τα βιβλία των επιτυχιών

Transcript

1 Τα βιβλία των Εκδόσεων Πουκαμισάς συμπυκνώνουν την πολύχρονη διδακτική εμπειρία των συγγραφέων μας και αποτελούν το βασικό εκπαιδευτικό υλικό που χρησιμοποιούν οι μαθητές των φροντιστηρίων μας. Μέσα από τη διαρκή τους αξιοποίηση στις τάξεις μας διασφαλίζουμε τον εμπλουτισμό τους, τη συνεχή τους βελτίωση και την επιστημονική τους αρτιότητα, καθιστώντας τα βιβλία των Εκδόσεών μας εγγύηση για την επιτυχία των μαθητών. τα βιβλία των επιτυχιών

2

3 Ρόη Φλωροπούλου Γλώσσα Ε Δημοτικού

4 Κάθε γνήσιο αντίτυπο φέρει την υπογραφή του συγγραφέα Σειρά: ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Γλώσσα Ε Δημοτικού Ρόη Φλωροπούλου ISBN: Υπεύθυνος έκδοσης: Κυριάκος Εμμανουηλίδης Επιμέλεια κειμένου: Κυριάκος Εμμανουηλίδης Συμπληρωματική επιμέλεια κειμένου: Γεωργία Κουτσούγερα, Αντώνης Τουμανίδης Σχεδιασμός έκδοσης: Ειρήνη Καλομοίρη, Μαλβίνα Κότο Σελιδοποίηση: Μαλβίνα Κότο Σχεδιασμός εξωφύλλου: Αλέξανδρος Γιαννακούλιας Προσαρμογή εξωφύλλου: Μαλβίνα Κότο Εικόνες: Shutterstock Copyright 2016 ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΥΚΑΜΙΣΑΣ, Ρόη Φλωροπούλου για την ελληνική γλώσσα σε όλο τον κόσμο Επικοινωνία με συγγραφέα: Ρόη Φλωροπούλου Απαγορεύεται η με οποιονδήποτε τρόπο, μέσο και μέθοδο αναδημοσίευση, αναπαραγωγή, μετάφραση, διασκευή, θέση σε κυκλοφορία, παρουσίαση, διανομή και η εν γένει πάσης φύσεως χρήση και εκμετάλλευση του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμηματικά, καθώς και της ολικής αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου (στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης κ.λπ.) και του εξωφύλλου του, σύμφωνα με τις διατάξεις της υπάρχουσας νομοθεσίας περί προστασίας πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων περιλαμβανομένων και των σχετικών διεθνών συμβάσεων. Σωτήρος και Αλκιβιάδου 132, ΤΚ Πειραιάς Τ F

5 Στην οικογένειά μου Πρόλογος Αγαπητοί συνάδελφοι, Αγαπητοί γονείς, Αγαπητά μου παιδιά, Το βιβλίο που κρατάτε δημιουργήθηκε με σκοπό να αποτελέσει έναν πολύτιμο συνοδοιπόρο στο ταξίδι της γνώσης της Γλώσσας Ε Δημοτικού. Ευελπιστούμε ότι θα βοηθήσει τους μαθητές στην καλύτερη κατανόηση και εκμάθηση των φαινομένων που εξετάζονται, θα συμβουλεύσει τους γονείς για να καθοδηγούν καλύτερα το παιδί τους και, τέλος, θα αποτελέσει ένα βοηθητικό εγχειρίδιο για το δύσκολο έργο των συναδέλφων. Στο πρώτο μέρος κάθε ενότητας θα βρείτε χρήσιμες πληροφορίες για τα κείμενα που παρατίθενται στο σχολικό βιβλίο. Επίσης, υπάρχουν όλες οι απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού εγχειριδίου και του τετραδίου εργασιών. Στη συνέχεια, παρουσιάζονται αναλυτικά όλα τα γραμματικά και συντακτικά φαινόμενα που συναντήσαμε. Επιπρόσθετα, υπάρχει μια ιδιαίτερη υποενότητα, που αναλύει τη θεματική ενότητα στην οποία αναφέρονται τα κείμενα που επεξεργαστήκαμε και στόχος της είναι να φέρει τους μαθητές

