ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ. Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π.

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΔΠΜΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Υπεύθυνη Μαθήματος Αναστασία Στρατηγέα Αναπλ. Καθηγ. Ε.Μ.Π.

2 ΑΔΕΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άδεια χρήσης άλλου τύπου, αυτή πρέπει να αναφέρεται ρητώς. 2

3 ΣΤΟΧΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Εμβάθυνση σε σύγχρονες μεθοδολογικές προσεγγίσεις και εργαλεία διερεύνησης του μέλλοντος για την αξιοποίησή τους σε θέματα αναπτυξιακού, τομεακού ή/και χωρικού σχεδιασμού 3

4 ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ (FORESIGHT)? ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΚΟΙΝΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΡΑΜΑΤΟΣ μία συστηματική διαδικασία συλλογής πληροφορίας με τη συμμετοχή του κοινού και μία μεσο- μακροπρόθεσμη διαδικασία δημιουργίας οράματος που αποσκοπεί στην παροχή πληροφορίας για τη λήψη απόφασης σήμερα και την ενεργοποίηση συλλογικών δράσεων ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΧΑΡΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ - FOR-LEARN Online Foresight Guide 4

5 ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΟΡΙΣΜΟΣ (FORESIGHT) Η προοπτική διερεύνηση ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΒΛΕΨΗ του μέλλοντος από ειδικούς Αποτελεί πλατφόρμα συνεργασίας για: Την ανάπτυξη οράματος Τη συμμετοχή ομάδων ενδιαφερόντων, κέντρων λήψης αποφάσεων, κ.λπ. Την αλληλεπίδραση και τη δημιουργία δικτυώσεων Τη διεύρυνση και εμβάθυνση σε πληροφορία χρήσιμη για τη λήψη αποφάσεων Τη διερεύνηση εξελίξεων σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα 5

6 ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Ο ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ως μία σειρά σταδίων, που αποσκοπούν στη λήψη απόφασης Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ, που συνεπάγεται τη συμμετοχή ενός φάσματος ενδιαφερομένων (stakeholders) σχετικά με το πρόβλημα που εξετάζεται ΧΑΡΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ, που αποτελεί και το τελικό Η προϊόν/αποτέλεσμα κάθε άσκησης προοπτικής διερεύνησης ΣΤΟΧΟΣ: η ΛΗΨΗ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΣΗΜΕΡΑ για την αντιμετώπιση δυσάρεστων ή την επιδίωξη επιθυμητών μελλοντικών καταστάσεων 6

7 ΒΑΣΙΚΕΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Σχεδιασμός ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ (FORESIGHT) Ανοικτός ορίζοντας Συμμετοχική διαδικασία Προσανατολισμένη στη δράση Σχηματίζοντας το μέλλον Συμμετοχή Κοινού Χάραξη Πολιτικής 7

8 Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ... συμβάλλει στη συλλογή πληροφορίας για τη διερεύνηση των μελλοντικών εξελίξεων στη βάση συγκεκριμένων υποθέσεων, πάνω στις οποίες αυτές στηρίζονται επικεντρώνει το ενδιαφέρον σε επιθυμητές και εφικτές μελλοντικές εξελίξεις χρησιμοποιεί ένα ευρύ φάσμα πηγών γνώσης (συμμετέχοντες) από την κοινωνία (πολίτες), την οικονομία (επιχειρήσεις), τη διοίκηση (φορείς), κ.λπ. συμβάλλει στη δικτύωση των επιμέρους παραγόντων επιδιώκει τη δημιουργία συναίνεσης στη διατύπωση ενός κοινού οράματος 8

9 Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΧΑΡΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ Η Προοπτική Διερεύνηση αποσκοπεί στο Σχεδιασμό του Μέλλοντος ΟΧΙ στην πρόγνωσή του (EU, 2003) 9

10 Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ... ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΘΕΙ ΚΥΡΙΩΣ ως προληπτική δράση (proactive action) για τη διαμόρφωση του επιθυμητού/δυνατού μέλλοντος αλλά και... ως αντίδραση (reactive action), σε ανταπόκριση στις ιδιαίτερες συνθήκες / εξελίξεις του εξωτερικού περιβάλλοντος π.χ. οικονομική κρίση, φυσική καταστροφή 10

