ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΧΩΡΟ

Transcript

1 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ & ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ 8ου «Οι ευρωπαϊκές πόλεις» ΒΙΩΣΙΜΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΠΟΛΕΩΝ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΧΩΡΟ Σοφία Αυγερινού - Κολώνια, καθηγήτρια ΕΜΠ Κωνσταντίνος Σερράος, επ. καθηγητής ΕΜΠ Ζωή Ζαβιτσάνου, Υπ.Διδάκτωρ ΕΜΠ Αναστασία Τουφεγγοπούλου, Υπ.Διδάκτωρ ΕΜΠ

2 ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΥΛΩΝΕΣ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΟΤΗΤΑΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

3 Η ΝΕΑ ΧΑΡΤΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ 1998,2003 Ο στρατηγικός χωροταξικός και ο πολεοδομικός σχεδιασμός πρέπει να υποτάσσονται στη βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων Η βιώσιμη αστική ανάπτυξη υπηρετείται από την πρόταση συνεκτική πόλη (connected city, ville coherente)

4 ΠΡΟΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΝΕΚΤΙΚΗ ΠΟΛΗ Η διατήρηση του πολιτιστικού πλούτου και της διαφορετικότητας, που προκύπτουν από τη μακριά της ιστορία Η δικτύωσή των πόλεων μέσα από πολλαπλές διασυνδέσεις και ροές Η διατήρηση μιας παραγωγικής βάσης δημιουργικής και αποδοτικής Η αποφασιστική διασφάλιση μιας καλής ποιότητας ζωής για τους κατοίκους και γενικότερα τους χρήστες της

5 ΠΟΛΥΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Τα άμεσα και εύληπτα ποσοτικά κριτήρια, καθόριζαν μέχρι πρόσφατα τις αποφάσεις. Αλλά τα διεθνή και τα ελληνικά δεδομένα αποδεικνύουν πλέον ότι μία ουσιώδης και επιστημονική πρόταση επιβάλλεται να αξιολογεί την πραγματικότητα, συνδυάζοντας τα ποσοτικά με τα ποιοτικά δεδομένα: τα δημογραφικά μεγέθη, την παραγωγική βάση, την ιστορική - κοινωνικοοικονομική σημασία, τα γεωγραφικά δεδομένα, τη γεωπολιτική σημασία, το ρόλο των συντελεστών της τοπικής ανάπτυξης.

6 ΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ, ΠΟΥ ΕΠΙΣΤΡΑΤΕΥΟΝΤΑΙ ΥΠΕΡΒΑΙΝΟΥΝ ΤΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ. 1.ΤΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑΚΟ 2.Η ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΒΑΣΗ 3.Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΩΝ

7 ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: πολυεπιστημονιή και διεπιστημονική προσέγγιση οι λύσεις δεν βρίσκονται μέσα από αποσπασματικές προσπάθειες ημουσειακή επιλεκτική διατήρηση απέτυχε οι πολεοδομικές λύσεις να προσδιορίζονται: α) από τον υφιστάμενο χώρο, του οποίου η συστηματική προσέγγιση είναι αναγκαία για κάθε ορθολογική επέμβαση β) από το σεβασμό των διαμορφωμένων χρήσεων κατά την ιστορική διάρκεια και οι οποίες μετασχηματίζονται κατά τη σύγχρονη πραγματικότητα

8 ΑΝΑΓΚΗ ΓΙΑ ΝΑ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Οι ενέργειες που αναλαμβάνονται θα πρέπει να εγγράφονται σε ένα συνολικό σχέδιο βιώσιμης (αειφόρου) αστικής διαχείρισης και ανάπτυξης, που θα πρέπει: να βασίζεται στο σεβασμό των περιβαλλοντικών αξιών να συνεκτιμά τις προβλεπόμενες επιπτώσεις από την αστικοποίηση, τη συγκέντρωση υπηρεσιών και τουρισμού, να οριοθετεί τέλος χρήσεις και δραστηριότητες στη βάση ενός συστήματος δεικτών για την πρόληψη των κινδύνων συγκέντρωσης, πίεσης, υπέρβασης της φέρουσας ικανότητας των ιστορικών πόλεων.

