21. Μηχανισμοί Προγραμμάτων από Κοινού και Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών

Transcript

1 Διαχείριση Ενέργειας και Περιβαλλοντική Πολιτική 21. Μηχανισμοί Προγραμμάτων από Κοινού και Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών Καθηγητής Ιωάννης Ψαρράς Εργαστήριο Συστημάτων Αποφάσεων & Διοίκησης Γρ Ισόγειο Σχολής Ηλεκτρολόγων Τηλέφωνο: ,

2 Περιεχόμενα 21.2 Προγράμματα από Κοινού (ΠΚ). Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΔΕ). Ευρωπαϊκό σύστημα ΕΤS. Οδηγία 2003/87/ΕΚ. Οδηγία 2009/29/ΕΚ. ΝΑΡ: Βασικά Χαρακτηριστικά και Μεθοδολογία Κατασκευής. Φάσεις Εφαρμογής (1 η : , 2 η : , 3 η : ). Συμπεράσματα.

3 Προγράμματα από Κοινού (1/2) 21.3 Περιγραφή Τα Προγράμματα από Κοινού (ΠΚ), είναι ένας μηχανισμός, βασισμένος πάνω σε έργα, μέσω των οποίων οι χώρες του Παραρτήματος Ι μπορούν να αποκτήσουν Μονάδες Μείωσης Εκπομπών Αερίων Θερμοκηπίου - ΜΜE (Emission Reduction Units, ERUs), συμμετέχοντας σε δραστηριότητες μείωσης των εκπομπών, που θα πραγματοποιηθούν σε άλλες χώρες του παραρτήματος Ι. Δυσκολίες: Δυσκολία Προσδιορισμού Σεναρίου Αναφοράς (Baseline Emissions) Ύπαρξη Διαρροών (leakages), δηλαδή δημιουργία τεχνητών μειώσεων εκπομπών.

4 Προγράμματα από Κοινού (2/2) Παράρτημα Ι Χώρα A Παράρτημα Ι Χώρα B 21.4 ΜΜΕ MME tco 2 ΜΜΕ Εκπομπές Σεναρίου Αναφοράς Πραγματικές Εκπομπές: Χώρα Α Εκπομπές : Χώρα Β

5 Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (1/5) 21.5 Τα μέλη του παραρτήματος I μπορούν να συμμετάσχουν στο διεθνές εμπόριο δικαιωμάτων αερίων εκπομπών. Έτσι οι χώρες αυτές μπορούν να αγοράζουν ή να πωλούν μέρος των δικαιωμάτων τους με στόχο να να επιτύχουν τις δεσμεύσεις του Κιότο. Η διαπραγμάτευση σε εκπομπές μπορεί να λάβει χώρα στα ακόλουθα επίπεδα: Διεθνές επίπεδο. Εγχώριο επίπεδο, ανάλογα με τα εκάστοτε εσωτερικά προγράμματα που εφαρμόζονται. Πιλοτικά Προγράμματα: UK Emissions Trading Scheme, NAFTA, Clean Air Canada.

6 Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (2/5) 21.6 Η Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΕΔΕ) ορίζεται στο άρθρο 17 του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Στόχοι Αποτελεί εργαλείο της αγοράς που χρησιμοποιείται για την περιβαλλοντική προστασία ώστε να ενισχύσει την αποδοτικότητα της αγοράς αναφορικά με τη μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου. Ένα βέλτιστο σύστημα ΕΔΕ ελαχιστοποιεί τα συνολικά κόστη συμμόρφωσης προς τις απαιτήσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο, εξασφαλίζοντας ότι οι μειώσεις εκπομπών λαμβάνουν χώρα όπου τα οριακά κόστη ελαχιστοποιούνται.

7 Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (3/5) 21.7 Ικανότητα των χωρών του Παραρτήματος Ι να συναλλάσσονται μέρος των δεσμεύσεων εκπομπών και να ανακατανέμουν πρακτικά τις επιτρεπόμενες εκπομπές μεταξύ τους. Περιγραφή Οι χώρες του Παραρτήματος Ι μπορούν να αγοράσουν τα δικαιώματα εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου από άλλες χώρες του Παραρτήματος Ι, που έχουν μειώσει τις εκπομπές τους κάτω από τις δεσμεύσεις τους. Επιπλέον, η διακυβερνητική εμπορία δικαιωμάτων εκπομπών μπορεί να είναι δυνατή.

8 Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (4/5) 21.8 Η εταιρεία Α μπορεί να μειώσει τις εκπομπές της κατά το επιθυμητό ποσό με σχετικά χαμηλό κόστος, και εν συνεχεία μπορεί να πραγματοποιήσει επιπλέον οικονομικά συμφέρουσες μειώσεις. Περιγραφή Η εταιρεία Α συμφωνεί να προχωρήσει σε επιπρόσθετες μειώσεις, αρκεί η εταιρεία Β να πληρώσει για αυτές ένα κόστος ανώτερο από το πραγματικό κόστος της εταιρείας Α Emissions Right Δικαιώματα εκπομπών Η εταιρεία Β εξοικονομεί χρήματα Η εταιρεία Α εξοικονομεί κέρδος για τις επιπρόσθετες μειώσεις Το συνολικό κόστος μειώνεται

9 Εμπορία Δικαιωμάτων Εκπομπών (5/5) 21.9 ΔΔΕ: Διαπραγμάτευση Δικαιωμάτων Εκπομπών

10 Ευρωπαϊκό Σύστημα ETS Στοχεύει να συνεισφέρει ώστε όλα τα κράτη μέλη να ανταποκριθούν στις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Κιότο: Περισσότερο αποτελεσματικά. Διαμέσου της αποτελεσματικής λειτουργίας της αγοράς του άνθρακα. Με τον περιορισμό των αρνητικών επιπτώσεων ως προς την οικονομική ανάπτυξη και την ανεργία.

11 Οδηγία 2003/87/ΕΚ (1/6) Η οδηγία θέτει τις βάσεις για την ουσιαστική εφαρμογή της Εμπορίας Εκπομπών από το Η κάθε χώρα μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει την υποχρέωση να καταθέσει το Εθνικό Σχέδιο Κατανομής (National Allocation Plan NAP). Τα ΝΑΡ θα πρέπει να βασίζονται σε αντικειμενικά και σαφώς ορισμένα κριτήρια (Παράρτημα ΙΙΙ) της οδηγίας.

12 Οδηγία 2003/87/ΕΚ (2/6) Παράρτημα Ι Κατηγορίες Δραστηριοτήτων Ενεργειακές Δραστηριότητες: Εγκαταστάσεις θερμικής ισχύος άνω των 20 MW. Διυλιστήρια Ορυκτέλαιων. Οπτανθρακοποιεία. Βιομηχανικός Τομέας: Παραγωγή και επεξεργασία σιδηρούχων μετάλλων. Βιομηχανία ανόργανων υλών Άλλες Βιομηχανίες (παραγωγή χαρτιού, πολτού από ξύλο κλπ.).

13 Οδηγία 2003/87/ΕΚ (3/6) Κριτήρια [1/4] Παράρτημα III 1. Δέσμευση Πρωτοκόλλου Κιότο (Υ) / (Π) Η συνολική ποσότητα των δικαιωμάτων που θα διανεμηθούν για την περίοδο θα πρέπει να είναι σε συμφωνία με την υποχρέωση του κράτους µέλους να περιορίσει τις εκπομπές του (απόφαση 2002/358/ΕΚ και Πρωτόκολλο του Κιότο). 2. Εκτίμηση Εξέλιξης Εκπομπών (Υ) Η συνολική ποσότητα των δικαιωμάτων θα πρέπει να είναι σε συμφωνία με τις εκτιμήσεις όσον αφορά στην πρόοδο προς την εκπλήρωση των δεσμεύσεων του Κιότο. 3. Δυναμικό Μείωσης Εκπομπών (Υ) / (Π) Υ: Υποχρεωτικό, Π: Προαιρετικό Οι ποσότητες των δικαιωμάτων που θα διανεμηθούν θα πρέπει να είναι σε συμφωνία με τη δυνατότητα, συμπεριλαμβανομένης της τεχνολογικής δυνατότητας, των δραστηριοτήτων που καλύπτονται από το ETS να μειώσουν τις εκπομπές τους.

