ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΗΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΙΕΥΘΥΝΣΗ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕ ΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΕΙΣΗΓΗΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ-ΕΞΕΙ ΙΚΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΥ ΠΛΑΙΣΙΟΥ ΣΥΜΠΡΑΤΤΟΝΤΕΣ ΜΕΛΕΤΗΤΕΣ: 1. Σύμβουλοι Αναπτυξιακού Σχεδιασμού Έρευνας και Οργάνωσης Μελετήτρια: Φούλη Παπαγεωργίου, Αρχιτέκτων Χωροτάκτης-Πολεοδόμος 2. Λίνος Τριανταφυλλίδης, Αρχιτέκτων Μηχανικός Χωροτάκτης 3. Χριστόφορος Μανδυλάς, Περιβαλλοντολόγος-Χωροτάκτης ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2014 ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΝΩΣΗ Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης 1

2 ΣΧΕ ΙΟ ΥΠΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ Έγκριση Αναθεώρησης Εξειδίκευσης του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Β. Αιγαίου και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού. Έχοντας υπ όψη: 1. Τις διατάξεις του ν.2742/1999 «Χωροταξικός σχεδιασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» και ιδίως της παραγράφου 4, της περίπτωσης δ της παραγράφου 5 και 6 του άρθρου 8 (ΦΕΚ 207 Α ) 2. Την Υπουργική Απόφαση 51949/2010 για την «Παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής του Γενικού, των Ειδικών και των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης». 3. Την με αρ /2003 Απόφαση Υπουργού ΥΠΕΧΩ Ε «Έγκριση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Β. Αιγαίου» (ΦΕΚ 1473Β/ ) 4. Τις θεσμοθετημένες προδιαγραφές Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΦΕΚ 45 ΤΑΑ&ΠΘ ) 5. Την με αρ. γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου 6. Την Σύνοψη Πορισμάτων της έκθεσης Αξιολόγησης υπογραφής Υπουργού ΥΠΕΚΑ στις./ Τις νεώτερες του θεσμοθετημένου ΠΠΧΣΑΑ Εθνικές Χωροταξικές πολιτικές και συγκεκριμένα: το Γενικό Πλαίσιο ΧΣΑΑ (ΦΕΚ Α 128/2008), το Ειδικό Πλαίσιο ΧΣΑΑ για τη Βιομηχανία (ΦΕΚ ΑΑΠ151/2009), ο Ειδικό Πλαίσιο ΧΣΑΑ για τον Τουρισμό (ΦΕΚ Β 1138/2009),και την με αρ. 7659/ Απόφαση Κυβερνητικής Επιτροπής «Έγκριση τροποποίησης του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού»(φεκ 3155/Β/ ) το Ειδικό Πλαίσιο ΧΣΑΑ για τις ΑΠΕ (ΦΕΚ Β 2464/2008), το Ειδικό Πλαίσιο ΧΣΑΑ για τις Υδατοκαλλιέργειες (ΦΕΚ Β 2505/2011), 8. Τις διατάξεις της υπ αριθμ. ΥΠΕΧΩ Ε/ΕΥΠΕ/οικ / κοινής απόφασης των Υπουργών Οικονομίας και Οικονομικών, Περιβάλλοντος Χωροταξίας και ημοσίων Έργων και του Υφυπουργού Εσωτερικών, ημόσιας ιοίκησης και Αποκέντρωσης «Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της υπ αριθμ. 2001/42/ΕΚ οδηγίας σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και 2

3 προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Ιουνίου 2001» (ΦΕΚ 1225 Β ). 9. Την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) για την τροποποίηση του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Β. Αιγαίου 10. Το υπ αριθμ. οικ..έγγραφο της ιεύθυνσης Χωροταξίας του Υ.Π.Ε.Κ.Α., με το οποίο διαβιβάστηκε στην Ε.Υ.ΠΕ./Υ.Π.Ε.Κ.Α. η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Β. Αιγαίου 11. Το υπ αριθμ. έγγραφο της Ε.Υ.ΠΕ./ Υ.Π.Ε.Κ.Α., με το οποίο διαβιβάστηκε αντίγραφο της Σ.Μ.Π.Ε. προς τους παρακάτω φορείς: Την από..ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες., καθώς και στο διαδικτυακό κόμβο του Υ.Π.Ε.Κ.Α., με την οποία γνωστοποιήθηκε στο κοινό η έναρξη της διαδικασίας διαβούλευσης επί της οικείας Σ.Μ.Π.Ε. 14. Τις απόψεις που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης για την τροποποίηση Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Β. Αιγαίου και την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού. 15. Την από.. εισήγηση της ιεύθυνσης Χωροταξίας του Υ.Π.Ε.Κ.Α. προς το Περιφερειακό Συμβούλιο Περιφέρειας Β. Αιγαίου. 16. Την υπ αριθμ.. γνωμοδότηση του Περιφερειακού Συμβουλίου Περιφέρειας Β.Αιγαίου. 17. Την Εισήγηση της /νσης Χωροταξίας του ΥΠΕΚΑ με αρ. πρωτ Το γεγονός ότι από τις κανονιστικές διατάξεις της απόφασης αυτής δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού. Λαμβάνοντας υπ όψη: 1. την Αναπτυξιακή πολιτική Εθνικού και Περιφερειακού επιπέδου, και συγκεκριμένα: το Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς , Τομεακά προγράμματα Περιβάλλον-Αειφόρος Ανάπτυξη Ενίσχυση της Προσπελασιμότητας Ανταγωνιστικότητα-Επιχειρηματικότητα 3

4 Ψηφιακή Σύγκλιση Ανάπτυξη Ανθρώπινου υναμικού Εκπαίδευση- ια βίου μάθηση ιοικητική Μεταρύθμιση Τεχνική Υποστήριξη εφαρμογής Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Αγροτικής Ανάπτυξης Εθνικό Στρατηγικό Σχέδιο Ανάπτυξης Αλιείας το ΠΕΠ Β.Αιγαίου , την πρόοδο σχεδιασμού και κατάρτισης του Συμφώνου Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ ) την πρόοδο σχεδιασμού και κατάρτισης του Περιφερειακού Αναπτυξιακού Σχεδιασμού τις επί μέρους τομεακές πολιτικές και συγεκριμένα: Εθνική στρατηγική για την προστασία και διαχείριση του θαλάσσιου περιβάλλοντος Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/56/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 17ης Ιουνίου 2008 και άλλες διατάξεις (ν3983/2011), Εθνική Πολιτική για την Αξιοποίηση των Ορυκτών Πρώτων Υλών Την Εθνική Στρατηγική Λιμένων τις νεώτερες θεσμικές ρυθμίσεις που επηρεάζουν το ΠΠΧΣΑΑ ν.3937/2011 «ιατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις» ν.3852/210 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης ιοίκησης- Πρόγραμμα Καλλικράτης» Το ν. 4002/2011, κατά το Β Μέρος του «Προώθηση τουριστικών επενδύσεων, σύνθετα τουριστικά καταλύματα, και άλλες διατάξεις», ΦΕΚ 180 / Α / το ν. 3982/2011, περί «απλοποίησης της αδειοδότησης τεχνικών επαγγελματικών και μεταποιητικών δραστηριοτήτων και επιχειρηματικών πάρκων», ΦΕΚ 143 / Α / το ν. 3986/ «Επείγοντα Μέτρα Εφαρμογής Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου ημοσιονομικής Στρατηγικής » το ν. 4146/ «ιαμόρφωση Φιλικού Αναπτυξιακού Περιβάλλοντος για τις Στρατηγικές και Ιδιωτικές Επενδύσεις και άλλες διατάξεις» το Ν. 3851/2010 «Επιτάχυνση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και άλλες διατάξεις». 4. Νομοθετήματα και Συμφωνίες, Ευρωπαϊκές πολιτικές που επηρεάζουν την χωρική ανάπτυξη της περιφέρειας 4