9 PORTO δεύτερηπόλητηςπορτογαλίαςμε1 εκατ. κατοίκους. Μεγάλο βιομηχανικό κέντρο το 19ο αιώνα με υφαντουργία, μεταλλουργία, χημικά, ΠΟΡΤΟ κεραμικά, κρασί. Το 1996 ανακηρύχθηκε Πόλη Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

10 Το ιστορικό κέντρο καταλαμβάνει ένα ύψωμα που καταλήγει στις όχθες του ποταμού Duro

11 Το ιστορικό κέντρο οριοθετείται από τα τείχη του 14ου αιώνα

12 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ (1) Το ιστορικό κέντρο του Πόρτο δέχθηκε σοβαρές πολεοδομικές παρεμβάσεις το 19ο αιώνα πάνω στο μεσαιωνικό πολεοδομικό ιστό: - Μεγάλες λεωφόροι - Μεταλλικές γέφυρες - σύμβολα της βιομηχανικής εποχής, που ένωσαν τις δύο όχθες του ποταμού Duro: Γέφυρα της ΜΑRΙΑ ΡΙΑ (1877) του Gustave Eiffel μήκος 350μ. Γέφυρα Louis 1er (1886) που αποτελεί και το σύμβολο το Πόρτο Γέφυρα Arrabida μήκος 270μ.

13 Louis 1er

14 ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΩΝ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΩΝ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ (1) ΜΕΧΡΙ ΤΟ 1974 ΚΑΜΙΑ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΔΕΝ ΕΙΧΕ ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΕΙ. Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ: κτίρια σε προβληματική κατάσταση κάτοικοι κατοικούν σε ελάχιστη επιφάνεια - Αρχιτεκτονικά μνημεία όλων των ιστορικών εποχών - Ποικίλες και μικτές χρήσεις ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ: - Κελύφους - Κοινωνικά ανθρώπινου δυναμικού - Συγκρούσεις χρήσεων ΑΠΟ ΤΟ 1974 ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΕΚΠΟΝΕΙΤΑΙ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ ΤΟ ΡΥΘΜΙΣΤΙΚΟ ΣΧΕΔΙΟ, ΑΠΟ ΟΠΟΥ ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΟΙΚΙΩΝ RIBEIRA ΚΑΙ BARREDO.

15

16 CRUARB ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΡΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ OPORTO Σκοπός του CRUARB δεν ήταν να ιδρυθεί μουσείο στη θέση της πόλης, αλλά να συνεχιστεί η ζωή της. Βασική υπόθεση ήταν ότι η λύση δεν είναι μόνον τεχνική, αλλά έχει επίσης κοινωνικές και πολιτικές διαστάσεις. ΣΥΝΟΙΚΙΕΣ RIBEIRA ΚΑΙ BARREDO

17 ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΩΝ ΗΠΟΛΗ ΔΕΝ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ ΜΟΥΣΕΙΟ 1) Διατήρηση προστασία υφισταμένου ιστού 2) Η πολιτιστική κληρονομιά να συμπεριλάβει όχι μόνο τα μνημειώδη και σημαντικά κτίρια, αλλά και τα ταπεινότερα, που δίνουν την αξία τους στον ιστό. 3) Προσεκτική διερεύνηση των επιπτώσεων από τις νέες κατασκευές. 4) Να διατηρηθεί κατά προτεραιότητα ο πολυλειτουργικός χαρακτήρας, ώστε να διαφυλαχθεί η αυθεντικότητα και η αρμονία με το περιβάλλον. 5) Να αξιοποιηθεί κάθε τεχνική δυνατότητα. 6) Οι κάτοικοι να αντιμετωπίζονται σαν συνεργάτες των προτάσεωνπρογραμμάτων ανάπλασης και να συμμετέχουν ενεργά σ αυτά. 7) Οι μεγάλες παρεμβάσεις λειτουργικά αναγκαίες. είναι αποδεκτές μόνον εφόσον είναι

18

19 ΤΟ ΠΑΡΙΣΙ. Η ΣΥΝΟΙΚΙΑ MARAIS

20 TO ΠΑΡΙΣΙ: ΜΙΑ ΠΟΛΗ ΣΥΜΒΟΛΟ Το μεγάλο δημόσιο πρόγραμμα πολεοδομικής ανάκτησης του Παρισιού (1956) έφθασε στο αποκορύφωμα το διάστημα , οπότε ανέλαβαν οι μεγάλες επιχειρήσεις. Τι έγινε στην πράξη: Μετατοπίστηκαν οι φτωχοί και ανακτήθηκε από την αστική τάξη. το παλιό Παρίσι Διεθνές γκέτο για ανώτερα στελέχη. Οι λαϊκές τάξεις οργανώθηκαν, ανάπτυξαν τα κινήματα της πόλης (1968). Μετά το 1960 αρχίζουν οι σημειακές παρεμβάσεις και οι πολεοδομικές παρεμβάσειςκαι Ιδρύεται σύλλογος για την προστασία του ιστορικού Παρισιού.

