει πε, μας αφη νεις. Μεγα λη ει ναι η Ελλα δα, Κε βη, και υπα ρχουν σ αυτη ν πολλοι αγαθοι α νθρωποι. Πολλε ς ει ναι και οι φυλε ς των βαρβα ρων. Ανα μεσα σε αυτου ς πρε πει να ερευνη σετε για ε ναν τε τοιον επωδο, χωρι ς να τσιγκουνευτει τε ου τε χρη ματα ου τε κο πους, γιατι δεν υπα ρχει πρα γμα πιο σημαντικο για να ξοδευ ετε χρη ματα. Πρε πει ο μως να ψα χνετε και ανα μεσα σας, γιατι ι σως δεν βρει τε α λλους να το κα νουν καλυ τερα απο σας. Εντα ξει, θα το κα νουμε αυτο, ει πε ο Κε βης. Ας επανε λθουμε ο μως εκει που αφη σαμε τη συζη τηση, αν σου κα νει ευχαρι στηση.

15 Αντι θετα, με ευχαριστει και πολυ μα λιστα. Πω ς να μην με ευχαριστει ; Καλα τα λες, ει πε Το να επιμε νει κανει ς βε βαια ο τι τα πρα γματα ε χουν ο πως εγω περιε γραψα δεν ταιρια ζει σε α νθρωπο που ε χει μυαλο. Ο τι ο μως αυτα η παρο μοια ισχυ ουν για τις ψυχε ς μας και τους το πους διαμονη ς τους (εφο σον βε βαια η ψυχη ει ναι, απ ο,τι φαι νεται, αθα νατη) ει ναι, κατα την α ποψη μου, κα τι που πρε πει και αξι ζει να διακινδυνευ σει κανει ς πιστευ οντας ο τι ε τσι ε χουν τα πρα γματα ωραι ος ει ναι ο κι νδυνος αυτο ς και χρεια ζεται να επαναλαμβα νει σαν επωδο στον εαυτο του αυτα. Του τος βε βαια ει ναι κι ο λο γος που τραβα ω σε μα κρος τον μυ θο. Χα ρη λοιπο ν στην πι στη αυτη, πρε πει να μη φοβα ται για την ψυχη του ο α νθρωπος που στη ζωη του δεν λογα ριαζε τις σωματικε ς ηδονε ς και τους στολισμου ς που ο χι μο νον του ει ναι ξε νοι, αλλα, ο πως φρονει, φε ρνουν μα λλον το αντι θετο αποτε λεσμα, ενω αντι θετα φρο ντιζε ιδιαιτε ρως για τις απολαυ σεις που ε χουν σχε ση με τη μα θηση. Αυτο ς, που στο λισε την ψυχη του ο χι με ξε νο αλλα με τον δικο της στολισμο, με σωφροσυ νη και δικαιοσυ νη, ανδρει α, ελευθερι α κι αλη θεια, περιμε νει ε τοιμος να αρχι σει την πορει α προς τον Α δη. Εσει ς, βε βαια, Σιμμι α, Κε βη κι οι α λλοι, κα ποια στιγμη αργο τερα θα πα ρετε τον δρο μο. Εμε να ο μως η δη με καλει, που θα ε λεγε κι ε νας τραγικο ς η ρωας, η ειμαρμε νη. Η ρθε λοιπο ν πια η ω ρα να πα ω για λουτρο, γιατι ει ναι καλυ τερα θαρρω να πλυθω μο νος μου προτου πιω το δηλητη ριο και να μη βα ζω τις γυναι κες σε μπελα δες να πλε νουν το νεκρο μου. Μετα απ αυτα τα λο για του Σωκρα τη, ο Κρι των: Ε χει καλω ς, Σωκρα τη, ει πε. Τι παραγγελι ες ο μως αφη νεις σε με να η σε αυτου ς εδω, σχετικα με τα παιδια σου η σχετικα με κα ποιο α λλο θε μα, ο ποιο κι αν ει ναι, που θα μπορου σαμε να κα νουμε για να σ ευχαριστη σουμε; Αυτα ακριβω ς που λε ω πα ντα, Κρι τωνα, δεν ε χω να πω τι ποτα καινου ργιο. Φροντι ζοντας και δουλευ οντας τον εαυτο σας, χα ρη θα κα νετε σε με να, σε ο,τι αφορα και στους εαυτου ς σας, ε στω κι αν δεν δεσμευτει τε τω ρα. Αν αντι θετα αμελει τε τους εαυτου ς σας και δεν θε λετε να ζει τε στα χνα ρια, σαν να λε με, ο σων ειπω θηκαν μο λις αλλα και στο παρελθο ν, ακο μα κι αν αναλα βετε τω ρα σοβαρε ς και πολλε ς

