Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 21 Ιουνίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Transcript

1 Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 21 Ιουνίου 2012 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία Το αποτέλεσμα των εκλογών της 17 ης Ιουνίου 2012 δίνει τη δυνατότητα στη χώρα να γυρίσει τη σελίδα της ακυβερνησίας, της αστάθειας και της υπέρμετρης αβεβαιότητας, που ταλαιπώρησε τους πολίτες και την οικονομία τους τελευταίους δύο μήνες. Δημιουργούνται προϋποθέσεις ώστε μια ικανή και σταθερή κυβέρνηση, κατάλληλα στελεχωμένη, να συνεχίσει την προσπάθεια ολοκλήρωσης της δημοσιονομικής προσαρμογής (με έγκαιρη επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων) και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και σημαντικής βελτίωσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας, που θα συμβάλλει στην έγκαιρη ανάκαμψη της οικονομίας και στην έξοδό της από τη μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική κρίση της ιστορίας της. Η παραμονή στη Ζώνη του Ευρώ αποτελεί την απολύτως αναγκαία, αλλά όχι και ικανή, συνθήκη για να μπορέσει η χώρα να επιτύχει την επάνοδό της στην ομαλότητα, την διεθνή αξιοπιστία και αξιοπρέπεια και την αυτοδύναμη ανάπτυξη. Θα πρέπει να συνδυαστεί και με την εκ νέου επιβεβαίωση της αποτελεσματικής λειτουργίας των θεσμών και των μηχανισμών της οικονομίας μας εντός του Ευρωπαϊκού πλαισίου αναφοράς. Η Ελλάδα μπορεί να επιτύχει την ανάκαμψη και την ανάπτυξη της οικονομίας της, μόνο αν έχει ενστερνιστεί και εφαρμόζει τους ισχύοντες κανόνες ως πλήρες μέλος της Ζώνης του Ευρώ. Μόνο έτσι θα αποκατασταθεί και πάλι η ομαλή λειτουργία της οικονομίας και της κοινωνίας της, η ελκυστικότητα της χώρας στον τομέα της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων, η ανταγωνιστική αύξηση των εισοδημάτων των εργαζομένων και των επιχειρήσεων και η ουσιαστική μείωση της ανεργίας και της φτώχειας. Όλα αυτά ήταν και είναι αναγκαία. Ωστόσο, η ενίσχυση, στις εκλογές της 17 ης Ιουνίου 2012, της δύναμης αντιπροσώπευσης των πολιτικών Κομμάτων που αντιτίθενται στη δημοσιονομική προσαρμογή και στις μεταρρυθμίσεις που είναι απολύτως αναγκαίο προαπαιτούμενο, αποτελεί σαφή ένδειξη των επιπτώσεων στο εκλογικό σώμα των υπέρμετρα επώδυνων μέτρων που έχουν ληφθεί, κατανέμονται με ανισομερή, και εν πολλοίς μονόπλευρο, τρόπο. Ειδικότερα, η εντυπωσιακή μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και οι μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα, ιδιαίτερα αυτές που οδηγούν στην εσωτερική υποτίμηση, φαίνεται να επιβάλλονται, χωρίς ουσιαστικά καμιά πρόνοια για τον κατά το δυνατό περιορισμό του κόστους τους στην οικονομία και την κοινωνία και χωρίς εμφανή προσπάθεια για περιορισμό των επιπτώσεών τους στην εμβάθυνση της ύφεσης και στην αλματώδη αύξηση της ανεργίας. Σε τελική ανάλυση, δεν εφαρμόστηκαν έως τώρα πολιτικές που θα συνέβαλαν στη συγκράτηση της ύφεσης, στη βελτίωση, και όχι συνεχή επιδείνωση, του οικονομικού κλίματος στη χώρα και στην επίσπευση της ανάκαμψης της οικονομίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων έχει ουσιαστικά εγκαταλειφθεί, οι εργασίες εκτέλεσης πολλών κρίσιμων επενδυτικών προγραμμάτων έχουν διακοπεί, το μεγάλο συγχρηματοδοτούμενο επενδυτικό πρόγραμμα ΕΣΠΑ υπο-εκτελείται, σημαντικά επενδυτικά προγράμματα σε συνεργασία του δημόσιου με τον ιδιωτικό τομέα έχουν εγκαταλειφθεί, κ.ού.κ. Η ανάκαμψη αναβάλλεται συνεχώς από το 2 ο 6μηνο του 2011, στο 2012, στο 2013 και τελικά στο 2014 και κάθε φορά αντί για την επιδιωκόμενη ανάπτυξη έχουμε μεγαλύτερη ύφεση. Ολόκληροι κλάδοι της οικονομίας (όπως οι κατασκευές και οι επιχειρήσεις που εξαρτώνται από το κράτος) τίθενται ολοκληρωτικά εκτός λειτουργίας και καταστρέφονται αντί να ανασυγκροτούνται. Με τα ανωτέρω, και με τις ανεδαφικές πρακτικές και πολιτικές επιβολής των μέτρων προσαρμογής, η ελληνική οικονομία οδηγήθηκε σε ένα ανεξέλεγκτο φαύλο κύκλο ύφεσης - καταστροφής του οικονομικού κλίματος μεγαλύτερης ύφεσης, για να καταλήξει σήμερα σε μια παγίδα αυτό-τροφοδοτούμενης πτωτικής πορείας με εξαιρετικά επικίνδυνες επιπτώσεις ακόμη και στους βασικούς θεσμούς λειτουργίας της οικονομίας. Από την παγίδα αυτή η ελληνική οικονομία μπορεί τώρα να ξεφύγει μόνο με μια σημαντική και συντονισμένη χρηματοδοτική ώθηση για την ανάκαμψη και την ανάπτυξη των βασικών κλάδων της οικονομίας ξεκινώντας από τις επενδύσεις που εξαρτώνται από το κράτος. Ειδικότερα απαιτείται η προσέλκυση σημαντικών ξένων επενδυτικών κεφαλαίων μέσω της υλοποίησης του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων (στους τομείς της ενέργειας, των λιμένων και των περιφερειακών αεροδρομίων και των συνδυασμένων μεταφορών, των περιβαλλοντικών πάρκων, των μεγάλων επενδύσεων στον τουρισμό) και αξιοποίησης της περιουσίας του δημοσίου, καθώς και λόγω της σημαντικής βελτίωσης της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας μέσω των δραστικών μεταρρυθμίσεων, ιδιαίτερα της αγοράς εργασίας. Επίσης, θα πρέπει να επιδιωχθεί η αξιοποίηση των επενδυτικών επιχορηγήσεων από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ-27, ύψους 14 δις στην περίοδο , σε συνδυασμό με πόρους από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Βεβαίως, όλα αυτά θα πρέπει να συνδυασθούν με τη δημιουργία ενός περιβάλλοντος σταδιακής βελτίωσης του οικονομικού κλίματος στη χώρα - με επίτευξη περαιτέρω προόδου στον τομέα της δημοσιονομικής προσαρμογής και με τον οριστικό αποκλεισμό κάθε προοπτικής εξόδου της χώρας από τη Ζώνη του Ευρώ και από την ΕΕ-27. Αυτό θα επιτρέψει και την σταδιακή ανάκαμψη των χορηγήσεων του τραπεζικού συστήματος της χώρας, η οποία μπορεί να προκύψει από την ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών, από την

