* * * adress: E- mail address :

Transcript

1 Κρίστης Χαράκης 1 *, Μιχάλης Χαράκης 2 * ΤΟ ΥΠΟ ΕΙΓΜΑ ΑΥΞΗΣΗΣ ΠΡΟΣΤΙΘΕΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥ ΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ (Πρωτογενής συστηµική κατασκευή κατά τη διαδικασία της έρευνας) * * * Η περιθωριοποίηση µεταξύ ακαδηµαϊκής και ναυτιλιακής κοινότητας παρεµποδίζει την ανάπτυξη του ποιοτικού ανταγωνιστικού προϊόντος του µέλλοντος στη βάση της έρευνας. Όσο πιο απόµακρο παραµένει το ενδιαφέρον της εµπειρίας της βιοµηχανίας να αντλεί γνωστικά αποτελέσµατα από το ερευνητικό πεδίο τόσο πιο πολύ θα µειώνεται η ανταγωνιστικότητα της επιχειρησιακής δράσης της βιοµηχανίας στο διεθνοποιηµένο περιβάλλον. Το ίδιο όµως ισχύει και για την ανάπτυξη της ποιότητας της έρευνας και των προγραµµάτων σπουδών γιατί όσο πιο αποµακρυσµένα είναι τα χρήσιµα πραγµατικά δεδοµένα από το πεδίο αναλύσεων της ακαδηµαϊκής κοινότητας τόσο πιο αδύνατο είναι το αποτέλεσµα της εφαρµοσµένης µελέτης 3. Το σχήµα 1 δείχνει το πρόβληµα που παρουσιάζεται στην έλλειψη συνεργασίας του ακαδηµαϊκού µε το βιοµηχανικό τοµέα. Εξειδικεύοντας το θέµα αυτό από την περιθωριοποίηση µεταξύ ακαδηµαϊκής και ναυτιλιακής κοινότητας καταλήγουµε ότι, η απουσία της συνεργασίας των ΑΕΙ µε τη βιοµηχανία αντανακλά σε εκροές από τα πανεπιστηµιακά προγράµµατα και την έρευνα που να µην µπορούν να αποτελέσουν ισχυρά αποτελέσµατα σε προϊόν χρήσιµων εισροών για τη βιοµηχανία, δηλαδή να µη συνταιριάζουν µε τις ανάγκες της βιοµηχανίας 4. Σχήµα 1. Απουσία συνεργασίας βιοµηχανίας εκπαίδευσης Μέσα στο ανταγωνιστικό σκηνικό της παγκοσµιοποίησης, η αχίλλειος φτέρνα της ανάπτυξης του ανθρωπίνου δυναµικού και συνεπακόλουθα και της βιοµηχανία στην Κύπρο πρέπει να αναζητηθεί και 1 Corresponding author. Tel. : adress: ccharakis@cytanet.com.cy 2 Corresponding author. Tel. : E- mail address : mcharakis@crccy.com 3 Βλ. European Commission, 2005, Communication on the contribution of universities to the Lisbon Strategy, Europe must strengthen the three poles of its knowledge triangle: education, research and innovation. Universities are essential in all three. Βλ. επίσης Holgen Heller, The university and its environment, ACA CONFERENCE: The Future of the university, on the 2 nd December 2005, Vienna, as well as to link education and innovation e.g. by identifying and facilitating universityindustry cooperation. 4 Βλ. επίσης Federation of Austrian Industries, EIMS Publication No 26, 1995.

