Ι. Εργασία για το Αντίστροφο και το λεξιλόγιο (θεματική περιοχή: «Χρόνος»):

Transcript

1 Materies Ι. Εργασία για το Αντίστροφο και το λεξιλόγιο (θεματική περιοχή: «Χρόνος»): Να μεταφράσετε στα λατινικά τις ακόλουθες λέξεις και φράσεις: Σε εκείνη την άσχημη για τη δημοκρατία και ζοφερή περίοδο In illa tempestate ac nocte rei publicae Περνώ τη ζωή μου. Aetatem agere/vitam agere Ο πιο λαμπρός ρήτορας της εποχής του Orator clarissimus aetatis suae Περίοδος για λήψη αποφάσεων Spatium habendi consilii/consilii habendi Ορίζουν την ημέρα κατά την οποία πρέπει όλοι να συγκεντρωθούν. Diem dicunt, qua (die) omnes conveniant. Πριν την αυγή Ante lucem Γύρω στο απόγευμα Circa vesperum/sub vesperum Το μεσημέρι (hora sexta) Κατά την τρίτη βάρδια (μετά τα μεσάνυχτα) (de tertia vigilia) Βαθιά μες τη νύχτα multa nocte Προς το τέλος του φθινοπώρου Autumno exeunte Κατά τη διάρκεια της ημέρας Interdiu Καθημερινά Cot(t)idie Χτες, σήμερα, αύριο Heri, hodie, cras Πότε λέει ναι, πότε όχι. Modo ait, modo negat Για πέντε μέρες συνεχώς Per dies quinque continuos/quinque diebus continuis [1]

2 Αυτών η δόξα παρέμεινε ζωντανή μέχρι τις μέρες μας. Horum gloria usque ad tempus nostrum / ad nostram memoriam remansit. Το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον Praeteritum, praesens, futurum Κάποτε / τότε, όταν / Aliquando, cum Ξαφνικά Subito, repente Αμέσως, πάραυτα Statim Αυτό το ακούω για πρώτη φορά (αυτό δεν το άκουσα ποτέ μέχρι σήμερα/μέχρι τούδε). Id adhuc non audivi. Τέλος Denique Επιτέλους Tandem Ακόμη δεν (όχι) Nondum Στο μεταξύ interea, interim Νεότερος στην ηλικία iunior ΙΙ. Άσκηση λεξιλογίου (Θεματική περιοχή: Το ανθρώπινο πνεύμα): Να αποδώσετε στα Ελληνικά τις ακόλουθες λέξεις και φράσεις: magno animo esse είμαι μεγαλόθυμος, μεγαλόψυχος animum diligenter convertere / adtendere ad aliquid στρέφω την προσοχή μου σε κάτι vir magno ingenio praedĭtus άνδρας προικισμένος με σπουδαίο πνεύμα, ταλέντο ingenium acuere οξύνω το πνεύμα aciem mentis / animi / ingenii praestringere αμβλύνω την αιχμή/την οξύτητα του μυαλού, της ψυχής, του πνεύματος suae mentis compŏtem esse έχω σώας τας φρένας animo / cogitatione aliquid fingere φαντάζομαι κάτι aliquid informatum habere σχεδιάζω κάτι, έχω στο νου μου μία ιδέα animo tenere aliquid έχω κατά νου κάτι [2]

3 mihi in mentem venit aliquid μου έρχεται κάτι στο νου mihi in mentem venit alicuius rei θυμάμαι κάτι cogitationes in rem humilem abicere στρέφω τη σκέψη μου σε ταπεινά θέματα alta suspicere στρέφω τη σκέψη μου/το βλέμμα μου στα υψηλά ΙΙΙ. Να μεταφράσετε τις ακόλουθες περιόδους στα Λατινικά: Ο Π. Βιργίλιος Μάρων ήταν ένας πολύ φημισμένος ποιητής. Publius Vergilius Maro poeta clarissimus fuit. Ο Έρωτας είναι θεός, η Τύχη όμως θεά. Amor deus est, Fortuna autem dea. Πολλοί εργάτες κατασκεύασαν ένα ναό. Multae operae templum aedificaverunt. Οι μαθητές να είναι επιμελείς. Discipuli seduli sint/sunto. Μακάρι να είχαμε δείξει προσοχή! Utinam attenti fuissemus! Ποιος γνωρίζει πόσες γλώσσες υπάρχουν; Quis scit, quot linguae sint? Θα μαθαίνουμε για πολλά χρόνια, αλλά όχι μάταια. Discemus annos multos sed non frustra. Αφού κοπιάσαμε πολύ, μαθαίνουμε ευκολότερα νέα πράγματα. Postquam multum laboravimus, novas res facilius discimus. Μαθαίνουμε όχι για να γράφουμε στα Λατινικά, αλλά για να γνωρίσουμε καλύτερα τη γλώσσα μας. Discimus non ut latine scribamus sed ut linguam nostram melius cognoscamus. Μην ξεχνάς τους φίλους σου, γιατί οι αληθινοί φίλοι πάντοτε θα σε παραστέκουν. Noli oblivisci amicos vestros, quod veri amici te semper adiuvabunt. Αν είχες έρθει νωρίτερα, θα είχες δει περισσότερα. Si prius venisses, plus vidisses. Ελπίζω πως αυτός ο μόχθος δεν σας έβλαψε. Spero laborem hunc vobis non nocuisse. ΙΙΙ. Να μεταφράσετε το ακόλουθο κείμενο στα Λατινικά: [3]

