Πιο συγκεκριμένα μερικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι οι εξής:

Transcript

1 Tι είναι ο αυτισμός Ο Αυτισμός είναι μια ισόβια αναπτυξιακή διαταραχή, που εμποδίζει τα άτομα να κατανοούν σωστά όσα βλέπουν ακούν και γενικά αισθάνονται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα στις κοινωνικές σχέσεις, την επικοινωνία και τη συμπεριφορά τους. Ο χαρακτηρισμός του ως διαταραχή φάσματος σημαίνει ότι η κλινική του εικόνα δεν είναι ομοιογενής αλλά κυμαίνεται από ηπιότερες σε βαρύτερες μορφές. Ο Αυτισμός είναι μια Διάχυτη Διαταραχή της ψυχολογικής ανάπτυξης του ατόμου. Ο όρος Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή (ΔΑΔ) χρησιμοποιείται συνώνυμα με τον όρο Διαταραχή του φάσματος του Αυτισμού ενώ στην πραγματικότητα είναι ευρύτερος και περιλαμβάνει και άλλες διαταραχές σύμφωνα με το παγκοσμίως καταξιωμένο Αμερικανικό Διαγνωστικό Σύστημα DSM-IV ή (DSM-4) του 2004 όπως: ΑΥΤΙΣΜΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ RETT ΣΥΝΔΡΟΜΟ ASPERGER Τι προκαλεί τον αυτισμό Τα αίτια του Αυτισμού ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να παραμένουν άγνωστα. Ωστόσο αποτελέσματα από εμπεριστατωμένες μακροχρόνιες επιστημονικές έρευνες οδηγούν στο συμπέρασμα ότι πιθανά οφείλεται σε οργανικά αλλά μπορεί και σε ψυχογενή περιβαλλοντικά αίτια. Πιο συγκεκριμένα μερικοί παράγοντες που ενοχοποιούνται είναι οι εξής: Γενετική προδιάθεση και γενετικοί παράγοντες Περιβαλλοντικοί παράγοντες Διαφοροποιήσεις στη δομή του εγκεφάλου Ελλείψεις σε ένζυμα βιταμίνες ή μέταλλα Ανοσοποιήσεις, εμβόλια, αντιβιώσεις Ουσίες που προκαλούν μολύνσεις Τροφικές αλλεργίες Συχνότητα αυτισμού Υπολογίζεται ότι 1-2 στα παιδιά παρουσιάζουν αυτιστική συμπεριφορά στη βρεφική ηλικία. Η μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι αγόρια. Συγκεκριμένα στο 1 κορίτσι με αυτισμό αντιστοιχούν 3-4 αγόρια με το ίδιο σύνδρομο.

2 Εμφάνιση αυτισμού-πρώτα συμπτώματα Το αυτιστικό παιδί γεννιέται φυσιολογικό. Τα πρώτα συμπτώματα του αυτισμού, συνήθως εμφανίζεται στους πρώτους μήνες της ζωής. Η εξωτερική εμφάνιση των παιδιών αυτών είναι φυσιολογική. Ωστόσο η ανταπόκρισή τους σε περιβαλλοντικά ερεθίσματα δημιουργεί στους γονείς τις πρώτες υπόνοιες για ύπαρξη προβλήματος. Για παράδειγμα το αυτιστικό παιδί δεν αντιδρά καθόλου στην προσπάθεια ενός ενήλικα να το πάρει στα χέρια του. Εξάλλου, η αδιαφορία του για κάθε είδους ερεθίσματα δημιουργεί στους γονείς την υποψία ότι το παιδί τους έχει πρόβλημα ακοής. Μια άλλη ύποπτη μορφή συμπεριφοράς στον πρώτο χρόνο είναι ότι, όταν αρχίζει αν κάθεται μόνο του κινεί το σώμα του μπρος-πίσω σε μια συνεχή ακολουθία. Κατά τη διάρκεια του δεύτερου χρόνο, δύο είναι τα χαρακτηριστικά συμπτώματα που καθιστούν πιθανή τη διαπίστωση του αυτισμού: α) το παιδί δεν επιδιώκει ούτε αποκαθιστά άμεση οπτική επαφή με πρόσωπα του περιβάλλοντος β) ενώ από όλα τα παιδιά της ηλικίας αυτής αναμένονται οι πρώτες εκδηλώσεις προφορικού λόγου, το αυτιστικό παιδί δε σημειώνει καμία σχετική πρόοδο. Κριτήρια για τη διάγνωση του αυτισμού Τα κυριότερα χαρακτηριστικά του αυτισμού τα οποία είναι: 1. Το αυτιστικό παιδί δείχνει πάντα απόμακρο. 2. Εξωτερικά φαίνεται ομαλό και έξυπνο. 3. Ο κινητικός συντονισμός φαίνεται ομαλός με γρήγορες και επιδέξιες κινήσεις. 4. Το αυτιστικό παιδί αποφεύγει το βλέμμα των άλλων καθώς και άλλα οπτικά ή ακουστικά ερεθίσματα. 5. Δεν επιδιώκει τη σωματική επαφή με τους άλλους από την αρχή ακόμα της βρεφικής ηλικίας. 6. Δεν εκφράζεται ούτε με ήχους ούτε με κινήσεις. 7. Δεν χρησιμοποιεί το λόγο για επικοινωνιακούς σκοπούς. 8. Είναι επιδέξιο στο χειρισμό αντικειμένων. 9. Η επίδοσή του στα τεστ δείχνει ότι οι γνωστικές του δυνατότητες εμποδίζονται από την αυτιστική του συμπεριφορά. 10. Δείχνει έντονη την ανάγκη να διατηρεί το περιβάλλον του αμετάβλητο.

3 Τα διαγνωστικά κριτήρια που προτείνει το εγχειρίδιο DSM είναι: 1. Εμφάνιση συνήθως πριν από τους 30 μήνες και το αργότερο ως τους 42 μήνες. 2. Έλλειψη αντιδράσεων σε άλλα πρόσωπα του περιβάλλοντος. 3. Απομόνωση. 4. Σοβαρές διαταραχές στη γλωσσική ανάπτυξη. 5. Ιδιάζουσα γλωσσική παραγωγή. 6. Παράξενο ενδιαφέρον ή προσκόλληση σε ζώα ή σε άψυχα αντικείμενα. Συμπεριφορά του αυτιστικού παιδιού Γλωσσικά προβλήματα Τα γλωσσικά προβλήματα και συγκεκριμένα η γλωσσική καθυστέρηση, είναι από τα προβλήματα που επισύρουν αρκετά νωρίς την προσοχή των ενηλίκων. To αυτιστικό παιδί έχει πρόβλημα στην κατανόηση του λόγου. Όταν υπάρχει κάποια γλωσσική ανάπτυξη, ο λόγος παρουσιάζει ιδιομορφίες. Ο γλωσσικός τόνος είναι ασυνήθης και υπερβολικός. Μια άλλη ιδιομορφία είναι η ηχολαλία, η ακριβής δηλαδή επανάληψη ενός ακουστικού ερεθίσματος που προέρχεται από άλλο πρόσωπο. Η γλωσσική αυτή ιδιαιτερότητα είναι φανερή σε περιπτώσεις παιδιών που θυμούνται με ακρίβεια και επαναλαμβάνουν πιστά φράσεις για αρκετό χρονικό διάστημα μετά την αρχική τους εμφάνιση. Ακόμα και όταν το αυτιστικό παιδί κατέχει τη γλώσσα είναι απρόθυμο να χρησιμοποιεί πλήρεις εκφράσεις. Έτσι, για παράδειγμα στη θέση μιας ολόκληρης πρότασης χρησιμοποιεί μία μόνο λέξη. Τέλος άλλο ένα χαρακτηριστικό του λόγου του αυτιστικού παιδιού είναι η αντιστροφή της προσωπικής αντωνυμίας ή η λανθασμένη δηλαδή χρήση της προσωπικής αντωνυμίας. Προβλήματα στην αντίληψη και την προσοχή Όσον αφορά στη οπτική αντίληψη, έχει παρατηρηθεί ότι το αυτιστικό παιδί παρουσιάζει δύο σχετικές διαταραχές: α) την αποφυγή του βλέμματος με αποστροφή του προσώπου σε άλλες κατευθύνσεις και β) το απλανές βλέμμα, που μπορεί να συγκεντρώνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ένα σημείο. Η αντίδραση του αυτιστικού παιδιού σε άλλα αισθητηριακά ερεθίσματα μπορεί να είναι ασυνήθης. Για παράδειγμα πολλές φορές δείχνει να μην αντιδρά στον πόνο, καθώς δε διαμαρτύρεται ούτε κλαίει. Επίσης αρέσκεται να πιάνει με τα χέρια του διάφορα αντικείμενα και να «ξύνει» επιφάνειες. Τέλος δείχνει να απολαμβάνει το ζωηρό παιχνίδι, με απότομες σωματικές κινήσεις, που είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις που το πρόσωπό του γίνεται εκφραστικό και χαρούμενο.

4 Κινητικές διαταραχές Ο κινητικός τομέας παρουσιάζει σχετικά καλύτερη ανάπτυξη σε σχέση με άλλους τομείς. Σε αρκετές περιπτώσεις τα αυτιστικά παιδιά δείχνουν αξιοσημείωτη επίδοση σε προβλήματα που απαιτούν οπτικο-κινητικό συντονισμό. Όσον αφορά στο βαθμό κινητικότητας, τα αυτιστικά παιδιά μπορούν να είναι υποκινητικά ή υπερκινητικά. Εκείνο που καθιστά την ύπαρξη προβλήματος εμφανή είναι οι κινητικές ιδιαιτερότητες του αυτιστικού παιδιού. Το παιδί παρουσιάζει μερικές παράξενες κινητικές δραστηριότητες. Κοινό στοιχείο των κινήσεων αυτών είναι ότι επαναλαμβάνονται επίμονα. Για παράδειγμα το αυτιστικό παιδί συχνά κινεί τα χέρια του πάνω-κάτω, περιστρέφει τις παλάμες του, στριφογυρίζει αντικείμενα, βαδίζει στις μύτες των ποδιών, περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό του. Συναισθηματικές διαταραχές Τα αυτιστικά παιδιά ζουν απομονωμένα από το περιβάλλον τους, προς το οποίο σπάνια δείχνουν κάποια συναισθηματική αντίδραση. Η απουσία συναισθήματος σε σχέση με τα άλλα πρόσωπα είναι από τα βασικά χαρακτηριστικά. Μια από τις λίγες περιπτώσεις όπου το αυτιστικό παιδί εγκαταλείπει την απομόνωση είναι όταν διαταράσσεται η σταθερότητα στο περιβάλλον του. Η αντίδραση του παιδιού σε τέτοιες αλλαγές είναι εκρήξεις θυμού, οι οποίες σταματούν μόλις η κατάσταση στο περιβάλλον επανέρχεται στην προηγούμενη μορφή της. Μια άλλη παράδοξη συναισθηματική αντίδραση του αυτιστικού παιδιού είναι όταν ξεσπάει σε γέλια, πράγμα που αρχίζει και σταματάει απότομα. Πρόγνωση του αυτισμού Οι παράγοντες που συνδέονται με την πορεία και την τελική έκβαση του αυτισμού είναι: Η ικανότητα για μάθηση Ο δείκτης νοημοσύνης Η σοβαρότητα των συμπτωμάτων Οι κοινωνικές δεξιότητες Η γλώσσα Ο βαθμός της εγκεφαλικής δυσλειτουργίας

5 Με άλλα λόγια, διαπιστωμένη ικανότητα για μάθηση, δείκτης νοημοσύνης στα όρια του φυσιολογικού, ήπια αυτιστικά συμπτώματα, ύπαρξη μέτριων γλωσσικών ικανοτήτων και απουσία εγκεφαλικής βλάβης είναι από τους παράγοντες που συνηγορούν σε μια ευνοϊκή εξέλιξη του αυτισμού. Νέες προοπτικές στην αντιμετώπιση του αυτισμού Η αναγνώριση ότι ο αυτισμός δεν είναι τόσο πρόβλημα κοινωνικής ή συναισθηματικής απομόνωσης, όσο μια σοβαρή εξελικτική διαταραχή που έχει βιολογική βάση και συνεπάγεται γνωστικές ανεπάρκειες, έχει προσδώσει στις θεραπευτικές προσπάθειες μια έντονη παιδαγωγική χροιά. Ένα ολοκληρωμένο θεραπευτικό σχέδιο πρέπει να έχει τους εξής πέντε στόχους: Να διευκολύνει την ομαλή ανάπτυξη. Οι προσπάθειες αυτές κατευθύνονται στους τομείς της γλώσσας, της κοινωνικοποίησης και της προώθησης των γνωστικών ικανοτήτων του παιδιού. Να προωθεί την ικανότητα για μάθηση στο αυτιστικό παιδί: Αυτό επιτυγχάνεται με τη δημιουργία καταστάσεων στις οποίες μπορεί να μπει στη διαδικασία της μάθησης και το αυτιστικό παιδί με συνεχή έλεγχο και καθοδήγηση καθώς και με τη χρήση αμοιβών σε περίπτωση επιτυχίας. Να μειώσει την άκαμπτη και στερεότυπη συμπεριφορά: Αυτό επιτυγχάνεται με τη μέθοδο των διαδοχικών προσεγγίσεων ή των βαθμιαίων αλλαγών, με την οποία η επιθυμητή συμπεριφορά κατακτάται από το παιδί μέσω ανεπαίσθητων αλλαγών στην τυπική συμπεριφορά του. Να μειώσει ανεπιθύμητες μορφές συμπεριφοράς: Τέτοιες είναι οι εκρήξεις οργής, η επιθετικότητα. Στον τομέα αυτό έχουν θεαματικά αποτελέσματα οι γνωστές συμπεριφοριστικές διαδικασίες της κλασικής ή συντελεστικής υποκατάστασης. Να μειώσει την ένταση της οικογένειας: Ο στόχος αυτός αποβλέπει στο να καταστήσει τα μέλη της οικογένειας ενήμερα για το πρόβλημα του παιδιού, ώστε να γνωρίζουν πως να το αντιμετωπίζουν, να μην απογοητεύονται, να εκτιμούν βελτιώσεις και κατακτήσεις.