2 στο βαθµό συνεργασίας της παιδείας µε τη βιοµηχανία: στη δυσκολία να υπάρχει συνταίριασµα των εκροών από την τριτοβάθµια εκπαίδευση µε τις εισροές στη βιοµηχανία. Το «κενό» µεταξύ βιοµηχανίας και παιδείας αντικατοπτρίζει ένα άλλο κενό µεταξύ του κόσµου της επιστήµης, της έρευνας και τεχνολογίας µε τον κόσµο του εµπορίου και της αγοράς. Το σχήµα 2 δείχνει τον στόχο της ανάπτυξης µε κοινό τόπο τη συνεργασία των ΑΕΙ µε τη βιοµηχανία. Η επίτευξη αυτού του στόχου απαντά φύσει και θέσει πώς συνταιριάζονται οι εκροές των ΑΕΙ σε µορφή αποτελεσµάτων εισροών της βιοµηχανίας. Αυτό το ιδεατό πρότυπο δείχνει τα αποτελέσµατα της τριτοβάθµιας εκπαίδευσης όταν λειτουργεί σαν ανοικτό αυτορυθµιζόµενο σύστηµα στις ανάγκες της βιοµηχανικής ανάπτυξης, µε την έρευνα και τα προγράµµατα σπουδών ως βασικούς πυλώνες του κόσµου της επιστήµης - του ακαδηµαϊκού κόσµου να αποκτούν νόηµα δηµιουργώντας χρήσιµα λειτουργικά αποτελέσµατα για εφαρµογές βιοµηχανικών δραστηριοτήτων. Σχήµα 2. Η ανάπτυξη µε κοινό τόπο τη συνεργασία ΑΕΙ - Βιοµηχανία Με τους σχηµατισµούς συστηµικών θεωρήσεων και υποθέσεων για ολιστική αναγνώριση των συµπεριφορών του συστήµατος ναυτιλιακής βιοµηχανίας κατά τη διαδικασία της έρευνας, αναπτύχθηκε µια νέα νοητική κατασκευή: το συστηµικό υπόδειγµα αύξησης της προστιθέµενης αξίας µε διανοητικότητα να δέχεται και να επεξεργάζεται το σύνολο των απόψεων και να διανοίγει πεδία ανταγωνιστικής διαχειριστικής δράσης για το δέον γενέσται της ναυτιλιακής βιοµηχανίας της Κύπρου. Η εφαρµογή αυτού του «εργαλείου» όπως δείχνει το σχήµα 3, είναι στη βάση συνεργασίας µεταξύ βιοµηχανίας και ΑΕΙ. Στη βάση αυτή, υποδεικνύονται διαδικασίες που στοχεύουν στη βελτίωση του συστήµατος σε εφαρµογές ορθολογικής επιχειρησιακής δράσης και σε στρατηγικές ναυτιλιακής βιοµηχανίας µε περιεχόµενο προστιθέµενης αξίας που προσδίδει αύξηση του βαθµού ανταγωνιστικότητας της κυπριακής ναυτιλιακής κοινότητας. Το «εργαλείο» αυτό κατασκευάστηκε να έχει δυναµική συνεχούς εµπλουτισµού του µε πληροφοριακό υλικό και ικανότητα να συγκεντρώνει συναρθρωµένα τα δεδοµένα του Πραγµατικού Κόσµου της παρούσας κατάστασης και των τρεχόντων προβληµάτων µαζί µε συγκριτικά στοιχεία της διεθνοποιηµένης ναυτιλιακής κοινότητας της Κύπρου 5. Η δεξαµενή αυτών των δεδοµένων διοχετεύεται προς δυο κατευθύνσεις: 5 Χαρακτηριστικά τρέχοντα προβλήµατα του Πραγµατικού Κόσµου που αντλούνται από πηγές του ιδιωτικού τοµέα είναι (α) η Κυπριακή Σηµαία που έπεσε από 4 η στη 10 η θέση παγκόσµια στα τελευταία τρία χρόνια, η µείωση του Κυπριακού Νηολογίου από 1700 Πλοία (µε 28 Εκατ. τ.