4 Λίγους μήνες πριν τις Ειδούς του Μαρτίου κάτοικοι της αποικίας Καπύης (Capua) άνοιξαν έναν αρχαίο τάφο, όπου είχε ταφεί ο Κάπυς (Capys), ο ιδρυτής της Καπύης. Εκεί βρέθηκε και η ακόλουθη επιγραφή: «Όταν κάποτε ανακαλυφθούν τα οστά του Κάπυ (Κάπυος), ο απόγονος του Ιούλου θα χαθεί από χέρι φίλων και η Ιταλία θα απαλλαγεί με δυσκολία από μεγάλες συμφορές». Paucis mensibus ante Idus Martias incolae coloniae Capuae sepulcrum vetus apperuerunt ubi/in quo Capys, conditor Capuae, sepultus erat. Ibi etiam haec inscriptio inventa est: Cum aliquando ossa Capyis reperta/detecta erunt,f F progeniesf F Iuli 1 2 manu amicorum interficietur et Italia vix magnis calamitatibus liberabitur. Προσοχή! Μετά τη μετάφραση ενός κειμένου στα λατινικά ελέγχουμε σχολαστικά τη γραμματική ταυτότητα και τη συντακτική λειτουργία των όρων που εμφανίζονται στο κείμενο που έχουμε συνθέσει. Αν διαπιστώσουμε σκοτεινά σημεία, επανερχόμαστε σε αυτά επιμένοντας στην εύρεση μιας καλύτερης/ευστοχότερης και, φυσικά, ορθής από την άποψη της γραμματικής και της σύνταξης μετάφρασης. V. Θεωρία Συντακτικού: Παρατακτικοί σύνδεσμοι Προσοχή! Οι σημειώσεις που ακολουθούν παρουσιάζουν εξαιρετικά συνοπτικά το σχετικό κεφάλαιο της γραμματικής της λατινικής γλώσσας. Δίνεται έμφαση σε ιδιαίτερες χρήσεις των παρατακτικών συνδέσμων και την αντίστοιχη σημασία τους. Για την παρακολούθηση και εμπέδωση των σημειώσεων που ακολουθούν προϋποτίθεται η γνώση των συνδέσμων και της γενικής χρήσης και σημασίας τους. Συμπλεκτικοί σύνδεσμοι (σε κατάφαση) Viri et mulieres / viri mulieresque / viri atque mulieres (et, -que (εγκλιτικό μόριο με συμπλεκτική λειτουργία), atque, ac (συνήθως πριν από σύμφωνο)) Viri, mulieres quoque (άνδρες, όπως και γυναίκες Ή: άνδρες, επίσης γυναίκες ) Qua de causa Helvetii quoque (Γι αυτό το λόγο και οι Ελβετοί ) Το quoque δεν μπαίνει ποτέ στην αρχή της πρότασης, αλλά πάντοτε μετά από τη λέξη στην οποία αναφέρεται. Με τη σημασία του «επίσης» μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ο σύνδεσμος et: Et ipse fecisti. (Επίσης και εσύ ο ίδιος το έκανες.) 1 Reperio, reppĕri, repertum, ire 4. Detego, detēxi, detectum, ere 3. 2 Progenies, ēi (f.) [4]

5 Viri, etiam mulieres (Άνδρες, ακόμη και γυναίκες ) To etiam τοποθετείται συνήθως πριν από τη λέξη στην οποία αναφέρεται. Συμπλεκτικοί σύνδεσμοι (σε άρνηση) Opinionibus vulgi rapimur in errorem nec vera cernimus. (Οι γνώμες του πλήθους μας παρασύρουν στην πλάνη και δεν αναγνωρίζουμε την αλήθεια.) Pacem perdidimus. Ne obsidibus quidem datis eam obtinere potuimus. (Χάσαμε την ειρήνη. Ούτε βεβαίως μπορέσαμε να την κρατήσουμε δίνοντας ομήρους.) Et domino satis et furi nimium. (Και για τον κύριο αρκετό και για τον κλέφτη πλούσιο.) Neque amat quemquam neque amatur ab ullo. (Ούτε αγαπά ούτε τον αγαπούν.) Sermo facetus ac nulla in re rudis. (Λόγος κομψός και καθόλου τραχύς.) Η φράση θα μπορούσε να αποδοθεί στα λατινικά και ως εξής: Sermo facetus neque in ulla re rudis. Το neve χρησιμοποιείται αντί του neque, αν προηγείται και ακολουθεί υποτακτική που δηλώνει επιθυμία, ή προστακτική: Neu desis operae neve immoderatus abundes (Hor. Serm ) (Να μη σου λείπει ο κόπος ούτε να τον αυξάνεις χωρίς μέτρο και με υπερβολή.) Διαζευκτικοί σύνδεσμοι Το aut είναι ο κατεξοχήν διαζευκτικός σύνδεσμος (συνδέονται όροι από τους οποίους ο ένας αποκλείει τον άλλο δεν είναι δυνατόν να συνυπάρχουν οι έννοιες που συνδέονται): aut secundum naturam aut contra (ή σύμφωνα με τη φύση ή ενάντιά της) Με το vel συνδέονται έννοιες που μπορεί να συνυπάρχουν: Eius modi coniunctiones tectorum oppidum vel urbem appellaverunt. (Ένα τέτοιο συγκρότημα οικοδομημάτων το ονόμασαν urbs ή oppidum.) Το vel μπορεί να έχει και τις ακόλουθες σημασίες: Δίπλα σε υπερθετικό επιτείνει τη σημασία του: Huius domus est vel optima. (Το σπίτι του είναι το ωραιότερο.) Στην αρχή ενός νέου τμήματος του λόγου εισάγει ένα παράδειγμα: Raras tuas quidem, sed suaves accipio litteras: vel quas proxime acceperam (Σπάνια βέβαια λαμβάνω γράμματά σου, είναι όμως ευχάριστα. Για παράδειγμα, αυτό που έλαβα πρόσφατα.) Αντιθετικοί σύνδεσμοι: [5]

6 Προσέξτε την ειδική σημασία που μπορεί να έχουν κάποιοι αντιθετικοί σύνδεσμοι. Το sed μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην αρχή ενός τμήματος του λόγου απλώς για να διακόψει μία ανάπτυξη: Sed reliquum vitae cursum videte. (Δέστε όμως τώρα την εξέλιξη του υπόλοιπου βίου του.) Με αντιθετική σημασία («όμως») μπορεί να εμφανιστεί και η επιρρηματική αιτιατική ceterum, η οποία δηλώνει κατ αρχήν την αναφορά («σε ό,τι αφορά τα υπόλοιπα»). Μεταφράζεται σε αυτή την περίπτωση με το «εξάλλου». Τα immo, immo verο, immo etiam σημαίνουν απάντηση αντίθετη προς την προηγούμενη ερώτηση ή την προηγούμενη τοποθέτηση (έντονα καταφατική «Μα ναι!» ή έντονα αποφατική «Μα όχι!»). Nescis! Immo vero! Scio! (Δεν ξέρεις! Μα ναι! Ξέρω!) Τα quin etiam, quin χρησιμοποιούνται για να υπερθεματίσουν ως προς μία προηγούμενη κατάφαση. Με το autem έχουμε ήπια αντίθεση. Το ίδιο ισχύει και για το vero. Si et illa volt et ille autem cupit. (Αν το θέλει κι εκείνη, κι εκείνος από τη δική του μεριά το επιθυμεί.) Το vero τοποθετείται μετά τον πρώτο όρο ενός τμήματος του λόγου (σε δεύτερη δηλ. θέση): Primum danda opera est ; cavendum vero ne etiam in graves inimicitias convertant se amicitiae. (Πρώτα πρώτα πρέπει να καταβάλουμε κόπο Ιδιαιτέρως (όμως) πρέπει να προσέξουμε μήπως οι φιλίες μετατραπούν ακόμη και σε βαριά μίση.) Το vero μπορεί επίσης να σημαίνει «πράγματι», «όμως στην πραγματικότητα». Ανάλογη είναι η σημασία και των enim vero, verum enim vero. Το tamen εμφανίζεται ως δεύτερη λέξη σε μία πρόταση, μερικές φορές όμως μπορεί να εμφανιστεί και στην αρχή της πρότασης. Το attamen εμφανίζεται στην αρχή της φράσης. Παρατακτικοί αιτιολογικοί (επεξηγηματικοί) σύνδεσμοι: Το enim εμφανίζεται συνήθως σε δεύτερη θέση, ενώ το nam στην αρχή της φράσης. Τα namque και etenim καταλαμβάνουν την πρώτη θέση. Τα nempe, scilicet, videlicet σημαίνουν «φυσικά, βεβαίως». Συμπερασματικοί σύνδεσμοι: Τα ergo και igitur («λοιπόν») δηλώνουν κατά βάσιν τη λογική συνέπεια. Το igitur τοποθετείται συνήθως μετά την πρώτη λέξη, μερικές φορές όμως και στην αρχή της πρότασης (για λόγους έμφασης). [6]