21 TO MARAIS

22 ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΥΝΟΙΚΙΑ: ΤΟ MARAIS Η περιοχή ήταν αρχικά ένα έλος μεταξύ της σημερινής συνοικίας και Βόρειου Βραχίονα του Σηκουάνα. 12ος αιώνας 14ος αιώνας Ο βασιλιάς Philippe Auguste οχύρωσε και προστάτεψε την περιοχή. Ο Κάρολος ο 5ος εγκαταστάθηκε εκεί. 16ος αιώνας Εγκαταστάθηκαν ευγενείς αυλικοί και μεγαλοαστοί. 17ος αιώνας 18ος αιώνας Ο Ερρίκος ο 4ος ήταν ο τελευταίος βασιλιάς, που κατοίκησε εκεί και δημιούργησε το place Royale Parl des Vosges. Το Παρίσι οδεύει δυτικά. 19ος αιώνας Η εμπορική και βιοτεχνική δραστηριότητα είναι μεγάλη, αρχίζει η υποβάθμιση.

23

24 Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ MARAIS Μεγάλη κατάληψη εδάφους: Το 85% είναι κτισμένο Υψηλή δημογραφική πυκνότητα: 585 κατ/ηa Κοινωνικές διαφοροποιήσεις Μεγάλος αριθμός μικτών δραστηριοτήτων Υποβάθμιση και μετανάστες μετά το 1962 Μόνο το 30% τωνκατοικιώνείχανανέσεις Δημογραφική πτώση: κάτοικοι το 1962 και πυκνότητα 585/Ηα κάτοικοι το 1975 και πυκνότητα 371/Ηα

25 ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΑΝΑΠΛΑΣΗΣ Εκπονείται το σχέδιο διάσωσης προστασίας του Marais (από ιδιωτικό γραφείο σε συνεργασία με ενδιαφερόμενους φορείς) 1964 νόμος 1965 προστατευόμενος τομέας διευρύνεται το σχέδιο διάσωσης στο Δημοτικό Συμβούλιο 1969 πρόταση από το Δημοτικό Συμβούλιο ευρείας επέμβασης 1976 πιο λεπτομερειακή 1980 τελική αναθεώρηση του σχεδίου

26

27

28 ΗΠΛΑΤΕΙΑΤΟΥΜARAIS

29 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ MARAIS Η ανανέωση της κατοικίας έγινε σε βάρος των μισθωτών και μικρομεσαίων. Η βιοτεχνική δραστηριότητα έπρεπε να συνδεθεί με γενικότερο σχεδιασμό. Αναγέννηση πολιτιστικής ζωής μεγάλης, αξιοποίηση των Ηôtels. Κυκλοφορία στάθμευση.

30

31 Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΝΑΠΛΑΣΕΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Στην Ελλάδα δεν υπήρχε συγκροτημένη πολιτική προστασίας ιστορικών πόλεων. Σημειώνονται όμως σημαντικά βήματα μετά το 1974 όπως Η αναγνώριση της προστασίας της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς από το Σύνταγμα του 1975, άρθρο 24. Η Διακήρυξη του Άμστερνταμ, 1975 Ηθεσμοθέτηση400 «Παραδοσιακών οικισμών» Η θεσμοθέτηση των Ιστορικών κέντρων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης Αλλά και σημαντικές καθυστερήσεις όπως Αυτή της κύρωσης της Σύμβασης της Γρανάδας επτά χρόνια μετά την υπογραφή της ( ) ενώ και σήμερα ακόμη δεν έχει εφαρμοστεί.

32 ΤΟ ΝΕΟ ΘΕΣΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ το Σχέδιο Ανάπτυξης του Ευρωπαϊκού Χώρου (1997),εξειδικεύεται από το θεσμικό πλαίσιο με τους νόμους: 2508/97 περί Βιώσιμης Ανάπτυξης των Πόλεων και Οικισμών της Χώρας 2742/99 για το Χωροταξικό Σχεδιασμό και την Αειφόρο Ανάπτυξη, παρέχουν σημαντικές δυνατότητες στα πλαίσια των ευρωπαϊκών κατευθύνσεων αν και απομένουν αρκετά βήματα ακόμη ώστε να ενεργοποιηθούν στο σύνολό τους.