ο.χ.) που κατείχε πριν λίγα χρόνια, σήµερα κατέχει µόνο 970 Πλοία (µε 18 Εκατ. τ.ο.χ.) από πλευράς στελεχών του δηµόσιου τοµέα σε συνέντευξη focus group χαρακτηρίστηκε συνειδητή απόφαση η µείωση Πλοίων του κυπριακού νηολογίου (τα δεδοµένα για το θέµα

3 1. στον επιχειρησιακό τοµέα για τη διαµόρφωση «εργαλείων» διαχείρισης και διοικητικών διαδικασιών στις ιδιωτικές εταιρίες που δρουν στον Πραγµατικό Κόσµο και 2. στον ερευνητικό και ακαδηµαϊκό τοµέα για τη διαµόρφωση ερευνητικών «εργαλείων» και διαδικασιών έρευνας και ανάπτυξης προγραµµάτων στα κέντρα ερευνών και στα ακαδηµαϊκά ιδρύµατα που δρουν σε ένα σύστοιχο πραγµατικό και συµβολικό κόσµο. αυτό χρειάζονται περεταίρω αναλύσεις µέσα από θεωρήσεις και ελέγχου που προσφέρονται κατά τη διαδικασία της ροής των δεδοµένων στον Συµβολικό Κόσµο), (β) οι παρατηρήσεις ότι δεν πραγµατοποιούνται ικανοποιητικές επιθεωρήσεις πλοίων και ότι δεν έχει ολοκληρωθεί η µηχανογράφηση του Τµήµατος εµπορικής Ναυτιλίας που άρχισε από το 1996, (γ) η τουρκική απαγόρευση ελλιµενισµού πλοίων κυπριακών συµφερόντων σε συσχετισµό µε επιπρόσθετα φορολογικά κίνητρα σαν αντισταθµιστικά µέτρα έναντι του τουρκικού εµπάργκο, (δ) το πρόβληµα στο τι µέλει να γίνει στο φορολογικό καθεστώς µετά τον Απρίλιο 2007 κ.α.

4 Σχήµα 3. Συστηµικό Υπόδειγµα Αύξησης της Προστιθέµενης Αξίας

5 Από µια πρώτη όψη στο εικονιζόµενο µοντέλο φαίνεται να υπάρχει ένα διαχωριστικό πεδίο δράσης µεταξύ του Πραγµατικού και του Συµβολικού Κόσµου. Έτσι, όταν η διαχωριστική γραµµή µεταξύ των δυο πεδίων ξεχωρίζει τις δραστηριότητες διαχείρισης στη βιοµηχανία από τις δραστηριότητες του ακαδηµαϊκού-ερευνητικού κόσµου, η επιχείρηση αντλεί δεδοµένα από ένα οιονεί πραγµατολογικό πυρήνα γνώσης στη βάση των εµπειριών και διαχειριστικών διασυνδέσεων, και ο ακαδηµαϊκός κόσµος ασχολείται µε τα δικά του θεωρητικά προγράµµατα σπουδών και µε την έρευνα στην αναζήτηση γνωστικών στοιχείων της θεωρίας και της επιστήµης σε ένα αναδηµιουργούµενο περιεχόµενο του Συµβολικού Κόσµου. Αυτό το σύστηµα χωρίς γέφυρες συνεργασίας µεταξύ των δυο: Βιοµηχανία ΑΕΙ, φαίνεται λειτουργικά ανεπαρκές στην ανάπτυξη