5 Η Κύρωση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για το Τοπίο (ν.3827/2010) Η Ευρωπαϊκή Στρατηγική «Ευρώπη 2020» Η πολιτική συνοχής Ε.Ε Εδαφική Ατζέντα 2020 (ΤΑ 2020) Εκτιμώντας ιδίως τα ακόλουθα: 1. Ο χωροταξικός σχεδιασμός αποτελεί την βάση αναφοράς για τον απαιτούμενο συντονισμό και την εναρμόνιση των επί μέρους πολιτικών, προγραμμάτων και επενδυτικών σχεδίων που ασκούνται από διάφορους φορείς στην ίδια περιοχή και να συνεισφέρει έτσι σημαντικά στην βελτίωση της αποτελεσματικότητας στον σχεδιασμό και την εφαρμογή των προγραμμάτων. 2. Την δημοσιονομική κρίση που βιώνει η χώρα και την αναγκαιότητα προώθησης πραγματικά βιώσιμης ανάπτυξης, βασισμένης σε ένα πλαίσιο χωρικού σχεδιασμένου περιβάλλοντος, που θα λαμβάνει υπόψη τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Περιφέρειας (φυσικά, πολιτιστικά, παραγωγικά). 3. Το παραπάνω πλαίσιο είναι απαραίτητο για την εξασφάλιση αποδοτικών επενδύσεων, στοχευμένων στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής σε ένα περιβάλλον ασφαλές από άποψη δικαίου. 4. Την αναγκαιότητα προσαρμογής και εξειδίκευσης των κατευθύνσεων του ΠΠΧΣΑΑ Β. Αιγαίου με τον υπερκείμενο χωροταξικό σχεδιασμό και τις νεότερες Ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές 5. Την εγκεκριμένη Έκθεση Αξιολόγησης, που αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της παρούσας και ειδικότερα τα παρακάτω βασικά σημεία συμπερασμάτων της: Το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης που υιοθετεί το ισχύον ΠΠΧΣΑΑ δεν μπορεί να εφαρμοστεί σήμερα και απαιτείται η προσαρμογή και αναθεώρηση του, εφόσον το αναπτυξιακό πλαίσιο στο οποίο βασίστηκε έχει υποστεί ριζικές αλλαγές λόγω της οικονομικής συγκυρίας και άλλων εγγενών παραγόντων που καθορίζουν την αποτελεσματικότητα της έγκαιρης χρηματοδότησης έργων και δράσεων. Η πρόταση του ΠΠΧΣΑΑ για δημιουργία νέων διοικητικών κέντρων στις έδρες των Καποδιστριακών δήμων με προτεραιότητα στα οικιστικά κέντρα δευτέρου (Χίος και Σάμος) και τρίτου (Ερεσός, Καλλονή, Πλωμάρι, Πολύχνιτος, Μύρινα, Βροντάδος, Καρδάμυλα, Καρλόβασι, Μαραθόκαμπος, Πυθαγόρειο, Μυτιληνιοί, Αγ. Κήρυκος) επιπέδου αναιρείται εν μέρει λόγω της νέας διάρθρωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης που προέκυψε με τον Καλλικράτη και της νέας ιεράρχησης του οικιστικού δικτύου που εισήγαγε το Γενικό Πλαίσιο. Η ιδιαίτερης βαρύτητας για την πρόταση του ισχύοντος ΠΠΧΣΑΑ, κατεύθυνση για τη γενίκευση του σχεδιασμού χρήσεων γης στην ύπαιθρο μέσω της εκπόνησης ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ και τον δραστικό περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης, δεν έχει υλοποιηθεί. Μόνον δύο ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ έχουν εγκριθεί σε όλη την Περιφέρεια, 5

6 χωρίς μάλιστα να προβλέπουν ιδιαίτερα δραστικά μέτρα για τον περιορισμό της εκτός σχεδίου δόμησης. Με δεδομένο τον πολύπλευρο χαρακτήρα της προστασίας-ανάδειξης του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, ορισμένες κατευθύνσεις του ισχύοντος ΠΠΧΣΑΑ έχουν υλοποιηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό (κυρίως οι σχετικές με την προστασία-ανάδειξη του πολιτιστικού περιβάλλοντος), ενώ άλλες που κυρίως αφορούν την προστασία και ανάδειξη του πολύτιμου φυσικού πλούτου της Περιφέρειας (όπως η εκπόνηση ΕΠΜ για τις περιοχές του δικτύου NATURA και η θεσμοθέτησή τους) δεν έχουν υλοποιηθεί επαρκώς. Η βασική κατεύθυνση του ΠΠΧΣΑΑ για οργάνωση και εγκατάσταση συστήματος συνδυασμένων αεροπορικών και λοιπών μεταφορικών υποδομών δεν έχει υλοποιηθεί μέχρι σήμερα. Οι όποιες παρεμβάσεις έχουν γίνει στον τομέα των μεταφορικών υποδομών είναι χρήσιμες αλλά αποσπασματικές, δεν ανήκουν δηλαδή στο πλαίσιο ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού. Οι μεταφορές στα μικρά νησιά έχουν βελτιωθεί με έργα βελτίωσης οδικού δικτύου και λιμενικής υποδομής, ωστόσο όχι στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης. Στον κομβικό για την Περιφέρεια τομέα της ενεργειακής αυτονομίας οι κατευθύνσεις για διασύνδεση των νησιών με το ηπειρωτικό δίκτυο και η παράλληλη ανάπτυξη υποδομών παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ δεν έχουν υλοποιηθεί ικανοποιητικά. Ωστόσο το θέμα της διασύνδεσης με το ηπειρωτικό δίκτυο έχει προχωρήσει σημαντικά, ενώ οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ έχουν σημαντικές προοπτικές ανάπτυξης. Ως προς την ενεργειακή διασύνδεση των νησιών της Περιφέρειας, υπάρχει στο προκαταρκτικό στάδιο μελέτη από τον Α ΜΥΕ. Η διασύνδεση των νησιών με την πρόταση "Αιγαία Ζεύξη" από ιδιωτικά κεφάλαια συνδυάζεται με την δημιουργία μεγάλων αιολικών πάρκων. Η κατεύθυνση της αύξησης του ποσοστού εκμετάλλευσης της αιολικής ενέργειας ήδη υλοποιείται με την έγκριση των προτάσεων που έχουν γίνει από επενδυτές και έχουν εγκριθεί από την ΡΑΕ(Τονίζεται εδώ ότι η προτεινόμενη διασύνδεση με το Ηπειρωτικό δίκτυο είναι σύμφωνη με το Γενικό Πλαίσιο (Γ.Π.Χ.Σ.Α.Α.) που αναφέρει συγκεκριμένα : ΦΕΚ128Α/2008 σελ 2283 παρ δ:" Σύνδεση του συνόλου των κατοικημένων νησιών της χώρας με το δίκτυο μεταφοράς ενέργειας του ηπειρωτικού τμήματος της χώρας, δηλαδή με το διασυνδεδεμένο δίκτυο της ΕΗ, τα οποία θα διατηρούν σε εφεδρεία και τις αυτόνομες μονάδες παραγωγής ενέργειάς τους"). Η υιοθέτηση μιας πολιτικής αειφορίας του υδάτινου δυναμικού της Περιφέρειας βρίσκεται στο αρχικό στάδιο καθώς είναι υπό εκπόνηση το Σχέδιο διαχείρισης των Υδατικών πόρων του Β. Αιγαίου από το ΥΠΕΚΑ και σύντομα θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Σήμερα έχουν χωροθετηθεί όλοι οι ΧΥΤΑ αστικών αποβλήτων που προβλέπονταν από το ΠΠΧΣΑΑ και λειτουργούν οι περισσότεροι. εν έχει 6

7 υλοποιηθεί κανένας ΧΥΤΑ αδρανών. Εκκρεμεί η υλοποίηση αρκετών βιολογικών καθαρισμών παραθαλασσίων πόλεων και οικισμών ένας μικρός αριθμός βιολογικών έχει ενταχθεί σε χρηματοδοτικά προγράμματα. εν έχει ιδρυθεί οργανωμένος υποδοχέας μεταποιητικών μονάδων οποιουδήποτε τύπου στην Περιφέρεια, όπως προέβλεπε το ΠΠΧΣΑ Εγκρίνουμε: α) Τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για την «Αναθεώρηση Εξειδίκευση του ΠΠΧΣΑΑ Περιφέρειας Β. Αιγαίου», με την ενσωμάτωση σε αυτό όρων, περιορισμών και κατευθύνσεων για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση των σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, που ενδέχεται να προκύψουν από την εφαρμογή του. και β) Την Αναθεώρηση Εξειδίκευση του Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Περιφέρειας Β. Αιγαίου, στο οποίο ενσωματώνονται οι αναγκαίοι όροι, περιορισμοί και κατευθύνσεις για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος που έχουν προκύψει κατά την διαδικασία περιβαλλοντικής εκτίμησης. το κείμενο του οποίου ακολουθεί: ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: ΓΕΝΙΚΕΣ ΙΑΤΑΞΕΙΣ Άρθρο 1. Σκοπός-Στόχοι Σκοπός της Αναθεώρησης και Εξειδίκευσης του θεσμοθετημένου Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης της Περιφέρειας Β. Αιγαίου βάσει των εγκεκριμένων Πορισμάτων της Έκθεσης Αξιολόγησης του, είναι η προσαρμογή των βασικών κατευθύνσεων του, στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και δεδομένα. Ειδικότερα η Αναθεώρηση και Εξειδίκευση του θεσμοθετημένου Περιφερειακού Πλαισίου στοχεύει: στην εναρμόνιση και εξειδίκευση των κατευθύνσεων του με τις κατευθύνσεις των νεώτερων Χωροταξικών Πλαισίων Εθνικού Επιπέδου (Γενικού και Ειδικών Πλαισίων - ΑΠΕ, Βιομηχανίας, Τουρισμού, Καταστημάτων Κράτησης και Υδατοκαλλιεργειών). στην εναρμόνιση και εξειδίκευση των κατευθύνσεων του με τις νέες Ευρωπαϊκές και Εθνικές πολιτικές καθώς επίσης και τις διεθνείς δεσμεύσεις της Χώρας, που προωθήθηκαν μετά την έγκρισή του και έχουν σημαντικές χωρικές επιπτώσεις στην περιφέρεια. στην ενσωμάτωση των κατευθύνσεων του Αναπτυξιακού Σχεδιασμού (Εθνικού και Περιφερειακού Επιπέδου) στην εξασφάλιση της ικανότητας του να αποτελέσει την βάση αναφοράς για τον 7

