Αξιολόγηση Αύξησης και Κατάστασης Θρέψης στα Παιδιά

Transcript

1 Αξιολόγηση Αύξησης και Κατάστασης Θρέψης στα Παιδιά

2 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΘΡΕΨΗΣ Η παρούσα σωματική κατάσταση ενός ατόμου, η οποία αντανακλά τη διατροφική του πρόσληψη και την ικανότητα του οργανισμού του να χρησιμοποιεί τα προσλαμβανόμενα θρεπτικά συστατικά

3 Εκτίμηση Κατάστασης Θρέψης Για τη διασφάλιση της ομαλής αύξησης και ανάπτυξης Για την έγκαιρη διάγνωση ελλείψεων ή υπερβολών στην πρόσληψη ενέργειας και θρεπτικών συστατικών Για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση προβλημάτων/νοσημάτων που επηρεάζουν την κατάσταση θρέψης (δυσανεξίες, γαστρεντερικά προβλήματα, δυσαπορροφήσεις, οργανικές δυσλειτουργίες) Για τον σχεδιασμό, την παρακολούθηση και αξιολόγηση της διατροφικής παρέμβασης

4

5 Παράγοντες που επηρεάζουν την κατάσταση θρέψης Ηλικία Φύλο Ποσότητα, ποιότητα διατροφικής πρόσληψης Διατροφική συμπεριφορά Σωματική δραστηριότητα Παρουσία χρόνιου ή οξέος νοσήματος Λήψη φαρμάκων Ασφάλεια τροφίμων Πολιτισμικές και κοινωνικοοικονομικές συνθήκες

6 ΕΡΓΑΛΕΙΑ Ιατρικό ιστορικό Οικογενειακό ιστορικό Ιστορικό αύξησης και ανάπτυξης Κλινική Εξέταση Ανθρωπομετρία Εργαστηριακός Έλεγχος Διατροφική Αξιολόγηση

7 Ιατρικό Ιστορικό - αίτιο εισαγωγής, συμπτώματα - προβλήματα υγείας - διαγνωστικές εξετάσεις - φάρμακα - άλλες θεραπείες Οικογενειακό Ιστορικό - ιστορικό γονέων και οικογενειών γονέων αναφορικά με προβλήματα υγείας (π.χ.παχυσαρκία, διαβήτης, καρδιαγγειακά νοσήματα, νεφρικές, ηπατικές νόσοι, οστεοπόρωση) - κοινωνικοοικονομικά και πολιτισμικά στοιχεία της οικογένειας Ιστορικό Αύξησης Ανάπτυξης - Διάρκεια κύησης - Σωματομετρία γέννησης (βάρος, μήκος, περίμετρος κεφαλής) - Ρυθμός αύξησης βάρους, μήκους, περιμέτρου κεφαλής - Προβλήματα, παρεκκλίσεις της πορείας της αύξησης

8 Κλινική Εξέταση Αξιολόγηση Κλινικό σύμπτωμα Θρεπτικό Συστατικό Τρίχωμα Λεπτό, αραιό, ξηρό, εύθραυστο, αλλαγή χρώματος, εύκολα αποσπώμενο Θερμιδική-Πρωτεϊνική ανεπάρκεια Ψευδάργυρος Δέρμα Ξηροδερμία, υπερκεράτωση Περιθυλακικές αιμορραγίες, ενδοδερμικές πετέχειες, εκχυμώσεις Ωχρότητα Βιταμίνη Α Βιταμίνη C Αναιμία (σίδηρος, φυλικό οξύ, Β 12 ) Μάτια Ωχρότητα επιπεφυκότων Ξηροφθαλμία Φωτοφοβία Κερατομαλακία Σίδηρος Βιταμίνη Α Χείλια Γωνιακή στοματίτιδα, χειλίτιδα Βιταμίνες Β Γλώσσα Αλλαγή χρώματος, ραγάδες Βιταμίνες Β Δόντια Τερηδόνα, διάβρωση αδαμαντίνης Υπερβολικό φθόριο Ούλα Μαλακά, ματώνουν εύκολα Βιταμίνη C Πρόσωπο Διόγκωση του θυρεοειδούς Ιώδιο Νύχια Εύθραυστα, επιφάνεια λεπτή, σχήμα κουταλιού Σίδηρος, ψευδάργυρος, χαλκός Υποδόριοι ιστοί Οίδημα Χαμηλό ποσοστό υποδόριου λίπους Πρωτεϊνη, νάτριο, υπερ-ενυδάτωση Ενέργεια Μύες Χαμηλή μυική μάζα Επώδυνοι γαστροκνήμιοι μύες, αδυναμία Πρωτεϊνη, ενέργεια, ψευδάργυρος Θειαμίνη Οστά Γαστρεντερικό σύστημα Εξοχή του μετωπικού/βρεγματικού κρανίου Κρανιοφθίση Διόγκωση επιφύσεων Κομβολογιώδης διόγκωση πλευροχονδρικών αρθρώσεων Ανορεξία Διάρροια Δυσκοιλιότητα Βιταμίνη D Αναιμία Δυσαπορρόφηση Φυτικές ίνες, υγρά Καρδιαγγειακό σύστημα Κεντρικό Νευρικό σύστημα Ταχυκαρδία Διόγκωση καρδιάς Αλλοιώσεις ηλεκτροκαρδιογραφήματος Απάθεια Ελάττωση αντανακλαστικών Περιφερική νευρίτιδα Παραισθησία Θειαμίνη Λιπίδια Πρωτεϊνη Βιταμίνες Β

9 Σωματομετρία Βάρος Μήκος (<24 ετών) Ύψος Περίμετρος κεφαλής (< 36 μηνών) Δερματικές πτυχές Περίμετρος βραχίονα

10 Β Α Ρ Ο Σ Μέτρηση χωρίς παπούτσια και με τον ελάχιστο ρουχισμό σε βρεφικό ζυγό ή ζυγαριά εδάφους. Ειδικές περιστάσεις (παιδιά με ειδικές ανάγκες). Διαδοχικές μετρήσεις ανά τακτά χρονικά διαστήματα ανάλογα με την ηλικία και την πάθηση.

11

12

13 Φυσιολογική Αύξηση Βάρους Επανάκτηση του βάρους γέννησης τη ημέρα Διπλασιασμός του βάρους στον 4 ο 6 ο μήνα Τριπλασιασμός του βάρος στον 12 ο μήνα Η βρεφική ηλικία (0 12 μήνες) είναι η περίοδος ταχύτερης αύξησης του βάρους Η προσχολική και σχολική ηλικία είναι μια περίοδος πιο αργής και σταθερής αύξησης Η εφηβεία είναι η δεύτερη περίοδος ταχείας αύξησης του βάρους

14 Μ Η Κ Ο Σ - Υ Ψ Ο Σ Μέτρηση ύψους σε ύπτια θέση για βρέφη και παιδιά κάτω των 2 ετών Μέτρηση ύψους σε όρθια θέση (χωρίς παπούτσια) για παιδιά άνω των 2 ετών Σε περίπτωση που το παιδί δεν μπορεί να σταθεί όρθιο μετράται το ύψος σε ανακλινόμενη ή καθιστή θέση Κατά την αξιολόγηση λάβετε υπόψη * το ύψος των γονέων * την παρουσία χρόνιων νοσημάτων

15

16 ΚΑΜΠΥΛΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Βάρος για την Ηλικία Μήκος Ύψος για την Ηλικία Περίμετρος κεφαλής για την Ηλικία Δείκτης Μάζας Σώματος

17 Ερμηνεία Αξιολόγησης Βάρος και Ύψους Η 50 η θέση αντιπροσωπεύει τη μέση τιμή της συγκεκριμένης μέτρησης (π.χ. Βάρος) του πληθυσμού για το συγκεκριμένο φύλο και ηλικία. Τιμές κάτω από την 3 η εκατοστιαία θέση και πάνω από την 97 η εκατοστιαία θέση αποτελούν μη ειδικούς αλλά σημαντικούς δείκτες σοβαρών παθολογικών καταστάσεων. Όταν η πρόσληψη ενέργειας είναι ανεπαρκής, πρώτα επηρεάζεται το βάρος, μετά το ύψος και τέλος η περίμετρος κεφαλής. Προσοχή απαιτούν οι μεγάλες δυσαναλογίες μεταξύ του ύψους, του βάρους και της περιμέτρου κεφαλής.

18 Ερμηνεία Αξιολόγησης Βάρος και Ύψους πραγματική μέτρηση %πρότυπης τιμής = Χ 100 τιμή 50ής εκ.θέσης >120 % = αυξημένο βάρος/ύψος 80 90% = οριακή ανεπάρκεια 60 80% = μέτρια ανεπάρκεια < 60% = σοβαρή ανεπάρκεια

19

20 Αξιολόγηση Ανθρωπομετρικών Δεικτών - CDC Δείκτης Οριακές τιμές Αναστολή ανάπτυξης Ελλιποβαρές Υπέρβαρο Παχυσαρκία < 3 η εκ. θέση βάρους για την ηλικία < 3 η εκ. θέση μήκους/ύψους για την ηλικία < 90% IBW < 5 η εκ. θέση του BMI για την ηλικία η εκ. θέση του BMI για την ηλικία > 97 η εκ. θέση βάρους για το ύψος > 95 η εκ. θέση του BMI για την ηλικία

21 Ερμηνεία Αξιολόγησης του Δείκτη Μάζας Σώματος > 85 η εκατοστιαία θέση υπέρβαρο > 95 η εκατοστιαία θέση παχυσαρκία

22 Υπολογισμός Ενήλικου Ύψους Ύψος μητέρας (εκ.) + Ύψος πατέρα (εκ.) : 2 Ύψος (εκ.) ενήλικου άνδρα = 1,27 x ύψος της ηλικίας των 3 ετών + 54,9 εκ. Ύψος (εκ.) ενήλικης γυναίκας = 1,29 x ύψος της ηλικίας των 3 ετών + 42,3 εκ. (Tanner)

23 Ειδικές Περιπτώσεις Σύνδρομο Down Σύνδρομο Turner Ειδικές Καμπύλες Ανάπτυξης Παιδιά με εγκεφαλική παράλυση - χαμηλό ανάστημα - μετρήσεις μήκους γόνατου, βραχίονα, - μειωμένος μυικός ιστός κνήμης - μειωμένη λιπώδης μάζα - στις φυσιολογικές καμπύλες είναι - σχολίωση αποδεκτές τιμές <5 ης εκ. θέσης - συσπάσεις - αξιολογείται κυρίως η πορεία της αύξησης

24 ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ Μέτρηση που αντανακλά τη φυσιολογική ανάπτυξη του εγκεφάλου, η οποία μπορεί να επηρεαστεί και από την κατάσταση θρέψης < 3 η εκ. θέση για την ηλικία καθυστέρυση ή αναστολή ανάπτυξης του εγκεφάλου λόγω γενετικού/ νευρολογικού προβλήματος ή κακής θρέψης >97 η εκ. θέση για την ηλικία υδροκέφαλο ή συσσώρευση υγρού στον εγκέφαλο

25 ΔΕΡΜΑΤΙΚΕΣ ΠΤΥΧΕΣ Δερματική πτυχή στην υποκλείδια περιοχή Δερματική πτυχή τρικεφάλου Εκτίμηση ποσοστού λίπους και μυικού ιστού Δεδομένα υπάρχουν μόνο για παιδιά >1 έτους Κατάλληλες μόνο για την αξιολόγηση μεταβολών της σύστασης του σώματος στην πάροδο του χρόνου

26

27 ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΒΡΑΧΙΟΝΑ Χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με τις δερματικές πτυχές για την αξιολόγηση του σωματικού λίπους και μυικού ιστού

28 Άλλες Μέθοδοι Εκτίμησης Σύστασης του Σώματος Σύσταση σώματος μέσω βιοηλεκτρικής αντίστασης Σύσταση σώματος μέσω DEXA Οστική Ηλικία (μέτρηση ωρίμανσης των οστών) Δείκτες Σεξουαλικής Ωρίμανσης (στάδια Tanner)

29 Εργαστηριακός Έλεγχος Ο εργαστηριακός έλεγχος ο οποίος βασίζεται στη μέτρηση συγκεκριμένων δεικτών της κατάστασης θρέψης στο αίμα κυρίως, αλλά και στα ούρα και στα κόπρανα, μπορεί να δώσει πληροφορίες που συμπληρώνουν την κλινική εξέταση και την ανθρωπομετρία. Οι μετρήσεις ωστόσο επηρεάζονται σε σημαντικό βαθμό από πολλούς, μη διατροφικούς παράγοντες παρουσία άλλων νοσημάτων παρουσία στρες / λοίμωξης λήψη φαρμάκων πρόσφατη δίαιτα

30 Εργαστηριακός Έλεγχος Γενική Αίματος Αλβουμίνη, Προαλβουμίνη C-Αντιδρώσα Πρωτεϊνη Σίδηρος, Αιμοσφαιρίνη, Φερριτίνη Βιταμίνες Μέταλλα Λιπίδια

31 Εργαστηριακός Έλεγχος Αλβουμίνη Στον ορό (χρόνος ημίσειας ζωής 3 εβδομάδες) Δεν μεταβάλλεται κατά την ασιτία Πρωτεϊνη Αρνητικής οξείας φάσης (ελαττώνεται παρουσία φλεγμονής) Μεγάλη εξωαγγειακή δεξαμενή Όχι ιδιαίτερα αξιόπιστος δείκτης της κατάστασης θρέψης αλλά καλός δείκτης νοσηρότητας και θνητότητας Προαλβουμίνη Χρόνος ημίσειας ζωής (2 ημέρες) Αρνητικής οξείας φάσης πρωτεϊνη Τα επίπεδά της ελαττώνονται κατά την ανεπάρκεια ψευδαργεύρου Η μικρή διάρκεια ζωής της (2 ημέρες) την καθιστά αξιόπιστο δείκτη της κατάστασης θρέψης καθώς αντανακλά τα επίπεδα των σπλαχνικών πρωτεϊνών

32 Εργαστηριακός Έλεγχος Ρετινοδεσμευτική Πρωτεϊνη Χρόνος ημίσειας ζωής (12 ώρες) Αρνητικής οξείας φάσης πρωτεϊνη Μη αξιόπιστος δείκτης παρουσία χαμηλών επιπέδων βιταμίνης Α (ρετινόλη) Αυξάνεται παρουσία νεφρικής ανεπάρκειας ανεξάρτητα της παρουσίας πρωτεϊνικήςενεργειακής δυσθρεψίας C-Αντιδρώσα Πρωτεϊνη Θετικής οξείας φάσης πρωτεϊνη Τα επίπεδά της αυξάνονται μέσα σε 4-6 ώρες μετά τον τραυματισμό ή την εμφάνιση νόσου Χρήσιμη για την παρακολούθηση της πορείας της αντίδρασης του οργανισμού στο στρες Ελαφρώς αυξημένα επίπεδα αποτελούν πιθανή ένδειξη αυξημένου κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου

33 Εργαστηριακός Έλεγχος Δείκτες Σιδηροπενικής Αναιμίας Αιμοσφαιρίνη (αντανακλά τον αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων) Σίδηρος ορού Φερριτίνη (αντανακλά τις αποθήκες σιδήρου στον οργανισμό)

34 Εργαστηριακός Έλεγχος Λιπιδαιμικό Προφίλ Ολική Χοληστερόλη LDL HDL ( HDL2a, HDL2b, HDL2c, HDL3a, ) Τριγλυκερίδια IDL VLDL Lp(a)

35 Εργαστηριακός Έλεγχος Ειδικοί Έλεγχοι Μέτρηση επιπέδων αυξητικής ορμόνης Ανάλυση κοπράνων για παρουσία λίπους/λιποδιαλυτών βιταμινών Έλεγχος για κοιλιοκάκη Τέστ Ιδρώτα (για παρουσία ινοκυστικής νόσου)

36 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Στόχος της διατροφικής αξιολόγησης είναι η αξιολόγηση της πρόσληψης ενέργειας, μακροθρεπτικών και μικροθρεπτικών συστατικών, προκειμένου να ανιχνευτούν υπερβολές ή ελλείψεις.

37 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ιατρικά προβλήματα ενοχλήσεις Λήψη φαρμάκων Ιστορικό γονέων Ιστορικό ανάπτυξης

38 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Βρεφική Ηλικία Θηλασμός - συχνότητα γευμάτων - διάρκεια γευμάτων - σύνολο γευμάτων 24ώρου Βρεφικό Γάλα - τύπος γάλακτος ποσότητα ανά γεύμα - αριθμός γευμάτων 24ώρου Απογαλακτισμός - ηλικία έναρξης σειρά εισαγωγής τροφίμων καταγραφή των γευμάτων: ώρα, διάρκεια, τύποι τροφίμων, υφή τροφίμων, ποσότητες

39 ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Παιδιά Έφηβοι Ανάκληση 24ώρου ή συνήθης πρόσληψη Πότε Τι Πόσο Πού Με ποιόν ;;;;; Συχνότητα κατανάλωσης τροφίμων Πιθανά προβλήματα (αλλεργίες, απέχθειες, γαστρεντερικά προβλήματα) Συμπεριφορές (άγχος, ανία, τηλεόραση, γεύματα εκτός σπιτιού, γρήγορη μάσηση)

40 Η... συνέντευξη Τόνος ουδέτερος, όχι κριτικός Ανοικτού τύπου ερωτήσεις Ερωτήσεις επιλογών Επαναδιατύπωση Διασταύρωση Υποθετικά σενάρια

41 Η... συνέντευξη Χρήσιμες Πληροφορίες: Ποιος μαγειρεύει, ποιος σερβίρει Κυλικείο στο σχολείο Ωράριο σχολείου (διαλείμματα ολοήμερο) Απογευματινές δραστηριότητες (φροντιστήρια, αθλητισμός)

42 Ημερολόγιο Διατροφικής Πρόσληψης Όπου δεν είναι δυνατή η συνέντευξη Όπου απαιτείται σύνδεση πρόσληψης τροφής και συμπτωμάτων Για εκπαιδευτικούς λόγους

43 Διατροφικό Ιστορικό... Διερεύνηση Συχνότητα, ποσότητα πρόσληψης τροφίμων από τις βασικές ομάδες τροφίμων. Τρόπος παρασκευής γευμάτων (χρήση λαδιού, αλατιού) Κατανάλωση ροφημάτων (χυμοί, αναψυκτικά) Κατανάλωση σνακς Κατανάλωση γλυκισμάτων Γεύματα εκτός σπιτιού Χρήση ειδικών σκευασμάτων - συμπληρωμάτων

44 Ερμηνεία Υπολογισμός θερμιδικής πρόσληψης Ελεγχος πρόσληψης τροφίμων από όλες τις ομάδες Έλεγχος πρόσληψης επαρκών ποσοτήτων - πρωτεϊνης σιδήρου ασβεστίου βιταμίνης C Πρόσληψη φυτικών ινών Πρόσληψη αλατιού, ζάχαρης, κορεσμένου λίπους

45 Ηλικία ΕΝΕΡΓΕΙΑ kcal/kg/ημέ ρα ΕΝΕΡΓΕΙΑ kcal/cm/ημέ ρα ΠΡΩΤΕΪΝΗ g/kg/ημέρα ΣΙΔΗΡΟΣ mg/ημέρα ΑΣΒΕΣΤΙΟ mg/ημέρα ΥΓΡΑ ml/kg/ημέρα Αγόρια 0 3 μηνών ,1 0,27 (ΑΙ) μηνών 95 1,6 0,27 (ΑΙ) μηνών 95 1, μηνών 95 1, ετών 95 1, ετών 90 1, ετών 70 15, ετών 55 15, >15 ετών 45 17, Κορίτσια 0 3 μηνών ,1 0,27 (ΑΙ) μηνών 95 1,6 0,27 (ΑΙ) μηνών 95 1, μηνών 95 1, ετών 95 1, ετών 90 1, ετών 70 15, ετών 47 14, >15 ετών 40 13, Εναλλακτικός υπολογισμός για παιδιά >10 κιλών 1000ml + 50ml/kg για τα επόμενα κιλά >20 κιλών 1000ml έως τα 10kg + 500ml για τα επόμενα 10kg + 25ml/kg για τα επόμενα κιλά

46 Σε κάθε περίπτωση και καθ όλη τη διάρκεια της βρεφικής, παιδικής και εφηβικής ηλικίας είναι σημαντική η τακτική και όπου απαιτείται η συστηματική παρακολούθηση και επαναξιολόγηση της ανάπτυξης και της κατάστασης θρέψης.