ορθολογικών επιχειρησιακών δράσεων της ναυτιλιακής κοινότητας που εξελίσσεται σε διεθνοποιηµένο πεδίο σύγχρονου ανταγωνισµού. Από µια λογική παρατήρηση, η λειτουργία παραµηχανισµών αποµόνωσης της ναυτιλιακής κοινότητας από τα αποτελέσµατα της έρευνας αποστερεί σηµαντικά γνωστικά στοιχεία προστιθέµενης αξίας για την κατασκευή «εργαλείων» διαχείρισης. Με τη µέχρι σήµερα απουσία της ναυτιλιακής έρευνας από τα ακαδηµαϊκά ιδρύµατα της Κύπρου, η διαδικασία της επιχειρησιακής δράσης στη ναυτιλιακή βιοµηχανία ακολουθεί το διάγραµµα ροής δεδοµένων και στοιχείων στο πεδίο του Πραγµατικού Κόσµου. Τα δεδοµένα περνούν από τα φίλτρα των τοπικών και ευρωπαϊκών κανονισµών και του επιχειρησιακού και εξωεπιχειρησιακού περιβάλλοντος και µε τη βοήθεια διηθητικών µηχανισµών της εµπειρίας και της πολιτικής των επιµέρους τµηµάτων των ναυτιλιακών εταιριών αναπτύσσονται σε «εργαλεία» διαχείρισης διοίκησης. Η διαχείριση µε επιχειρησιακή δράση «εν σπουδή» εµπειριών ακολουθεί τις διαδικασίες επικοινωνίας και διοίκησης (επιχειρησιακές προβλέψεις, σχεδιασµοί δράσεις, οργάνωση και προγραµµατισµός επίτευξης των στόχων, συντονιστική δράση, κίνητρα για υποκινήσεις, ανατροφοδοτούµενος έλεγχος και ορθολογικές επαληθεύσεις) για την επίτευξη των στόχων της επιχειρησιακής οντότητας. Μέσα στις πορείες ανάπτυξης του διοικητικού φαινοµένου στις ναυτιλιακές εταιρίες της Κύπρου από την απουσία της ακαδηµαϊκής έρευνας και των ειδικών προγραµµάτων των ΑΕΙ, οι διαδικασίες διοίκησης στηρίχτηκαν σε εσωτερική επιχειρησιακή έρευνα και οργάνωση στη βάση της εµπειρίας της επιστηµονικής διοίκησης. Το ενδιαφέρον σε ακαδηµαϊκά προγράµµατα ναυτιλιακών σπουδών των ΑΕΙ της Κύπρου µε τις σύγχρονες τάσεις στροφής από τη βασική στη βιοµηχανική έρευνα 6 που προωθείται σε ερευνητικές προτάσεις φέρνουν τη ναυτιλιακή κοινότητα µπροστά σε µια νέα πραγµατικότητα: να αντλεί αποτελέσµατα από επεξεργασµένα δεδοµένα της ακαδηµαϊκής κοινότητας. 6 Με την εφαρµοσµένη βιοµηχανική έρευνα η ερευνητική διαδικασία δεν περιορίζεται στην αναζήτηση της αιτιώδους ερµηνευτικής σχέσης µε ταυτότητα απλώς να ερµηνεύονται φαινόµενα για ανεύρεση νοµοτελειακών σχέσεων. Η βιοµηχανική/ εφαρµοσµένη έρευνα, φέρνει αποτέλεσµα όταν είναι σε κατάσταση συνεχούς ανατροφοδότησης δεδοµένων από τον Συµβολικό-Πραγµατικό Κόσµο και προσδίδει χρήσιµα αποτελέσµατα για τον Πραγµατικό Κόσµο.