8 συντονισμό και την εναρμόνιση των επί μέρους πολιτικών, που έχουν επιπτώσεις στην συνοχή και την ανάπτυξη της Περιφέρειας. στην εξειδίκευση των κατευθύνσεων του σε επίπεδο Καλλικρατικού ήμου προκειμένου να παρέχονται οι αναγκαίες κατευθύνσεις προς τα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού (ΡΣ, ΓΟΣ/ΣΧΟΟΑΠ, ΖΟΕ, ΠΕΡΠΟ, ΠΟΑΠ, μεμονωμένες αδειοδοτήσεις κλπ.), με βασικό στόχο τον Ολοκληρωμένο Σχεδιασμό και την προώθηση ενιαίων στόχων για την Περιφέρεια. στον καθορισμό ρεαλιστικού προγράμματος δράσης ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β : ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΠΙΛΟΓΕΣ Άρθρο 2. Θέση και Ρόλος της Περιφέρειας στον ιεθνή, Ευρωπαϊκό και Εθνικό χώρο Το κύριο γνώρισμα της Περιφέρειας Β. Αιγαίου που σχετίζεται με τη θέση της στον ευρωπαϊκό και εθνικό χώρο και επηρεάζει σημαντικά το ρόλο της, όπως έχει εντοπίσει το ισχύον ΠΠΧΣΑΑ, εξακολουθεί να είναι η διπλή της περιφερειακότητα (παραμεθόριος Ελλάδας και Ευρωπαϊκής Ένωσης), που σε συνδυασμό με τη νησιωτικότητα και τις δυσκολίες σύνδεσής της με υφιστάμενους και υπό διαμόρφωση άξονες ανάπτυξης, δημιουργεί συνθήκες απομόνωσης. Ωστόσο, τόσο η θέση της Περιφέρειας Β. Αιγαίου όσο και η νησιωτικότητα που τη χαρακτηρίζει, παρουσιάζουν και συγκριτικά πλεονεκτήματα που καλείται να αξιοποιήσει στο πλαίσιο της διαμόρφωσης ευνοϊκότερων εξωγενών και ενδογενών συνθηκών. Ήδη το ισχύον ΠΠΧΣΑΑ (2003) αναγνώριζε ότι «ορισμένα από τα σημερινά μειονεκτήματα θα μπορούσαν να μετατραπούν σε πλεονεκτήματα, εφόσον θα ήταν δυνατό ένα διαφορετικό πλαίσιο ελληνοτουρκικών σχέσεων καθώς και μια μεγαλύτερη διοικητική αυτοδυναμία της περιοχής». Σήμερα οι 2 προϋποθέσεις που έθετε το ισχύον ΠΠΧΣΑΑ παρουσιάζουν σημεία εξέλιξης: Σε ότι αφορά τις σχέσεις με τα τουρκικά παράλια της Μικράς Ασίας, έναν χώρο από τον οποίο η Περιφέρεια Β. Αιγαίου περισσότερο δεχόταν πιέσεις παρά συναντούσε ευκαιρίες, σήμερα αναπτύσσονται σημαντικές δυνατότητες συνεργασίας στον τομέα του τουρισμού (σημαντική και συνεχιζόμενη αύξηση των Τούρκων τουριστών στα νησιά της Περιφέρειας κατά τα τελευταία 3 έτη) και του εμπορίου. Οι διαπραγματεύσεις της γείτονος χώρας για ένταξη στην Ε.Ε., η σχετική σταθερότητα που παρατηρείται στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, και κυρίως η εφαρμογή κατάλληλων μέτρων προς την κατεύθυνση της διευκόλυνσης της συνεργασίας (π.χ. η απλοποίηση χορήγησης από τις ελληνικές αρχές άδειας εισόδου και παραμονής στη χώρα επισκεπτών από τη γείτονα) έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση θετικού κλίματος για μελλοντική συνεργασία, μια εξέλιξη που ευνοεί σαφώς την Περιφέρεια Β. Αιγαίου. Σε ότι αφορά την προϋπόθεση της μεγαλύτερης διοικητικής αυτοδυναμίας της περιοχής, η νέα αρχιτεκτονική της τοπικής αυτοδιοίκησης που εισήγαγε το Σχέδιο Καλλικράτης ήταν, παρά τις όποιες καθυστερήσεις και ασάφειες δημιούργησαν η ανακατανομή αρμοδιοτήτων και προσωπικού, ένα αποφασιστικό βήμα προς την κατεύθυνση της μεγαλύτερης αυτοδυναμίας της Περιφέρειας και των ήμων. Πλέον η 8

9 Περιφέρεια μπορεί να κινηθεί με μεγαλύτερη ευελιξία και ταχύτητα ώστε να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που δημιουργούνται και να σχεδιάσει το πρότυπο ανάπτυξης που επιθυμεί. Με βάση τα παραπάνω, η θέση της περιφέρειας μπορεί να επαναπροσδιοριστεί σε σχέση με το ευρύτερο περιβάλλον της το οποίο περιλαμβάνει την ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Ωστόσο το περιβάλλον αυτό δεν είναι σταθερό, εφόσον, κατά το τμήμα του το οποίο ευρίσκεται εκτός ΕΕ επηρεάζεται από την εξωτερική πολιτική της χώρας και τις διμερείς σχέσεις με τις αντίστοιχες χώρες. Επομένως, η Περιφέρεια Β. Αιγαίου θα πρέπει να είναι σε θέση από τη μια πλευρά να αξιοποιεί τις ευκαιρίες που παρουσιάζονται σε αναπτυξιακούς τομείς, ενώ από την άλλη να θωρακίζεται για το ενδεχόμενο αρνητικών για την αναπτυξιακή της πορεία εξελίξεων. Οι εξελίξεις που σηματοδοτούν τον επαναπροσδιορισμό της θέσης «διπλής περιφερειακότητας» της Περιφέρειας δεν περιορίζονται στις ως άνω θετικές εξελίξεις. Η σχετική πρόοδος που έχει σημειωθεί στη μεταφορική σύνδεση της Περιφέρειας Β. Αιγαίου με την Αθήνα και οι νέες και βελτιωμένες συνδέσεις με κέντρα της βόρειας Ελλάδας (Καβάλα, Θεσσαλονίκη), καθώς και οι νέες δυνατότητες εφαρμογής που δίνουν η ευρυζωνικότητα και οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας(τηλεϊατρική, δικτύωση, ολοκληρωμένα συστήματα κλπ.), προσφέρουν νέες δυνατότητες στην κατεύθυνση της παροχής ποιοτικότερων υπηρεσιών στους πολίτες και της ανάπτυξης δυναμικών κλάδων της οικονομίας. Σημαντικές εξελίξεις για την θέση της Περιφέρειας Β. Αιγαίου αποτελούν επίσης: Η δυνατότητα ενεργειακής αυτονομίας με σύνδεση της Περιφέρειας με το ηπειρωτικό δίκτυο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ανάπτυξη εγκαταστάσεων ΑΠΕ που θα αξιοποιούν τους πλούσιους πόρους της περιοχής (αιολικό δυναμικό, ήλιος, κύματα, βιοαέριο, γεωθερμία κλπ) και παράλληλη απεξάρτηση από το πετρέλαιο και τις οχλούσες μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας που θα παραμείνουν σε εφεδρεία. Η ενεργειακή αυτονομία, πέραν του σαφώς θετικού αντίκτυπου που θα έχει στην ποιότητα ζωής των κατοίκων,αναμένεται να δώσει στην τοπική οικονομία σημαντική ώθηση. Παράλληλα η ανάπτυξη εγκαταστάσεων ΑΠΕ θα βάλει την Περιφέρεια Β. Αιγαίου στον ενεργειακό χάρτη της χώρας. Το άνοιγμα της περιφέρειας σε νέες τουριστικές αγορές, τόσο με ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού (π.χ. ορνιθολογικός τουρισμός, ιαματικός τουρισμός, θαλάσσιος τουρισμός κλπ) όσο και με την προσέλκυση επισκεπτών από περισσότερες χώρες προέλευσης. Η μεταποίηση και ολοένα αποτελεσματικότερη προώθηση των ποιοτικών τοπικών προϊόντων ως ΠΟΠ σε αγορές της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού. Η ανάδειξη των φυσικών πόρων της Περιφέρειας Β. Αιγαίου μέσω της ενεργοποίησης του καθεστώτος προστασίας οικολογικά πολύτιμων περιοχών, οι οποίες θεσμοθετήθηκαν αλλά δεν βρίσκονται υπό καθεστώς προστασίας λόγω της καθυστέρησης στην εκπόνηση Ειδικών Περιβαλλοντικών Μελετών. 9