11 Η ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΑΞΙΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΑΠΟ Μεγάλο φάσμα χρηστών σε: Μικρο-επίπεδο: επιχειρήσεις, οργανισμοί για τη χάραξη στρατηγικής σε ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον (πρωτοπόρος η Shell) Μακρο-επίπεδο: θεσμικές οντότητες για τη χάραξη αναπτυξιακών πολιτικών, χωρικών πολιτικών, τομεακών πολιτικών κ.ά. σε διάφορες χωρικές κλίμακες 11

12 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Χρήση για διάφορους σκοπούς Διερεύνηση μακροπρόθεσμων τάσεων π.χ. ανάλυση τάσεων, προσομοίωση Καταγραφή απόψεων π.χ. συνεντεύξεις, έρευνες πεδίου Aνταλλαγή απόψεων / αλληλεπίδραση π.χ. ομάδες εργασίας και panels, workshops, δημόσια forums Δημιουργία οράματος π.χ. Σενάρια, συμμετοχικά workshops Ιεράρχηση δράσεων π.χ. Δημιουργία οδικού χάρτη τεχνολογίας (Miles και Keenan, 2003) 12

13 ΜΕΘΟΔΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗΣ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗΣ Εξειδίκευση Roadmapping Delphi Panels ειδικών Συνεντεύξεις Δημιουργικότητα Προσομοίωση Extrapolation Σενάρια SWOT Μορφολογική Ανάλυση Δομική Ανάλυση Backcasting Brainstorming Εργαστήρια Οραματισμού Stakeholders Analysis Foresight diamond Citizen panels Αλληλεπίδραση (Popper, 2008) Επισκόπηση Βιβλιογραφίας Μαρτυρία Scanning Ποιοτική Ποσοτική Ημι-ποσοτική 13

14 ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΜΕΡΟΣ Η Έννοια της Προοπτικής Διερεύνησης Οι προκλήσεις του σχεδιασμού σήμερα, η έννοια, η σημασία και η διαδικασία (στάδια υλοποίησης) της προοπτικής διερεύνησης Η Συμμετοχική Διάσταση της Προοπτικής Διερεύνησης Έννοια, Ορισμοί και Ρόλος Συμμετοχής, Κλασσικές Μέθοδοι Συμμετοχικού Σχεδιασμού, Διαδίκτυο και Συμμετοχικές Προσεγγίσεις Μέθοδοι Προοπτικής Διερεύνησης - Ταξινόμηση Εμβάθυνση στις διαφορετικές ταξινομήσεις διερευνητικές / κανονιστικές, ποιοτικές / ποσοτικές μέθοδοι κ.λπ., επιλογή μεθόδου προοπτικής διερεύνησης Εμβάθυνση σε σειρά μεθόδων Προοπτικής Διερεύνησης Ανάλυση Σεναρίων, Δομική Ανάλυση, Μορφολογική Ανάλυση και Διασκέψεις μέλλοντος 14

15 ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΟ ΜΕΡΟΣ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ σε παραδείγματα προοπτικής διερεύνησης από την Ελληνική και τη διεθνή πραγματικότητα ΕΦΑΡΜΟΓΗ μεθόδων προοπτικής διερεύνησης σε συγκεκριμένο χωρικό ή αναπτυξιακό πρόβλημα 15

16 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ FOR-LEARN Online Foresight Guide - ec.europa.eu/guide/ EU (2003), Handbook of Knowledge Society Foresight, European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions. Miles, I. and Keenan, M. (Eds.) (2003), Practical Guide to Regional Foresight in the United Kingdom, Luxembourg, European Commission, EUR 20478, ISBN X; αll versions online at: Popper, R. (2008b), Foresight Methodology: An Overview and More, PREST Manchester Institute of Innovation Research. 16

17 ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα ΕΜΠ» έχει χρηματοδοτήσει μόνο την αναδιαμόρφωση του υλικού Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους 17