6 Η φιλοσοφία αυτού του ιδεατού υποδείγµατος στηρίζεται σε αυτή τη νέα πραγµατικότητα και στη βάση της συνεργασίας της ακαδηµαϊκής µε τη ναυτιλιακή κοινότητα, δηλαδή τα δυο πεδία να βρίσκονται σε συνεχή αµφίδροµη επικοινωνία. Το αποτέλεσµα αυτής της συνεργασίας αναπτύσσει την προσδοκώµενη ανταγωνιστική διάσταση του µέλλοντος για τη δηµιουργία µιας διεθνοποιηµένη κυπριακής ναυτιλιακής κοινότητας συνεργασίας (Cyprus cluster). Είναι γενικότερα αποδεκτό ότι, µια διεθνοποιηµένη ανταγωνιστική διάσταση εκλύει από την ικανότητά της βιοµηχανίας να χρησιµοποιεί τα αποτελέσµατα της έρευνας και της εµπειρίας για επιχειρησιακή δράση 7. Η φιλοσοφία αυτή, µε όρους της συστηµικής προσέγγισης, γίνεται πράξη µε ολιστικές διαδράσεις του κοινωνικοοικονοµικού και ερευνητικού πλέγµατος στη βάση της συνεργασίας Βιοµηχανίας ΑΕΙ, µέσα από την οποία προσδίδεται η προστιθέµενη αξία. Αποτελεί δηλαδή ένα αναπτυξιακό αποτέλεσµα διαδράσεων σε ένα διαλεκτικό πεδίο εισροών-εκροών-ανατροφοδότησης που εµπλέκεται η εµπειρία της βιοµηχανίας (Πραγµατικός Κόσµος) µε τα πορίσµατα των αναλύσεων της έρευνας (Συµβολικός Κόσµος). Εν κατακλείδι, η χρησιµότητα αυτού του θεωρητικού «εργαλείου» είναι ότι: 1. απεικονίζει τις συµπεριφορές συνεργασίας των ακαδηµαϊκών αποτελεσµάτων µε τις συµπεριφορές της βιοµηχανικής εµπειρίας έχοντας ως στόχο την αναβάθµιση της ποιοτικής αξίας του προϊόντος του µέλλοντος που διαµορφώνεται µέσα στις ροές της παγκοσµιοποίησης και του διεθνούς ναυτιλιακού ανταγωνισµού, και 2. προσδίδει µεθοδολογικά τον τρόπο της ανταγωνιστικής αύξησης της προστιθέµενης αξίας που διαµορφώνεται στη βάση της διακίνησης και ανατροφοδότησης της πληροφορίας µεταξύ Πραγµατικού και Συµβολικού Κόσµου. Το συστηµικό αυτό υπόδειγµα στη βάση συνεργασίας Βιοµηχανίας ΑΕΙ στηρίζεται στη γεφύρωση της εµπειρίας µε τη βιοµηχανική έρευνα, µε τη λογική να παίρνονται οι αποφάσεις επιχειρησιακής δράσης και αποτελέσµατα για ακαδηµαϊκή χρήση και για πολιτικές ανάπτυξης µέσα από ένα κοινό τόπο ελέγχου και επαλήθευσης της δοκιµασµένης εµπειρίας και έρευνας. Μετά από τη διαδικασία απόκτησης χρησιµότητας των δεδοµένων από τον Πραγµατικό στο Συµβολικό Κόσµο, τα ερωτηµατολόγια και οι συνεντεύξεις δίνουν ποσοτικά και ποιοτικά επεξεργασµένα δεδοµένα που µπορούν να χρησιµοποιηθούν ως αξιωµατικές συναρτήσεις πορισµάτων της συµπεριφοράς της ναυτιλιακής κοινότητας συνεργασίας. Με ακαδηµαϊκά αρχικά λογική περνούν από φίλτρα και τους κατάλληλους διηθητικούς µηχανισµούς για το σχηµατισµό θεωρήσεων και υποθέσεων και άλλων απαραίτητων µοντέλων-πλαισίων. Εργαστηριακά δοκιµάζονται και ελέγχονταιεπαληθεύονται για τη χρησιµότητά τους µε διεπιστηµονικά συστηµικά κριτήρια. Στο σηµείο αυτό, δίνεται έµφαση στη στροφή προς την εφαρµοσµένη έρευνα µε θεµατική χρησιµότητας των πλαισίων 7 Βλ. επίσης ACA CONFERENCE, The Future of the university, Vienna, 2 December 2005, «In contrast to the United States, university-industry collaboration has been traditionally weak in Europe. Few vigorous institutional links were fashioned to bridge the world of science and technology and the world of trade and markets. Islands of academic research unobtrusively co-exist with islands of industrial activity».