33 ΝΑ ΛΗΦΘΟΥΝ ΥΠ ΟΨΙΝ ΤΑ ΝΕΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Η συνήθης πρακτική στα θέματα αναβάθμισης του αστικού χώρου, περιορίζεται σε ζητήματα : διερεύνησης ρυθμίσεων και μέτρων με επιμέρους αλλαγές στο πλαίσιο, στον έλεγχο των χρήσεων γης και των όρων δόμησης, στο κυκλοφοριακό τροχοφόρων και πεζών. θεσμικό Στα προγράμματα, αστικής ανάπτυξης που εφαρμόστηκαν ή προτάθηκαν μέχρι σήμερα στην Ελλάδα,σπάνια λαμβάνονται υπ όψη νέες χρήσεις και δεδομένα δεδομένα όπως: η μετανάστευση οτουρισμός το ενεργειακό Αλλά και οι επιπτώσεις στις ασθενέστερες οικονομικές ομάδες στην πολιτιστική κληρονομιά

34 Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ

35 Αλλαγή στις παραδοσιακές χρήσεις και υποχώρηση των παραδοσιακών επαγγελμάτων

36 Συγκρούσεις χρήσεων γης και υποχώρηση της κατοικίας

37 Κοινωνικό -οικονομικά προβλήματα Η αλλαγή στην κοινωνική σύνθεση των κεντρικών περιοχών στην Αθήνα κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών συνδέεται με δύο σημαντικά φαινόμενα: προαστειοποίηση (δεκαετία 1970 ) η εισροή και η εγκατάσταση των μεταναστών (δεκαετία 1990)

38 Από την αστική συγκέντρωση στην αναχώρηση των κατοίκων από το κέντρο και την εγκατάσταση των μεταναστών 1. Αστικοποίηση ένταση των πυκνοτήτων 3. Προαστειοποίηση Ανάκτηση του κέντρου

39 Επέκταση απότοκέντροπροςτα βορειοανατολικά και νοτιοανατολικά προάστια

40 Ο κοινωνικός χάρτης της Αθήνας 2010 High income strata Middle income strata Low income strata

41 Αλλαγή του λειτουργικού ρόλου του κέντρου της Αθήνας

42 Υποβαθμισμένο κτιριακό δυναμικό Κακή διαχείριση του υφιστάμενου κτιριακού δυναμικού Gentrification Πρότυπα νέας κατοικίας, που αντιστοιχούν στους νέουςτρόπουςζωήςκαιτις νέες μορφές ύπαρξης στο ιστορικό κέντρο

43 Ηιστορικότητακαιησυμβολήτης σε μια βιώσιμη προοπτική για το ιστορικό κέντρο της Αθήνας Κάτοικοι Αρμόδια όργανα Τοπική αυτοδιοίκηση (διακυβέρνηση) Ειδικοί η συμμετοχή τους σε μια νέα προσέγγιση της πραγματικότητας στα πλαίσια μιας βιώσιμης προοπτικής

44 Τα σημαντικότερα προβλήματα από την άποψη των κατοίκων είναι: Κυκλοφορία Χώροι στάθμευσης Θόρυβος και ατμοσφαιρική ρύπανση Έλλειψη χώρων πρασίνου

45 Τα κύρια πλεονεκτήματα από την άποψη των κατοίκων είναι: κεντρικός χαρακτήρας εύκολη πρόσβαση στις δημόσιες υπηρεσίες και τους οργανισμούς εμπορικά καταστήματα και περιοχές ψυχαγωγίας

46 ΗΚΕΝΤΡΙΚΗΚΑΙΗΤΟΠΙΚΗ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΡΣΑ Ν.1515/1985 αναγνωρίζει και οριοθετεί το ιστορικό κέντρο της Αθήνας αναγνωρίζει την ιστορικότητα της πόλης

47 ΠΡΑΓΜΑΤΟΠΟΙΗΘΗΚΑΝ επεμβάσεις σχετικά με Προστασία της ΠΛΑΚΑΣ, του Ιστορικού κέντρου και άλλων κεντρικών ιστορικών συνοικιών, Αναγνώριση των ιστορικών κτηρίων Ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, Τα έργα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004

48 Η βιώσιμη προστασία και η διαχείριση του ιστορικού κέντρου της Αθήνας μέσω αποκατάστασης της εδαφικής συνοχής αναδεικνύεται σε έναν βασικό στόχο αστικής πολιτικής

49 Παράγοντες μιας βιώσιμης αλλαγής. Προώθηση και σύνδεση των ιστορικά σημαντικών περιοχών, ώστε να ολοκληρωθεί ο αθηναϊκός περίπατος και το αρχαιολογικό πάρκο Ενθάρρυνση για την επιστροφή της κατοικίας, Προστασία, ανανέωση και προώθηση ορισμένων παραδοσιακών επαγγελμάτων με σύγχρονους όρους Κοινωνικές πολιτικές για την πρόληψη της εγκληματικότητας και υποδοχής των μεταναστών

50 Από τους ειδικούς αρχιτέκτονες και πολεοδόμους κατατίθενται τρείς επιπλέον παράμετροι: οαρχιτεκτονικός σχεδιασμός ο αστικόςπρογραμματισμός η περιβαλλοντική διάσταση

51 ΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΤΟΠΟΙ