Αγαπητές Συναδέλφισσες και Συνάδελφοι, Οι πιο σημαντικές νομοθετικές παρεμβάσεις στις τελευταίες δεκαετίες είναι: - ο πρώτος Δημοτικός και Κοινοτικός

Transcript

1 Αγαπητές Συναδέλφισσες και Συνάδελφοι, Οι πιο σημαντικές νομοθετικές παρεμβάσεις στις τελευταίες δεκαετίες είναι: - ο πρώτος Δημοτικός και Κοινοτικός Κώδικας της Μεταπολίτευσης το 1978, - η νομοθέτηση των ΔΕΥΑ το 1980, - των δημοτικών αναπτυξιακών θεσμών το 1984, - των Κεντρικών Αυτοτελών Πόρων το 1989, - του Τέλους Ακίνητης Περιουσίας το 1993, - η ίδρυση των Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων το 1994, - το Πρόγραμμα «Καποδίστριας» το 1997, - ο ΚΔΚ Ν.3463/ και το 2010 ο νόμος 3852 του «Καλλικράτη». Οι μεταρρυθμίσεις αυτές μπορεί μέχρι ένα βαθμό να ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες της εποχής τους, αλλά σήμερα είναι αποδεκτό από όλους ότι πλέον δεν είναι επαρκείς. Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι η οικονομική και κοινωνική κρίση, η οποία αποτελεί μια καινούρια πρόκληση και για τους Δήμους. Έχουμε βέβαια καταφέρει μέχρι σήμερα να ανταποκριθούμε με επάρκεια. Ωστόσο, η δύσκολη περίοδος που διανύουμε και η νέα χάραξη για την αυτοδιοίκηση απαιτούν μια νέα ουσιαστική μεταρρύθμιση, η οποία δεν θα βασίζεται μόνο στις σημερινές κοινωνικές πρωτοβουλίες της Αυτοδιοίκησης, αλλά θα υπερβαίνει όλες τις προηγούμενες μεταρρυθμίσεις και θα συμπληρώνει τα κενά που η μέχρι σήμερα εμπειρία μάς έχει δείξει ότι υπάρχουν. Φυσικά, δεν θα πρέπει να ξεχνούμε ότι πλέον ο δήμοι μας έχουν να διαχειριστούν και το τεράστιο προσφυγικό ζήτημα. Η λειτουργία των κέντρων φιλοξενίας προσφύγων, η εκπαίδευση προσφυγόπουλων, έχει επηρεάσει ουσιαστικά την καθημερινή λειτουργία πολλών Δήμων και από ότι διαφαίνεται το 2017 ακόμη περισσότερων. 1

2 Η έλλειψη κεντρικής στρατηγικής και συντονισμού είναι εμφανής στην αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Το γεγονός ότι η άποψη της αυτοδιοίκησης ουδέποτε στην ουσία ζητήθηκε, οδήγησε σε σοβαρές αστοχίες. Μέχρι σήμερα συνεχίζει να μην υπάρχει επαρκές νομοθετικό πλαίσιο για τη λειτουργία των κέντρων φιλοξενίας προσφύγων, ενώ επίσης απουσιάζει ένας συγκεκριμένος εθνικός σχεδιασμός για τη διαχείριση της επόμενης ημέρας και των εξελίξεων που έρχονται. Οι Δήμοι καθημερινά αντιμετωπίζουν μονομερείς αιφνιδιαστικές αποφάσεις, ασυνέπεια και δραματική καθυστέρηση στην λήψη στοιχειωδών μέτρων για την εξομάλυνση της κατάστασης. Υπήρξε δέσμευση του αρμόδιου Υπουργού για το κλείσιμο δομών, λόγω ακαταλληλότητας, στην Κεντρική Μακεδονία. Μεταξύ αυτών, τα κέντρα φιλοξενίας στη Σίνδο, οι αποθήκες Ηλιάδη στο Καλοχώρι, το κτίριο Φέσσα στο Ωραιόκαστρο, το Sinatex στον Δήμο Λαγκαδά και η δομή στο Βαγιοχώρι. Η δέσμευση αυτή δόθηκε τον Σεπτέμβριο και μέχρι σήμερα, αρχές Δεκεμβρίου, περιμένουμε ακόμα την υλοποίησή της. Υπήρξε δέσμευση για τη δικαιότερη κατανομή των προσφύγων και τη διασπορά τους σε όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας. Επίσης μέχρι σήμερα, δεν έχει προχωρήσει. Οι απολύτως ακατάλληλες συνθήκες διαβίωσης μέσα στα κέντρα φιλοξενίας, γεννούν εντάσεις σε όλες τις πλευρές. Οργανώσεις υγείας όπως οι Γιατροί του Κόσμου, κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για βελτίωση των συνθηκών υγιεινής μέσα στους καταυλισμούς προσφύγων. Τα πρόσφατα θλιβερά γεγονότα σε Χίο και Λέσβο δυστυχώς ήρθαν να επιβεβαιώσουν τη δικαιολογημένη ανησυχία και τις έγκαιρες προειδοποιήσεις της Αυτοδιοίκησης. Περίπου πρόσφυγες και μετανάστες βρίσκονται εγκλωβισμένοι σε Λέσβο, Χίο και Σάμο. Τα νησιά μας ασφυκτιούν. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν αφεθεί μόνες τους απέναντι σε ένα τεράστιο 2