6 σε επαφή με την παραγωγή λόγου. Την ενότητα κλείνει ένα ολοκληρωμένο κριτήριο αξιολόγησης για την εξάσκηση των μαθητών. Στο τέλος του βιβλίου υπάρχουν δεκαπέντε φύλλα εργασίας και πέντε κριτήρια με τα οποία οι μαθητές μπορούν να εξασκούνται καθ όλη τη διάρκεια της χρονιάς ή να τα χρησιμοποιήσουν επαναληπτικά. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον κο Γιώργο Χατζητέγα που με εμπιστεύεται τόσα χρόνια, καθώς και όλους όσοι εργάστηκαν για την ολοκλήρωση του πονήματος αυτού. Καλή και δημιουργική σχολική χρονιά! Η συγγραφέας

7 1η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ο φίλος μας το περιβάλλον Ο φίλος μας το δάσος 13 Η φίλη μας η θάλασσα 18 Ο φίλος μας ο άνεμος 23 Τετράδιο εργασιών 29 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 33 Παραγωγή λόγου: Φυσικό περιβάλλον 40 Κριτήριο αξιολόγησης 42 2η ΕΝΟΤΗΤΑ: Η ζωή στην πόλη Η γειτονιά της πόλης 47 Πόλη και πολιτισμός Πόλη και διασκέδαση 51 Διαδρομές στην πόλη 55 Υπόγειες διαδρομές 58 Τετράδιο εργασιών 63 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 67 Παραγωγή λόγου: Αστικοποίηση 76 Κριτήριο αξιολόγησης 78 3η ΕΝΟΤΗΤΑ: 28η Οκτωβρίου Η πορεία προς το μέτωπο 83 Η Ιταλία μάς κήρυξε τον πόλεμο! 87 Η Πείνα 93 Κριτήριο αξιολόγησης 98 4η ΕΝΟΤΗΤΑ: Τα ζώα που ζουν κοντά μας Ιστορίες με ζώα 101 Τα χαρακτηριστικά των ζώων 106 Τα ζώα της εξοχής 113 Τετράδιο εργασιών 118 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 122 Παραγωγή λόγου: Κατοικίδια ζώα 130 Κριτήριο αξιολόγησης 132 5η ΕΝΟΤΗΤΑ: 17η Νοέμβρη Πολυτεχνείο Τριήμερο στα κάγκελα 139 Ο Φωκίων ήταν ελάφι 145 Κριτήριο αξιολόγησης 148 Περιεχόμενα 6η ΕΝΟΤΗΤΑ: Οι φίλοι μας, οι φίλες μας Φίλοι από άλλες χώρες 151 Ιστορίες με φίλους 155 Οι φίλοι τραγουδάνε 159 Οι φίλοι γιορτάζουν 161 Τετράδιο εργασιών 164 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 172 Παραγωγή λόγου: Φιλία 184 Κριτήριο αξιολόγησης 186 7η ΕΝΟΤΗΤΑ: Μουσική Εγώ σε συναυλία; 191 Μουσικά όργανα 194 Τραγούδια και στίχοι 198 Μουσική και άλλες τέχνες 203 Τετράδιο εργασιών 205 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 209 Παραγωγή λόγου: Τέχνη 216 Κριτήριο αξιολόγησης 218 8η ΕΝΟΤΗΤΑ: Χριστούγεννα Χριστούγεννα 223 Χριστουγεννιάτικο δώρο 225 Φρικαντέλα, η μάγισσα που μισούσε τα κάλαντα 229 Τα Χριστούγεννα στον κόσμο 233 Το δάσος που ταξίδευε 235 Κριτήριο αξιολόγησης 238 9η ΕΝΟΤΗΤΑ: Βιβλία Βιβλιοθήκες Ο μαγικός κόσμος των βιβλίων 243 Ποιοι είναι οι συγγραφείς; 246 Βιβλιοθήκες 250 Τετράδιο εργασιών 257 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 260 Παραγωγή λόγου: Βιβλίο 270 Κριτήριο αξιολόγησης η ΕΝΟΤΗΤΑ: Μυστήρια Επιστημονική φαντασία Όνειρα για ταξίδια στ αστέρια 277 Χαμένοι πολιτισμοί 283 Ανεξήγητα φαινόμενα 287 Η μηχανή του χρόνου 292

8 Τετράδιο εργασιών 295 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 299 Παραγωγή λόγου: Η φαντασία στη ζωή μας 304 Κριτήριο αξιολόγησης η ΕΝΟΤΗΤΑ: Παιχνίδια Παιχνίδια Παιχνίδια Παραδοσιακά παιχνίδια 311 Επιτραπέζια παιχνίδια 314 Ηλεκτρονικά παιχνίδια 317 Πνευματικά παιχνίδια 320 Τετράδιο εργασιών 325 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 328 Παραγωγή λόγου: Παιχνίδι 336 Κριτήριο αξιολόγησης η ΕΝΟΤΗΤΑ: 25η Μαρτίου Κολοκοτρώνης 343 Ο γέρος του Μοριά 346 Μαντώ Μαυρογένους 353 Κριτήριο αξιολόγησης η ΕΝΟΤΗΤΑ: Κατασκευές Κατασκευές της φύσης 359 Κατασκευές των ανθρώπων 364 Μαθηματικές κατασκευές 367 Τετράδιο εργασιών 370 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 374 Παραγωγή λόγου: Επάγγελμα 380 Κριτήριο αξιολόγησης η ΕΝΟΤΗΤΑ: Πάσχα Η ημέρα της Λαμπρής 387 Μαριάμ 392 Έθιμα του Πάσχα 395 Κριτήριο αξιολόγησης η ΕΝΟΤΗΤΑ: Τηλεόραση Τα θετικά και τα αρνητικά 403 Τηλεόραση και διαφήμιση 408 Προγράμματα τηλεόρασης 414 Τετράδιο εργασιών 419 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 422 Παραγωγή λόγου: Τηλεόραση 428 Κριτήριο αξιολόγησης η ΕΝΟΤΗΤΑ: Αθλητισμός Σπορ Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα 435 Σύγχρονος αθλητισμός 434 Και τα παιδιά αθλούνται 449 Τετράδιο εργασιών 454 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 457 Παραγωγή λόγου: Αθλητισμός 470 Κριτήριο αξιολόγησης η ΕΝΟΤΗΤΑ: Ταξίδια στο διάστημα Ο άνθρωπος στο διάστημα 477 Τι βλέπουμε στο διάστημα 481 Φανταστικά ταξίδια στο διάστημα 485 Ταξίδι στο διάστημα 491 Τετράδιο εργασιών 495 Σε αυτή την ενότητα έμαθα 497 Παραγωγή λόγου: Τουρισμός 502 Κριτήριο αξιολόγησης 504 ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ: Φύλλα εργασίας Κριτήρια αξιολόγησης ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΑΣΚΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ 551 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 591

9

10

11 o φίλος μας το περιβάλλον 1η ΕΝΟΤΗΤΑ

12

13 ΓΛΩΣΣΑ ΓΛΩΣΣΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ o φίλος o φίλος μας μας το περιβάλλον το 1η ΕΝΟΤΗΤΑ 1. Ο φίλος μας το δάσος ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Βιογραφικό συγγραφέα Ο Γιώργος Μπόντης (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Γιώργου Μπαλάνου) σταδιοδρόμησε αρχικά ως καθηγητής αγγλικής γλώσσας και στη συνέχεια ασχολήθηκε με τη φωτογραφία, τη συγγραφή και τη μετάφραση. Έχει εκδώσει πολλά βιβλία, κυρίως επιστημονικής έρευνας και επιστημονικής και παιδικής φαντασίας, ενώ έχει μεταφράσει περισσότερα από 40 βιβλία, κυρίως επιστημονικής φαντασίας. Έργα του: Οι άμμοι του χρόνου, Αινίγματα σε γκρίζο φόντο, Οι δρόμοι της γνώσης, Μονοπάτια των άστρων, Οι ονειρότοποι της γης, Λαμπερά αγκάθια κ.ά. Κεντρική ιδέα Ο χρόνος για τα πλάσματα που ζουν στο δάσος έχει πολύ διαφορετική σημασία από αυτήν που έχει για τους ανθρώπους η ώρα δε μετριέται με τους δείκτες του ρολογιού, αλλά είτε με τις δραστηριότητες των ζώων (π.χ. η ώρα του φαγητού και του ύπνου) είτε ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες (π.χ. κρύο ή ζέστη). Χαρακτηριστικά κειμένου Στο κείμενο, ο συγγραφέας χρησιμοποιεί αρκετά ουσιαστικά και επίθετα, για να περιγράψει τη ζωή των κατοίκων του δάσους. Η γλώσσα του κειμένου είναι απλή, ενώ χρησιμοποιούνται χρόνοι που ταιριάζουν στις αφηγήσεις, όπως ο παρατατικός, ο αόριστος και ο υπερσυντέλικος. 13

14 o φίλος μας το δάσος Άγνωστες λέξεις αυγή: το ξημέρωμα, το χρονικό διάστημα μεταξύ του τέλους της νύχτας και της ανατολής του Ήλιου εφήμερος: αυτός που έχει σύντομη διάρκεια, ο προσωρινός, ο πρόσκαιρος Σχόλια Η έννοια του χρόνου για τα πλάσματα της φύσης είναι πολύ διαφορετική από αυτήν για τους ανθρώπους. Ο χρόνος στο δάσος είναι σχετικός. Τα μικρά Εφήμερα ζούσαν μονάχα μία μέρα και αυτό είχε την ίδια σημασία με τα εκατοντάδες χρόνια ζωής των μεγάλων δέντρων. Τόσο για τα μικρά Εφήμερα όσο και για τα δέντρα το διάστημα αυτό αποτελούσε μια ολόκληρη ζωή. Για τα πλάσματα του δάσους δεν υπάρχουν ρολόγια, παρά μόνο η ώρα του φαγητού ή του ύπνου, η ώρα που κάνει κρύο ή ζέστη και που βρέχει ή φυσάει. Εικόνες και σχήματα λόγου εικόνες Το κείμενο είναι πλούσιο σε εικόνες από τη ζωή στο δάσος: ο ήχος του θροΐσματος των πράσινων δέντρων οι νιφάδες του χιονιού που πέφτουν αργά τα μικρά έντομα που φτερουγίζουν πάνω από τα ρυάκια σχήματα λόγου Παρομοιώσεις ο χρόνος χόρευε σαν διαμαντόσκονη υπήρχαν πλάσματα του δάσους σαν τα Εφήμερα Μεταφορές Ο χρόνος θρόιζε μαζί με τα πράσινα φύλλα της άνοιξης ή έπεφτε αργά μαζί με τις νιφάδες του χιονιού ο χρόνος κυλούσε μαζί με τη ζωή και γινόταν ένα μ αυτή Προσωποποιήσεις ο χρόνος χόρευε σαν διαμαντόσκονη τα δέντρα ένιωθαν τόσο διαφορετικά τον χρόνο μόνο ο ήλιος μετρούσε τη ζωή με αυγές και δειλινά ο χρόνος που ξέρουν τα ρολόγια ήταν κάτι αφύσικο για το δάσος 14

15 ΓΛΩΣΣΑ Ε ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ o φίλος μας το περιβάλλον 1η ΕΝΟΤΗΤΑ Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελ. 9-11) 1. Ποια πλάσματα του δάσους συναντάμε μέσα στο κείμενο; Σε ποιες κατηγορίες χωρίζει τα πλάσματα του δάσους ο συγγραφέας ανάλογα με το πόσο ζουν; Συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: 1η κατηγορία 2η κατηγορία 3η κατηγορία Τα Εφήμερα Μικρά ζώα που ζουν μονάχα μία μέρα. Άλλα ζώα Ζώα που ζουν λίγα ή πολλά χρόνια, όπως ο σκαντζόχοιρος ή ο σκίουρος. Οι πράσινοι γίγαντες (δέντρα) Κανείς δε γνωρίζει πόσο πολύ ζουν. 2. Βρείτε τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις του κειμένου που φανερώνουν χρόνο και συμπληρώστε τον παρακάτω πίνακα: Επιρήμματα Φράσεις με προθέσεις Χρονικές προτάσεις αργά σε μια μέρα όταν σκεφτόσουν μόλις σε εκατοντάδες χρόνια μόλις και προλάβαιναν να δουν μια δεύτερη ανατολή τέλος με αυγές και δειλινά κάποτε ποτέ 3. Κλείστε τα μάτια και φανταστείτε ότι είστε μέσα σ ένα δάσος. Ποια φυτά και ποια ζώα υπάρχουν μέσα σ αυτό; Διαλέξτε τους «ήρωές» σας, όπως ο Πορκιουπίνος και ο Τιμ στο κείμενο που διαβάσατε. Σκεφτείτε μια ιστορία. Για παράδειγμα, μια πυρκαγιά ξεσπάει και απειλεί το δάσος ή μια όξινη βροχή αρχίζει να πέφτει ή κάποιοι παράνομοι ξυλοκόποι κόβουν δέντρα. Τι θα κάνουν οι ήρωες της ιστορίας και τα άλλα πλάσματα του δάσους; Χρησιμοποιήστε τις λέξεις, τις φράσεις και τις προτάσεις που βρήκατε και που φανερώνουν χρόνο. Πού γίνονται τα γεγονότα; Κάθε χρόνο, μόλις κλείνουν τα σχολεία για τις χριστουγεννιάτικες διακοπές, συνηθίζω με την οικογένειά μου να επισκεπτόμαστε τη γιαγιά μου στο χωριό. Είναι ένα μαγευτικό μέρος σε μεγάλο υψόμετρο. Μου αρέσει, λοιπόν, να εξερευνώ το δάσος και να ανακαλύπτω διάφορες κρυψώνες. Έτσι και αυτή τη φορά, ξεκίνησα για την καθιερωμένη μου εξερεύνηση. 15

16 o φίλος μας το δάσος Πότε; Με την ανατολή του Ήλιου σηκώθηκα, ετοιμάστηκα και ξεκίνησα. Μια καινούρια περιπέτεια άρχιζε Ποιοι είναι οι ήρωες; Στο δάσος συνάντησα όλους τους γνώριμους φίλους μου, τα ζώα. Το πανύψηλο πεύκο με καλωσόρισε και μου ψιθύρισε να είμαι πολύ προσεκτικός, καθώς πριν από λίγη ώρα είχαν περάσει κάτι άντρες με όπλα. Ανησύχησα και προβληματίστηκα. Ποιοι ήταν; Τι ήθελαν; Ποιο πρόβλημα αντιμετώπισαν; Ο ήχος από τους πυροβολισμούς ήρθε να διακόψει τη σκέψη μου και αμέσως έτρεξα να δω τι συμβαίνει. Μόλις αντίκρισα χτυπημένο έναν αετό, ταράχτηκα πολύ. Οι πυροβολισμοί συνεχίστηκαν. έπρεπε να κάνω κάτι! Ευτυχώς, δεν είχα μπει βαθιά στο δάσος και γρήγορα επέστρεψα στο χωριό. Με συντομία είπα στον πατέρα μου και κάτι συγχωριανούς μας τι είχε γίνει. Ποια λύση έδωσαν; Οι συγχωριανοί μας πανικοβλήθηκαν. Καθώς προχωρούσαμε μέσα στο δάσος, μας εξήγησαν ότι οι κυνηγοί ήταν από άλλο χωριό και έψαχναν ένα σπάνιο είδος ζώου που κατοικεί στα μέρη μας. Όταν τους εντοπίσαμε, τους περικυκλώσαμε και, τελικά, καταφέραμε να τους πιάσουμε. 4. Στο κείμενο τα περισσότερα ρήματα βρίσκονται στον παρατατικό. Μπορούμε να κάνουμε την αφήγηση πιο ζωντανή βάζοντας τα ρήματα στον ενεστώτα, σαν να συμβαίνουν τα γεγονότα την ίδια στιγμή που μιλάει γι αυτά ο αφηγητής. Συνεχίστε: Ο χρόνος κυλάει παράξενα στο δάσος. Θροΐζει μαζί με τα πράσινα φύλλα της άνοιξης ή πέφτει αργά μαζί με τις νιφάδες του χιονιού. Στάζει από τα κλαδιά μαζί με τις σταγόνες της φθινοπωρινής βροχής ή χορεύει σαν διαμαντόσκονη στις αχτίδες του καλοκαιριάτικου ήλιου. Κυλάει μαζί με τη ζωή και γίνεται ένα μ αυτή. Υπάρχουν πλάσματα στο δάσος σαν τα Εφήμερα, τα μικρά έντομα που φτερουγίζουν πάνω από τα ρυάκια το Μάη και που ζουν μονάχα μια μέρα. Είναι περίεργο όταν σκέφτεσαι πως μόλις και προλαβαίνουν να δουν μια δεύτερη ανατολή, αν το προλαβαίνουν και αυτό. Υπάρχουν άλλα ζωάκια που ζουν πολλά ή λίγα καλοκαίρια και χειμώνες. Και τέλος, υπάρχουν οι πράσινοι γίγαντες, τα δέντρα, που κανένας δεν ξέρει πόσο ζουν. Τα ίδια το ξέρουν, αλλά τα δέντρα νιώθουν τόσο διαφορετικά τον χρόνο! Τα μικρά Εφήμερα όμως ζουν με τον τρόπο τους σε μία μέρα όσο ζουν τα δέντρα σε εκατοντάδες χρόνια. Μόνο ο ήλιος μετράει τη ζωή με αυγές και δειλινά. Τα πλάσματα του δάσους ξέρουν μόνο ότι ζουν μια ολόκληρη ζωή, και το τι μετράει ο ήλιος δεν έχει καμία σημασία. Έτσι κι αλλιώς, ο ήλιος λάμπει για όλα. 16