10 Ο εντοπισμός αξιόλογων τοπίων διεθνούς και εθνικής εμβέλειας και η μελλοντική ανάδειξη και θεσμοθέτηση τους. Με βάση τις παραπάνω εξελίξεις, οι στρατηγικές κατευθύνσεις που διατυπώνονται στο παρόν στοχεύουν στη βέλτιστη αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της περιφέρειας στις σημερινές συνθήκες, με σκοπό την άρση της απομόνωσης και την ισόρροπη ανάπτυξη των παραγωγικών τομέων με έμφαση στην εξωστρέφεια. ιαρθρώνονται στους εξής άξονες προτεραιότητας: Ισόρροπη ανάπτυξη των παραγωγικών τομέων σε σταθερή, διασφαλισμένη και αειφόρο χωρική βάση. o Ειδικότερα: πολύπλευρη ανάπτυξη του τουρισμού με αξιοποίηση νέων αγορών. Ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού που σχετίζονται με το περιβάλλον και την πολιτιστική κληρονομιά. Ανάπτυξη θαλάσσιου τουρισμού (τουρισμού κρουαζιέρας, σκαφών αναψυχής, κατάδυσης κλπ.) o Παράλληλη ενδυνάμωση του πρωτογενούς τομέα, ιδιαίτερα των προϊόντων ΠΟΠ και της μεταποίησής τους o Ανάπτυξη των υπηρεσιών που βασίζονται στις ΤΠΕ ιάρθρωση και οργάνωση του οικιστικού δικτύου ώστε να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης και να διασφαλιστεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων Προστασία και διαφύλαξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος Ανάπτυξη της μεταφορικής και άλλης τεχνικής υποδομής για την επίτευξη της άρσης της απομόνωσης, της τόνωσης της οικονομίας και της βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων Αντιμετώπιση των προβλημάτων που δημιουργούν οι θεσμοθετημένες χρήσεις γης Βιώσιμη ανάπτυξη των μικρών νησιών Αξιοποίηση του προγραμματικού πλαισίου για την εφαρμογή του ΠΠΧΣΑΑ. Εκπαιδευτικές-ερευνητικες δραστηριότητες ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Άρθρο 3. Πρότυπο χωρικης αναπτυξης 3.1. Βασικοί Άξονες Ανάπτυξης Οι βασικοί άξονες ανάπτυξης της περιφέρειας αναφέρονται σε δύο επίπεδα: στο ενδοπεριφερειακό πρότυπο ανάπτυξης, και στη διασύνδεση της περιφέρειας με το ευρύτερο περιβάλλον της, με το οποίο αλληλοεπιδρά και το οποίο την επηρεάζει άμεσα και έμμεσα. 10

11 6 αναπτυξιακές κατευθύνσεις με χωρική διάσταση διαμορφώνουν το προτεινόμενο πρότυπο: I. Ισόρροπη ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης της περιφέρειας με έμφαση στην παράλληλη ανάπτυξη και την αλληλοϋποστήριξη του πρωτογενούς τομέα (αλιεία, γεωργία, κτηνοτροφία), του τουρισμού και της παραγωγής «πράσινης» ενέργειας. II. III. IV. Απόλυτος σεβασμός στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά των νησιών, (συμπεριλαμβανομένου του τοπίου), που αποτελεί τον πλέον πολύτιμο αναπτυξιακό πόρο της περιφέρειας, τον πυρήνα της κοινωνικής και πολιτιστικής της ταυτότητας και τον συνδετικό ιστό για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής του συνόλου των επί μέρους νησιωτικών πληθυσμών. Αξιοποίηση της θέσης της περιφέρειας ως «σταυροδρόμι» θαλάσσιων μεταφορών, που αναπτύσσονται κατά μήκος πολλαπλών αξόνων διακίνησης επιβατών και εμπορευμάτων, οι οποίοι διατρέχουν το Αιγαίο πέλαγος από Βορρά προς Νότο και από Ανατολή προς τη ύση. ιάρθρωση και οργάνωση του οικιστικού δικτύου ώστε να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης και να διασφαλιστεί η ποιότητα ζωής των κατοίκων V. Χωρική ρύθμιση του θαλάσσιου χώρου του Β. Αιγαίου, ο οποίος περιβάλλει τα νησιά της περιφέρειας, με σκοπό την αξιοποίηση και ανάδειξή του σε παραγωγικό πόρο (αλιεία, πράσινη ενέργεια, τουρισμός), μεταφορικό δίαυλο και πολιτιστικό πόρο (ενάλιες αρχαιότητες, πεδίο ανάπτυξης αθλημάτων και αγώνων, κλπ) με ταυτόχρονη αξιοποίηση της διασυνοριακής ζώνης την οποία εμπεριέχει. VI. Προώθηση της κοινωνικής συνοχής και καταπολέμηση της φτώχειας Ι. Ισόρροπη ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης της περιφέρειας Βασικές προϋποθέσεις για τη διασφάλιση της ισόρροπης ανάπτυξης ανά τομέα είναι: Πρωτογενής τομέας Βασική κατεύθυνση της παρούσας πρότασης είναι η αναστροφή της τάσης προς τον τριτογενή τομέα σε βάρος του πρωτογενή, και η αύξηση της ΑΠΑ του πρωτογενή ώστε να εξισορροπήσει τουλάχιστον την απώλεια της περιόδου Θεωρείται απαραίτητη η αύξηση της παραγωγικότητας του πρωτογενή, ώστε να επέλθει σχετική εξισορρόπηση του παραγόμενου προϊόντος με τους άλλους παραγωγικούς τομείς. Απαραίτητη επίσης θεωρείται η βελτίωση της σύνδεσης του πρωτογενή τομέα με τον τουρισμό, ώστε να εξασφαλίζεται η άμεση διάθεση κύρια των ευπαθών προϊόντων επιτόπου. Παρατηρείται μια σχετική εξειδίκευση σε προϊόντα κατά νησί, η οποία μπορεί να ενισχυθεί ώστε να αποτελέσουν τα προϊόντα αυτά τον μοχλό ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα. Η παραγωγή παραδοσιακών επώνυμων προϊόντων και η ύπαρξη σημαντικού αριθμού Π.Ο.Π. (Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης) και Π.Γ.Ε. (Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης) ενισχύει την κατεύθυνση αυτή. Η κατεύθυνση εξειδίκευσης εστιάζεται στην καλλιέργεια συγκεκριμένων προϊόντων κατά νησί, τα οποία αποτελούν σε 11

12 μεγάλο ποσοστό την «ταυτότητα» του νησιού στο καλάθι της περιφέρειας, χωρίς να αποκλείονται σε καμία περίπτωση άλλες καλλιέργειες οι οποίες υπάρχουν σήμερα και είναι επίσης δυναμικές: Λέσβος προϊόντα ελαιοκαλλιέργειας Λήμνος κτηνοτροφικά Χίος προϊόντα μαστιχοκαλλιέργειας Σάμος- προϊόντα αμπέλου Ικαρία μελισσοκομικά προϊόντα Μικρά νησιά: για Οινούσσες, Ψαρά, Φούρνοι - κτηνοτροφικά (χιώτικο πρόβατο για τα δύο πρώτα, γίδα Zaanen για το τρίτο) Παράλληλα προτείνεται: Ενιαία προώθηση και branding των ποιοτικών τοπικών προϊόντων στις εγχώριες και διεθνείς αγορές στο πλαίσιο του «καλαθιού της περιφέρειας Β. Αιγαίου» ιερεύνηση της χωροθέτησης ΠΟΑΠ για την καλύτερη οργάνωση σημαντικών καλλιεργειών σε κάθε νησί (π.χ. για τους ελαιώνες της Λέσβου, τα μαστιχόδεντρα της Χίου, την κτηνοτροφία της Λήμνου) με σκοπό την αύξηση της παραγωγικότητας, την αντιμετώπιση προβλημάτων ρύπανσης (π.χ. από τα απόβλητα των ελαιοτριβείων) και την άμεση τροφοδότηση της βιομηχανίας/βιοτεχνίας τυποποίησης και επεξεργασίας των προϊόντων αυτών. Υπαγωγή της γεωργικής γης σε καθεστώς προστασίας, ώστε να διαφυλαχτεί από αλλαγή χρήσης μεγάλης κλίμακας. ευτερογενής τομέας Για την ενίσχυση της παραγωγής του δευτερογενή τομέα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη στενότερη σύνδεσή της με την πρωτογενή παραγωγή, ιδιαίτερα για την προώθηση των υφιστάμενων προϊόντων ΠΟΠ και ΠΓΕ και την πιστοποίηση νέων προϊόντων. Η συγκέντρωση των μεταποιητικών μονάδων σε ΒΙΟΠΑ ή επιχειρηματικά Πάρκα εκτιμάται ότι είναι απαραίτητη στα μεγάλα νησιά της Περιφέρειας, καθώς έτσι επιτυγχάνεται η οργάνωση περιοχών εγκατάστασης βιομηχανικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων με πλήρη δίκτυα και περιβαλλοντικές υποδομές. Παράλληλα οι επιχειρήσεις είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν τα κίνητρα του αναπτυξιακού νόμου για μετεγκατάσταση σε ΒΙΟΠΑ που θα ελαχιστοποιήσει την άναρχη διάχυση των ρυπογόνων δραστηριοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό, προτείνεται κατόπιν ειδικής διερεύνησης να χωροθετηθούν: I. ΠΟΑΠ καθετοποίησηςαγροτικών προϊόντων γύρω από τις περιοχές με γεωργική παραγωγή (Π.χ. Μαστιχοχώρια, κτλ) II. ΠΟΑΠ καθετοποίησης κτηνοτροφικών Προϊόντων (ΠΟΠ) σε περιοχές με σχετική παραγωγή (Βορεια Χίος, Λήμνος,κτλ) III. ΠΟΑΠ καθετοποίησηςπροϊόντων ιχθυοκαλλιέργειας τις παράκτιες περιοχές των Ζωνών ΠΟΑΥ (π.χ. Λαγκάδα Χίου, κτλ) 12