2 σταδιακή επιστροφή των καταθέσεων στο σύστημα και από τη διακοπή της έκδοσης ΕΓΕΔ με κάλυψη των σχετικών αναγκών του δημοσίου από το 2 ο Πακέτο Χρηματοδοτικής Ενίσχυσης της Οικονομίας (2 ο ΠΧΕ). Σε κάθε περίπτωση, η ανάκαμψη της οικονομίας, η διακοπή της ταχείας αυξητικής πορείας της ανεργίας και η αύξηση των νόμιμων θέσεων εργασίας (δηλαδή η μείωση της αδήλωτης εργασίας), θα πρέπει να είναι τώρα η πρώτη προτεραιότητα για τη νέα Κυβέρνηση της χώρας και ίδια προτεραιότητα θα πρέπει να είναι και για τους δανειστές της. Σημαντικό εμπόδιο σε αυτή την βασική επιδίωξη θα αποτελέσει η όποια προσπάθεια για εκ νέου αύξηση των θεσμικά κατοχυρωμένων κατώτατων μισθών ή για επαναθεσμοθέτηση της μετενέργειας για την αποτροπή της προσαρμογής των μισθών που είναι σήμερα αναγκαία, ιδιαίτερα στις πολυάριθμες επιχειρήσεις που δεν τα βγάζουν πέρα λόγω της βαθειάς κρίσης που διανύει η χώρα. Αν δεν υπάρχει η δυνατότητα μείωσης των μισθών, οι επιχειρήσεις αναγκάζονται να προσφύγουν σε απολύσεις ή/και να διακόψουν τη λειτουργία τους. 1,17 1,12 1,07 1,02 0,97 0, Q1 Διάγραμμα 1. Κόστος εργασίας ανά μονάδα προιόντος σε επιλεγμένες οικονομίες 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 Η έγκαιρη ανάκαμψη της οικονομίας μπορεί να συμβάλλει και σε μια λιγότερο επώδυνη δημοσιονομική προσαρμογή. Εάν για παράδειγμα, το 2013 και το 2014 σημειωθεί αύξηση του ονομαστικού ΑΕΠ κατά 1,8% και 3,4% αντίστοιχα (από τα υπέρμετρα χαμηλά επίπεδα του 2012), αντί για -0,5% και 2,1% που προβλέπει η Τρόικα, τότε τα νέα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής που θα απαιτηθούν κατά τα έτη 2013 και 2014 θα περιοριστούν στα 3,0 δις και 2,0 δις αντίστοιχα, από 7,8 δις και 3,9 δις αντίστοιχα που προβλέπει το πρόγραμμα που συμφωνήθηκε τον Μαρτίου Η μείωση των δημοσίων δαπανών από εδώ και πέρα θα πραγματοποιηθεί με την περαιτέρω εκλογίκευση της λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, των ΟΤΑ και των ΟΚΑ, με την εκλογίκευση και επικέντρωση της ακολουθούμενης κοινωνικής πολιτικής για ενίσχυση αυτών που πραγματικά την έχουν ανάγκη, με την αύξηση του ποσοστού ανάκτησης του κόστους των προσφερόμενων κρατικών υπηρεσιών ή υπηρεσιών των ΔΕΚΟ από τους χρήστες, με περαιτέρω βελτίωση της διαχείρισης των κρατικών προμηθειών και των ΔΕΚΟ, κ.ά. Όλα αυτά προβλέπονται με σημαντική λεπτομέρεια και με συγκεκριμένους ποσοτικά προσδιορισμένους στόχους στο πρόγραμμα προσαρμογής και θα εξειδικευτούν 2010Q1 Italy Greece Spain Euro area (17 countries) 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 περισσότερο στους προϋπολογισμούς του 2013 και του Ήδη η υλοποίηση του Π2012 στο 1 ο 5μηνο. 12 ήταν πολύ καλύτερη του αναμενομένου και είναι πολύ πιθανό ότι η ομαλή διαχείρισή του στο υπόλοιπο του έτους θα οδηγήσει σε πρωτογενές πλεόνασμα στη γενική κυβέρνηση ήδη από το Η περαιτέρω μείωση των ελλειμμάτων των Π2013 και Π2014 είναι περισσότερο θέμα αποτελεσματικής λειτουργίας των φορολογικών αρχών και αποδοτικής διαχείρισης των δημοσίων δαπανών και υπηρεσιών παρά θέμα λεπτομερειακής εξειδίκευσης συγκεκριμένων μέτρων από τα μέσα του Η επίσπευση της ανάκαμψης της οικονομίας προϋποθέτει την μη επιβάρυνσή της με συνεχείς ανακοινώσεις νέων μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής, όπως συνέβη το Για παράδειγμα, επί μήνες επιβαρυνόταν η οικονομία με ανακοινώσεις για αύξηση του ΦΠΑ στην εστίαση από το 13% στο 23% τον Σεπτέμβριο του Όταν, ωστόσο, αυτό συνέβη τα έσοδα από τον ΦΠΑ αντί να αυξηθούν μειώθηκαν κατακόρυφα (σε μεγάλο βαθμό λόγω ανοικτής φοροδιαφυγής) σε όλους τους επόμενους μήνες (στο 1 ο 4μηνο. 12 με ΦΠΑ στην εστίαση 23%, τα έσοδα από τον ΦΠΑ ήταν κατά -12,9% χαμηλότερα έναντι του 1 ου 4μήνου του 2011, όταν ο ΦΠΑ στην εστίαση ήταν 13%) χωρίς ουσιαστική αντίδραση εκ μέρους των φορολογικών αρχών. Αυτές οι ανώφελες ενέργειες και πρακτικές θα πρέπει να αποφευχθούν με κάθε θυσία στο μέλλον διότι οι επιπτώσεις τους στην οικονομία είναι εξαιρετικά αρνητικές, χωρίς πραγματικό όφελος στη δημοσιονομική προσαρμογή. Η αύξηση των εσόδων της γενικής κυβέρνησης από τα 88,3 δις (41% του ΑΕΠ) το 2011, στα 93,5 δις (42,0% του ΑΕΠ) το 2015 θα μπορούσε να επιτευχθεί χωρίς κανένα νέο φορολογικό μέτρο (ακόμη και με μείωση-εκλογίκευση των συντελεστών του ΦΠΑ), μόνο μέσω της ανάκαμψης της οικονομίας και της είσπραξης των αναγκαίων εσόδων από εισοδήματα που έως σήμερα φοροδιαφεύγουν. Όλα αυτά, όμως, δεν υποκαθιστούν την ανάγκη για προσήλωση στην εφαρμογή των μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων. Η απλή αλήθεια είναι ότι η μείωση των ελλειμμάτων, και κυρίως οι διαρθρωτικές αλλαγές και οι ιδιωτικοποιήσεις, είναι προϋποθέσεις sine qua non για να βγούμε από την κρίση. Και ότι όσο γρηγορότερα εφαρμοσθούν, τόσο ταχύτερη και τόσο εντονότερη θα είναι η ανάκαμψη της οικονομίας. Και ότι όσο κωλυσιεργούμε, τόσο κάνουμε την κατάσταση χειρότερη. Η λιτότητα μπορεί να φέρνει ύφεση αλλά η ύφεση δεν θεραπεύεται με αυξήσεις μισθών. Η επιλογή δεν είναι μεταξύ λιτότητας και ύφεσης, αλλά μεταξύ ύφεσης και κατάρρευσης. Γιατί αυτό θα συμβεί εάν επιχειρήσουμε να αναστρέψουμε όλη την πρόοδο που σημειώθηκε τα τελευταία δύο χρόνια στον τομέα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, και ιδίως στην αγορά εργασίας. Το αποτέλεσμα των εκλογών της 17 ης Ιουνίου απέδειξε ότι η δαιμονοποίηση του Μνημονίου καλά κρατεί! Παραφράζοντας τον Μαρξ, θα έλεγε κανείς Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 2

3 ότι «ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από την Ελλάδα, το φάντασμα του Μνημονίου. Ολες οι δυνάμεις της γερασμένης Ελλάδας ενώθηκαν σε μια ιερή συμμαχία για να εξορκίσουν αυτό το φάντασμα». Αν και αποφεύχθηκε προσωρινά η κατάρρευση, τα πολιτικά κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση συνασπισμού μένει να αποδείξουν ότι έχουν αντιληφθεί την κρισιμότητα της κατάστασης. Είναι λάθος εκτίμηση ότι η αναδιαπραγμάτευση μπορεί να οδηγήσει από μόνη της σε υπέρβαση της κρίσης. Αντί να κυνηγάμε ανεμόμυλους, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στην ανάληψη πρωτοβουλιών πολιτικής που θα μας βγάλουν μια ώρα γρηγορότερα από την κρίση. Δεν χρειάζεται εθνική ομάδα διαπραγμάτευσης. Χρειάζεται εθνική ομάδα υλοποίησης αναπτυξιακών δράσεων, διαρθρωτικών αλλαγών και της δημοσιονομικής προσαρμογής. Χρειάζεται μια εθνική ομάδα που να παίζει «μπάλα» όπως η Εθνική Ελλάδος, που έχει τις ευχές όλων των Ελλήνων να την συνοδεύουν στον κρίσιμο αυριανό αγώνα της με την Γερμανία. Παγκόσμια Οικονομία Η Ελλάδα και η Ζώνη του Ευρώ: Έως την Κυριακή , για όλα τα κακώς κείμενα στις Ευρωπαϊκές αγορές δημοσίου χρέους υπήρχε ο εύκολος αποδιοπομπαίος τράγος. Υπήρχε η Ελλάδα, που ήταν υπεύθυνη για τα προβλήματα του συνόλου της Ζώνης του Ευρώ. Ειδικότερα, στην προηγούμενη εβδομάδα υπήρχε ο μεγάλος κίνδυνος να επικρατήσει στις ελληνικές εκλογές μια Κυβέρνηση που θα ακύρωνε το Μνημόνιο και θα προκαλούσε την έξοδό της χώρας από το Ευρώ, σηματοδοτώντας ταυτόχρονα και την ολική διάσπαση και διάλυση της Ζώνης του Ευρώ. Χιλιάδες ήταν τα δημοσιεύματα στο διεθνή τύπο τα οποία παρουσίαζαν την Ελλάδα ως τελειωμένη υπόθεση (που θα βρισκόταν έξω από το Ευρώ εντός ολίγων μηνών) και, βέβαια, ως τον κύριο ασθενή κρίκο της Ζώνης του Ευρώ. Το αποτέλεσμα των εκλογών της 17 ης Ιουλίου 2012 στην Ελλάδα διέψευσε κατηγορηματικά τις ανωτέρω αναλύσεις, αφού, από ότι φαίνεται η Ελλάδα δεν θα φύγει τελικά από το Ευρώ. Η Ελλάδα δεν είναι το πραγματικό πρόβλημα που μπορεί να οδηγήσει την Ευρωπαϊκή οικονομία και πάλι σε μεγάλη ύφεση και τελικά σε αναπόφευκτη διάσπαση του Ευρώ. Η Ευρώπη αντιμετωπίζει προβλήματα δημοσίου και ιδιωτικού χρέους και ανάπτυξης, που δεν έχουν καμία σχέση με το ελληνικό πρόβλημα. Υπάρχει θέμα αξιοπιστίας των πολιτικών που εφαρμόζονται για την επίλυση των αλλεπάλληλων κρίσεων σε μεγάλες χώρες της Ευρώπης με εύκολααπαξιωτικά σχόλια και κρίσεις για την Ελλάδα. Η Ελλάδα πραγματοποιεί τη δική της εξαιρετικά επίπονη προσπάθεια για έξοδο από την κρίση και το αποτέλεσμα των εκλογών της 17 ης Ιουνίου 2012 δείχνει ότι και ο Ελληνικός λαός, παρά τα πολύ μεγάλα προβλήματα (ύφεσης στην οικονομία, δραστικής μείωσης των εισοδημάτων και αλματώδους αύξησης της ανεργίας) που αντιμετωπίζει, εξακολουθεί να βάζει πλάτη σε αυτή την προσπάθεια. Η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα από αυτές που επιβαρύνονται από τη μεγάλη κρίση δημοσίου και ιδιωτικού χρέους στην Ευρώπη που έχει επιτύχει εντυπωσιακή πρόοδο τόσο στον τομέα της δημοσιονομικής προσαρμογής (με μείωση του πρωτογενούς ελλείμματος της γενικής κυβέρνησης στο 0,0% του ΑΕΠ το 2012, από 10,6% του ΑΕΠ το 2009), όσο και τον τομέα των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας της (βλέπε το Διάγραμμα 1). Επιπλέον, η Ελλάδα έχει επιτύχει (με μεγάλο κόστος είναι αλήθεια) την αναδιάρθρωση και τη σημαντική μείωση του δημοσίου χρέους της με το PSI Plus (βλέπε το Διάγραμμα 2). Με αυτά τα δεδομένα, η Ελλάδα είναι σε πολύ καλύτερη θέση από τις άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης να συνεχίσει απρόσκοπτα την πολιτική της για έγκαιρη έξοδο από την κρίση και για είσοδό της σε πορεία αυτοδύναμης ανάπτυξης. Για το σκοπό αυτό η νέα Ελληνική Κυβέρνηση έχει πολλά να κάνει σε συνεργασία με τους δανειστές της χώρας για την επαναφορά του Προγράμματος Δημοσιονομικής Προσαρμογής και Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων (ΠΔΠ&ΔΜ) της χώρας σε πλήρη λειτουργία. Μετά τις εκλογές της 17 ης Ιουνίου αυτά είναι πράγματα που μπορεί να γίνουν και θα γίνουν. Με αυτά τα δεδομένα, η Ελλάδα μπορεί σύντομα να πάψει να είναι πρόβλημα για τη Ζώνη του Ευρώ. Το πραγματικό ερώτημα, ωστόσο, είναι το πως θα πάψουν να είναι πρόβλημα οι άλλες χώρες της Ζώνης του Ευρώ που βρίσκονται σε κρίση δημοσίου και ιδιωτικού χρέους και, το σημαντικότερο, το πώς θα αποφευχθεί μια νέα και ενδεχομένως πιο οδυνηρή ύφεση στην Ευρώπη. Μια τέτοια ύφεση θα μπορούσε να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο τα προβλήματα δημοσίου χρέους και τις πιέσεις για οριστική και οδυνηρή διάσπαση της Ζώνης του Ευρώ. Η ανακεφαλαιοποίηση των Ισπανικών τραπεζών και το δημόσιο χρέος της Ισπανίας: Το Σάββατο το Eurogrοup έλαβε μια σημαντική απόφαση, να παραχωρήσει άμεσα στη διάθεση 100 δις, μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοοικονομικής Σταθερότητας (EFSF), ή μέσω του Μόνιμου Μηχανισμού Σταθεροποίησης (ESM) στον Ισπανικό Οργανισμό Αναδιάρθρωσης των Τραπεζών (Frob), προκειμένου αυτά τα κεφάλαια να χρησιμοποιηθούν για την ανακεφαλαιοποίηση των ισπανικών τραπεζών. Η ενέργεια αυτή θεωρήθηκε από τις αγορές ως έγκαιρη και αρκετά αποφασιστική και είχε θετικό αντίκτυπο, ο οποίος ωστόσο κράτησε ελάχιστα και τελικά μετατράπηκε σε νέα πτωτική πορεία στις αγορές ομολόγων της Ισπανίας και της Ιταλίας, ιδιαίτερα όταν οι βασικές λεπτομέρειες της συμφωνίας άρχισαν να γίνονται γνωστές. Η κατάληξη ήταν να δημιουργηθεί μια νέα αρνητική κατάσταση στις αγορές δημοσίου χρέους της Ισπανίας και της Ιταλίας, η οποία δείχνει ότι η συγκεκριμένη απόφαση του Eurogrup όχι μόνο δεν βοήθησε στην εξομάλυνση της κρίσης χρέους στην Ισπανία αλλά, ενδεχομένως, συνέβαλε στην επιδείνωσή της. Ήδη, η απόδοση των 10ετή Ισπανικών ομολόγων διαμορφωνόταν στο 7,18% την και στο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 3

4 7,04% την , από 6,60% την προηγούμενη εβδομάδα. Επίσης σε δημοπρασία 12-μηνων και 18μηνων εντόκων γραμματίων του Ισπανικού Δημοσίου την αντλήθηκαν 2,4 δις σε 12μηνα ΕΓΔ με επιτόκιο 5,074% (από 2,985% που είχε επιτευχθεί σε αντίστοιχη δημοπρασία τον Μάιο 2012) και 639 εκατ. από 18μηνα ΕΓΔ με επιτόκιο 5,107% (από 3,302% στη δημοπρασία του Μαΐου 2012). Είναι εμφανές ότι το Ισπανικό Δημόσιο δεν θα είναι σε θέση να συνεχίσει την προσπάθεια για δημοσιονομική προσαρμογή και για ανάκαμψη της οικονομίας με τόσο υψηλό κόστος χρηματοδότησής του, που τελικά επιβαρύνει και τον ιδιωτικό τομέα. Οι λόγοι για τους οποίους η απόφαση για τη διάσωση των ισπανικών τραπεζών δεν συνέβαλε στην αντιμετώπιση της κρίσης είναι οι ακόλουθοι: Κατ αρχήν, έγινε τώρα πιο εμφανές ότι η κρίση χρέους του ιδιωτικού τομέα (των τραπεζών) της Ισπανίας μετατρέπεται σε κρίση δημοσίου χρέους για τη χώρα αυτή, κατά τον ίδιο τρόπο όπως αυτό συνέβη στην περίπτωση της Ιρλανδίας. Η αναχρηματοδότηση των Ισπανικών Τραπεζών από τον κρατικό Frob, με χρηματοδότηση του τελευταίου από το EFSF, αυξάνει το δημόσιο χρέος της Ισπανίας κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες, άνω του 90% του ΑΕΠ το 2013, από 80,5% του ΑΕΠ το Δεύτερον, ήδη ανακοινώθηκε η αύξηση των μη εξυπηρετούμενων δανείων των Ισπανικών τραπεζών στα 152,7 δις στο τέλος Απρ (8,72% του συνόλου), από 148,0 δις (8,37%) στο τέλος Μαρτίου Αυτές δε οι επισφάλειες αναμένεται να επιδεινωθούν περαιτέρω αν καταχωρηθούν πλήρως και οι επισφάλειες της Bankia (όπως ανακοινώθηκαν πρόσφατα) και αν η οικονομία της χώρας περιέλθει σε μεγαλύτερη ύφεση από ότι αναμενόταν έως σήμερα, διευρύνοντας περαιτέρω τις ανάγκες κεφαλαιακής ενίσχυσης των Ισπανικών Τραπεζών. Η επιδείνωση της κρίσης στην Ισπανία είχε αρνητική επίπτωση και στην Ιταλία όπου οι αποδόσεις των 10ετών ομολόγων κυμαίνονται επίσης πάνω από το 6,0%. Βέβαια, η Ισπανία απολαμβάνει ακόμη της προστασίας των Οίκων Αξιολόγησης και ιδιαίτερα της S&P s. H τελευταία δηλώνει ακόμη ότι η διαβάθμιση της Ισπανίας στο BBB+ με προοπτικές αρνητικές έχει λάβει ήδη υπόψη της και την προοπτική να αναγκαστεί η χώρα να ζητήσει χρηματοδοτική βοήθεια για την χρηματοδότηση των τεράστιων ετήσιων δανειακών της αναγκών από τη Ζώνη του Ευρώ και από το ΔΝΤ, μετά τη βοήθεια που ήδη ζήτησε για την αναχρηματοδότηση των τραπεζών της. Σημειώνεται ότι η τυχόν περαιτέρω υποβάθμιση της Ισπανίας σε επίπεδα κατώτερα από τα σημερινά (το BBB+ είναι δύο βαθμίδες πάνω από το επίπεδο Junk, δηλαδή από το επίπεδο κατά το οποίο τα Ισπανικά κρατικά ομόλογα θα αξιολογούνται ως πολύ υψηλού κινδύνου για τους επενδυτές) θα σηματοδοτήσει μια νέα μεγάλη φυγή επενδυτών που δεν θα έχουν τη δυνατότητα να διατηρούν επενδύσεις σε χρηματοοικονομικά μέσα τόσο χαμηλής διαβάθμισης. Η S&P s όμως, που δεν έχει κανένα πρόβλημα να επισείει τον κίνδυνο «άτακτης χρεοκοπίας» της Ελλάδος ακόμη και μετά το PSI Plus και την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών με 50 δις από το EFSF, θεωρεί ακόμη και σήμερα πολύ χαμηλό τον κίνδυνο χρεοκοπίας της Ισπανίας πατά το ότι στη δημοπρασία 18μηνων ΕΓΔ της 19 ης Ιουνίου 2012 η χώρα αυτή άντλησε 639 εκατ. με επιτόκιο 5,11%, από επιτόκιο 3,0% τον προηγούμενο μήνα. Τρίτον, η βοήθεια στις τράπεζες της Ισπανίας αντί να δοθεί απευθείας από το EFSF ή από το ESM ως κεφάλαια μειωμένης εξασφάλισης (π.χ. για αγορά προνομιούχων μετοχών) δόθηκε στο Frob ως κεφάλαια με υψηλότερη προτεραιότητα εξόφλησης σε περίπτωση χρεοκοπίας από ότι το ισχύον χρέος. Αυτό συνέβαλε στην περαιτέρω υποβάθμιση της πιστοληπτικής διαβάθμισης του ισχύοντος χρέους παρά την σχετικά αξιοπρόσεκτα «εποικοδομητική» στάση της S&P s. Η αντιμετώπιση της τρέχουσας κρίσης δημοσίου και ιδιωτικού χρέους και η πίεση που ασκείται για την εφαρμογή του Συμφώνου Δημοσιονομικής Πειθαρχίας από ελλειμματικές αλλά και από πλεονασματικές χώρες: Τα ανωτέρω συνδυάζονται με την εμμονή των κατ εξοχήν πλεονασματικών χωρών της Ζώνης του Ευρώ στην εγκαθίδρυση και εφαρμογή του νέου Συμφώνου Δημοσιονομικής Πειθαρχίας στο οποίο υποχρέωση για εξισορρόπηση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων αναλαμβάνουν τόσο οι υπερχρεωμένες χώρες της Ζώνης του Ευρώ που καταγράφουν μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και σημαντικά επίσης ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τους όσο και οι πλεονασματικές χώρες με μεγάλα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τους και με πολύ μικρά δημοσιονομικά ελλείμματα. Αυτή η γενική εφαρμογή προγραμμάτων μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων στη Ζώνη του Ευρώ οδηγεί αναπόφευκτα στην ύφεση και δυσκολεύει περαιτέρω τη δημοσιονομική προσαρμογή των χωρών που έχουν πράγματι μεγάλη ανάγκη για μια τέτοια προσαρμογή. Η αποτροπή μια μεγαλύτερης κρίσης δημοσίου χρέους στη Ζώνη του Ευρώ απαιτεί πρώτα από όλα την εφαρμογή πολιτικών σημαντικής αύξησης της εγχώριας ζήτησης στις πλεονασματικές χώρες και ιδιαίτερα στη Γερμανία. Ειδικότερα, η προοπτική που υπάρχει να περιέλθουν τόσο η Γερμανική οικονομία όσο και οι οικονομίες της Ζώνης του Ευρώ σε ύφεση στο 2 ο 3μηνο. 12, κυρίως εξαιτίας της επιβράδυνσης του ρυθμού αύξησης της εγχώριας ζήτησης στη Ζώνη του Ευρώ ως σύνολο αλλά και στη Γερμανία, αποτελεί πολιτική που συμβάλλει αποφασιστικά στην επιδείνωση της κρίσης στη ΖτΕ, αντί για την αποτελεσματική αντιμετώπισή της. Επομένως, οι πολιτικές εξόδου από την μεγάλη κρίση δημοσίου χρέους θα πρέπει να προηγηθούν στην τρέχουσα περίοδο των πολιτικών και κινήσεων που οδηγούν σε εντονότερη πολιτική, δημοσιονομική και χρηματοοικονομική ενοποίηση της Ζώνης του Ευρώ. Ειδικότερα, ιδιαίτερης μνείας είναι προτάσεις που κάνει ο Lawrence Summers σε άρθρο του στους Financial Times για την αναγκαία υιοθέτηση Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 4

5 πολιτικών που θα οδηγούν: α) Σε δραστική μείωση των επιτοκίων χρηματοδότησης των χωρών που βρίσκονται εκτός αγορών, από τους Οργανισμούς Χρηματοδότησης της Ζώνης του Ευρώ (EFSF και ESM) και του ΔΝΤ. Σχετικά, θετική εξέλιξη αποτελεί η απόφαση του G20 για ενίσχυση των χρηματοδοτικών δυνατοτήτων του ΔΝΤ στα $ 465 δις, με συμβολή και της Κίνας με $ 43 δις. β) Σε απόφαση για παροχή αυτής της χρηματοδότησης με δάνεια μειωμένης εξασφάλισης (subordinated debt). Δηλαδή, σε περίπτωση χρεοκοπίας πρώτα να εξοφλούνται τα ομόλογα του ιδιωτικού τομέα και μετά τα δάνεια από το EFSF (ESM) και ενδεχομένως και από το ΔΝΤ. Η πολιτική αυτή θα έχει ως στόχο την επιβίωση του χρηματοοικονομικού συστήματος και τη διατήρηση σε λειτουργία των αγορών ομολόγων η οποία στην τρέχουσα περίοδο απειλείται με διακοπή. γ) Σε απόφαση για εφαρμογή μιας πιο χαλαρής νομισματικής πολιτικής σημαντικής ενίσχυσης της εγχώριας ρευστότητας στην Ευρώπη για την ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και για τη δημιουργία θέσεων εργασίας, καθώς και για τη μείωση της αξίας του δημοσίου και του ιδιωτικού χρέους των περισσότερο χρεωμένων χωρών. δ) Επεκτατική αντί για περιοριστική δημοσιονομική πολιτική από τις πλεονασματικές χώρες της Ζώνης του Ευρώ Εξέλιξη spread 10ετών ομολόγων Ιταλίας, Ισπανίας έναντι 10ετούς Γερμανίας (πμβ) Ισπανία Ιταλία Πηγή:Reuters Ιαν-11 Μαϊ-11 Σεπ-11 Ιαν-12 Μαϊ-12 Στις ΗΠΑ, η πτώση του δείκτη καταναλωτικής εμπιστοσύνης, του Πανεπιστημίου του Michigan στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 6 μηνών, σε 74,1 τον Ιουν. 12 από 79,3 τον Μάιο. 12 σε συνδυασμό με τα απογοητευτικά στοιχεία στην αγορά εργασίας δημιουργούν μια συγκεχυμένη εικόνα για την αναπτυξιακή δυνατότητα της αμερικανικής οικονομίας. Άλλωστε και η Fed αναθεώρησε προς τα κάτω την πρόβλεψή της για το ρυθμό ανάπτυξης φέτος, μεταξύ 1,9%-2,4% από 2,4%-2,9% που είχε προβλέψει τον περασμένο Απρίλιο. Η βιομηχανική παραγωγή σημείωσε πτώση κατά - 0,1% σε μηνιαία βάση τον Μάιο. 12 από άνοδο 1,0% τον Απρ. 12. Σε παράλληλη τροχιά κινήθηκαν και οι λιανικές πωλήσεις οι οποίες υποχώρησαν και τον Μάιο. 12 όπως και τον Απρ. 12 κατά -0,2%. Όσον αφορά την εξωτερική ζήτηση, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών συνέχισε να διογκώνεται με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί στα $ 137,3 δις το 1ο 3μηνο 12 από $ 118,7 δις το 4ο 3μηνο 11 και $120,0 δις το 1ο 3μηνο 11. Θετική εξέλιξη η αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών το 1ο 3μηνο 12 κατά 5,2%. Στον τομέα της εργασίας, οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας αυξήθηκαν κατά την εβδομάδα έως με αποτέλεσμα ο μέσος όρος 4 εβδομάδων που απομακρύνει την υψηλή μεταβλητότητα των στοιχείων να διαμορφωθεί στις 382 χιλ. ήτοι αρκετά χαμηλότερα από το όριο των 400 χιλ. που θεωρείται σημείο εισόδου προς την ανάπτυξη. Ο πληθωρισμός με βάση το ΔΤΚ υποχώρησε στο 1,7% τον Μάιο 12 από 2,3% τον Απρ. 12 με την τιμή της βενζίνης να επιδρά σημαντικά στην πτώση του πληθωρισμού. Ο δομικός πληθωρισμός διατηρήθηκε στο 2,3%, όπως τους δύο προηγούμενους μήνες, από 2,2% τον Φεβρ. 12. Τέλος, πρόσφατη έρευνα της Fed, που δημοσιεύθηκε την 11η Ιουνίου 2012, διαπιστώνει ότι ο καθαρός πλούτος των αμερικανικών νοικοκυριών μειώθηκε κατά -38,8%, την περίοδο λόγω κυρίως της κρίσης που ξέσπασε στην αγορά ακινήτων. Σύμφωνα με την έρευνα, το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών διαμορφώθηκε στα $ το 2010 από $ το 2007 ενώ έρχεται σε αντιδιαστολή με την αντίστοιχη που διενέργησε η κυβέρνηση στην οποία το μέσο εισόδημα των αμερικάνικων νοικοκυριών ήταν $ το 2010 από $ το Στη ΖτΕ, ενισχύονται οι ενδείξεις για πτώση του ΑΕΠ το 2 ο 3μηνο. 12, μετά την στασιμότητα της οικονομίας το 1 ο 3μηνο. 12, ενώ φαίνεται ότι η κρίση χρέους επηρεάζει πλέον και την οικονομία της Γερμανίας. Συγκεκριμένα, την τελευταία εβδομάδα ανακοινώθηκε η κατάρρευση του δείκτη εμπιστοσύνης των επενδυτών (ZEW) στη Γερμανία, στο -16,9 τον Ιούν. 12, από +10,8 τον Μάιο. 12 (μεγαλύτερη μηνιαία πτώση από τον Οκτ. 98), ενώ δυσμενείς είναι και οι συνθήκες στην αγορά εργασίας, καθώς η απασχόληση στη ΖτΕ μειώθηκε κατά -0,5% σε ετήσια βάση το 1 ο 3μηνο. 12, ενώ το ονομαστικό κόστος εργασίας ανά ώρα εργασίας αυξήθηκε κατά 2%. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Αγορά Εργασίας στοιχεία ΕΕΔ: Σύμφωνα με την 3μηνιαία έρευνα εργατικού δυναμικού (ΕΕΔ) της ΕΛΣΤΑΤ, ο αριθμός των απασχολουμένων (15 ετών και άνω) διαμορφώθηκε σε 3.837,9 χιλ. το 1 ο 3μηνο 12 από 4.194,4 χιλ. το 1 ο 3μηνο 11 παρουσιάζοντας πτώση κατά 8,5% σε ετήσια βάση, έναντι πτώσης κατά -5,2% στο 1 ο 3μηνο 11. Η επιτάχυνση της πτώσης της απασχόλησης στο 1 ο 3μηνο 12, προήλθε από την πτώση της απασχόλησης και στους τρεις τομείς της ελληνικής οικονομίας (Πρωτογενής: -5,8% ή κατά 30,1 χιλ, Δευτερογενής: -15,1% ή κατά 116,3 χιλ, Τριτογενής τομέας: -7,2% ή κατά 210,2 χιλ.). Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 5

6 Όσον αφορά την μείωση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα αποτελεί αντιστροφή της ανόδου που είχε καταγραφεί το 2009 και το 2010 επαναφέροντας τον αριθμό των απασχολουμένων στον πρωτογενή τομέα στο επίπεδο του (βλ. Πίνακα που ακολουθεί). Από τους επιμέρους κλάδους επισημαίνεται η πτώση της απασχόλησης στις Κατασκευές (-48,3 χιλ.), στη Μεταποίηση (-65,1 χιλ.), στο Λιανικό και Χονδρικό Εμπόριο (-88,3 χιλ.), στη Δημόσια Διοίκηση και Εκπαίδευση (-53,7 χιλ.) ακόμη και στις Τουριστικές Δραστηριότητες (-14,1 χιλ.) Εξέλιξη της απασχόλησης κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας Α' τρίμηνο 2012 και 2011 (σε χιλ.) Α' ΤΡΙΜΗΝΟ 2012 ΚΛΑΔΟΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΣΥΝΟΛΟ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΩΝ Γεωργία, Δασοκομία και Αλιεία Ορυχεία και λατομεία Μεταποίηση Παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, φυσικού αερίου, ατμού Παροχή νερού, επεξ. λυμάτων, διαχ. αποβλήτων Κατασκευές Χονδρικό & λιανικό εμπόριο, επισκευή οχημάτων Μεταφορά και αποθήκευση Δραστ. υπηρεσιών παροχής καταλύματος και εστίασης Ενημέρωση και επικοινωνία Χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές δραστηριότητες Διαχείριση ακίνητης περιουσίας Επαγγελματικές, επιστημονικές και τεχνικές Διοικητικές και υποστηρικτικές δραστηριότητες Δημόσια διοίκηση και άμυνα. Κοινωνική ασφάλιση Εκπαίδευση Δραστ. ανθρώπινης υγείας και κοινωνικής μέριμνας Τέχνες, διασκέδαση και ψυχαγωγία Άλλες δραστηριότητες παροχής υπηρεσιών Δραστηριότητες νοικοκυριών ως εργοδοτών Δραστηριότητες ετερόδικων οργανισμών & φορέων ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ ΤΡΙΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ Πηγή: ΕΛΣΤΑΤ. Α' ΤΡΙΜΗΝΟ 2011 % Αριθμητική μεταβολή διαφορά 3.837, ,4-8,5% -356,5 488,9 519,0-5,8% -30,1 11,6 11,1 4,5% 0,5 375,6 440,7-14,8% -65,1 25,5 24,5 4,1% 1,0 23,0 27,4-16,1% -4,4 218,9 267,2-18,1% -48,3 693,7 782,0-11,3% -88,3 189,5 203,2-6,7% -13,7 258,2 272,3-5,2% -14,1 73,6 83,1-11,4% -9,5 118,6 113,7 4,3% 4,9 5,9 4,7 25,5% 1,2 221,8 218,9 1,3% 2,9 71,3 79,1-9,9% -7,8 338,9 373,2-9,2% -34,3 308,3 308,8-0,2% -0,5 233,5 244,6-4,5% -11,1 42,5 46,7-9,0% -4,2 77,0 87,6-12,1% -10,6 59,6 84,6-29,6% -25,0 2,0 2,1-4,8% -0,1 488,9 519,0-5,8% -30,1 654,6 770,9-15,1% -116, , ,6-7,2% -210,2 Η πτώση του αριθμού των απασχολουμένων οδήγησε σε άνοδο της ανεργίας. Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ ο αριθμός των ανέργων ανήλθε σε 1.120,1 χιλ. το 1 ο 3μηνο 12, έναντι 792,6 χιλ. το 1 ο 3μηνο 11 και το ποσοστό ανεργίας αυξήθηκε στο 22,6% του εργατικού δυναμικού από 15,9% στο 1 ο 3μηνο 11. Ειδικότερα, η αύξηση του αριθμού των ανέργων (με βάση τις μετρήσεις της ΕΛΣΤΑΤ) κατά 327,5 χιλ. οφείλεται στην πτώση της απασχόλησης κατά 356,5 χιλ. και τη μείωση του εργατικού δυναμικού κατά 29 χιλ. Η αύξηση του αριθμού των ανέργων ήταν μικρότερη της μείωσης του αριθμού των απασχολουμένων, γεγονός που αποδίδεται στην αύξηση του αριθμού των ατόμων που αποχωρούν από το εργατικό δυναμικό λόγω συνταξιοδότησης. Παρατηρείται ότι στην περίοδο το ποσοστό ανεργίας της χώρας είχε διαμορφωθεί σε 9,2% κατά μέσο όρο. Το ποσοστό ανεργίας των νέων μεταξύ των ετών αυξήθηκε σημαντικά σε 35,7% το 1 ο 3μηνο 12 από 26,3% στο 1 ο 3μηνο. 2011, ενώ στο κρίσιμο ηλικιακό κλιμάκιο έτη το ποσοστό ανεργίας εκτοξεύθηκε στο 21,3%, από 15,0% το 1 ο 3μηνο 11. Το ποσοστό των ανέργων με ξένη υπηκοότητα αυξήθηκε σημαντικά στο 30,5% στο 1 ο 3μηνο 12 από 19,8% του εργατικού δυναμικού τους στο 1 ο 3μηνο 11, λόγω της σημαντικής μείωσης της απασχόλησής κατά 18,2% σε ετήσια βάση στο 1 ο 3μηνο 12. Κατάσταση Απασχόλησης κατά Υπηκοότητα (15 ετών και άνω) Απασχολούμενοι Άνεργοι σε χιλ. 1ο 3μηνο. 12 1ο 3μηνο. 11 1ο 3μηνο. 12 1ο 3μηνο. 11 Ελληνική 3.536, ,0 987,8 701,5 Ξένη 301,5 368,5 132,3 91,1 Σύνολο 3.837, , ,1 792,6 Πηγή: ΕΛ ΣΤΑΤ. Το ποσοστό της μερικής απασχόλησης αυξήθηκε στο 7,2% του συνόλου των απασχολουμένων το 1 ο 3μηνο 12, από 6,8% το 1 ο 3μηνο 11, αλλά παραμένει ακόμη σε χαμηλά επίπεδα. Επίσης, χαμηλά αλλά με αυξητική τάση διαμορφώνεται στην Ελλάδα η απασχόληση ατόμων εκ περιτροπής, στο 11% των νέων συμβάσεων εργασίας στο 1 ο 3μηνο 12, από 9% στο 1 ο 3μηνο 11, έναντι 6,9% συνολικά το 2010 και 4,3% το Από πλευράς θέσεως των απασχολουμένων, το ποσοστό των μισθωτών διαμορφώθηκε στο 63,2% στο 1 ο 3μηνο 12 από 64,4% στο 1 ο 3μηνο 11 στο σύνολο των απασχολουμένων και των αυτοαπασχολουμένων σε 31,8% (με προσωπικό: 7,4%) στο 1 ο 3μηνο 12 από 31,1% (με προσωπικό : 8,0%) στο 1 ο 3μηνο 11. Επίσης σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕΔ ο αριθμός των μισθωτών που εργάζονται σε μονάδες που απασχολούν λιγότερο από 20 άτομα (που αποτελούν το 80% περίπου των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα) μειώθηκε κατά 11,4% στο 1 ο 3μηνο 12, ενώ ο αριθμός των μισθωτών που εργάζονται σε επιχειρήσεις που απασχολούν άνω των 50 ατόμων αυξήθηκε κατά 9,0% στο 1 ο 3μηνο 11. Παράλληλα, μειώθηκε σημαντικά και ο αριθμός των απασχολουμένων που είχαν δεύτερη εργασία (1 ο 3μηνο 12: 78,5 χιλ., 1 ο 3μηνο 11: 111,4 χιλ.) και αυξήθηκε το ποσοστό των εργαζομένων με σύμβαση ορισμένου χρόνου διάρκειας μικρότερης του μηνός στο 10,2% το 1 ο 3μηνο 12 από 8,5% στο 1 ο 3μηνο 11. Αριθμός Ασφαλισμένων στα Ασφαλιστικά Ταμειά Κύριας Ασφάλισης 1ο 1ο σε χιλ. 3μηνο. 12 3μηνο. 11 % μεταβολή ΙΚΑ 1.599, ,1-9,0% ΟΓΑ 544,0 576,7-5,7% Δημόσιο 548,6 583,2-5,9% ΟΑΕΕ (ΤΕΒΕ, ΤΣΑΥ, Ταμείο Εμπόρων) 694,8 732,7-5,2% Πηγή: ΕΛ ΣΤΑΤ. Η απώλεια θέσεων εργασίας έχει επιπτώσεις στα οικογενειακά εισοδήματα με προεκτάσεις σε θέματα κοινωνικής συνοχής αλλά και στην χρηματοοικονομική κατάσταση των ασφαλιστικών ταμείων. Ειδικότερα από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ (Ερευνά Εργατικού Δυναμικού) προκύπτει η σημαντική μείωση του αριθμού των ασφαλισμένων στα Ασφαλιστικά Ταμεία κύριας ασφάλισης (βλ. Πίνακα), με τη μεγαλύτερη πτώση στο ΙΚΑ. Από πλευράς επιπέδου εκπαίδευσης, η ανεργία τροφοδοτήθηκε από τους έχοντες πτυχίο ανώτερης τεχνολογικής επαγγελματικής εκπαίδευσης (1 ο 3μηνο 12: 25,0%, 1 ο 3μηνο 11: 17,9%) τους έχοντες απολυτήριο μέσης εκπαίδευσης (1 ο 3μηνο 12: 24,7%, 1 ο 3μηνο 11: 17,6%) και τους έχοντες Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 6

7 απολυτήριο τριτάξιας εκπαίδευσης (1 ο 3μηνο 12: 25,2%, 1 ο 3μηνο 11: 18,2%). Επίσης, συνεχίζεται η αύξηση του ποσοστού ανεργίας των εχόντων απολυτήριο δημοτικού (1 ο 3μηνο 12: 22,7%, 1 ο 3μηνο 11: 14,8%), τριτοβάθμιας εκπαίδευσης (1 ο 3μηνο 12: 15,7%, 1 ο 3μηνο 11: 10,6%) και διδακτορικού ή μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών (1 ο 3μηνο 12: 12,0%, 1 ο 3μηνο 11: 9,8%). Απασχόληση-Ανεργία με βάση τα στοιχεία του ΟΑΕΔ: Από τα στοιχεία του ΟΑΕΔ προκύπτει ότι οι εγγεγραμμένοι άνεργοι, που αναζητούσαν εργασία, υποχώρησαν ελαφρά στις 776,3 χιλ. τον Μάιο 12 από 778,4 χιλ. τον Απρ. 12, έναντι 730,6 χιλ. τον Δεκ. 11 και 685,0 χιλ. τον Μάιο 11. Η αύξηση επομένως των εγγεγραμμένων στον ΟΑΕΔ ανέργων διαμορφώθηκε στις 45,7 χιλ. έναντι του Δεκ. 11 και στις 91,3 χιλ. έναντι του Μαίου 11. Επιπλέον, 126,9 χιλ. άνεργοι ήταν μεν εγγεγραμμένοι τον Μάιο 12 στον ΟΑΕΔ αλλά, κατά δήλωσή τους, δεν αναζητούσαν πλέον εργασία (Δεκ. 11: 177,3 χιλ.). Σημειώνεται ότι από τον Δεκ. 11 παρατηρείται αυξημένη αποχώρηση του ατόμων του εργατικού δυναμικού από την αγορά εργασίας. Από το σύνολο των ανέργων που ζητούσαν απασχόληση τον Μάιο 12, το 42,3% (328,1 χιλ. άτομα) ήταν άνεργοι για διάστημα μεγαλύτερο του έτους και το υπόλοιπο για μικρότερο του έτους (Δεκ. 11: 291,8 χιλ., Μάιος 11: 254,1 χιλ.). Από το σύνολο των εγγεγραμμένων ανέργων τον Μάιο 12, οι 216,9 χιλ. (Απρ. 12: 253,0 χιλ.) ήταν επιδοτούμενοι και από αυτούς οι 25,3 χιλ. ήταν εποχικοί άνεργοι από τουριστικά επαγγέλματα. Το 43,0% των εγγεγραμμένων ανέργων τον Μάιο 12 ήταν άνδρες (Μάιος 11: 43,8%)και το υπόλοιπο γυναίκες, ενώ ως προς την ηλικία, 211,6 χιλ. άνεργοι ήταν κάτω των 30 ετών (27,3%), 489,,0 χιλ. μεταξύ ετών (63,0%) και 75,7 χιλ. από 55 ετών και άνω (9,8%). Σχετικά με την υπηκοότητα, το 91,9% των ανέργων ήταν έλληνες υπήκοοι, το 1,7% χωρών της ΕΕ-27 και το 6,5% υπήκοοι τρίτων χωρών. (σε χιλ.) Ιαν Μάιος 12 Ιαν Μάιος 11 Ιαν Μάιος 10 5μηνο.'12 / 5μηνο. 11 % Δ 2011 Αναγγελίες προσλήψεων 304,72 341,57 388,89-10,8% -11,3% Απολύσεις 201,52 218,59 215,18-7,8% -4,6% Παραιτήσεις 94,07 99,56 117,14-5,5% -14,1% Απολύσεις + Παραιτήσεις 295,59 318,15 332,31-7,1% -7,4% Καθαρή Μεταβολή της απασχόλησης 9,13 23,42 56,57-61,0% 31,0% Πηγή: OAEΔ Οι αναγγελίες προσλήψεων υποχώρησαν στις 304,7 χιλ. στο 5μηνο 12, από 341,6 χιλ. στο 5 μηνο 11, σημειώνοντας πτώση κατά -10,8%, ενώ οι απολύσεις και οι παραιτήσεις μειώθηκαν στις 259,6 χιλ. στο 5 μηνο 12 από 318,2 χιλ. στο 5 μηνο 11 σημειώνοντας πτώση κατά -7,1%, με αποτέλεσμα τη μείωση θέσεων εργασίας κατά 9,1 χιλ. στο 5μηνο 12, έναντι μείωσης κατά 23,4 χιλ. στο 5μηνο 11. Γενικά, τα στοιχεία του ΟΑΕΔ δείχνουν τάσεις σταθεροποίησης στην αγορά εργασίας στο 1 ο 5μηνο του 2012, αντίθετα με τα στοιχεία της ΕΕΔ της ΕΛΣΤΑΤ τα οποία δείχνουν τάσεις επιδείνωσης. Οι τεράστιες ανεξήγητες σε μεγάλο βαθμό στα στοιχεία που παρέχονταν για την αγορά εργασίας από τους δύο Οργανισμούς δεν επιτρέπουν ουσιαστικά την ανάλυση των εξελίξεων στον τομέα αυτό στην εξαιρετικά δύσκολη συγκυρία για την Ελλάδα στην τρέχουσα περίοδο. Το πρόβλημα της ανεργίας στην Ελλάδα τα τελευταία δύο έτη είναι σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό ζήτημα σημαντικά μειωμένων προσλήψεων και σε μικρότερο βαθμό πρόβλημα αυξημένων απολύσεων. Γενικά, τα στοιχεία του ΟΑΕΔ αποκαλύπτουν ότι οι προσλήψεις νέων εργαζομένων στη χώρα έχουν περιοριστεί σημαντικά στην περίοδο της μεγάλης ύφεσης στην οικονομία, κυρίως εξαιτίας της απαγόρευσης των προλήψεων στο Δημόσιο και της πολύ μεγάλης πτώσης της δραστηριότητας σε βασικούς κλάδους της οικονομίας, όπως οι κατασκευές και λόγω των εκτεταμένων ανακατατάξεων που λαμβάνουν χώρα σε άλλους κλάδους της οικονομίας, όπως το λιανικό εμπόριο και στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Οι προσλήψεις νέων εργαζομένων μπορεί να διευκολυνθούν με το νέο θεσμικό πλαίσιο που ισχύει για την αγορά εργασίας, αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρξουν ενδείξεις σταθεροποίησης της οικονομίας και προοπτικές ανάκαμψής της στο άμεσο μέλλον. Δείκτες Νέων Παραγγελιών (ΔΝΠ) και Κύκλου Εργασιών (ΔΚΕ) στη Βιομηχανία: Ο ΔΝΠ μειώθηκε κατά -15,6% σε ετήσια βάση (σε τρέχουσες τιμές) τον Απρ. 12, έναντι αύξησής του κατά +1,8% τον Απρ. 11. Το 4μηνο 12 ο ΔΝΠ μειώθηκε κατά -11,6% σε ετήσια βάση έναντι αύξησής του κατά 6,1% το 4μηνο 11. Η μείωση του ΔΝΠ στο 4μηνο 12 προήλθε από την πτώση των παραγγελιών της εγχώριας αγοράς κατά -14,4% σε ετήσια βάση (4μηνο 11: -26,0%), αλλά και από την πτώση των παραγγελιών από το εξωτερικό (για εξαγωγές) κατά -9,9%, μετά την πολύ μεγάλη αύξησή τους κατά +40,1% στο 4μηνο 11. Όπως και στην περίπτωση της βιομηχανικής παραγωγής, η πτώση των βιομηχανικών παραγγελιών οφείλεται κυρίως: α) στη μεγάλη πτώση της οικοδομικής δραστηριότητας που επιδρά στην πτώση των εγχώριων παραγγελιών, κυρίως, στις βιομηχανίες βασικών μετάλλων και κατασκευής προϊόντων από μέταλλο και β) στη δραστική μείωση των κρατικών παραγγελιών προς στις βιομηχανίες όπως, τα ναυπηγεία, οι αμυντικές βιομηχανίες και άλλες βιομηχανίες που έως πρόσφατα λειτουργούσαν αποκλειστικά, ή σε μεγάλο βαθμό, με μη ανταγωνιστικές παραγγελίες κυρίως αμυντικού εξοπλισμού, μεταφορικών μέσων και άλλου εξοπλισμού από το κράτος. Σήμερα, οι παραγγελίες αυτές έχουν περιοριστεί δραστικά και σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν μηδενιστεί. Επίσης, η κλωστοϋφαντουργία και τα είδη ένδυσης εκτοπίζονται από την εγχώρια αγορά εξαιτίας των συνεχών εισαγωγών προϊόντων από τις χώρες χαμηλού κόστους. Με βάση τα ανωτέρω ο ΔΝΠ στην εγχώρια αγορά της μεταποιητικής βιομηχανίας θα ανακάμψει σε Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 7

8 σταθερή βάση εφόσον αναταχθεί η δραστηριότητα στον κλάδο των κατασκευών με υλοποίηση του ΠΔΕ και των επενδυτικών προγραμμάτων του ΕΣΠΑ και επανέλθουν σε ανταγωνιστική παραγωγική λειτουργία οι βιομηχανίες που εξαρτώνται από το κράτος. Αρνητικά ωστόσο επηρεάζει τις επενδύσεις η περαιτέρω μείωση του ΠΔΕ, οι εκταμιεύσεις του οποίου μειώθηκαν σημαντικά κατά -17,1% και το 2011, έναντι μείωσής τους κατά -11,3% το 2010 και κατά -28% στο 1 ο 4μηνο του 2012, μετά την πτώση τους κατά -45,5% στο 1 ο 4μηνο. 11. Με αυτά τα δεδομένα, η εξέλιξη του ΔΝΠ στην εγχώρια αγορά θα εξακολουθήσει να είναι σημαντικά αρνητική, όπως και η εξέλιξη της βιομηχανικής παραγωγής. Ειδικά όσον αφορά στις παραγγελίες από το εξωτερικό αύξηση τον Απρ. 12 σημειώθηκε στους ακόλουθους κλάδους: 1) ηλεκτρολογικός εξοπλισμός (Απρ. 12: +71,6%, Απρ. 11: -35,8%), 2) ηλεκτρονικοί υπολογιστές (Απρ. 12: +22,8%, Απρ. 11: -4,9%), 3) φαρμακευτικά προϊόντα (Απρ. 12: +23,3%, Απρ. 11: -4,2%). Αντίθετα, πτώση σημαντική σημειώθηκε στην αξία των παραγγελιών βασικών κλάδων που σημείωσαν μεγάλη αύξηση στα προηγούμενα δύο έτη, όπως τα βασικά μέταλλα (Απρ. 12: --33,5%, Απρ. 11: +55,0%), είδη ένδυσης (Απρ. 12: -28,6%, Απρ. 11: +1,0%), μηχανήματα και είδη εξοπλισμού (Απρ. 12: -32,3%, Απρ. 11: +104,1%). Γενικά, η πτώση του συγκεκριμένου δείκτη κατά -9,9% τον Απρίλιο του 2012, ήταν αναμενόμενη μετά την πολύ μεγάλη αύξησή του κατά 29,3% τον Απρ Ο ΔΚΕ στη Βιομηχανία στο σύνολο της αγοράς αυξήθηκε εντυπωσιακά κατά +14,1% σε ετήσια βάση τον Απρ. 12, έναντι αύξησής του κατά +12,6% και τον Απρ. 11. Επίσης, ο ΔΚΕ αυξήθηκε στο 4μηνο 12 κατά 7,1%. Η αύξησή του ΔΚΕ το 4μηνο 12 είναι συνδυασμός της οριακής αύξησης του κύκλου εργασιών της εσωτερικής αγοράς κατά +0,7%, μετά τη μείωσή του κατά -2,9% το 4μηνο 11 και της αύξησης του ΔΚΕ στη βιομηχανία στην εξωτερική αγορά κατά +19,7% σε ετήσια βάση το 4μηνο 12 από αύξησή του κατά -37,6% το 4μηνο 11. Σημειώνεται η αύξηση σε ετήσια βάση του ΔΚΕ για το σύνολο της αγοράς τον Απρ. 12 στους κλάδους: παράγωγα πετρελαίου και άνθρακα (Απρ. 12: 46,6%, Απρ. 11: +42,2%), μηχανοκίνητα οχήματα (Απρ. 12: +39,0%, Απρ. 11: -11,4%), καπνός (Απρ. 12: +15,9%, Απρ. 11: +0,4%), ηλεκτρολογικός εξοπλισμός (Απρ. 12: +12,1%, Απρ. 11: -16,1%), λοιπός εξοπλισμός μεταφορών (Απρ. 12: +2,3%, Απρ. 11: -40,1%). Παγκόσμια Οικονομία ΗΠΑ: Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα αποφάσισε τη συνέχιση του προγράμματος Operation Twist (όχι όμως και της ποσοτικής χαλάρωσης QE3) έως το τέλος του τρέχοντος έτους και τη διατήρηση των επιτοκίων κοντά στο μηδέν, τουλάχιστον έως το τέλος του 2014, λόγω της αργής ανάκαμψης της εγχώριας οικονομίας και της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη. Στο πλαίσιο του Operation Twist, η FED πωλεί βραχυπρόθεσμο κρατικό χρέος διάρκειας μέχρι 3 έτη και αγοράζει μακροπρόθεσμα ομόλογα διάρκειας άνω των 6 ετών, με απώτερο στόχο τη μείωση του κόστους δανεισμού για επιχειρήσεις και καταναλωτές, προκειμένου να θωρακιστεί η αμερικανική οικονομία. Σύμφωνα με την απόφαση της η Fed θα προχωρήσει σε νέες αγορές/πωλήσεις ομολόγων ύψους $ 267 δις. Ήδη από την εφαρμογή του προγράμματος την περίοδο Σεπτ. 11-Ιουν. 12 η ομοσπονδιακή τράπεζα έχει προβεί σε αγορές/πωλήσεις ομολόγων ύψους $ 400 δις. Σε ότι αφορά τις εκτιμήσεις της για την αμερικανική οικονομία, η FED αναθεώρησε προς τα κάτω την πρόβλεψή της για το ρυθμό ανάπτυξης φέτος, μεταξύ 1,9% και 2,4% από 2,4% έως 2,9% που είχε προβλέψει τον περασμένο Απρίλιο. Παράλληλα, προέβλεψε ανεργία μεταξύ 7,0% και 7,7% μέχρι το τέλος του 2014, έναντι της προηγούμενης πρόβλεψης που ήταν μεταξύ 6,7% και 7,4%. Σύμφωνα με έρευνα της Ομοσπονδιακής Τράπεζας που δημοσιεύθηκε την 11η Ιουνίου 2012 υποχώρηση κατά -38,8% σημείωσε ο καθαρός πλούτος των αμερικανικών νοικοκυριών την περίοδο Η περιουσία του μέσου νοικοκυριού από 126,4 χιλ. το 2007 μειώθηκε σε 77,3 χιλ. το Η βασική αιτία της επιδείνωσης της περιουσιακής κατάστασης των νοικοκυριών είναι η ύφεση κυρίως στον τομέα της αγοράς ακινήτων, εξαιτίας της οποίας μειώθηκαν οι τιμές των κατοικιών. Πιο συγκεκριμένα, ο δείκτης τιμών ακινήτων S&P/Case-Shiller υποχώρησε περισσότερο από 23% την περίοδο Επίσης, σύμφωνα με την ίδια έρευνα για τα οικονομικά των καταναλωτών, το μέσο εισόδημα των νοικοκυριών έπεσε στα $ το 2010 από τα $ το Τα στοιχεία αυτά είναι πολύ πιο χαμηλά από αυτά του κυβερνητικού Γραφείου Απογραφής, το οποίο υπολόγιζε το μέσο εισόδημα των αμερικάνικων νοικοκυριών σε $ το 2010, έναντι $ το Σε ποσοστά η μείωση του εισοδήματος των νοικοκυριών των ΗΠΑ το 2010 έναντι του 2007 ανέρχεται σε -7,7% σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της FED και σε -6,4% σύμφωνα με την κυβέρνηση. Ο πληθωρισμός με βάση το ΔΤΚ υποχώρησε στο 1,7% τον Μάιο 12 (με το ΔΤΚ να μειώνεται κατά -0,3% σε μηνιαία βάση) από 2,3% τον Απρ. 12, 2,7% τον Μάρτ. 12 και 2,9% τον Φεβρ. 12. Ο δομικός πληθωρισμός με βάση το ΔΤΚ διατηρήθηκε στο 2,3%, όπως τους δύο προηγούμενους μήνες, από 2,2% τον Φεβρ. 12 και 2,3% τον Ιαν. 12. Η τιμή της ενέργειας μειώθηκε κατά -4,3% σε μηνιαία βάση τον Μάιο 12, ενώ σε ετήσια βάση η μείωση ήταν -3,9%. Η τιμή των τροφίμων παρέμεινε αμετάβλητη σε μηνιαία βάση και αυξήθηκε κατά 2,8% σε ετήσια βάση. Μείωση τιμών σε μηνιαία βάση σημειώθηκε στις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας (-0,7%), στις μεταφορές (-2,1%), στα εμπορεύματα (-0,9%), τον τομέα των επίπλων (-0,3%), τον καπνό (-0,2%) Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 8

