ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑΣ Η ΕΚΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΑ Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΡΙΑΣ

Transcript

1 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΣΗΡΟΤΡΟΦΙΑΣ Η ΕΚΤΡΟΦΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΟΣΚΩΛΗΚΑ Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΜΟΥΡΙΑΣ ΠΑΣΧΑΛΗΣ Χ. ΧΑΡΙΖΑΝΗΣ ΑΘΗΝΑ 2006

2 2 Αυτή η εργασία χρηματοδοτήθηκε από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Innovative System for High Quality Cocoon Production». Copyright 2006 Πασχάλης Χ. Χαριζάνης Ταχυδρομική Διεύθυνση: Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ιερά Οδός 75, Αθήνα Τηλ.: Fax: Ηλεκτρ. Διεύθυνση: Πληροφορίες: Π. Χαριζάνης

3 3 ΠΡΟΛΟΓΟΣ Το Σηροτροφικό Εργαστήριο Αθηνών του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, λειτουργεί από το 1914 εδώ στο χώρο του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών και ο ρόλος του είναι πολλαπλός. Με τη συνεργασία του Τμήματος Μελισσοκομίας Σηροτροφίας του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων συντάσσει κάθε χρόνο τις προδιαγραφές του μεταξόσπορου που πρόκειται να εισαχθεί στην Ελλάδα. Πραγματοποιεί τον έλεγχο του εισαχθέντος μεταξόσπορου ώστε να πληροί τις προδιαγραφές δηλαδή να είναι απαλλαγμένος από ασθένειες, να έχει το σωστό αριθμό αυγών ανά κουτί και να έχει υψηλή εκκολαψιμότητα. Πραγματοποιεί δοκιμαστικές εκτροφές πριν μοιραστεί στους σηροτρόφους και συμβουλεύει αυτούς για τυχόν προβλήματα κατά τη διάρκεια των δικών τους εκτροφών. Ακόμη ασχολείται με τη συλλογή των πιο κατάλληλων για τη σηροτροφία ποικιλιών μουριάς, τη διατήρηση και αναπαραγωγή τους. Σε έκταση 3 στρεμμάτων έχει συγκεντρώσει από διάφορες χώρες του κόσμου 30 ποικιλίες μουριάς των πιο κατάλληλων για τη σηροτροφία. Στοιχεία που μελετώνται είναι η προσαρμοστικότητα των ποικιλιών στις ελληνικές κλιματικές συνθήκες, η ανθεκτικότητα στις διάφορες ασθένειες, η καταλληλότητα των διαφόρων εδαφών, η ποσότητα και ποιότητα των παραγομένων φύλλων κ.ά. Το παρόν εγχειρίδιο εκδόθηκε για να βοηθήσει τον Έλληνα σηροτρόφο ώστε να βελτιώσει τις τεχνικές του στην εκτροφή του μεταξοσκώληκα, να αυξήσει την παραγωγή του και να διευκολύνει τις διάφορες εργασίες του. Πασχάλης Χ. Χαριζάνης Νοέμβριος, 2006

4 4 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Εισαγωγή 1 Επώαση των αυγών 2 Εγκαταστάσεις και υλικά 4 Χώροι εκτροφής 4 Ανάγκες σε επιφάνεια και όγκο 6 Προετοιμασία και διάρκεια εκτροφής 6 Απολύμανση σηροτροφείου και εργαλείων 6 Διάρκεια εκτροφής 8 Περιβάλλον και φροντίδες εκτροφής 9 Θερμοκρασία 9 Σχετική υγρασία 10 Αερισμός 10 Φωτισμός 10 Τροφοδοσία με μορεόφυλλα 10 Αλλαγή στρωμνών 11 Αραίωμα των μεταξοσκωλήκων 11 Συγχρονισμός εκτροφής (εξίσωση ηλικίας) 11 Κλάδωμα 13 Ξεκλάδωμα 13 Απόπνιξη κουκουλιών 14 Η μουριά 16 Ποικιλίες μουριάς 16 Ο πολλαπλασιασμός της μουριάς 17 Εγκατάσταση μορεώνα 17 Καλλιεργητικές φροντίδες 18 Βιβλιογραφία 20 Ορολογία 21

5 5 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα τελευταία χρόνια υπάρχει μεγάλη πρόοδος στη σηροτροφία με την ανάπτυξη νέων τεχνικών και εισαγωγή νέων τεχνολογιών με σκοπό την αύξηση της παραγωγής και βελτίωση της ποιότητας του μεταξιού. Σημαντικός παράγων αυτής της προόδου ήταν η αύξηση της απόδοσης της μουριάς σε φύλλα, μέσω της βελτίωσης του κλαδέματος και των άλλων καλλιεργητικών φροντίδων. Βελτιώσεις ακόμα πραγματοποιήθηκαν στα υβρίδια μεταξοσκώληκα, στις τεχνικές εκτροφής, στην πρόληψη των ασθενειών, στις πολλαπλές εκτροφές ανά έτος, στα υλικά κλαδώματος και στην πρόοδο της κατεργασίας του μεταξιού. Ο μεταξοσκώληκας είναι πλήρως εξημερωμένο έντομο. Η ανάπτυξή του μπορεί να ελεγχθεί και να ρυθμιστεί, κυρίως με τη διατροφή και τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Σύμφωνα με τους Kumar et al. (1994) και Shankar et al. (1994) διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν την απόδοση της εκτροφής του μεταξοσκώληκα είναι: Η τροφή κατά 38,2%, οι κλιματικές συνθήκες (θερμοκρασία, σχετική υγρασία, φως, αερισμός) κατά 37%, οι τεχνικές εκτροφής κατά 18,2% και η φυλή ή το υβρίδιο κατά 6.6%. Το κουκούλι είναι η πρώτη ύλη που χρησιμοποιείται για την παραγωγή μεταξιού. Η απόδοση και η ποιότητα του αναπηνισθέντος προϊόντος εξαρτάται κατά μεγάλο μέρος από την ποιότητα του κουκουλιού που χρησιμοποιείται για αναπήνιση. Επομένως, η ποιότητα του κουκουλιού πρέπει να είναι πολύ καλή. Ταυτόχρονα, μερικοί χειρισμοί μπορούν να βοηθήσουν στη μεγιστοποίηση της παραγωγής κουκουλιών, ώστε η εκτροφή του μεταξοσκώληκα να είναι οικονομικώς συμφέρουσα. Στη χώρα μας χρησιμοποιούνται για τις εκτροφές μεταξοσκώληκα αυγά λευκών υβριδίων κατάλληλων για εαρινή, θερινή και φθινοπωρινή εκτροφή πρόσφατων και αποδοτικών διασταυρώσεων. Τα αυγά αυτά (μεταξόσποροι) είναι υψηλών αποδόσεων σε βάρος κουκουλιού και ιδιαίτερα σε μετάξι. Με τα πολυυβρίδια εκτρέφονται μεταξοσκώληκες που εμφανίζουν αξιόλογα προσόντα, όπως: α) μεγάλη παραγωγή σε χλωρά κουκούλια (άνω των 30 Kg από ένα κουτί των αυγών), β) μεγάλη απόδοση σε μετάξι (από 5,5-6 Kg χλωρά κουκούλια παίρνουμε ένα 1 Kg μετάξι), γ) οι κάμπιες τους εμφανίζουν μεγάλη αντοχή στις ασθένειες, η δε εκτροφή τελειώνει μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα (26-30 ημέρες), πράγμα που μειώνει σημαντικά το κόστος της παραγωγής. Με την εκτροφή των μεταξοσκωλήκων, μέσα σε 30 περίπου ημέρες, εξασφαλίζεται ένα πολύ καλό εισόδημα για τον παραγωγό και μάλιστα σε μια εποχή που στις περισσότερες περιπτώσεις δεν υπάρχει άλλο εισόδημα από άλλα γεωργικά προϊόντα. Αυξάνεται έτσι το εισόδημα της χρονιάς, ενώ παράλληλα ωφελείται και η Εθνική Οικονομία. Στο εγχειρίδιο αυτό παρουσιάζονται οι βασικές αρχές της σηροτροφίας, έτσι ώστε να μπορούν να γίνουν εύκολα κατανοητές σε ανθρώπους που δεν είχαν προηγούμενη εμπειρία ή γνώση της σηροτροφίας. Οι τεχνικές που χρησιμοποιούνται αφορούν τις δίγονες φυλές μεταξοσκώληκα για τις εύκρατες ζώνες. Ο σκοπός του παρόντος εγχειριδίου είναι να βοηθήσει τους σηροτρόφους να βελτιώσουν τις δεξιότητες και τις γνώσεις στην εκτροφή του μεταξοσκώληκα και να δώσουν κατευθυντήριες γραμμές για την αύξηση και διευκόλυνση των σχετικών εργασιών.