16 δεσμευ σεις, δεν θα προχωρη σετε ου τε βη μα. Θα βα λουμε τα δυνατα μας, ει πε, να τα εφαρμο σουμε. Εσε να ο μως πως πρε πει να σε θα ψουμε; Ο πως σας αρε σει, ει πε, αρκει να με πια σετε και να μη σας ξεφυ γω. Και γελω ντας γλυκα, ε στρεψε το βλε μμα σε μας και ει πε: Δεν μπορω, φι λοι μου, να πει σω τον Κρι τωνα ο τι εγω εδω ει μαι ο Σωκρα της, αυτο ς που συζητα αυτη τη στιγμη και βα ζει σε τα ξη τα λο για του. Αντι θετα φαντα ζεται ο τι ει μαι εκει νος που θα αντικρι σει λι γο αργο τερα νεκρο και ρωτα πω ς να με θα ψει. Ο,τι εγω επαναλα μβανα συνε χεια εδω και ω ρα, ο τι δηλαδη, αφου πιω το δηλητη ριο, δεν θα μει νω πια κοντα σας, αλλα θα φυ γω για την ευδαιμονι α που ζουν, φαντα ζομαι, οι μακα ριοι, ει ναι γι αυτο ν, θαρρω, κου φια λο για, παρηγοριε ς για σας και συνα μα για τον εαυτο μου. Εγγυηθει τε λοιπο ν για με να στον Κρι τωνα, ει πε, το αντι θετο απ αυτο που ο ι διος εγγυη θηκε στους δικαστε ς γιατι αυτο ς εγγυη θηκε ο τι σι γουρα θα παραμει νω. Εσει ς ωστο σο εγγυηθει τε του ο τι σι γουρα δεν θα παραμει νω ο ταν πεθα νω, αλλα θα φυ γω μακρια, ω στε να το αντε ξει ευκολο τερα και, αντικρι ζοντας το σω μα μου να και γεται η να παραχω νεται στον τα φο, να μη θλι βεται για με να με τα δεινα, τα χα, που τραβα ω, και να μη λε ει στην ταφη ο τι εκθε τει τον Σωκρα τη η κα νει την εκφορα του Σωκρα τη, η τον θα βει. Γιατι να ξε ρεις, συνε χισε, καλε μου Κρι τωνα, το να μη μιλα ει κα ποιος σωστα δεν ει ναι απλω ς σφα λμα απε ναντι στη γλω σσα, αλλα κα νει κακο και στις ψυχε ς. Πρε πει λοιπο ν να μη λιποψυχει ς, να λες ο τι θα βεις το σω μα μου και να το θα βεις ο πως σου αρε σει κι ο πως σου φαι νεται συ μφωνο με την παρα δοση. Αφου ει πε αυτα, σηκω θηκε και πη γε σε κα ποιο α λλο δωμα τιο για να πλυθει. Ο Κρι των τον ακολου θησε και σε μας ει πε να περιμε νουμε. Περιμε ναμε λοιπο ν, συζητω ντας μεταξυ μας για ο,τι ει χε ειπωθει κι εξετα ζοντας το ακο μα μια φορα. Καθω ς ξανασυζητου σαμε το τε για τη συμφορα που μας ει χε βρει, πιστευ αμε ειλικρινα ο τι η ταν σαν να χα ναμε τον πατε ρα και θα με ναμε στην υπο λοιπη ζωη μας ορφανοι. Αφου πλυ θηκε και δε χτηκε κοντα του τα παιδια (ει χε δυο μικρα αγο ρια κι ε να μεγα λο), ε φτασαν οι συγγε νισσε ς του. Συζη τησε μαζι τους μπροστα στον Κρι τωνα και τους ε δωσε συμβουλε ς. Ε πειτα ει πε να φυ γουν οι γυναι κες και τα παιδια κι η ρθε κοντα μας. Ο η λιος