3 κοινωνικό και ανθρωπιστικό πρόβλημα. Οι Δήμαρχοι των νησιών μας, έχουν πλέον κατά πολύ ξεπεράσει τα όρια της αντοχής τους. Η Κεντρική Μακεδονία συνεχίζει να σηκώνει το βάρος προσφύγων και μεταναστών. Οι πρόσφυγες βιώνουν δραματικές συνθήκες σε ακατάλληλα camps αντιμέτωποι πλέον και με τον βορειοελλαδίτικο χιονιά. Ήρθε η ώρα της ανάληψης των ευθυνών από την πολιτεία. Ζητούμε συγκεκριμένα και άμεσα μέτρα από την Κυβέρνηση και ζητούμε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την υλοποίησή τους: Αποσυμφόρηση των δομών φιλοξενίας προσφύγων, βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης μέσα σε αυτά, επίσπευση των διαδικασιών για τη γεωγραφική διασπορά προσφύγων και μεταναστών. Αυτές είναι μόνο μερικές διαπιστώσεις για την κρίσιμη σημερινή συγκυρία και για το περιβάλλον στο οποίο προσπαθούμε να λειτουργήσουμε. Εδώ όμως ήρθαμε όχι μόνο για να κάνουμε διαπιστώσεις. Ήρθαμε να κάνουμε και ένα βήμα παραπέρα, να προχωρήσουμε σε προτάσεις, να δούμε πώς μπορούμε να λειτουργήσουμε καλύτερα, να δώσουμε νέες κατευθύνσεις και προοπτικές. ΠΟΙΕΣ ΟΜΩΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΝΕΑΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ; Η επόμενη διοικητική μεταρρύθμιση κατά την κρίση μας δεν θα πρέπει να αφορά μόνο την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α και Β βαθμού αλλά ολόκληρο το διοικητικό σύστημα της χώρας μας, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, με στόχο τη δημιουργία ενός επιτελικού κράτους και μιας πολυεπίπεδης διακυβέρνησης. Συνεπώς μιλάμε για μια διοικητική μεταρρύθμιση που δεν μπορεί να σχεδιαστεί και να υποστηριχτεί από ένα μόνο Υπουργείο. Είναι απαραίτητο να προηγηθεί διάλογος και ουσιαστική συνεργασία όλων 3

4 των Υπουργείων, του συνόλου της Κυβέρνησης, με τα συλλογικά όργανα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Στο πλαίσιο αυτό, είναι αναγκαία μια νέα αρχιτεκτονική του διοικητικού συστήματος, με την επανα οριοθέτηση των αρμοδιοτήτων που θα συνοδεύεται από τους αντίστοιχους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους και θα βασίζεται στις αρχές της επικουρικότητας και της εγγύτητας παροχής των υπηρεσιών στους πολίτες. Επιπλέον η επόμενη μεταρρύθμιση δεν θα πρέπει να αφορά τον αριθμό των δομών αλλά κυρίως τις λειτουργίες τους. Θα πρέπει να είναι μια λειτουργική μεταρρύθμιση. Το μεγάλο πρόβλημα των διοικητικών μεταρρυθμίσεων είναι ότι πάντοτε η Κεντρική Διοίκηση συζητά πρωτίστως το μέγεθος των Δήμων και των Κοινοτήτων, τώρα και το εκλογικό σύστημα και δευτερευόντως τις αρμοδιότητες που θα πρέπει να ασκήσουν και τους πόρους που θα αποκτήσουν. Είναι απαραίτητο να αλλάξουμε αυτή την κατεύθυνση. Να δώσουμε προτεραιότητα στην διεύρυνση των αρμοδιοτήτων και των πόρων των Δήμων, στην απλοποίηση και ηλεκτρονικοποίηση των λειτουργιών τους. Είναι η ώρα να διορθωθούν μετά από 6 χρόνια οι δυσλειτουργίες του Καλλικράτη Μέσα στο διάστημα αυτών των έξι ετών προέκυψε ξεκάθαρα η ανάγκη βελτίωσης του θεσμικού πλαισίου που αφορούσε στην οργάνωση και λειτουργία και στα οικονομικά των Δήμων και των Νομικών τους Προσώπων. Είναι αναγκαίος ο εκσυγχρονισμός και η αναβάθμιση του Ν.3852/2010 και οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να αφορούν στο ρόλο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, στις αρμοδιότητες, την οργάνωση και λειτουργία, τους πόρους, το ανθρώπινο δυναμικό, τις σχέσεις της με την Κεντρική Διοίκηση και την Περιφέρεια. 4

5 Για μας είναι ιδιαίτερα σημαντικό το κομμάτι της επαναθεώρησης των αρμοδιοτήτων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, με βάση τις αρχές της εγγύτητας και της αποτελεσματικότητας. Κάποιες αρμοδιότητες πρέπει να επανεξετασθούν και κάποιες είναι επιβεβλημένο να περιέλθουν στο σύνολό τους στους Δήμους. Είναι η ώρα ναι δείξει η κεντρική διοίκηση σεβασμό στους αιρετούς. Να νομοθετήσει συστηματικά και όχι αποσπασματικά για την αναβάθμιση και προστασία της Καταστατικής θέσης των αιρετών Δικαιούμαστε και απαιτούμε την πλήρη διασφάλιση των όρων άσκησης του λειτουργήματος που επιτελούν. Αυτό επιτάσσει το τοπικό συμφέρον, αυτό επιτάσσει το Σύνταγμα. Οι αποφάσεις της ΚΕΔΕ των τελευταίων 2 ετών περιλαμβάνουν ρεαλιστικές και συγκεκριμένες προτάσεις βελτίωσης της καταστατικής θέσης των αιρετών που ζητούμε να υιοθετηθούν από την Κυβέρνηση. Συγκεκριμένα ζητούμε : Να τροποποιηθεί το εδ. Β της παρ. 2 του άρθρου 236 του Ν. 3852/2010, ώστε να τίθενται σε αργία οι αιρετοί που παραπέμπονται αμετακλήτως για κακούργημα, μόνο στην περίπτωση που τους έχει επιβληθεί ο περιοριστικός όρος της προσωρινής κράτησης. Να επανεξετασθεί το καθεστώς του Ν.1608/1950 «περί αυξήσεων των ποινών για αδικήματα κατά του Δημοσίου ή ΝΠΔΔ». Με τον παμπάλαιο και αναχρονιστικό αυτό νόμο προβλέπεται επιβολή αυστηρών ποινών για αδικήματα που διαπράττονται κατά του Δημοσίου και των Ν.Π.Δ.Δ. Υφίσταται ανάγκη επικαιροποίησης των διατάξεων του νόμου αυτού. Να επανεξετασθεί το θέμα της ιδιάζουσας δωσιδικίας. 5