7 ως αποτελεσµάτων που µπορούν από τη µια να προσφέρουν «προκλήσεις» ανάπτυξης για προστιθέµενη αξία µέσα στο κοινό φίλτρο που διεισδύει η εµπειρία από τον Πραγµατικό Κόσµο και από την άλλη ως αποτελέσµατα µε θεµατική χρησιµότητας για τη διαµόρφωση µιας έρευνας πεδίου (α) για ακαδηµαϊκή χρήση (δηµοσιεύσεις, ανάπτυξη προγραµµάτων κλπ.) και (β) για εισηγήσεις δυνητικά διαµορφωµένες σε στρατηγικές ανάπτυξης της εµπορικής ναυτιλίας της Κύπρου µε στόχο τη βελτίωση του υφιστάµενου συστήµατος. Με κεντρικό άξονα της µελέτης τη δηµιουργία «εργαλείων» διαχείρισης για ποιοτική επαύξηση του βαθµού ανταγωνιστικότητας της κυπριακής ναυτιλιακής κοινότητας και µε πολιτικό στόχο των ερευνητικών αποτελεσµάτων την ενδυνάµωση της Κύπρου ως ιεθνούς Ναυτιλιακού Κέντρου Υπηρεσιών, ο έλεγχος και οι επαληθεύσεις των θεωρητικών δοκιµασµένων πλαισίων (έλεγχος θεωρίας στον Συµβολικό Κόσµο) και της σύνθεσης της εµπειρίας µε τα διαχειριστικά «εργαλεία» και αποτελέσµατα (έλεγχος πράξης στον Πραγµατικό Κόσµο) είναι σε µια αµφίδροµη αναδραστική επικοινωνία. Εν κατακλείδι, η δυναµική του προτύπου αυτού ακόµη και µε τη συµπλήρωση των αποτελεσµάτων για υγιή έναρξη επιχειρησιακής δράσης και των ερευνητικών αποτελεσµάτων για ακαδηµαϊκή και πολιτική χρήση, στηρίζεται στο συνεχές της ανατροφοδότησης από το διεθνοποιηµένο περιβάλλον της ναυτιλιακής κοινότητας συνεργασίας η δυναµική της ανατροφοδοτούµενης επιχειρησιακής δράσης (business action) αναπτύσσεται από τις δυνατότητες συνεχούς ροής γνώσης και µνήµης στοιχείων της προστιθέµενης αξίας στην διαδικασία κατασκευής «εργαλείων» διαχείρισης και από το συνεχές της ανατροφοδότησης των θεωρητικών αποτελεσµάτων που δυνητικά προσφέρουν δηµιουργία και αναδηµιουργία µοντέλων-πλαισίων και αποτελεσµάτων για ακαδηµαϊκή χρήση (academic action) και για χάραξη πολιτικής (policy making action). ΑΝΑΦΟΡΕΣ [1] Κρίστης Χαράκης κ.α., Ερευνητικό Πρόγραµµα ΝΑΥΤΟΘΩΡΑΞ: ΟΙΚΟΝ/1104/06, Ενδιάµεση Έκθεση Ερευνητικού Προγράµµατος: «Ενδυνάµωση στελεχιακού υναµικού, θωράκιση της Κυπριακής Ναυτιλιακής Βιοµηχανίας και των Κοινωνικοοικονοµικών παραµέτρων», Παράρτηµα 1, Επιστηµονικό Μέρος, σελ. 162, Λεµεσός, [2] Holge Heller, Federation of Austrian Industry, ACA Conference: The Future of the University, Paper on The University and its environment, Federation of Austrian Industries, Vienna [3] Κρίστης Χαράκης, Αντικοινωνική Συµπεριφορά των νέων της Κύπρου: Ρατσιστικές τάσεις», Κεφ. Μεθοδολογία, σελ. 182 για τη διαδικασία ανάπτυξης µοντέλων συµπεριφορών, εκδ. Σακούλας, Αθήνα Κοµοτηνή και Ίδρυµα Προώθησης Έρευνας, 2005.