7 Τα itaque, quamobrem, quapropter, quocirca («έτσι, γι αυτό λοιπόν») τοποθετούνται στην αρχή της πρότασης. Το ίδιο ισχύει και για τα eo, ideo, inde («γι αυτό, εξ ου»). Το proinde εισάγει μία εντολή, μία παρότρυνση («από εδώ και πέρα»). Ακολουθείται από προστακτική ή υποτακτική με την οποία δηλώνεται επιθυμία. Proinde abite. Συσχετικές (εκ)φράσεις που συνδέουν παρατακτικά: Qua qua (ενν. parte): αφενός αφετέρου Cum tum: αφενός αφετέρου Συνήθως το δεύτερο μέρος προβάλλεται με έμφαση. Γι αυτό και το tum μπορεί να ενισχύεται με άλλα μόρια: tum etiam, tum maxime, tum vero. Modo modo: πότε πότε. Modo tum, nunc nunc, tum tum. Non solum sed etiam Non modo sed etiam Non modo / non solum verum etiam VΙ. Επεξεργασία Ευθέος Θέματος: Επεξεργαστείτε το θέμα που δίνεται κάθε φορά ακολουθώντας τα ακόλουθα βήματα: Εξομαλύνετε λεξιλογικά το κείμενο. Μετά από αυτή την εργασία θα πρέπει να είστε σε θέση να αναγνωρίσετε εύκολα και με αυτοπεποίθηση τη γραμματική ταυτότητα και τη σημασία κάθε όρου. Επικεντρώνετε την προσοχή σας σε κάθε περίοδο: αναζητείτε τις λέξεις που λειτουργούν συνδετικά ή/και μεταβατικά, όπως και εκείνες που μπορούν/μπορεί να λειτουργούν ως βασικοί όροι μίας πρότασης. (Τι παρατηρείτε, αλήθεια, ως προς τους όρους με μεταβατική-συνδετική λειτουργία στο κείμενο που ακολουθεί;) Διακρίνετε τις προτάσεις με βάση το είδος τους. Χωρίζετε με βάση τα προηγούμενα κάθε περίοδο σε κώλα. Προσέχετε (και για το προηγούμενο στάδιο) πώς συνδέονται οι όροι των προτάσεων μεταξύ τους, δηλαδή πού αποδίδεται ο κάθε όρος. Σας βοηθά για τη συγκεκριμένη εργασία η γνώση της γραμματικής ταυτότητας κάθε όρου (στα ρήματα προσέχετε τη σύνταξή τους) και της σημασίας του. Προχωρείτε σε μία υποτυπώδη μετάφραση. Την καταγράφετε. Συγκρίνετε τη μετάφρασή σας (περίοδο προς περίοδο όχι κατ ανάγκην λέξη προς λέξη) με το πρωτότυπο κείμενο και τη διορθώνετε. Δίνετε την τελική μετάφραση του κειμένου. Ξαναδιαβάζετε τη μετάφραση που έχετε συντάξει και καταγράψει, και διορθώνετε ό,τι νομίζετε πως πρέπει να διορθωθεί. Επιμένετε σε ζητήματα επιλογής του λεξιλογίου, σε θέματα έκφρασης, διατύπωσης και ορθογραφίας. [7]

8 Επιμένετε στη λογική του κειμένου. Προκύπτει νόημα; Αν όχι, δοκιμάζετε να συντάξετε το σημείο του πρωτότυπου κειμένου που σας προβληματίζει, και πάλι από την αρχή. Συμπέρασμα: είστε αποφασισμένοι να μοχθήσετε, για να κατανοήσετε και την τελευταία λέξη του κειμένου και να το αποδώσετε στα νεοελληνικά με σαφήνεια και σε κατάλληλο ύφος. Καλή επιτυχία! quod latine dicitur feliciter!. [8]