13 Επιπλέον κρίνεται απαραίτητη η συγκέντρωση των μεταποιητικών μονάδων που δεν σχετίζονται με την αγροτική παραγωγή σε εκτός σχεδίου περιοχές που συγκεντρώνουν σχετικά κριτήρια, όπως η καλή πρόσβαση, η υφιστάμενη συγκέντρωση βιομηχανικώνβιοτεχνικών μονάδων ή εργαστηρίων, και η καλή σύνδεση με το αστικό κέντρο του εκάστοτε νησιού, με τη δυνατότητα μετεξέλιξης της περιοχής συγκέντρωσης ή τμήματός της σε Βιοτεχνικό Πάρκο (ΒΙΟΠΑ) με πολεοδόμηση εφόσον παρατηρηθεί ικανή συγκέντρωση μονάδων. Στον κλάδο της ενέργειας, η περιφέρεια λειτουργεί έως σήμερα ως καταναλωτής, με μεγάλο πελάτη την οικιακή χρήση. Το πρόσφατο ενδιαφέρον ιδιωτών επενδυτών για παραγωγή μεγάλων όγκων ενέργειας από «πράσινες» πηγές, ιδιαίτερα μέσω ανεμογεννητριών, έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα για το ρόλο της παραγωγής ενέργειας στην οικονομία της περιφέρειας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει η πρόταση διασύνδεσης μέσω καλωδίου της περιφέρειας με την ηπειρωτική Χώρα, μέσω Κύμης, το κόστος της οποίας θα επιβαρύνει τους επενδυτές. Ωστόσο η οποιαδήποτε ενεργειακή επένδυση πρέπει να διασφαλίσει τη συμβατότητα των παρεμβάσεων της στο χώρο, με τις ανάγκες των άλλων παραγωγικών τομέων, και ιδιαίτερα της πρωτογενούς παραγωγής και του τουρισμού, ώστε να διασφαλίζεται η αειφορία και η πολυ-πολικότητα της ανάπτυξης στην περιφέρεια. Επιπλέον προτείνεται η παραγωγή πράσινης ενέργειας να κατευθυνθεί στην αξιοποίηση και άλλων πηγών, πλην του αέρα, όπως του ήλιου, του βιοαερίου, της γεωθερμίας, των θαλάσσιων κυμάτων κλπ καθώς και των συνδυασμών των πηγών αυτών, σύμφωνα με διεθνή καινοτομικά πρότυπα. Το έργο ανανεώσιμων πηγών ενέργειας το οποίο υλοποιείται στο νησί του Αγίου Ευστρατίου, και το οποίο φιλοδοξεί να το μετατρέψει σε «πράσινο νησί», αναπτύσσει, παράλληλα με εναλλακτικές πηγές ενέργειας πολλαπλών μορφών, παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας, έργα πράσινων μεταφορών και λοιπές πράσινες παρεμβάσεις (όπως υδροπονικά θερμοκήπια, βιολογική γεωργία /αλιεία/κτηνοτροφία) και παρέχει δυνατότητα να αποτελέσει ένα πρότυπο καλής πρακτικής το οποίο πρέπει να ακολουθήσουν και τα άλλα νησιά. Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η προσαρμογή των παρεμβάσεων του δευτερογενή τομέα στο τοπίο, έτσι ώστε η υλοποίηση κάθε επενδυτικού σχεδίου να διασφαλίζει την προστασία του τοπίου (το οποίο αποτελεί βασικό τουριστικό πόρο) και ιδιαίτερα όσων τοπίων έχουν καταταγεί στην κατηγορία της διεθνούς ή εθνικής εμβέλειας. Τριτογενής τομέας Οι κατευθύνσεις της παρούσας πρότασης βασίζονται στη διατήρηση της απασχόλησης και αύξηση της παραγόμενης ΑΠΑ από τον τουρισμό, με παράλληλη αντιμετώπιση των διαρθρωτικών προβλημάτων του τομέα και την οργανική διασύνδεσή του με τους άλλους τομείς της οικονομίας. Οι προτεινόμενες παρεμβάσεις αντιμετώπισης των διαρθρωτικών προβλημάτων του τομέα αφορούν σε: Βελτίωση της ποιότητας των υφιστάμενων καταλυμάτων και δημιουργία νέων καταλυμάτων υψηλής κατηγορίας κατά προτεραιότητα (4 αστέρων και άνω) Επέκταση της τουριστικής δραστηριότητας σε διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών κατά τη διάρκεια του έτους 13

14 ημιουργία υποδομών για την τόνωση εξειδικευμένων μορφών τουρισμού, με έμφαση στον θαλάσσιο τουρισμό (σταθμοί ελλιμενισμού) και τον τουρισμό κρουαζιέρας Αντιμετώπιση των ελλείψεων σε βασικές υποδομές ως προς τις πύλες εισόδου (λιμάνια, αεροδρόμια) Επέκταση σε νέες τουριστικές αγορές (τόνωση των νέων αγορών όπως η Τουρκία και η Ρωσία και προσέλκυση και άλλων) ιασπορά των τουριστικών υποδομών ώστε να ωφεληθούν όλα τα νησιά και να ελαχιστοποιηθούν οι επιπτώσεις στο περιβάλλον Η κατεύθυνση της παρούσας πρότασης διαμορφώνεται σε αντίστοιχες γραμμές με σκοπό την ενθάρρυνση δημιουργίας νέων υποδομών υψηλής ποιότητας σε όλα τα νησιά με παράλληλη ανάπτυξη σε συστηματική βάση εναλλακτικών και εξειδικευμένων μορφών τουρισμού. Ιδιαίτερες δυνατότητες παρουσιάζει η δημιουργία οργανωμένου δικτύου θεματικών διαδρομών (όλα τα νησιά) και η ανάπτυξη ορνιθολογικού τουρισμού (Λήμνος, Λέσβος), γεωλογικού τουρισμού (Λέσβος), ιαματικός τουρισμού (Ικαρία, Λέσβος), φυσιολατρικού τουρισμού (όλα τα νησιά), θρησκευτικού, πολιτιστικού, οινολογικού και γευσιγνωστικού τουρισμού (όλα τα νησιά) καθώς και καταδυτικού τουρισμού ή άλλων θαλάσσιων αθλημάτων. Σημαντικό ρόλο στο παρόν πρότυπο χωρικής ανάπτυξης μπορεί να διαδραματίσει το σημαντικό δίκτυο παραδοσιακών οικισμών που καταγράφεται, κυρίως στη Χίο, τη Λέσβο και τη Λήμνο. Ιδιαίτερα στις περιπτώσεις εγκαταλελειμμένων οικισμών (π.χ. στη Χίο) το νέο Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό παρέχει τη δυνατότητα αναζωογόνησης τους μέσω της δημιουργίας σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων. ΙΙ. Σεβασμός στη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά των νησιών Η διατήρηση της οικολογικής και πολιτιστικής κληρονομιάς ως βασικού πόρου ανάπτυξης, αλλά συγχρόνως και ως παράγοντα κοινωνικής συνοχής και ταυτότητας για τις τοπικές κοινωνίες πρέπει να αποτελέσει πρωταρχικό μέλημα του χωροταξικού σχεδιασμού. Οι βασικοί άξονες στους οποίους κινούνται οι κατευθύνσεις σχεδιασμού περιλαμβάνουν: Την θεσμοθέτησης της προστασίας των αξιόλογων φυσικών περιοχών και τοπίων, έτσι ώστε να καθοριστούν οι όροι προστασίας και οι επιτρεπόμενες χρήσεις, και αντίστοιχη πρόταση για τη θεσμοθέτηση της προστασίας αρχαιολογικών χώρων και τον προσδιορισμό ζωνών προστασίας Α και Β. Προτείνεται σειρά προτεραιότητας για τον καθορισμό των όρων προστασίας και την θεσμοθέτηση φυσικών περιοχών και αρχαιολογικών χώρων, και παράλληλα προτείνεται θεσμικό πλαίσιο κατοχύρωσης της σημασίας του τοπίου και της κατάταξης τοπίων σε διαβαθμίσεις που καλύπτουν την εμβέλεια της σημασίας τους από το διεθνές επίπεδο στο τοπικό. Τον ελέγχο και παρακολούθησης για την αποφυγή περιπτώσεων μεγάλης κλίμακας ανατροπής του φυσικού τοπίου σε παράκτιες περιοχές ή άλλες περιοχές υψηλής επισκεψιμότητας, με ισχυρή οικιστική ή άλλη ανάπτυξη, καθώς και αντίστοιχα μέτρα και ενέργειες για την αποκατάσταση εκτεταμένων περιοχών επιφανειακής εξόρυξης και περιοχών που καταστράφηκαν από πυρκαγιές ή άλλες φυσικές καταστροφές 14

15 Την αξιοποίησης των προστατευόμενων φυσικών και πολιτιστικών πόρων για την προώθηση ήπιων μορφών τουρισμού οικολογικού και πολιτιστικού χαρακτήρα Την διευθέτησης συγκρούσεων χρήσεων γης σε περιοχές όπου τα συμφέροντα παραγωγικών επενδύσεων αντιβαίνουν στα συμφέροντα διατήρησης και προστασίας ευαίσθητων οικολογικών και πολιτιστικών πόρων, συμπεριλαμβανομένων τοπίων εθνικής ή διεθνούς εμβέλειας, υπέρ των οικολογικών και πολιτιστικών πόρων και τοπίων. ΙΙΙ. Αξιοποίηση της θέσης της περιφέρειας ως «σταυροδρόμι» θαλάσσιων μεταφορών Η περιφέρεια Β. Αιγαίου επηρεάζεται άμεσα από ένα πλέγμα μεταφορικών αξόνων, οι οποίοι έχουν εν δυνάμει αναπτυξιακό χαρακτήρα. Οι άξονες αυτοί είναι: Ο άξονας βορρά-νότου, συνδέει τη Βόρεια Ελλάδα με την περιφέρεια Β. Αιγαίου, με κύριες πύλες εισόδου την Θεσσαλονίκης, την Καβάλα και την Αλεξανδρούπολη, διατρέχει κατά τον διαμήκη άξονά της την περιφέρεια και οδεύει παράλληλα με τις ακτές της Μικράς Ασίας, περιλαμβάνει τα ωδεκάνησα και καταλήγει στην Κύπρο. Ο άξονας αυτός στην προς βορρά επέκταση του διέρχεται από τα αρδανέλια και καταλήγει στο βόρειο άκρο του Εύξεινου Πόντου, ενώ στην προς νότο επέκταση του διέρχεται παράλληλα με τα παράλια του Λιβάνου και του Ισραήλ για να καταλήξει στην Αίγυπτο. Η προωθούμενη σύνδεση Θεσσαλονίκης Σμύρνης, για τη διακίνηση εμπορευματικών φορτίων, η οποία βρίσκεται σήμερα σε προχωρημένο στάδιο, ενδέχεται να ενισχύσει τον παραπάνω μεταφορικό άξονα βορρά-νότου, προσφέροντας πιθανά οφέλη για την περιφέρεια Β. Αιγαίου, εφόσον περιλάβει την διακίνηση εμπορευμάτων με ενδιάμεσο σταθμό σε λιμένα της περιφέρειας. Ένας παράλληλος άξονας στην ίδια κατεύθυνση εκτρέπεται προς υσμάς, στο ύψος της περιφέρειας Β. Αιγαίου, ώστε να διασχίσει το νότιο τμήμα του Αιγαίου Πελάγους και τη νησιωτική περιοχή των Κυκλάδων για να καταλήξει στην Κρήτη. Μέσω Κρήτης, ο άξονας αυτός δημιουργεί πρόσβαση στη νότια ζώνη της Μεσόγειου, η οποία διατρέχει τη θαλάσσια περιοχή κατά μήκος των ακτών της Αφρικής, από Γιβραλτάρ μέχρι Σουέζ και Κύπρο. Ο άξονας ανατολής-δύσης εμφανίζει δυο κλάδους: Ο πρώτος κλάδος ενώνει την περιφέρεια Β. Αιγαίου με τον Πειραιά και διασχίζει το νότιο Αιγαίο μέσω Σύρου. Ο κλάδος αυτός ακλουθεί την σημερινή κίνηση των επιβατικών μεταφορών με ferryboat από τους λιμένες της περιφέρεια Β. Αιγαίου προς τον Πειραιά. Ο δεύτερος κλάδος συνδέει την περιφέρεια απευθείας με το λιμάνι της Κύμης, και μέσω του οδικού άξονα Κύμης- Χαλκίδας Θήβας Ιτέας Αντίρριου δημιουργεί πρόσβαση προς τη δυτική Ελλάδα 1. 1 Σημειώνεται,ότι το λιμάνι της Κύμης, το οποίο βρίσκεται ήδη σε πλήρη ανάπτυξη με την κατασκευή μαρίνας για την υποδοχή κρουαζιερόπλοιων, και προγραμματίζεται από την αντίστοιχη μελέτη της Στερεάς Ελλάδας ως λιμένας περιφερειακής σημασίας,ηδη λιμάνιsenken βρίσκεται στο κέντρο του Αιγαίου και είναι οδικά προσβάσιμος σε δυόμιση ώρες σήμερα από το κέντρο της Αθήνας, ενώ με την νέα λεωφόρο (η οποία υλοποιείται με την παράκαμψη του 15

16 H κατεύθυνση της παρούσας πρότασης είναι η αξιοποίηση της διόδου των αξόνων αυτών από τους λιμένες της περιφέρειας για τη δημιουργία πολλαπλασιαστικών αποτελεσμάτων, που αφορούν Α) στη δημιουργία πολλαπλών προσβάσεων για την περιφέρεια στο νότιο Αιγαίο, την ηπειρωτική Ελλάδα και τον ευρύτερο χώρο της Μεσογείου αφενός και του Εύξεινου Πόντου αφετέρου, και Β) στην εκμετάλλευση της προσέγγισης των πλοίων κάθε είδους τόσο για την μεταφορά επιβατών όσο και για την διακίνηση εμπορευμάτων προς και από την περιφέρεια, αλλά και για την ανάπτυξη υπηρεσιών εξυπηρέτησης των πλοίων, όπως ελλιμενισμού, τροφοδοσίας, ανεφοδιασμού καυσίμων, μικρής κλίμακας επισκευών κλπ. IV. ιάρθρωση και οργάνωση του οικιστικού δικτύου Το νέο θεσμικό πλαίσιο οργάνωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης (Καλλικράτης) δημιούργησε ένα δήμο σε κάθε νησί με ανακατανομή και συγκέντρωση των διοικητικών λειτουργιών στην έδρα κάθε νέου ήμου. Ωστόσο πρέπει να εξεταστεί συστηματικά η προοπτική ενεργοποίησης πολλαπλών οικιστικών πόλων που έχουν δημιουργηθεί στα περισσότερα νησιά, και οι οποίοι λειτουργούν συμπληρωματικά ως προς την παροχή διοικητικών και άλλων βασικών αστικών εξυπηρετήσεων, καταλαμβάνοντας συνήθως αντίθετα άκρα του νησιού σε σχέση με την έδρα. Η νέα Καλλικρατική διάρθρωση δεν αναγνωρίζει την ισχύουσα πολυπολικότητα από διοικητική άποψη. Βασική κατεύθυνση αποτελεί η αναγνώριση της λειτουργίας διπόλων ή τριπόλων εντός του οικιστικού δικτύου των νησιών, ανάλογα με τις ανάγκες κάθε νησιού, ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστηεξυπηρέτηση των κατοίκων και οι καλύτερες δυνατές συνθήκες ανάπτυξης. Ο ρόλος των διπόλων/τριπόλων πρέπει να αναγνωριστεί και να υποστηριχθεί, χωρίς όμως να παραβλέπεται η ιδιαίτερη σημασία της έδρας κάθε νέου δήμου, στην οποία οφείλουν να συγκεντρωθούν όλες οι νέες υποδομές και υπηρεσίες κεντρικών λειτουργιών. Οι προοπτικές αειφόρου ανάπτυξης των οικιστικών κέντρων εξαρτώνται και από την οργάνωση τους (μέσω πολεοδομικών μελετών) αλλά και από τη ρύθμιση της εκτός σχεδίου δόμησης, ώστε να ενισχυθεί ο συμπαγής χαρακτήρας των χωριών και πόλεων και να αποσαφηνιστεί η σχέση των οικιστικών κέντρων με άλλες χρήσεις που αναπτύσσονται στην πέριξ αυτών περιοχή, όπως βιομηχανικές και τουριστικές. Η προτεινόμενη οργάνωση του οικιστικού δικτύου αναπτύσσεται στις εξής βασικές κατευθύνσεις: Αναδιάταξη της ιεράρχησης του οικιστικού δικτύου η οποία απαιτείται λόγω της διοικητικής αναδιάρθρωσης της τοπικής αυτοδιοίκησης μέσω του θεσμικού πλαισίου του Καλλικράτη. Βασιλικού και άλλων οικισμών ) σε μία ώρα και σαράντα λεπτά (απέχει 90 ν. μίλια περίπου από τα Δυτικά λιμάνια της Χίου και της Μυτιλήνης -Μεστά/λιμένας και Σίγρι αντίστοιχα- αντί περίπου 140 και 165 ν. μιλίων των λιμένων αυτών από το λιμάνι του Πειραιά η αν υπολογίσουμε τις αποστάσεις από τα σημερινά λιμάνια της Χίου και της Μυτιλήνης οι αντίστοιχες αποστάσεις είναι 110 και 135ν.μ. από το λιμάνι της Κύμης έναντι 180 ν. μιλίων και 200 ν.μ. από τον Πειραιά) 16

17 Αξιοποίηση των υφιστάμενων εξυπηρετήσεων διοίκησης, υγείας, εκπαίδευσης, πρόνοιας κλπ μέσω της αναγνώρισης και υποστήριξης διπόλων ή τριπόλων σε κάθε νησί,: Μυρινα Μούδρος (Λήμνος), Χίος - Καρδάμυλα (Χίος), Βαθύ - Καρλόβασι, Βαθύ- Πυθαγόρειο (Σάμος), Αγ. Κύρηκος - Ευδηλος (Ικαρία). Χωροθέτηση των νέων εγκαταστάσεων κεντρικών εξυπηρετήσεων στις έδρες των Καλλικρατικών δήμων, ώστε να ενισχυθεί ο ρόλος τους. Πολεοδόμηση των βασικών οικιστικών κέντρων, ώστε να διασφαλιστεί η «συμπαγής» ανάπτυξη του οικιστικού ιστού και να περιοριστεί δραστικά η περιαστική δόμηση, αυθαίρετη ή νόμιμη V. Χωρική ρύθμιση του θαλάσσιου χώρου του Β. Αιγαίου Ο θαλάσσιος χώρος του Β. Αιγαίου αποτελεί ζωτικό χώρο για την περιφέρεια και αναπτυξιακό πόρο με σημαντικές προοπτικές. Οι χρήσεις και δραστηριότητες οι οποίες αναπτύσσονται εντός του θαλάσσιου αυτού χώρου περιλαμβάνουν αλιεία (ελεύθερη και ιχθυοκαλλιέργεια), εγκατάσταση και λειτουργία αιολικών πάρκων, θαλάσσια σπορ, ιστιοπλοΐα, yachting, τουρισμός κρουαζιέρας, θαλάσσιες μεταφορές (επιβατών και εμπορευμάτων). Ο θαλάσσιος χώρος αποτελεί επίσης τη συνέχεια του ζωτικού χώρου των παράκτιων ζωνών των νησιών, και διατρέχει κινδύνους από τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται στις ζώνες αυτές (κύρια ρύπανση από απόβλητα των αστικών κέντρων και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων), ενώ πρόσθετοι κίνδυνοι ρύπανσης δημιουργούνται από τα διερχόμενα μεγαλύτερα ή μικρότερα σκάφη. Ιδιαίτερη φροντίδα απαιτείται για τις παράκτιες θαλάσσιες ζώνες οι οποίες περιβάλλουν τα νησιά και αποτελούν προέκταση του τοπίου τους, ενώ σε αρκετά σημεία της περιφέρειας φιλοξενούν ενάλιες αρχαιότητες και έμβια συστήματα τα οποία χρήζουν προστασίας. Σε αυτή τη βάση, προτείνεται να εξεταστεί συνολικά ως προς τις ειδικές χωρικές ρυθμίσεις οι οποίες απαιτούνται, μέσω της εκπόνησης Μελέτης Περιοχής Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων (ΠΕΧΠ). IV. Προώθηση της κοινωνικής συνοχής και καταπολέμηση της φτώχειας Στόχος είναι τόσο η καταπολέμηση, όσο και η πρόληψη των φαινομένων της φτώχειας των κατοίκων των νησιών της Περιφέρειας, έτσι όπως αυτά τα φαινόμενα εκφράζονται μέσα από την αποδυνάμωση του κοινωνικού ιστού των νησιών, εξ αιτίας της οικονομικής κρίσης και της απομόνωσης των μικρών νησιών και των εσωτερικών ζωνών στα μεγαλύτερα νησιά. Στο πλαίσιο αυτού του αναπτυξιακού θεματικού στόχου προβλέπονται ενδεικτικά, οι εξής επενδυτικές προτεραιότητες, δράσεις και τομείς παρέμβασης: α) Επενδύσεις σε υποδομές υγείας και κοινωνικές υποδομές, που συμβάλλουν στην Περιφερειακή και τοπική ανάπτυξη και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. β) Υποστήριξη για ίδρυση και ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων, σε τομείς όπου το κράτος και οι τοπικοί φορείς δεν ανταποκρίνονται ικανοποιητικά. γ) Ενίσχυση ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης, με στόχο τη βελτίωση των ευκαιριών απασχόλησης. δ) Καταπολέμηση των διακρίσεων λόγω φύλου, φυλετικής ή εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού. 17

18 ε) Βελτίωση της πρόσβασης σε οικονομικά προσιτές, βιώσιμες και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης και των κοινωνικών υπηρεσιών κοινής ωφέλειας. στ) Τοπικάαναπτυξιακάπρογράμματα (Community-led local development strategies). ζ) ιευκόλυνση της διαφοροποίησης, της δημιουργίας νέων μικρών επιχειρήσεων και της δημιουργίας θέσεων εργασίας. η) Προώθηση της τοπικής ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές. θ) Ενίσχυση της προσβασιμότητας, της χρήσης και της ποιότητας των ΤΠΕ στις αγροτικές περιοχές Πόλοι ανάπτυξης / Πολυ-πολικό πρότυπο χωρικής ανάπτυξης Σταθερή προτεραιότητα αποτελεί η βελτιωμένη προσέγγιση των εθνικών αξόνων ανάπτυξης, που ωστόσο δεν αφορά μόνον στον παραδοσιακό προσανατολισμό της περιφέρειας προς την Αθήνα, αλλά και την ευρύτερη σύνδεση με άλλους κόμβους του ηπειρωτικού αναπτυξιακού άξονα σε σχήμα S (σύνδεση με Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη), αλλά και άλλους άξονες όπως εκείνον που διατρέχει την Κρήτη (σύνδεση με το Ηράκλειο). Προτείνεται πολυ-πολικό πρότυπο χωρικής ανάπτυξης και έχει δύο επίπεδα αναφοράς: το ενδοπεριφερειακό επίπεδο, στο οποίο οι πόλοι καθορίζονται από τα κέντρα του οικιστικού δικτύου, και το διαπεριφερειακό επίπεδο, το οποίο αναφέρεται στη διασύνδεση της περιφέρειας με το ευρύτερο περιβάλλον της, με το οποίο αλληλοεπιδρά και το οποίο την επηρεάζει άμεσα και έμμεσα. Σύμφωνα με τον υπερκείμενο σχεδιασμό, οι κύριοι πόλοι ανάπτυξης για την Περιφέρεια ταυτίζονται με τους δευτερεύοντες «εθνικούς πόλους» για το Αιγαίο, Μυτιλήνη και Χίο. Οι πρωτεύουσες των άλλων μεγάλων νησιών και των αντίστοιχων περιφερειακών ενοτήτων (Βαθύ, Μύρινα, Αγ. Κήρυκος) αποτελούν δευτερεύοντες περιφερειακούς πόλους. Η σύνδεση - και εξάρτηση - μεταξύ τους σήμερα είναι σχεδόν αποκλειστικά ακτινωτή, με κέντρο τη Μυτιλήνη, με εξαίρεση τον Άγιο Κήρυκο, ο οποίος συνδέεται με το Βαθύ αμεσότερα από ότι με την Μυτιλήνη. Για να αυξηθεί η επιρροή των ενδοπεριφερειακών πόλων ανάπτυξης, προτείνεται να αναπτυχθεί και η κυκλική σύνδεσή τους, παράλληλα με την ακτινωτή, η οποία θα βελτιώσει την επικοινωνία και τη συνεργασία μεταξύ τους χωρίς την απαραίτητη μεσολάβηση της πρωτεύουσας της περιφέρειας. Στο διαπεριφερειακό επίπεδο, το πολυ-πολικό πρότυπο αναφέρεται στις συνορεύουσες περιφέρειες, αφενός στην περιφέρεια Ν. Αιγαίου, με την οποία υπάρχει συχνή μεταφορική επικοινωνία και κοινή τουριστική αγορά, και αφετέρου στην περιφέρεια Αν. Μακεδονίας και Θράκης, με την οποία επίσης συνδέεται με μεταφορικό δίαυλο, παραδοσιακές σχέσεις οικονομικών ανταλλαγών και σχετική εγγύτητα. Επίσης, έντονη είναι η εξάρτηση της περιφέρειας από την μητροπολιτική περιοχή Αθήνας-Πειραιά. Το σύστημα διαπεριφερειακών πόλων καθορίζεται από τις μεταφορικές συνδέσεις με τις γειτονικές περιφέρειες, και περιλαμβάνει τη Σύρο και τον Πειραιά προς υσμάς, με δυνατότητα επέκτασης στην Κύμη, εφόσον ενεργοποιηθεί η ακτοπλοϊκή σύνδεση Κύμης Β. Αιγαίου και την Καβάλα και Αλεξανδρούπολη προς Βορά, με δυνατότητα επέκτασης στη 18

19 Θεσσαλονίκη, εφόσον ενεργοποιηθούν προγραμματιζόμενες ακτοπλοϊκές συνδέσεις μεταφοράς επιβατών και εμπορευμάτων μέσω της περιφέρειας Β. Αιγαίου Χωρικές ενότητες ιακρίνονται 3 ευρύτερες χωρικές ενότητες με βάση ομοιογενή αναπτυξιακά χαρακτηριστικά και υφιστάμενες/παραδοσιακές συνδέσεις με γειτονικές Περιφέρειες: Η βόρεια ενότητα περιλαμβάνει την Π.Ε. της Λήμνου (νησιά Λήμνος, Άγιος Ευστράτιος). Η θέση της έχει οδηγήσει σε μια παραδοσιακή σχέση με την προς βορά γειτονική Περιφέρεια Ανατ. Μακεδονίας Θράκης. Η κεντρική ενότητα περιλαμβάνει τη Λέσβο και τη Χίο. Πρόκειται για τα μεγαλύτερα νησιά που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού και των υπηρεσιών/εξυπηρετήσεων της περιφέρειας στα αστικά τους κέντρα, την έδρα της Περιφέρειας Μυτιλήνη και το δεύτερο τη τάξει αστικό κέντρο της Χίου (με βάση την ιεράρχηση του Γενικού Πλαισίου). Η νότια χωρική ενότητα περιλαμβάνει την Π.Ε. Σάμου που λόγω της εγγύτητας, σύνδεσης και ύπαρξης αρκετών ομοιογενών αναπτυξιακών χαρακτηριστικών (όπως η ανάπτυξη μαζικού τουρισμού), περιλαμβάνεται σε μια διαπεριφερειακή ενότητα με νησιά των ωδεκανήσων. Η Π.Ε. Ικαρίας ανήκει στην παρούσα χωρική ενότητα λόγω γειτνίασης, διοικητικής εξάρτησης και άμεσης ακτοπλοϊκής σύνδεσης με τη Σάμο Σημειακές παραγωγικές δραστηριότητες ίδεται η κατεύθυνση δημιουργίας ΠΟΑΠ στα νησιά Λέσβος, Λήμνος και Χίος, με εξειδίκευση κατά νησί, όπως περιγράφηκε στο υπο-κεφάλαιο που αναφέρεται στην ισόρροπη ανάπτυξη της παραγωγικής βάσης της περιφέρειας του παρόντος κεφαλαίου. Όσον αφορά στις ΠΟΑΥ, ακολουθούνται οι κατευθύνσεις του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις υδατοκαλλιέργειες στην Περιφέρεια Βορείου Αιγαίου, οι οποίες εστιάζουν την ανάπτυξη ΠΟΑΥ στις θαλάσσιες περιοχές της Καλλονής Λέσβου (οστρακοκαλλιέργεια), της Λαγκάδας Χίου (ιχθυοκαλλιέργεια), και στην περιοχή Γέρας Λέσβου (χαρακτηρίζεται ως περιοχή με σημαντικό υδατοκαλλιεργητικό ενδιαφέρον). Για την χωροθέτηση ΠΟΑΥ ισχύουν οι διατάξεις του ΕΠΧΣΑΑ για τις Υδατοκαλλιέργειες (ΦΕΚ 2505 Β / ). Όσον αφορά τους οργανωμένους υποδοχείς τουριστικών δραστηριοτήτων ειδικότερα, σύμφωνα με τις τάσεις τουριστικής εξειδίκευσης των νησιών, καταλληλότερος χώρος για την ανάπτυξη οργανωμένων υποδοχέων είναι η Σάμος, όπου εντοπίστηκαν επίσης δημόσιες εκτάσεις ικανού μεγέθους, χωρίς να μπορεί να αποκλειστεί η ανάπτυξη υποδοχέων ήπιας ανάπτυξης και μικρότερης κλίμακας και σε άλλα νησιά της Περιφέρειας, εφόσον πληρούνται οι περιβαλλοντικές προϋποθέσεις και διασφαλίζεται το επίπεδο εξυπηρέτησης από υπηρεσίες υγείας και ασφάλειας επισκεπτών Συστήματα και πύλες δικτύου μεταφορών Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην εφαρμογή του προτύπου των «βιώσιμων μεταφορών» παράλληλα για την πρόβλεψη της ανάπτυξης των συντονισμένων μεταφορών στα νησιά. 19

20 Με δεδομένη την κρίσιμη σημασία που έχουν οι μεταφορές για τη νησιωτική περιφέρεια του Βορείου Αιγαίου, δίνεται βαρύτητα στην: Ανάπτυξη ολοκληρωμένων συστημάτων συντονισμένων μεταφορώνγια την βέλτιστη εξυπηρέτηση κατοίκων και επισκεπτών, ιαρκή αναβάθμιση όλων των υφιστάμενων λιμένων με σημαντική εμπορευματική ή/και επιβατική κίνηση με κύριο σκοπό την σταθερή παροχή ασφάλειας στις μεταφορές, Επιλογή συγκεκριμένων λιμένων για την εξυπηρέτηση τουρισμού κρουαζιέρας με προγραμματισμό των απαιτούμενων συμπληρωματικών έργων, Ανάπτυξη δικτύου αποκλειστικών εμπορευματικών μεταφορών ανεξάρτητου από τις ακτοπλοϊκές γραμμές και τους περιορισμούς που η συγκεκριμένη αγορά επιβάλλει, Ενίσχυση του θαλάσσιου τουρισμού με την υπόδειξη ζωνών ή ευρύτερων περιοχών για τη χωροθέτηση οργανωμένων χώρων ελλιμενισμού σκαφών αναψυχής (μαρινών), Βελτίωση των υποδομών των αεροδρομίων με μικρής κλίμακας παρεμβάσεις οι οποίες θα βελτιώνουν τους όρους ασφάλειας και θα επιτρέπουν πιθανόν την προσέγγιση μεγαλύτερων σκαφών. Κεντρικό ρόλο για τις αεροπορικές υπηρεσίες στην περιφέρεια μπορούν να αναλάβουν οι αερολιμένες της Μυτιλήνης, της Χίου και της Σάμου, ενώ αντίστοιχα για τις λιμενικές υποδομές της Περιφέρειας το ρόλο κόμβων αναλαμβάνουν οι λιμένες της Μυτιλήνης, της Χίου, των Μεστών Χίου, της Σάμου και της Λήμνου. Ωστόσο, κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο, απαιτείται να ολοκληρωθούν οι προβλεπόμενες δράσεις λειτουργικής αναβάθμισης των διεθνών και διαπεριφερειακών πυλών και συνδέσεων της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, όσον αφορά στα λιμάνια και τις θαλάσσιες μεταφορές, μειδιαίτερη έμφαση στην εφαρμογή του προτύπου των «βιώσιμων μεταφορών» το οποίο αποτελεί προϋπόθεση για κάθε Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση. Άρθρο 4 Αναπτυξιακή φυσιογνωμία και εξέλιξη της περιφέρειας Η αναπτυξιακή φυσιογνωμία της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου και οι μακροπρόθεσμες προοπτικές εξέλιξής της με ορίζοντα την 15ετία, το έτος 2028, εξετάζονται με αναφορά σε οικονομικούς δείκτες(ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία, κατά κεφαλήν ΑΕΠ, καθώς και βασικοί δείκτες που χαρακτηρίζουν τον τομέα του τουρισμού - αφίξεις, διανυκτερεύσεις, πληρότητα), δείκτες αγοράς εργασίας (οικονομικά ενεργός πληθυσμός, απασχόληση, ανεργία) και δημογραφικούς δείκτες ( πληθυσμός, μετανάστευση), για την εξέταση των οποίων χρησιμοποιούνται τα πλέον πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία με πηγή όπου είναι δυνατόν την EUROSTAT. Το μεγάλο μάκρος του υπό εξέταση ορίζοντα (15ετία), σε συνδυασμό με την οικονομική συγκυρία και την αβεβαιότητα της εξέλιξης της οικονομίας της χώρας, δεν επιτρέπουν εκτιμήσεις για την θέση της περιφέρειας το έτος 2028 με μεθόδους στατιστικής προβολής αλλά ούτε και εκτιμήσεις απόλυτων τιμών των εξεταζόμενων δεικτών, δεδομένου ότι η 20

21 εξέλιξη της οικονομίας της περιφέρειας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εξέλιξη της εθνικής οικονομίας και των αντίστοιχων δεικτών. Βασικά στοιχεία - αφετηρία για την επεξεργασία υποθέσεων εργασίας στόχων για το έτος 2028, είναι η αναγνώριση της πτωτικής πορείας της περιφέρειας σε σχέση με την χώρα (με εξαίρεση ορισμένα μεγέθη της αγοράς εργασίας) κατά την τελευταία δεκαετία ή και νωρίτερα και η περαιτέρω επιδείνωση της πτωτικής πορείας της περιφέρειας ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης μετά το 2009, σε συνδυασμό με την υστέρηση που έχει σημειωθεί ως προς την υλοποίηση των κατευθύνσεων και στόχων του Περιφερειακού Πλαισίου που τέθηκαν το Τα στοιχεία αυτά οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η πορεία της περιφέρειας θα εξακολουθήσει να είναι πτωτική στο επόμενο χρονικό διάστημα, ενδεχομένως με ρυθμούς υψηλότερους από τον μέσο όρο της χώρας, με δεδομένα τα αναπτυξιακά μειονεκτήματα που διαπιστώνονται στο Περιφερειακό Πλαίσιο του 2003 και τα οποία δεν έχουν έως σήμερα αρθεί. Συνολικά τίθεται ως βασική υπόθεση εργασίας στόχος: «Η ανάκαμψη της οικονομίας της περιφέρειας και η σταθεροποίηση της θέσης της στα επίπεδα της περιόδου με μια διαδικασία σταδιακής ενδυνάμωσης της ανταγωνιστικότητας της με αιχμή τον τομέα του τουρισμού και των σχετικών με τον τουρισμό υπηρεσιών και την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει στο φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον, σε συνδυασμό με τον αναπροσανατολισμό και τον εκσυγχρονισμό της πρωτογενούς παραγωγής και του δευτερογενούς τομέα». Εκτιμάται ότι ο στόχος αυτός είναι εφικτός υπό την προϋπόθεση συνεπούς, χρονικά και ποιοτικά, εφαρμογής των κατευθύνσεων του προτεινόμενου προτύπου χωρικής ανάπτυξης ως ανωτέρω. Θετικό παράγοντα προς την κατεύθυνση αυτή αποτελεί και η σχετικά ισχυρή θέση της περιφέρειας σε ότι αφορά τα μεγέθη της αγοράς εργασίας. Ως ειδικότερες υποθέσεις εργασίας στόχοι για το 2028, τίθενται οι εξής: Οικονομικοί δείκτες: Συνολική συμμετοχή της Περιφέρειας στην Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία (ΑΠΑ) της χώρας: αύξηση περί το 1,7%. Συμμετοχή των τομέων της οικονομίας στην ΑΠΑ της Περιφέρειας: αναστροφή της τάσης κυριαρχίας του τριτογενούς τομέα, ήπια ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα, και αποκατάσταση της θέσης του δευτερογενούς τομέα στα προ της κρίσης επίπεδα ως εξής, πρωτογενής τομέας 7%, δευτερογενής τομέας 13%, τριτογενής τομέας 80%. Κατά Κεφαλήν ΑΕΠ: αποκατάσταση της σχέσης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Περιφέρειας με αυτό της χώρας στο επίπεδο του 2001, ή και η υπέρβασή του, περί το 90% του κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας. Τουρισμός: σταδιακή ανάκαμψη της θέσης της Περιφέρειας με την μείωση της υστέρησης του μεριδίου της Περιφέρειας στην τουριστική κίνηση της χώρας και αποκατάσταση ή και υπέρβαση μέχρι το έτος 2028 του μεριδίου της Περιφέρειας στα επίπεδα του 2002, ως εξής, για τον αριθμό των αφίξεων μερίδιο 2,5% και για τον αριθμό των διανυκτερεύσεων μερίδιο 3,5%. ημογραφικοί δείκτες: 21