14 Οδηγία 2003/87/ΕΚ (4/6) Παράρτημα III Κριτήρια [2/4] 4. Συνέπεια με άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις (Υ) / (Π) Το σχέδιο θα πρέπει να είναι σε συμφωνία με την κοινοτική νομοθεσία και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τυχόν αναπόφευκτες αυξήσεις εκπομπών λόγω νέων νομοθετικών απαιτήσεων. 5. Όχι Διακρίσεις (Υ) Το σχέδιο δεν θα πρέπει να εισάγει διακρίσεις μεταξύ επιχειρήσεων ή τομέων με τρόπο ο οποίος θα ευνοεί υπέρμετρα ορισμένες επιχειρήσεις ή δραστηριότητες. 6. Αντιμετώπιση Νεοεισερχομένων (Π) Υ: Υποχρεωτικό, Π: Προαιρετικό Το σχέδιο θα πρέπει να περιέχει πληροφορίες για τον τρόπο εισόδου των νεοεισερχόμενων στο ETS.

15 Οδηγία 2003/87/ΕΚ (5/6) Παράρτημα III Κριτήρια [3/4] 7. Πρώιμη Δράση (Π) Το σχέδιο δύναται να συνεκτιμά την έγκαιρη δράση και θα πρέπει να περιέχει πληροφορίες για τον τρόπο µε τον οποίο η πρώιμη δράση θα λαμβάνεται υπόψη. 8. Καθαρές Τεχνολογίες (Π) Το σχέδιο θα πρέπει να περιέχει πληροφορίες όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίο οι καθαρές τεχνολογίες λαμβάνονται υπόψη. 9. Συμμετοχή Κοινού (Υ) Υ: Υποχρεωτικό, Π: Προαιρετικό Το σχέδιο προβλέπει τη δυνατότητα του κοινού να διατυπώνει παρατηρήσεις και να παρέχει πληροφορίες, οι οποίες θα λαμβάνονται δεόντως υπόψη πριν από τη λήψη απόφασης για την κατανομή δικαιωμάτων.

16 Οδηγία 2003/87/ΕΚ (6/6) Κριτήρια [4/4] Λίστα Εγκαταστάσεων (Υ) Παράρτημα III Το σχέδιο θα πρέπει να περιέχει τον πίνακα των εγκαταστάσεων οι οποίες περιλαμβάνονται στην οδηγία, µε τις ποσότητες δικαιωμάτων που πρόκειται να διατεθούν σε κάθε µία. 11. Ανταγωνισμός εκτός EU (Π) Το σχέδιο θα μπορεί να περιέχει πληροφορίες για τον τρόπο µε τον οποίο θα λαμβάνεται υπόψη η ύπαρξη ανταγωνισμού από χώρες εκτός ΕΕ. Υ: Υποχρεωτικό, Π: Προαιρετικό

17 Οδηγία 2009/29/ΕΚ Αναθεωρεί την οδηγία 2003/87/ΕΚ. Τροποποιεί τον τρόπο λειτουργίας του EU-ETS όσον αφορά την τρίτη φάση του ( ). Η περίοδος ΔΔΕ επεκτείνεται σε 8 αντί για 5 χρόνια. Περιλαμβάνεται ο τομέας της αεροπλοΐας.

18 NAP: Βασικά Χαρακτηριστικά (1/2) Δυο περίοδοι και Αφορά μόνο το CO 2 (για την πρώτη περίοδο). Το τελικό σχέδιο της πρώτης περιόδου κατατέθηκε πριν από το τέλος του Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ελέγχει τo NAP κάθε κράτους μέλους και δέχεται ή απορρίπτει συνολικά τo σχέδιο ή ένα μέρος αυτού.

19 NAP: Βασικά Χαρακτηριστικά (2/2) Για την περίοδο το ΝΑΡ προσδιορίζει το συνολικό αριθμό δικαιωμάτων εκπομπών κάθε κράτους-μέλους καθώς και την κατανομή των Δικαιωμάτων αυτών τόσο μεταξύ των ομάδων δραστηριοτήτων που περιλαμβάνονται στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας όσο και μεταξύ των εγκαταστάσεων κάθε ομάδας δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με την Οδηγία 2003/87: Η πλειονότητα των δικαιωμάτων δίνεται δωρεάν. Υπάρχει η δυνατότητα πλειστηριασμού έως 5% των αδειών για την περίοδο Υπάρχει η δυνατότητα πλειστηριασμού έως 10% για την δεύτερη περίοδο.

20 Μεθοδολογία Κατασκευής NAP 21.20

21 1 η Φάση ( ) (1/5) Περιλαμβάνονται εγκαταστάσεις, οι οποίες αντιπροσωπεύουν το 40% των εκπεμπόμενων ρύπων σε επίπεδο ΕΕ. Οι εγκαταστάσεις που συμμετέχουν είναι εγκαταστάσεις ενεργειακών δραστηριοτήτων, παραγωγής και επεξεργασίας σιδηρούχων μετάλλων, ανόργανων υλών (τσιμέντο, γυαλί, κεραμικά προϊόντα) και βιομηχανίες χάρτου, πολτού και χαρτοπολτού. Το πρώτο έτος πραγματοποιήθηκαν αγοραπωλησίες 362 εκ. τόνων CO 2 αξίας 7,2 δις. Η μέγιστη τιμή ΔΔΕ άγγιξε τα 30 /tn τον Απρίλιο του 2006, για να υποχωρήσει στα 10 /tn το Μάιο του 2006, καθώς από κάποιες χώρες παραχωρήθηκαν στις βιομηχανίες δωρεάν μεγάλα αποθέματα εκπομπών. Η συνέχιση του φαινομένου οδήγησε στην περαιτέρω υποχώρηση της τιμής σε 1,2 /tn το Μάρτιο του 2007, για να αγγίξει τα 0,1 /tn το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους.

22 1 η Φάση ( ) (2/5) Γενικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην αστάθεια των τιμών: Τιμές Καυσίμων Καιρικές Συνθήκες Εξελίξεις σε Πολιτικό Επίπεδο Αυξημένες τιμές για ΔΔΕ που αφορούν τη Φάση 2 Υψηλές τιμές λόγω έλλειψης ΔΔΕ Πτώση τιμών λόγω χαμηλότερων καταγεγραμμένων εκπομπών από ότι αρχικά αναμενόταν Περαιτέρω πτώση τιμών λόγω μετάβασης στη Φάση 2 και αδυναμίας αποθήκευσης των ΔΔΕ για μελλοντική χρήση

23 1 η Φάση ( ) (3/5) Όγκος ΔΔΕ στο EU-ETS Δεκέμβριος Νοέμβριος 2007 Αυξανόμενος όγκος ΔΔΕ Μάιος 2007 Μάιος 2008

24 1 η Φάση ( ) (4/5) Verified emissions Change Country Verified emissions Change Country Austria ,9% Ireland ,3% Belgium ,6% Italy ,2% Cyprus ,2% Lithuania ,2% Czech Republic ,5% Luxembourg ,4% Germany ,5% Latvia ,2% Denmark ,1% Netherlands ,6% Estonia ,5% Poland ,2% Spain ,6% Portugal ,4% Finland ,5% Sweden ,8% France ,5% Slovenia ,8% Greece ,0% Slovakia ,8% Hungary ,6% UK ,8% All countries change Total ,9% 1,9% αύξηση των εκπομπών στη δοκιμαστική φάση λειτουργίας του EU-ETS

25 1 η Φάση ( ) (5/5) Καλύπτει μόνο τις εκπομπές CO ,2 δις ΔΔΕ εκδίδονται ετησίως, (το όριο εκπομπών ορίζεται από τις χώρες μέλη). 95% των ΔΔΕ κατανέμονται δωρεάν, το 5% δημοπρατείται. Το πρόστιμο για κάθε επιπλέον τόνο διοξειδίου του άνθρακα ορίζεται στα 40. Συμπεράσματα από τη Δοκιμαστική Περίοδο Απαιτούνται υψηλής ποιότητας δεδομένα εκπομπών για να θεσπιστούν περιβαλλοντικοί στόχοι. Απαιτείται συνέπεια και προβλεψιμότητα των μεθοδολογιών κατανομής των ρύπων μεταξύ των κρατών μελών. Για να είναι διαχειρίσιμη η επικοινωνία με τις εταιρείες, προτεραιότητα εισαγωγής στο σχήμα EU-ETS έχουν οι εγκαταστάσεις με μεγαλύτερη συμβολή στην εκπομπή ρύπων. Η επίτευξη της διαφάνειας είναι σημαντική για την αξιοπιστία του μηχανισμού.

26 2 η Φάση ( ) (1/2) ,083 δις ΔΔΕ εκδίδονται ετησίως (το όριο εκπομπών ορίζεται από τις χώρες μέλη). 90% των ΔΔΕ κατανέμονται δωρεάν, το 10% μπορεί να δημοπρατηθεί. Το πρόστιμο για κάθε επιπλέον τόνο διοξειδίου του άνθρακα ορίζεται στα 100. Συμμετέχουν η Νορβηγία, η Ισλανδία και το Λιχτενστάιν. Επιτρέπεται η αποθήκευση ΔΔΕ για μελλοντική χρήση. Περιλαμβάνεται και η αεροπλοΐα από το Θεσπίζεται όριο στη χρήση των ευέλικτων μηχανισμών από κάθε κράτος μέλος. Ως ποιοτικοί περιορισμοί, δεν επιτρέπεται η χρήση ΔΔΕ από έργα πυρηνικών και από καταβόθρες. Ποσοτικοί περιορισμοί επιβάλλουν τη χρήση των μηχανισμών σε ποσοστό 0-20% επί των ΔΔΕ της χώρας.

27 2 η Φάση ( ) (2/2) Country 1 st period cap 2005 verified emissions Proposed cap Cap allowed JI/CDM limit (%) for Country 1 st period cap 2005 verified emissions Proposed cap Cap allowed JI/CDM limit (%) for Austria 33,0 33,4 32,8 30,7 10 Latvia 4,6 2,9 7,7 3,3 10 Belgium 62,08 55,58 63,33 58,5 8,4 Lithuania 12,3 6,6 16,6 8,8 20 Cyprus 5,7 5,1 7,12 5,48 10 Luxembourg 3,4 2,6 3,95 2,7 Czech Republic 97,6 82,5 101,9 86,8 10 Malta 2,9 1,98 2,96 2,1 10 Denmark 33,5 26,5 24,5 24,5 17,01 Netherlands 95,3 80,35 90,4 85,8 10 Estonia 19 12,62 24,38 12,72 0 Poland 239,1 203,1 284,6 208,5 10 Finland 45,5 33,1 39,6 37,6 10 Portugal 38,9 36,4 35,9 34,8 10 France 156,5 131,3 132,8 132,8 13,5 Romania 74,8 70,8 95,7 75,9 10 Germany ,1 20 Slovakia 30,5 25,2 41,3 30,9 7 Greece 74,4 71,3 75,5 69,1 9 Slovenia 8,8 8,7 8,3 8,3 15,76 Hungary 31,3 26,0 30,7 26,9 10 Spain 174,4 182,9 152,7 152,3 20 Ireland 22,3 22,4 22,6 21,15 10 Sweden 22,9 19,3 25,2 22,8 10 Italy 223,1 222, ,8 14,99 UK 245,3 242,4 246,2 246,2 8 Μονάδες σε ΜΜT (Million Metric Tones) CO 2-eq All countries 1 st period cap 2005 verified emissions Proposed cap Cap allowed Total 2.256, , , ,63

28 3 η Φάση ( ) (1/3) Τα 27 εθνικά ανώτατα όρια για τον αριθμό των δικαιωμάτων εκπομπών θα αντικατασταθούν από ένα ενιαίο ανώτατο όριο για όλη την ΕΕ. Το ετήσιο ανώτατο όριο θα ελαττώνεται ακολουθώντας γραμμική τάση, που θα συνεχιστεί και μετά το τέλος της τρίτης περιόδου εμπορίας ( ). To μερίδιο δικαιωμάτων που θα τίθεται σε πλειστηριασμό θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το 10% που ίσχυε. Θα θεσπιστούν εναρμονισμένοι κανόνες για τη δωρεάν κατανομή.

29 3 η Φάση ( ) (2/3) Αναδιανομή μέρους δικαιωμάτων που τίθενται σε πλειστηριασμό από τα κράτη μέλη με υψηλό κατά κεφαλή εισόδημα σε κράτη μέλη με χαμηλό κατά κεφαλή εισόδημα Ενίσχυση χρηματοοικονομικής ικανότητας των τελευταίων να επενδύσουν σε τεχνολογίες φιλικές προς το κλίμα. Θα ενταχθούν στο EU-ETS: Νέοι βιομηχανικοί κλάδοι (π.χ. παραγωγή αλουμινίου και αμμωνίας) Δύο ακόμη αέρια (υποξείδιο του αζώτου και υπερφθοράνθρακες). Τα κράτη μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να εξαιρέσουν από το πεδίο εφαρμογής του συστήματος τις μικρές εγκαταστάσεις, υπό τον όρο ότι υπόκεινται σε ισοδύναμα μέτρα μείωσης των εκπομπών.

30 3 η Φάση ( ) (3/3) Το προτεινόμενο νομοθετικό πλαίσιο από την ΕΕ αναφέρει ότι θα απαγορευθεί η χρήση των ΒΜΕ στο σύστημα εμπορίας στην 3 η φάση, ελλείψει μιας διεθνούς μετά Κιότο συμφωνίας για τη μείωση εκπομπών. Εάν δεν έχει επιτευχθεί μια τέτοια συμφωνία, η χρήση των ΒΜΕ θα περιοριστεί στη χρήση των ΒΜΕ που επιτράπηκαν από τα ΕΣΚΔΕ στη φάση 2 και δε χρησιμοποιήθηκαν από τις εταιρείες. Εάν επιτευχθεί η συμφωνία, τότε η χρήση των ΒΜΕ μπορεί να καλύψει πλέον του 50% των αναγκών.

31 Συμπεράσματα Πρώτη η ΕΕ έθεσε τις βάσεις για την ουσιαστική εφαρμογή της Εμπορίας Εκπομπών στα Κράτη Μέλη της. 1 η Φάση του EU-ETS: Αρκετά Προβλήματα - καθυστερήσεις, δυσκολίες στην αποτελεσματική εφαρμογή της Οδηγίας από τα Κράτη Μέλη, αυξημένη διανομή ΔΔΕ, κενά της οδηγίας όσον αφορά στην αποθήκευση των ΔΔΕ για μελλοντική χρήση. 2 η Φάση του EU-ETS: Εξομάλυνση ΔΔΕ που διατίθενται δωρεάν, επιτρέπεται η αποθήκευση ΔΔΕ για μελλοντική χρήση. 3 η Φάση του EU-ETS: Ενιαίο ανώτατο όριο για όλη την ΕΕ, Κεντρική Διαχείριση από ΕΕ, κρίσιμος ο ρόλος των ΒΜΕ αν επιτευχθεί η συμφωνία για την μετα-κιότο εποχή.