ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ. Ενότητα 5: Ο Ωκεανός της Πίνδου. Ιωάννης Κουκουβέλας, Καθηγητής Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας

Transcript

1 ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Ενότητα 5: Ο Ωκεανός της Πίνδου Ιωάννης Κουκουβέλας, Καθηγητής Σχολή Θετικών Επιστημών Τμήμα Γεωλογίας

2 Άδειες Χρήσης Το παρόν υλικό διατίθεται με τους όρους της άδειας χρήσης Creative Commons Αναφορά, Μη Εμπορική Χρήση, Μη παράγωγα έργα 4.0 [1] ή μεταγενέστερη, Διεθνής Έκδοση. Εξαιρούνται τα αυτοτελή έργα τρίτων π.χ. φωτογραφίες, διαγράμματα κ.λ.π., τα οποία εμπεριέχονται σε αυτό και τα οποία αναφέρονται μαζί με τους όρους χρήσης τους στο «Σημείωμα Χρήσης Έργων Τρίτων». [1] Σύμφωνα με αυτήν την άδεια ο δικαιούχος σας δίνει το δικαίωμα να: Μοιραστείτε αντιγράψετε και αναδιανέμετε το υλικό Υπό τους ακόλουθους όρους: Αναφορά Δημιουργού Θα πρέπει να καταχωρίσετε αναφορά στο δημιουργό, με σύνδεσμο της άδειας Μη εμπορική χρήση Δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε το υλικό για εμπορικούς σκοπούς Μη παράγωγα έργα Μπορείτε να αναδιανείμετε το υλικό ως έχει, χωρίς να προβείτε σε αλλαγές (ανάμιξη, τροποποίηση)

3 Χρηματοδότηση Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα. Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Πανεπιστήμιο Πατρών» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού. Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

4 Το Οφιολιθικό σύμπλεγμα- ο Ωκεανός της Πίνδου

5 O Ωκεανός της Πίνδου Εικόνα 1.

6 Ο σχηματισμός του ωκεάνιου φλοιού Εικόνα 2. ΠΗΓΗ: iki/file:ocean-birth_hg.png This file is licensed under the Creative Commons Attribution- Share Alike 2.5 Generic license.

7 Όρια Τεκτονικών Πλακών Εικόνα 3. ΠΗΓΗ: This image is in the public domain because it only contains materials that originally came from the United States Geological Survey, an agency of the United States Department of the Interior.

8 Ο μαγματικός θάλαμος Εικόνα 4. ΠΗΓΗ: ki/file:volcanicpipe.jpg This file is licensed under the Creative Commons Attribution- Share Alike 3.0 Unported license.

9 Oι οφιόλιθοι της Πίνδου Εικόνα 5.

10 Ένας τυπικός ωκεάνιος φλοιός Επίπεδο της θάλασσας Πελαγικά-ημιπελαγικά ή ηφαιστειογενή ιζήματα Μαξιλαροειδείς λάβες Βασικοί σωρείτες Πλαγιογρανίτες Γάββροι Υπερβασικοί σωρείτες Ασυνέχεια Moho Υπερβασικοί τεκτονίτες (δουνίτες, χρωμίτες, περιδοτίτες) Εικόνα 6.

11 Γεωτεκτονικό μοντέλο MORB-IAT Οπισθοχώρηση πλάκας Ροή Μανδύα Ζώνη Πίνδου Πελαγονική Ζώνη Βαρδάρη Εικόνα 7.

12 Παραδείγματα (1) Εικόνα 8. Χαρτζβουργίτες στο Βούρινο, Βόρεια Ελλάδα.

13 Παραδείγματα (2) Εικόνα 9. Βασάλτες στη Βασιλίτσα Γρεβενών, Βόρεια Ελλάδα.

14 Παραδείγματα (3) Εικόνα 10. Μυλωνίτες στα Γεράνια όρη, Κεντρική Έλλάδα.

15 Οφιολιθική ακολουθία στην Β. Ελλάδα Εικόνα 11.

16 Οι Οφιόλιθοι της Πίνδου (1) α) Το Σύστημα Δραμάλας αποτελεί το τεκτονικά ανώτερο τμήμα (Μαυροβούνι, Σαλατούρα, Αυγό, Φλίγκα, Λιαγκούνα, Βασιλίτσα και Σμόλικας). Περιλαμβάνει σερμπεντινιωμένους χαρτσβουργίτες, λερζόλιθους, δουνίτες, πυροξενίτες και υπερβασικά μαζώδη πετρώματα. Θεωρείται ότι αντιστοιχεί στο μανδύα ενός MORB οφιόλιθου. Στη Δραμάλα αναγνωρίζεται και η «πετρολoγική Moho» μια ζώνη πάχους km. β) Το Σύστημα Ασπροποτάμου μπορεί να θεωρηθεί ως ένα σύστημα ισότιμο με τη Δραμάλα αλλά το ανώτερό του τμήμα περιλαμβάνει εκχύσεις-διεισδύσεις, δουνιτών- ανορθοσιτών τροκτόλιθων- διοριτών και γάββρων. Η γεωχημική σύσταση παραπέμπει σε SSZ πετρώματα. Εικόνα 12.

17 Οι Οφιόλιθοι της Πίνδου (2) Εικόνα 13.

18 Οι Οφιόλιθοι της Πίνδου (3) γ) Η Ενότητα Λουμνίτσας αποτελεί μεταμορφικό πέλμα και περιλαμβάνει μεταβασικά και μεταιζηματογενή πετρώματα (αμφιβολιτικής και πρασινοσχιστολιθικής φάσης). Υπόκειται της Δραμάλας και του Ασπροποτάμου, έχει ισοκλινείς πτυχές με άξονες ΒΑ-ΝΔ ( διεύθυνση κίνησης οφιολίθων). Παρατηρείται συνεχής μείωση του βαθμού μεταμόρφωσης προς τα κατώτερα τμήματα της ενότητας από την αμφιβολιτική προς την πρασινοσχιστολιθική φάση έως αμεταμόρφωτα ιζήματα. Χρονολόγηση Κεροστίλβης (Κ-Αr) Μa (Μέσο Ιουρασικό). Οι οφιόλιθοι Πίνδου είναι παραμορφωμένοι από πυκνές δέσμες διατμητικής ολίσθησης και μυλονιτικές ζώνες πάχος έως 30μ. Αν και οι διευθύνσεις των επιφανειών αυτών διασπείρονται στο χώρο, συχνότερες είναι οι ΒΒΔκής διεύθυνσης ζώνες διάτμησης, κύρια φορά κίνησης προς ΝΔ. Συχνά οι επιφάνειες αυτές σχηματίζουν ένα σύστημα τεκτονικών λεπιών συγκλίνοντας σε μία περίπου οριζόντια επιφάνεια αποκόλλησης.

19 Οι Οφιόλιθοι της Πίνδου (4) Το "mélange" της Αβδέλλας Περιλαμβάνει βασάλτες, πελαγικούς ασβεστόλιθους, κερατόλιθους καθώς και ελαφρά μεταμορφωμένα μπλοκ, μέγιστο πάχος 1000 μ. Οι διαστάσεις των μπλοκ είναι της τάξης μεγέθους χιλιομέτρου αποκολλημένα από την υπερκείμενη ενότητα της Λουμνίτσας λόγω έντονης τεκτονικής. Χημικές αναλύσεις σε σπιλιτικές λάβες δείχνουν σχηματισμό σε ένα ωκεάνιο τόξο ή ωκεάνια ράχη. Ηλικία Τριαδικό Μ. Ιουρασικό. Η ενότητα των Δυο Δένδρων Ιζήματα Άνω Ιουρασικού- Κάτω Κρητιδικού μεταξύ του φλύσχη της Πίνδου και του mélange της Αβδέλλας, πελαγικοί ασβεστόλιθοι, πηλίτες, σχιστόλιθοι, αρενίτες κτλ. Η ενότητα προσομοιάζει τη Βοιωτιτική ζώνη και τον Πρώτο Φλύσχη. Η ενότητα του Όρλιακα Ανω Κρητιδικοί ασβεστόλιθοι πλατφόρμας ή υφαλογενείς ή τουρβιδιτικοί, με ρουδιστές, κοράλλια και βενθονικά τρηματοφόρα ηλικίας Άνω Κρητιδικού όπου θεωρείται ότι η Νεο-Τηθύς είναι υπολειμματικός ωκεανός.

20 Οι Οφιόλιθοι της Πίνδου (5) Εικόνα 14.

21 Οι Οφιόλιθοι της Πίνδου (6) Εικόνα 15.

22 Οι Οφιόλιθοι της Πίνδου (7) Χρωμίτες Εικόνα 16.

23 Παράδειγμα Εικόνα 17.

24 Οφιολιθικό σύμπλεγμα Αμφιβολιτική σόλα Φλύσχης της Πελαγονικής ζώνης Εικόνα 18.

25 Η γεωτεκτονική εξέλιξη των οφιολίθων 1. Οι οφιόλιθοι σχηματίστηκαν πάνω από μία ζώνη καταβύθισης 2. Το mélange της Αβδέλλας αντιπροσωπεύει ένα πρίσμα προσαύξησης του Ιουρασικού. 3. Η μεταμόρφωση και η τεκτονική δραστηριότητα που δημιούργησαν πτυχές και επωθήσεις στην ενότητα της Λουμνίτσας είναι Βαθόνιας ηλικίας (170 Ma).

26 Γεωτεκτονικό μοντέλο (1) Οι οφιόλιθοι σχηματίστηκαν στο Ιουρασικό πάνω από μία ενδο-ωκεάνια καταβύθιση. Οι ενότητες Δραμάλας και Ασπροποτάμου σχηματίστηκαν στα δυτικά της ζώνης καταβυθίσεως. Η ενότητα του Απροποτάμου αντιπροσωπεύει τον φλοιό και τον μανδύα εγγύτερα στη ζώνη καταβύθισης. Γενικώς οι οφιόλιθοι της Πίνδου και του Βούρινου ήταν αρχικά συναφείς και βρίσκονταν δυτικά της ζώνης καταβύθισης. Το mélange της Αβδέλλας σχηματίστηκε στη διάρκεια διαδικασιών προσαύξησης κατά τις οποίες ο ωκεάνιος φλοιός από τα ανατολικά επωθείται ή καταβυθίζεται.

27 Γεωτεκτονικό μοντέλο (2) Η συμπίεση που επακολούθησε ήταν αποτέλεσμα της σύγκρουσης της Πελαγονικής με την ενδοωκεάνια ζώνη καταβύθισης της Πίνδου, ο ωκεάνιος φλοιός αποκολλάται και επωθείται επί του πρίσματος προσαύξησης (ώστε να σχηματιστεί το μεταμορφικό πέλμα της Λουμνίτσας. Στο ίδιο χρονικό διάστημα το σύστημα του Ασπροποτάμου επωθείται προς τα δυτικά και ο υπόλοιπος ωκεάνιος φλοιός προς τα ανατολικά επί της Πελαγονικής ζώνης. Μετά την τεκτονική τοποθέτηση των οφιολίθων επακολούθησε επίκλυση της θάλασσας ώστε να αποτεθούν ασβεστόλιθοι στο Κιμμερίδιο. Ο υπολειμματικός ωκεανός της Νεο-Τηθύος έκλεισε στο τέλος του Ηωκαίνου κατά τη διάρκεια της Μεσοελληνικής ορογενετικής φάσεως.

28 Γεωτεκτονικό μοντέλο (3) Ζώνη Πίνδου Οφιόλιθοι SSZ Melange Πελαγονική ΑΝΩ ΙΟΥΡΑΣΙΚΟ Πελαγονική Melange Ζώνη Βαρδάρη Ευρασία SSZ ωκεάνιος φλοιός Απούλια Αποθέσεις φλύσχη Οφιόλιθοι SSZ Πελαγονική ΗΩΚΑΙΝΟ- ΟΛΙΓΟΚΑΙΝΟ Εικόνα 19.

29 Σημείωμα Αναφοράς Copyright, Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Γεωλογίας, Ιωάννης Κουκουβέλας, Σωτηριος Κοκκάλας, Παρασκευάς Ξυπολιάς. «Γεωλογία Ελλάδας». Έκδοση: 1.0. Πάτρα Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση:

30 Αναφορές (1) Το υλικό της παρουσίασης προέρχεται από το βιβλίο: ΓΕΩΛΟΓΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ Πανεπιστήμιο Πατρών, Τμήμα Γεωλογίας, Ιωάννης Κουκουβέλας, Σωτήριος Κοκκάλας, Παρασκευάς Ξυπολιάς. Έκδοση: Πανεπιστήμιο Πατρών. Πάτρα 2014.

31 Αναφορές (2) Όλες οι εικόνες που περιέχονται στην ενότητα 5, εκτός όσων συνοδεύονται από αναφορά, προέρχονται από το προσωπικό αρχείο του κ. Κουκουβέλα Ιωάννη.

32 Τέλος Ενότητας