6 Να καταργηθεί η διάταξη του άρθρου 20 του Ν. 4387/2016 που αφορά στην περικοπή στο 100% της σύνταξης του συνταξιούχου - αιρετού, για όσο χρονικό διάστημα διατηρεί την ιδιότητα του αιρετού. Να αποκατασταθεί η αδικία και να επαναφερθεί η διάταξη για την αποζημίωση των αιρετών για τη συμμετοχή τους στις συνεδριάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων, της Οικονομικής Επιτροπής και της Επιτροπής Ποιότητας Ζωής. Να διασφαλιστεί η χορήγηση άδειας στους αιρετούς δημοσίους υπαλλήλους για τη συμμετοχή τους στις επιτροπές που προβλέπει ο νόμος του Καλλικράτη. Ας ρίξουμε όμως μια Ματιά στο ισχύον ΣΥΣΤΗΜΑ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ: Ως γνωστόν δημιουργήθηκαν νέα όργανα για την ενίσχυση του θεσμού : Η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής (κατ αντιστοιχία της Οικονομικής Επιτροπής με αρμοδιότητες σε θέματα ποιότητας ζωής, αδειοδοτήσεις καταστημάτων, λαϊκών αγορών, περιβάλλοντος) Ως νέος «γνωμοδοτικός» θεσμός καθιερώθηκε η Επιτροπή Διαβούλευσης (Ανοιχτή συμμετοχή και ανταλλαγή επιχειρημάτων με εκπροσώπους της κοινωνίας) Ο θεσμός του «Συμπαραστάτη του Δημότη και της Επιχείρησης» (νέος θεσμός εσωτερικής διαμεσολάβησης μεταξύ πολιτών, επιχειρήσεων για την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης) Το Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών (Συμβουλευτικό όργανο για την ενίσχυση της ένταξης των μεταναστών στην τοπική κοινωνία) 6

7 Πρέπει αντικειμενικά και νηφάλια να αναρωτηθούμε: Οι ανωτέρω θεσμοί που θεσπίστηκαν, έχουν επιτελέσει τον σκοπό για τον οποίο συστάθηκαν; Συγκεκριμένα: Η Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης και το Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών ανταποκρίθηκαν στις προσδοκίες του νομοθέτη; Από την εμπειρία, έξι χρόνια τώρα, έχει διαπιστωθεί ότι τα όργανα που προωθούν την κοινωνική συμμετοχή δεν αρκεί μόνο να θεσμοθετηθούν, αλλά χρειάζονται ένα πρόγραμμα συστηματικής πολιτικής ανάδειξης και τεχνικής υποστήριξης στην εφαρμογή τους για να πετύχουν. Η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και οι άλλες Επιτροπές είναι δυνατό να αξιολογηθούν; Πιστεύω ότι η εικόνα που έχουμε είναι μάλλον νεφελώδης. Ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης δεν έχει συγκροτηθεί στους περισσότερους Δήμους, αποτέλεσμα των ασαφειών που διέπουν τόσο τις προϋποθέσεις εκλογής του όσο και το εύρος των αρμοδιοτήτων του. Γενικά έχει γίνει αποδεκτό ότι ως θεσμός μάλλον δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες του νομοθέτη. Άρα, απαιτείται η ουσιαστική αξιολόγησή του και ίσως η ριζική αναθεώρησή του, λαμβάνοντας υπ όψιν την επιτυχία και την κοινωνική αποδοχή που έχει ο Συνήγορος του Πολίτη που λειτουργεί σε εθνικό επίπεδο. Δύο λέξεις για το εκλογικό σύστημα: Ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης εισήχθη στη χώρα μας με βασιλικό διάταγμα. της 27 ης Δεκεμβρίου 1833 από τη βαυαρική αντιβασιλεία. Με αυτό, η Ελλάδα διαιρέθηκε σε δήμους, επαρχίες και νομούς. 7

8 Οι πρώτες δημοτικές εκλογές διεξήχθησαν έναν χρόνο μετά, το 1834 και η εκλογή του Δημάρχου ήταν έμμεση. Οι άνδρες πολίτες ψήφιζαν για την εκλογή δημοτικών συμβούλων, ενώ ίσος αριθμός συμβούλων διορίζονταν από την Κυβέρνηση. Ο Δήμαρχος επιλέγονταν από την ίδια την Κυβέρνηση, από τους τρεις πρώτους πλειοψηφήσαντες συμβούλους. Οι έπαρχοι και οι νομάρχες διορίζονταν απευθείας από την Κυβέρνηση. Το 1862, ψηφίστηκε νόμος με τον οποίο καθιερώθηκε για πρώτη φορά η άμεση εκλογή Δημάρχων. Το 1912 ο Ελευθέριος Βενιζέλος επιχείρησε την αναμόρφωση του αυτοδιοικητικού συστήματος της χώρας. Με τον νόμο «Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων» δημιουργήθηκε ένα σύστημα οργάνωσης της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης βασισμένο στη διαφοροποίηση μεταξύ Δήμων και Κοινοτήτων. Ο Δήμαρχος εκλέγονταν άμεσα και για 4ετή θητεία. Στις Κοινότητες ο Πρόεδρος εκλέγονταν έμμεσα από το κοινοτικό συμβούλιο για ετήσια θητεία. Τα κοινοτικά συμβούλια άμεσα με 4ετή θητεία, ενώ τα δημοτικά επίσης άμεσα για 4 χρόνια. Το ζήτημα του τρόπου εκλογής των Δημάρχων επανήλθε τη δεκαετία του 20, οπότε και καθιερώθηκε η έμμεση εκλογή στους Δήμους με πληθυσμό κάτω των κατοίκων. Οι εν λόγω ρυθμίσεις, με κάποιες τροποποιήσεις που μεσολάβησαν, εφαρμόστηκαν μόνο στις εκλογές του Οκτωβρίου 1925, ενώ το 1927 επανήλθε για όλους τους Δήμους το άμεσο σύστημα εκλογής Δημάρχων. Οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές έγιναν στις 15 Απριλίου του 1951, με το σύστημα της έμμεσης εκλογής του Δημάρχου από τους δημοτικούς συμβούλους. Το σύστημα αυτό εφαρμόστηκε μέχρι τις δημοτικές εκλογές του 1964, με εξαίρεση αυτές του 1954, οπότε οι δήμαρχοι εξελέγησαν άμεσα από τον λαό. Κατά τη διάρκεια της 7χρονης δικτατορίας των συνταγματαρχών ( ), οι δήμαρχοι διορίζονταν από τη χούντα, ενώ μετά την 8

9 μεταπολίτευση του 1974 επιστρέψαμε στην άμεση εκλογή του δημάρχου από τον λαό με το σύστημα των δύο γύρων. Το 1994 αποτελεί τομή στην εκλογική ιστορία της τοπικής αυτοδιοίκησης, καθώς για πρώτη φορά οι νομάρχες εξελέγησαν απευθείας από τον λαό, με πρωτοβουλία της κυβέρνησης Α. Παπανδρέου. Το 1997 με το σχέδιο «Καποδίστριας», η χώρα διαιρέθηκε σε 13 περιφέρειες, 51 νομούς, 910 δήμους και 124 κοινότητες. Νομάρχες, κοινοτάρχες και δήμαρχοι ήταν αιρετοί, ενώ οι περιφερειάρχες διορισμένοι από την κυβέρνηση. Με το πρόγραμμα «Καλλικράτης» (Νόμος 3852/2010) επιχειρήθηκε η πιο πρόσφατη αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση στη χώρα μας. Η Κυβέρνηση επιθυμεί σήμερα να μεταφέρει και στις εκλογές της Αυτοδιοίκησης το σύστημα της απλής αναλογικής που θα ισχύσει στις μεθεπόμενες βουλευτικές εκλογές. Ο υπουργός μίλησε χθες το απόγευμα: "για ανατροπή του συγκεντρωτικού μοντέλου διοίκησης, για περισσότερη δημοκρατία και μεγαλύτερη συμμετοχή. Υπερασπίστηκε τη θέσπιση της απλής αναλογικής προκειμένου κατά τα λεγόμενά του να δημιουργηθεί νέα κουλτούρα συνθέσεων και συναινέσεων. Μίλησε για νέες μορφές άμεσης δημοκρατίας". Πέραν όμως αυτών των γενικών και σχετικά αορίστων προθέσεων, δεν έχει μέχρι σήμερα παρουσιαστεί ολοκληρωμένη πρόταση για την αλλαγή του εκλογικού συστήματος που αφορά στην εκλογή Δημάρχων και Περιφερειαρχών. Ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών μίλησε στο προηγούμενο συνέδριο της ΚΕΔΕ στο Βόλο, γενικώς, για "αναλογική συγκρότηση των δημοτικών συμβουλίων". Όπως συζητείται ή καλύτερα φημολογείται, αυτό που επιθυμεί η Κυβέρνηση είναι ο αριθμός των Δημοτικών Συμβούλων κάθε Δήμου, να αναδεικνύεται με βάση τα εκλογικά αποτελέσματα κάθε 9

10 συνδυασμού της 1 ης Κυριακής των εκλογών και να παραμένει ο ίδιος, ανεξάρτητα από το εκλογικό αποτέλεσμα της 2 ης Κυριακής. Ως γνωστόν, σύμφωνα με το ισχύον εκλογικό σύστημα, ο Δήμαρχος εκλέγεται από την 1 η ή 2 η Κυριακή με απλή αναλογική (ποσοστό 50%+1). Δεν συμβαίνει το ίδιο με τους Δημοτικούς Συμβούλους. Ο συνδυασμός που κερδίζει στις εκλογές καταλαμβάνει τα 3/5 των εδρών του Δημοτικού Συμβουλίου, ενώ τα υπόλοιπα 2/5 μοιράζονται οι συνδυασμοί της αντιπολίτευσης βάσει των ποσοστών τους. Η συγκεκριμένη ρύθμιση είχε στόχο να επιτρέπεται στον Δήμαρχο να ασκεί διοίκηση, χωρίς να περιορίζεται από ισχνές πλειοψηφίες. Σε αυτό το σημείο να θυμηθούμε ότι για εξαιρετικά σημαντικά θέματα, όπως η σύναψη δανείων και οι κανονιστικές αποφάσεις, ο νομοθέτης έχει προβλέψει και απαιτείται η ενισχυμένη πλειοψηφία του Δημοτικού Συμβουλίου. Η εφαρμογή της απλής αναλογικής που προωθεί η Κυβέρνηση, θα καθιστά υποχρεωτική τη συνεργασία κάθε νικητή συνδυασμού με άλλους μικρότερους, προκειμένου ο Δήμος να μπορέσει να διοικηθεί. Η διοίκηση ενός Δήμου, εν ολίγοις, θα πρέπει να εξασφαλίζει κάθε μέρα διαπαραταξιακές συναινέσεις, από τη σύνταξη του προϋπολογισμού έως και την απόφαση κοπής ενός δέντρου. Παρόλο λοιπόν, που η λογική που προτάσσεται σε γενικές γραμμές από την Κυβέρνηση είναι ο περιορισμός των δημαρχοκεντρικών περιφερειαρχοκεντρικών χαρακτηριστικών του συστήματος, είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι Δήμοι τελικά θα οδηγηθούν σε ακυβερνησία στις περιπτώσεις που η συναίνεση δεν θα είναι εφικτή για πολλούς λόγους. Και μάλιστα για λόγους, των οποίων η πρόθεση και η ποιότητα είναι αδύνατον να ελεγχθούν (πολιτική σκοπιμότητα, προσωπικές φιλοδοξίες, προσωπικές αντιπαραθέσεις). 10