17 κο ντευε κιο λας να δυ σει ει χε, βλε πεις, μει νει πολλη ω ρα στα με σα δωμα τια. Η ρθε λοιπο ν, κα θισε κι απο κει και πε ρα δεν ει πε πολλα. Κα ποια στιγμη ε φτασε ο υπα λληλος των Ε ντεκα, στα θηκε δι πλα του και ει πε: Σωκρα τη, εσε να τουλα χιστον δεν ε χω να σου καταλογι σω ο,τι καταλογι ζω στους α λλους που τα βα ζουν μαζι μου και με καταριου νται, ο ταν τους καλω να πιουν το δηλητη ριο κατα διαταγη των αρχο ντων. Για σε να ο μως ει χα ο λο αυτο το δια στημα και α λλες φορε ς, την ευκαιρι α να καταλα βω ο τι ει σαι ο πιο ανω τερος, ο πιο μειλι χιος και καλο ς α νθρωπος απ ο σους η ρθαν ποτε εδω με σα. Ε τσι λοιπο ν και τω ρα ξε ρω ο τι δεν τα βα ζεις μαζι μου, γνωρι ζεις δα ποιοι ει ναι οι υπευ θυνοι, αλλα μαζι τους. Λοιπο ν ξε ρεις τι η ρθα να σου αναγγει λω γεια σου και προσπα θησε ν αντε ξεις ο σο μπορει ς πιο ευ κολα το αναπο φευκτο. Εκει νη τη στιγμη δα κρυσε, ε κανε στροφη και απομακρυ νθηκε. Ο Σωκρα της, κοιτα ζοντας προς το με ρος του, ει πε: Γεια σου και σε να. Ο σο για μας, θα ακολουθη σουμε ο σα μας ει πες. Και γυρι ζοντας προς εμα ς: Τι λεπτου ς τρο πους, ει πε, ε χει αυτο ς ο α νθρωπος. Σε ο λη τη δια ρκεια της παραμονη ς μου ερχο ταν να με δει και συζητου σε πο τε πο τε μαζι μου. Εξαιρετικο ς α νθρωπος... Και τω ρα με πο ση ευγε νεια με αποχαιρετα με δα κρυα. Εμπρο ς λοιπο ν, Κρι τωνα, ας συμμορφωθου με με ο σα ει πε, κι ας φε ρει κα ποιος το δηλητη ριο, αν ει ναι τριμμε νο. Αλλιω ς ας το τρι ψει αυτο ς που θα μου το δω σει. Και ο Κρι των: Ωστο σο, αν δεν απατω μαι, Σωκρα τη, ει πε, ο η λιος ει ναι ακο μη πα νω στα βουνα και δεν ε χει δυ σει τελει ως. Εξ α λλου, ξε ρω κι α λλους που το η πιαν πολυ αργο τερα απο τη στιγμη που τους ε δωσαν την εντολη, αφου δει πνησαν κι η πιαν για τα καλα κι ε καναν συντροφια με ο σους επιθυμου σαν. Μην επει γεσαι λοιπο ν. Υπα ρχει ακο μα χρο νος. Κι ο Σωκρα της: Πολυ φυσικο, Κρι τωνα, ει πε, να το κα νουν εκει νοι που λες, γιατι νομι ζουν ο τι κα τι κερδι ζουν ε τσι, αλλα και πολυ φυσικο για με να να μην το κα νω. Γιατι φαντα ζομαι ο τι τι ποτα δεν κερδι ζω να το πιω λι γο αργο τερα, πε ρα απ το να ει μαι για γε λια, που κολλα ω ε τσι στη ζωη και προσπαθω να την εξοικονομη σω, τη στιγμη που δεν μου απομε νει πια καθο λου. Εμπρο ς λοιπο ν, α κουσε με και μη φε ρνεις αντιρρη σεις. Μετα απ αυτα, ο Κρι των ε κανε νο ημα στον δου λο που στεκο ταν δι πλα. Εκει νος βγη κε και γυ ρισε μετα απο λι γο μαζι μ αυτο ν ο οποι ος επρο κειτο να του δω σει το δηλητη ριο, που το ε φερνε τριμμε νο με σα σε μια κυ λικα. Ο ταν τον ει δε ο Σωκρα της: Εντα ξει, καλε μου α νθρωπε, ει πε, εσυ που ξε ρεις απ αυτα, τι πρε πει να κα νω;

18 Τι ποτε α λλο, απα ντησε αυτο ς, παρα να το πιει ς και να κα νεις μια βο λτα, με χρι να νιω σεις βα ρος στα πο δια, ε πειτα να ξαπλω σεις. Αυτο θα κα νει ε τσι τη δουλεια του. Λε γοντας αυτα, ε τεινε την κυ λικα στον Σωκρα τη. Κι εκει νος την πη ρε πολυ γαλη νιος, Εχεκρα τη, χωρι ς να τρε μει και χωρι ς να αλλα ξει το χρω μα η την ε κφραση του. Κοιτα ζοντας λοξα προς το με ρος του ανθρω που με το συνηθισμε νο ταυρι σιο βλε μμα του: Τι νομι ζεις; ει πε. Με του το το ποτο επιτρε πεται να κα νουμε σπονδη σε κα ποιον θεο η ο χι; Σωκρα τη, απα ντησε αυτο ς, τρι βουμε ακριβω ς ο σο υπολογι ζουμε ο τι χρεια ζεται για να πιει κανει ς. Καταλαβαι νω, ει πε εκει νος. Επιτρε πεται ωστο σο και επιβα λλεται, φαντα ζομαι, να δεηθω στους θεου ς να ε χει αι σιο τε λος η μετοι κηση απο εδω προς τα εκει. Δε ομαι λοιπο ν, και ει θε να γι νει ε τσι. Αφου ει πε αυτα, χωρι ς να κα νει τον δυ σκολο και να δει ξει αηδι α, το η πιε με μιας με χρι την τελευται α σταγο να. Με χρι εκει νη τη στιγμη, οι περισσο τεροι απο μας ει χαμε καταφε ρει να συγκρατηθου με και να μην κλα ψουμε, ο ταν ο μως τον ει δαμε να πι νει, να το ε χει πιει, δεν μπορου σαμε α λλο. Και με να ακο μα, χωρι ς να το θε λω, με πη ραν επι το που τα δα κρυα και, καλυ πτοντας το προ σωπο, ε κλαιγα με την ψυχη μου για με να ο χι για εκει νον, αλλα για την τυ χη μου, που θα ε χανα ε ναν τε τοιο συ ντροφο. Ο Κρι των πα λι, η δη πριν απο με να, μην καταφε ρνοντας να συγκρατη σει τα δα κρυα, σηκω θηκε να βγει. Κι ο Απολλο δωρος, που η δη απο πριν δεν σταμα τησε στιγμη να κλαι ει, τω ρα πια α ρχισε να μουγκρι ζει απο πο νο και οργη και τσα κιζε την καρδια σε ο λους τους παρο ντες, εκτο ς βε βαια απο τον Σωκρα τη. Κι εκει νος: Τι ει ναι αυτα που κα νετε, καλοι μου α νθρωποι; Εγω ε διωξα τις γυναι κες κυρι ως γι αυτο, για να μην παρεκτραπου ν σε τε τοια πρα γματα. Ε χω ακου σει μα λιστα ο τι πρε πει να τελειω νει κανει ς με ευχε ς και καλα λο για. Ησυχα στε λοιπο ν και φανει τε δυνατοι. Κι εμει ς, ο ταν τον ακου σαμε, νιω σαμε ντροπη και συγκρατη σαμε τα δα κρυα. Εκει νος, αφου ε κανε μια βο λτα, επειδη, ει πε, βα ρυναν τα πο δια του, ξα πλωσε ανα σκελα γιατι ε τσι του συνε στησε ο α νθρωπος, που συνα μα τον ε πιανε κι εξε ταζε κα θε λι γο τις πατου σες και τα πο δια του. Ε πειτα, αφου πι εσε δυνατα την πατου σα του, τον ρω τησε αν το αισθανο ταν. Εκει νος ει πε ο χι. Στη συνε χεια τις κνη μες κι ανεβαι νοντας προς τα πα νω μας ε κανε να καταλα βουμε ο τι πα γωνε κι ο τι η ακαμψι α ει χε αρχι σει. Τον ε πιασε πα λι κι ει πε ο τι ο ταν φτα σει με χρι την καρδια, το τε θα φυ γει ο Σωκρα της. Η δη ει χε αρχι σει να παγω νει το σω μα του γυ ρω απο το υπογα στριο. Κι εκει νος

19 αποκαλυ πτοντας το προ σωπο του, - το ει χε η δη καλυ ψει μ ε να μαντη λι ει πε το τελευται ο που βγη κε απο το στο μα του: Χρωστα με, Κρι τωνα, ε να κο κορα στον Ασκληπιο. Να του τον δω σετε, μην το αμελη σετε. Εντα ξει, ει πε ο Κρι των. Μη πως θες τι ποτε α λλο; Στην ερω τηση του Κρι τωνα δεν απα ντησε πια. Μετα απο λι γο ο μως σα λεψε, κι ο α νθρωπος τον ξεσκε πασε. Εκει νος ει χε στυλω σει το βλε μμα. Βλε ποντα ς τον ο Κρι των, το ε κλεισε το στο μα και τα μα τια. Αυτο, η ταν, Εχεκρα τη, το τε λος του συντρο φου μας, ενο ς ανθρω που που, ο πως θα λε γαμε εμει ς, η ταν, απ ο σους μας δο θηκε να γνωρι σουμε, ο καλυ τερος του καιρου του, ο πιο φρο νιμος και δι καιος.