11 Η ΚΕΔΕ διαφωνεί με την αλλαγή του εκλογικού νόμου, ΔΙΟΤΙ: 1. Η συγκεκριμένη πρόταση είναι τουλάχιστον σήμερα προφανώς ελλιπής. Δεν μας έχει παρουσιαστεί, πέρα από φήμες, το σύστημα με το οποίο θα εκλέγονται οι Δήμαρχοι. Στην κυβερνητική πρόταση προτείνεται αόριστα ο περιορισμός των «Δημαρχοκεντρικών» χαρακτηριστικών του συστήματος, χωρίς όμως να μας ξεκαθαρίζουν ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά του νέου συστήματος. 2. Δεν διασφαλίζεται με κανέναν τρόπο ότι οι Δήμαρχοι που θα εκλέγονται από τους πολίτες, θα έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόσουν το πρόγραμμά τους και να ασκούν διοίκηση στην πράξη, ή αν αντίθετα θα γίνουν όμηροι μικροκομματικών σκοπιμοτήτων και προσωπικών επιδιώξεων. 3. Αυτό που προκύπτει τελικά από την εν λόγω πρόταση, είναι ότι επιχειρείται να εφαρμοστεί ένα εκλογικό σύστημα το οποίο αμφισβητεί το δημοκρατικό δικαίωμα της πλειοψηφίας των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν για το μέλλον τους και το εκχωρεί σταδιακά στις κοινωνικές μειοψηφίες. 4. Σήμερα στην Ευρώπη όντως σε κάποιες χώρες εφαρμόζεται το σύστημα της απλής αναλογικής στην εκλογή των Δημοτικών Συμβούλων και της άμεσης ή έμμεσης εκλογής του Δημάρχου, ανάλογα με τη χώρα. - πχ Γαλλία Βέλγιο, σκανδιναβικές χώρες, εφαρμόζουν την έμμεση εκλογή. - Αυστρία, Γερμανία έχουν μεικτό σύστημα (αλλού άμεση αλλού έμμεση εκλογή). Ωστόσο ακόμη και σε αυτές τις χώρες στις οποίες εφαρμόζεται η απλή αναλογική, συνοδεύεται με την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων των μονομελών οργάνων που ασκούν την εκτελεστική εξουσία, δηλ. των Δημάρχων, Αντιδημάρχων, Περιφερειαρχών. Κάτι δηλαδή τελείως αντίθετο από αυτό που φημολογείται ότι θέλει να κάνει το ΥΠΕΣ. 11

12 5. Άλλωστε σε μια περίοδο που απαιτείται περισσότερο από ποτέ η πολιτική σταθερότητα και η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής, η αλλαγή του εκλογικού συστήματος στην Αυτοδιοίκηση χωρίς επαρκή προηγούμενο διάλογο, δεν μπορεί να εξυπηρετήσει το σκοπό αυτό. 6. Σε κάθε περίπτωση, η ΚΕΔΕ το έχει ξεκαθαρίσει: ότι δεν συζητά την αλλαγή του εκλογικού συστήματος ανάδειξης των δημοτικών αρχών, πριν ολοκληρωθεί ο διάλογος για τη μεταρρύθμιση του Κράτους. Επανεξέταση του θεσμικού πλαισίου Ελέγχου και Εποπτείας των ΟΤΑ ΕΛΕΓΧΟΣ Σύμφωνα με το Σύνταγμα και τον νόμο περί Ελεγκτικού Συνεδρίου, οι δαπάνες των ΟΤΑ υπάγονται σε προληπτικό και κατασταλτικό έλεγχο από το Ελεγκτικό Συνέδριο, σύμφωνα με τις διατάξεις της εκάστοτε ισχύουσας νομοθεσίας. Ο έλεγχος αφορά στην τήρηση της νομοθεσίας από τους δημοσίους υπαλλήλους των ΟΤΑ και των νομικών τους προσώπων που υπάγονται σε έλεγχο δαπανών. Με το Ν. 4172/2013 συγκροτήθηκε το Παρατηρητήριο Οικονομικής Αυτοτέλειας των ΟΤΑ για τον διοικητικό έλεγχο των οικονομικών των ΟΤΑ. Εκτός από όλους τους παραπάνω ελέγχους, επιπλέον ασκείται σωρεία ελέγχων στη διοικητική και οικονομική λειτουργία των ΟΤΑ και από άλλους ελεγκτικούς μηχανισμούς οι οποίοι έχουν είτε γενική είτε ειδική αρμοδιότητα στους ΟΤΑ. Οι παραπάνω ελεγκτικοί μηχανισμοί έχουν αλληλεπικαλυπτόμενες αρμοδιότητες, τεράστια γραφειοκρατία και πολλές φορές αδυναμία συντονισμού, με αποτέλεσμα να δημιουργείται αβεβαιότητα στη λειτουργία των ΟΤΑ. 12

13 Η Κ.Ε.Δ.Ε. έχει δηλώσει ότι θέλει τους ελέγχους, αλλά όχι με εκ των προτέρων καχυποψία σε βάρος των αιρετών. Επίσης η Κ.Ε.Δ.Ε. έχει τονίσει ότι η ποινική δικαιοσύνη πρέπει να εκδικάζει τάχιστα τις υποθέσεις των αιρετών, διότι αυτοί οδηγούνται με παραπομπή σε υποδικία που διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα και εφόσον στις περισσότερες περιπτώσεις τίθενται σε αργία, περνά το μεγαλύτερο μέρος της θητείας τους, και όταν πλέον έχουν αθωωθεί, έχει παρέλθει και η δημοτική περίοδος. ΕΠΟΠΤΕΙΑ: Σύμφωνα με την παρ.4 του άρθρου 102 του Συντάγματος «Το Κράτος ασκεί στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης εποπτεία που συνίσταται αποκλειστικά σε έλεγχο νομιμότητας και δεν επιτρέπεται να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράση τους». Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 214 και 215 του Ν.3852/2010 «Καλλικράτης», η εποπτεία ασκείται από την Αυτοτελή Υπηρεσία ΟΤΑ που είναι αρμόδια για τον έλεγχο νομιμότητας και τον πειθαρχικό έλεγχο των Αιρετών. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν, δεν κατέστη δυνατή η λειτουργία του θεσμού αυτού, με αποτέλεσμα να λειτουργούν οι διατάξεις του Κώδικα (Ν.3463/2006) που αναφέρονται στην τριμελή Επιτροπή του άρθρου 152 και στον έλεγχο νομιμότητας από τον Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Εκτιμούμε ότι είναι απαραίτητο να συγκροτηθεί η προβλεπόμενη από τον «Καλλικράτη» Αυτοτελής Υπηρεσία Εποπτείας ΟΤΑ, χωρίς να εντάσσεται στην Αποκεντρωμένη Διοίκηση, στελεχωμένη από ικανό προσωπικό και έχοντας αποκλειστική ευθύνη τον έλεγχο νομιμότητας των πράξεων των ΟΤΑ. 13

14 Παράλληλα, είναι αναγκαία η εισαγωγή εσωτερικού ελέγχου στους μεσαίους και μεγάλους Δήμους (με βάση κριτήρια εσόδων και πληθυσμού), ο οποίος θα λειτουργεί μέσα σε ένα κοινά αποδεκτό κανονιστικό πλαίσιο και με Πρόγραμμα υποστήριξης των Δήμων για την εφαρμογή του. Με τον τρόπο αυτό, θα διασφαλιστεί η νομιμότητα, η αποδοτική χρήση των πόρων, ενώ θα βελτιωθεί γενικότερα η διακυβέρνηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Επίσης, θα μειωθεί το διοικητικό βάρος των εξωτερικών ελέγχων και θα ενισχυθεί ουσιαστικά ο κοινωνικός έλεγχος. Σε καμία περίπτωση να μην καταργηθεί η επιτροπή του άρθρου 152, η οποία θα πρεπει να συνεχίσει να υφίσταται ως ασφαλιστική δικλείδα απέναντι στις τυχόν λανθασμένες αποφάσεις του Ελεγκτή Νομιμότητας, ως ενδικοφανής προσφυγή. Αλλιώς, θα πρεπει να περιμένει η δημοτική αρχή δικαίωση στα διοικητικά δικαστήρια μετά από 5 χρόνια. Θέματα προσωπικού των Ο.Τ.Α. Το νομικό πλαίσιο που διέπει την υπηρεσιακή κατάσταση του προσωπικού των ΟΤΑ Α βαθμού είναι ο Ν. 3584/2007 «Κώδικας Κατάστασης Δημοτικών και Κοινοτικών Υπαλλήλων». Σήμερα, μετά από μια δεκαετία εφαρμογής του και με πολλές θεσμικές αλλαγές που έχουν μεσολαβήσει, κρίνεται απαραίτητη η βελτίωση και η προσαρμογή του στα νέα δεδομένα. Προτείνουμε: Την κωδικοποίηση (σε ενιαίο Κώδικα) όλων των διατάξεων που αφορούν στα θέματα του πάσης φύσεως προσωπικού που υπηρετεί στους Δήμους και στα Νομικά Πρόσωπα αυτών, δεδομένων των αλλαγών που έχουν επέλθει με τους πολλούς τελευταία νόμους (όπως 4024/11, 4093/12, 4057/12, 4257/14, 4304/14 κ.ά.). Ιδιαίτερα μετά την εφαρμογή των διατάξεων του Ν. 4093/12 και την αναστολή προσλήψεων προσωπικού στους Ο.Τ.Α., καθώς και την συνταξιοδότηση αρκετού αριθμού υπαλλήλων, η λειτουργία πολλών 14

15 Ο.Τ.Α. καθίσταται πλέον προβληματική. Ιδιαίτερα δε, στους ορεινούς και νησιωτικούς ΟΤΑ. Η πολιτεία πρέπει να δεχθεί επιτέλους τις προτάσεις μας για: - Νέο «Σύστημα προγραμματισμού των ανθρώπινων πόρων» για την έγκαιρη κάλυψη των κενών στο προσωπικό των ΟΤΑ, με προτεραιότητα στο εξειδικευμένο επιστημονικό προσωπικό και στην κάλυψη των αναγκών των μικρών ορεινών και νησιωτικών Δήμων - Αύξηση της μοριοδότησης της εντοπιότητας - Κατάργηση της Πράξης Υπουργικού Συμβουλίου (ΠΥΣ) στις κάθε είδους προσλήψεις στους ΟΤΑ (όχι μόνο στις ανταποδοτικού χαρακτήρα υπηρεσίες αλλά και σε άλλες νευραλγικού χαρακτήρα υπηρεσίες) - Την απλούστευση των διαδικασιών που απαιτούνται για την ολοκλήρωση αποσπάσεων και μετατάξεων προσωπικού στους ΟΤΑ - Επίσης, για την καλύτερη λειτουργία των Δήμων είναι ανάγκη να επανέλθουν οι διατάξεις, οι οποίες καταργήθηκαν με το Ν.4093/2012 και αναφέρονται στον αριθμό των ειδικών συμβούλων συνεργατών των Δήμων και στον ορισμό Ιδιαιτέρου Γραμματέα. ΚΙΝΗΤΙΚΟΤΗΤΑ: Η ΚΕΔΕ έχει προτείνει, όπως ομόφωνα είχε συμφωνηθεί στο τακτικό της συνέδριο το 2015, η κινητικότητα των δημοτικών υπαλλήλων να υλοποιείται μόνο έπειτα από τη σύμφωνη γνώμη των Δημάρχων και όχι απλώς τη γνώμη τους. Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε γιατί όπως απάντησε η Υπουργός Διοικητικής Ανασυγκρότησης κατά τη διάρκεια της Διαρκούς Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης στη Βουλή, είναι αντίθετη στη φιλοσοφία του νομοσχεδίου, σύμφωνα με το οποίο όλα θα γίνονται ψηφιακά και χωρίς ενδιάμεσους. 15

16 Είναι ξεκάθαρο ότι το μέτρο αυτό είναι αντίθετο στην αρχή της εγγύτητας και το δικαίωμα των τοπικών κοινωνιών να αποφασίζουν για τον τόπο τους. Αντίθετο στις διατάξεις του Συντάγματος για διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια των Δήμων. Η εξέλιξη αυτή σε συνδυασμό με την μείωση του προσωπικού των ΟΤΑ, τις μαζικές συνταξιοδοτήσεις και την απαγόρευση νέων προσλήψεων, οδηγεί στην αποψίλωση των υπηρεσιών και ιδιαίτερα των μικρών ορεινών και νησιωτικών Δήμων. Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα και Επιχειρήσεις ΟΤΑ Το βασικό νομικό πλαίσιο που διέπει τα νομικά πρόσωπα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι ο Ν. 3852/2010 «Καλλικράτης» και ο Ν. 3463/2006 «Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων». Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕΤΑΑ σήμερα λειτουργούν νομικά πρόσωπα στους Δήμους. Με μια πρώτη συνοπτική αξιολόγηση, μπορούμε να πούμε ότι: Τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου επιτελούν με επάρκεια τον ρόλο που τους έχει ανατεθεί, έχοντας να αντιμετωπίσουν παρόμοια προβλήματα με αυτά των ΟΤΑ: Έλλειψη ευελιξίας, γραφειοκρατία, μη επαρκές επιστημονικό προσωπικό, ανάγκη οργάνωσης και λειτουργικού εκσυγχρονισμού. Οι Σύνδεσμοι Δήμων και κυρίως οι ΦΟΔΣΑ χρειάζονται βελτίωση του κανονιστικού τους πλαισίου καθώς και ένα Πρόγραμμα συλλογικής υποστήριξής τους με σκοπό την αποτελεσματικότερη λειτουργία τους. Ιδιαίτερα απαιτείται τροποποίηση του κανονιστικού πλαισίου συνδέσμων πανελλήνιας εμβέλειας όπως είναι ο Σύνδεσμος Δήμων Ιαματικών Πηγών Ελλάδας, ο οποίος λόγω της σύνθεσης των συλλογικών του οργάνων αντιμετωπίζει δυσλειτουργίες. Οι επιχειρήσεις των Δήμων που συνδέονται με την αξιοποίηση ιαματικών πηγών είναι αδύνατον να 16

17 λειτουργήσουν μέσα στο ισχύον θεσμικό πλαίσιο των δημοτικών επιχειρήσεων. Γενικότερα, οι Επιχειρήσεις των ΟΤΑ κατ όνομα μόνο είναι επιχειρήσεις διότι δεν ασκούν πλέον επιχειρηματική δραστηριότητα, ούτε λειτουργούν ανταγωνιστικά απέναντι στις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Είναι νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου του ευρύτερου Δημόσιου τομέα με διαρκώς απομειούμενους βαθμούς ελευθερίας την τελευταία εικοσαετία. Μεταφορά συγκροτημένων δομών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση Πρόταση της ΚΕΔΕ είναι η μεταφορά στην Τοπική Αυτοδιοίκηση όλων των αποκεντρωμένων υπηρεσιών της Κεντρικής και Αποκεντρωμένης Διοίκησης που είναι χωροθετημένες σε περιφερειακό ή δημοτικό επίπεδο, στην αντίστοιχη Περιφέρεια ή Δήμο. Έτσι, θα διασφαλιστεί η υπαγωγή των μεταφερόμενων υπηρεσιών στην πολιτική διεύθυνση των ΟΤΑ Α και Β βαθμού, με το σύνολο των ανθρώπινων και οικονομικών πόρων και της υλικοτεχνικής υποδομής τους, χωρίς να χρειαστεί η χωρική μετακίνηση του προσωπικού και της υποδομής αυτών. Διοικητική Υποστήριξη Σύμφωνα με τον Ν. 3852/2010, μεταφέρθηκαν συγκροτημένες δομές (πολεοδομίες, τεχνικές υπηρεσίες, υπηρεσίες προνοιακών επιδομάτων) στους Δήμους που ήταν χωροθετημένες, ενώ μέσω του θεσμού της «Διοικητικής Υποστήριξης» επιχειρήθηκε να λυθεί το πρόβλημα υποστήριξης των υπόλοιπων Δήμων. Το γεγονός ότι η ρύθμιση ενός ζητήματος επιχειρησιακού χαρακτήρα βασίστηκε μόνο σε νομικές διατάξεις, δημιουργεί σημαντικά προβλήματα και δυσλειτουργίες. Οι διατάξεις της παρ. 2 του άρθρου 31 του Ν. 4257/2014 προβλέπουν χρόνο έναρξης της άσκησης των πρόσθετων 17

18 αρμοδιοτήτων και της διοικητικής υποστήριξης, το τέλος του έτους Υπάρχουν όμως αντικειμενικά προβλήματα στην εφαρμογή του: Οι περισσότεροι Δήμοι που έχουν την υποχρέωση της διοικητικής υποστήριξης άλλων Δήμων, δεν συνεχίζουν την παροχή της λόγω αντικειμενικής αδυναμίας των υπηρεσιών τους (έλλειψη προσωπικού λόγω συνταξιοδοτήσεων, απαγόρευσης προσλήψεων, μετατάξεων λόγω κινητικότητας) Πολλοί Δήμοι δηλώνουν αδυναμία στην οργάνωση των δικών τους διοικητικών δομών και άρα αδυναμία να αναλάβουν τις παραπάνω αρμοδιότητες έως το τέλος του 2016, για οικονομικούς λόγους αλλά και λόγους έλλειψης προσωπικού. Συνεπώς, είναι απαραίτητη μια εκ νέου ρύθμιση του ζητήματος που να περιλαμβάνει και έναν επιχειρησιακό σχεδιασμό, πέρα από κανονιστικές διατάξεις. Στο μεταβατικό διάστημα μέχρι την επαναρρύθμιση του ζητήματος, προτείνεται η αξιοποίηση του θεσμού της διαδημοτικής συνεργασίας, σύμφωνα με το άρθρο 99 του Ν. 3852/2010. Ειδικό Πρόγραμμα για τους μικρούς ορεινούς και νησιωτικούς Δήμους Η ΚΕΔΕ προτείνει το σχεδιασμό και την εφαρμογή ενός Ειδικού Προγράμματος για τους μικρούς ορεινούς και νησιωτικούς Δήμους, το οποίο θα περιλαμβάνει τα ακόλουθα τρία κεφάλαια: 1. Κανονιστικό πλαίσιο: σε εφαρμογή της παρ. 4 του άρθρου 101 του Συντάγματος, προτείνεται η εκπόνηση ενός «οριζόντιου» κανονιστικού πλαισίου που θα εισάγει στην ισχύουσα νομοθεσία ειδικές ρυθμίσεις υπέρ των μικρών ορεινών και νησιωτικών Δήμων (άρση του μέτρου αναστολής των προσλήψεων, οικονομικά και διοικητικά κίνητρα για τη 18

19 στελέχωση των υπηρεσιών, ανάθεση παράλληλων καθηκόντων στους υπαλλήλους ΚΕΠ, φορολογικά κίνητρα για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας κλπ). 2. Χρηματοδότηση: Να προβλεφθεί ειδική χρηματοδότηση για τους μικρούς ορεινούς και νησιωτικούς Δήμους, που θα αφορά την προμήθεια του εξοπλισμού, την πραγματοποίηση των επενδύσεων και την επιδότηση των λειτουργιών που θα συμβάλλουν στην άρση της απομόνωσής τους, καθώς και τη στήριξη των νησιών που έχουν επιβαρυνθεί από το προσφυγικό και των ορεινών περιοχών που έχουν προαναχωρησιακά κέντρα. 3. Διοικητική και Τεχνική Υποστήριξη: Προτείνουμε την υπογραφή Προγραμματικής Σύμβασης της ΚΕΔΕ με το Υπουργείο Εσωτερικών, το Υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης και το Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής για τη διασφάλιση της διοικητικής και τεχνικής υποστήριξης των μικρών ορεινών και νησιωτικών Δήμων. Συμπερασματικά, πρέπει να επισημάνουμε ότι οι Δήμοι έχουν ήδη καταθέσει μέσω της ΚΕΔΕ συγκεκριμένες προτάσεις. Η προώθηση ενός νέου μοντέλου οργάνωσης της χώρας όπου θα δίνεται προτεραιότητα στο τοπικό επίπεδο με βάση της αρχές της εγγύτητας και της επικουρικότητας, η απόδοση των προβλεπόμενων πόρων στους Δήμους, η πρόβλεψη ειδικού κονδυλίου για έργα Δήμων στο ΕΣΠΑ , η απελευθέρωση των προσλήψεων για το προσωπικό των κοινωνικών δομών και των ανταποδοτικών υπηρεσιών και η δημιουργία του νέου «ΘΗΣΕΑ», ενός νέου τοπικού αναπτυξιακού προγράμματος που θα αφορά μόνο τους Δήμους για την ενίσχυση των τεχνικών υπηρεσιών τους και την τόνωση της απασχόλησης, αποτελούν τις βασικές γραμμές των διεκδικήσεων της αυτοδιοίκησης. 19