9 κ.α. Η βενζίνη μειώθηκε επίσης κατά -6,8%, ενώ σε ετήσια βάση μειώθηκε κατά -4,0%. Αντίθετα, αυξήσεις σημειώθηκαν σε αρκετούς κλάδους όπως ενοίκια (0,2%), ένδυση (0,4%), νέα οχήματα (0,2%), ιατρική περίθαλψη (0,4%), υπηρεσίες (0,2%), ένδυση (0,4%), εκπαίδευση (0,3%). Ο πληθωρισμός με βάση τον δείκτη τιμών παραγωγού υποχώρησε στο +0,7% τον Μάιο 12 έναντι 1,9% τον Απρ. 12 και 2,8% τον Μάρτ. 12. Ο αντίστοιχος δομικός πληθωρισμός παρέμεινε στο 2,7%, όπως και τον προηγούμενο μήνα από 2,9% τον Μάρτ. 12. Οι λιανικές πωλήσεις υποχώρησαν κατά -0,2% σε μηνιαία βάση τον Μάιο 12, όπως και τον Απρ. 12, έναντι +0,4% τον Μάρτ. 12, ενώ σε ετήσια βάση σημείωσαν αύξηση κατά 5,3%. Η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά -0,1% σε μηνιαία βάση τον Μάιο 12, από +1,0% τον Απρ. 12 και -0,5% τον Μάρτ. 12, ενώ σε ετήσια βάση η παραγωγή ενισχύθηκε κατά 4,7% Ο προσωρινός δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης Reuters/University of Michigan υποχώρησε σημαντικά στο 74,1 τον Ιουν. 12, από 79,3 τον Μάιο 12 και 76,4 τον Απρ. 12. Tο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διαμορφώθηκε στα $ 137,3 δις το 1 ο 3μηνο 12 από $ 118,7 δις το 4 ο 3μηνο 11 και $ 120,0 δις 1 ο 3μηνο 11. Θετική εξέλιξη αποτελεί η αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών το 1 ο 3μηνο 12 κατά 5,2%, ενώ οι αντίστοιχες εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 7,0%. Στον λογαριασμό κεφαλαίων οι καθαρές εκροές διαμορφώθηκαν σε $ 20,5 δις τον Απρ. 12 από καθαρές εκροές $ 48,6 δις τον Μάρτ. 12 και έναντι καθαρών εισροών $ 96,8 δις τον Φεβρ. 12. Στην αγορά εργασίας, οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας αυξήθηκαν κατά 6 χιλ. την εβδομάδα που έκλεισε την , σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα και διαμορφώθηκαν στις 386 χιλ. Ωστόσο, ο μέσος 4 εβδομάδων διαμορφώθηκε στις 382 χιλ., κάτω από το κρίσιμο όριο των 400 χιλ., που σηματοδοτεί βιώσιμη ανάπτυξη στην οικονομία. ΖτΕ: Δεν φαίνεται να υπάρχουν σημάδια ανάκαμψης της οικονομίας της ΖτΕ, ενώ ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που αποτελούν εμπόδιο στην ανάκαμψη της οικονομίας είναι η αγορά εργασίας. Συνεπώς, εκτιμάται τώρα πτώση του ΑΕΠ στο 2 ο 3μηνο. 12, μετά την στασιμότητα της οικονομίας σε 3μηνιαία βάση το 1 ο 3μηνο. 12 (-0,1% σε ετήσια βάση). Ειδικότερα, μετά την άνοδο του ποσοστού ανεργίας στο 11% τον Απρ. 12, η απασχόληση στη ΖτΕ μειώθηκε κατά -0,2% σε 3μηνιαία βάση το 1 ο 3μηνο. 12, μετά την πτώση της κατά -0,3% το 4 ο 3μηνο. 11, ενώ σε ετήσια βάση η μείωση ήταν κατά -0,5%, από -0,2% στο 4 ο 3μηνο. 11. Συνεχίζεται η έντονη μείωση της απασχόλησης στις κατασκευές, κατά -4,9% σε ετήσια βάση στο 1 ο 3μηνο. 12, από -5,0% το 4 ο 3μηνο 11, ενώ στον κλάδο της μεταποίησης η απασχόληση μειώθηκε κατά -0,5%, από μηδενική μεταβολή το 4 ο 3μηνο. 11. Περιορίστηκε η πτώση της απασχόλησης στον πρωτογενή τομέα στο -1,2% σε ετήσια βάση το 1 ο 3μηνο. 12, από -2,9% το 4 ο 3μηνο. 11. Σημαντική επιβράδυνση και πιθανώς πτώση του ΑΕΠ στο 2 ο 3μηνο. 12 αναμένεται και στη Γερμανία. Μετά την πτώση του δείκτη ΡΜΙ στη μεταποίηση τον Μάιο. 12, και ο δείκτης κλίματος επενδυτών (ZEW) μειώθηκε κατακόρυφα στο -16,9 τον Ιούν. 12, από +10,8 τον Μάιο. 12. Ωστόσο, στη Γερμανία η απασχόληση αυξήθηκε κατά 1,5% σε ετήσια βάση στο 1 ο 3μηνο. 12, ενώ και στη Γαλλία η απασχόληση αυξήθηκε κατά 0,1% σε ετήσια βάση. Αντίθετα, μεγάλη μείωση της απασχόλησης σε ετήσια βάση σημειώθηκε στην Ιταλία (-0,8%), την Ισπανία (-3,7%) και τη Πορτογαλία (-4,2%), όπως φαίνεται στον κατωτέρω Πίνακα. Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η περαιτέρω πτώση της απασχόλησης στην Ελλάδα κατά -8,7% σε ετήσια βάση το 1 ο 3μηνο. 12, από πτώση κατά -8,5% το 4 ο 3μηνο. 11. Απασχόληση στην ΖτΕ και σε επιλεγμένες οικονομίες % 3μηνιαία μεταβολή % ετήσια μεταβολή 1ο 4ο 3ο 1ο 4ο 3ο 3μηνο. 12 3μηνο. 11 3μηνο. 11 3μηνο. 12 3μηνο. 11 3μηνο. 11 ΖτΕ -0,2-0,3-0,2-0,5-0,2 0,2 Γερμανία 0,5 0,3 0,3 1,5 1,4 1,3 Γαλλία 0,0-0,1 0,0 0,1 0,3 0,5 Ιταλία -0,6-0,2-0,3-0,8-0,2 0,7 Ισπανία -1,2-1,0-1,2-3,7-3,0-2,2 Ελλάδα -8,7-8,5-7,6 Πορτογαλία -1,1-2,6-0,4-4,2-3,1-0,7 Ην Βασίλειο 0,4 0,2-0,7 0,0 0,0-0,4 Πηγή:Eurostat Από την άλλη πλευρά, ο ρυθμός ανόδου του ονομαστικού κόστους εργασίας ανά ώρα εργασίας στη Ζώνη του Ευρώ περιορίστηκε στο 2,0% σε ετήσια βάση το 1 ο 3μηνο. 12, από 2,8% το 4 ο 3μηνο. 11, 2,5% στο 3 ο 3μηνο του 2011 και 3,3% στο 2 ο 3μηνο. 11. Κόστος Εργασίας ανά μονάδα προιόντος στην ΖτΕ και σε επιλεγμένες οικονομίες (% ετήσια μεταβολή) 1ο 3μηνο. 12 4ο 3μηνο. 11 3ο 3μηνο. 11 2ο 3μηνο. 11 ΖτΕ 2,0 2,8 2,5 3,3 Γερμανία 3,6 3,0 4,6 Γαλλία 2,2 3,4 3,0 3,4 Ιταλία 1,5 2,7 1,8 2,5 Ελλάδα -7,5-3,7 Ισπανία 2,2 2,9 3,7 2,6 Ιρλανδία -1,7-1,0-2,6 Πορτογαλία 1,5-1,7 0,8-0,8 Ην Βασίλειο 0,0 2,0 1,8 2,8 Πηγή:Eurostat Ειδικότερα, η αύξηση του κόστους εργασίας περιορίστηκε στον κλάδο της βιομηχανίας στο 2,5% σε ετήσια βάση το 1 ο 3μηνο. 12, από 3,3% το 4 ο 3μηνο. 11, στον κατασκευαστικό κλάδο (1 ο 3μηνο. 12: 1,9%, 4 ο 3μηνο. 11: 2,9%), αλλά και στον τομέα των υπηρεσιών (1 ο 3μηνο. 12: 1,8%, 4 ο 3μηνο. 11: 2,6%). Όσον αφορά τις επιμέρους οικονομίες της ΖτΕ, είναι αξιοσημείωτο ότι το ανά ώρα κόστος εργασίας συνεχίζει να αυξάνει τόσο στην Ισπανία όσο και στην Ιταλία και ακόμη και στην Πορτογαλία, παρά την πτώση του ΑΕΠ και τη μεγάλη αύξηση της ανεργίας στις χώρες αυτές. Αντίθετα, στην Ελλάδα το κόστος εργασίας ανά ώρα εργασίας μειώνεται με ταχείς ρυθμούς, επιβεβαιώνοντας την σημαντική εσωτερική υποτίμηση που ήταν απόλυτα αναγκαία για να βοηθήσει στην ανάκαμψη και στην Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 9

10 έξοδο της οικονομίας από την κρίση. Τα στοιχεία αυτά δείχνουν ότι η δημοσιονομική προσαρμογή και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας έχουν προχωρήσει αποφασιστικά στην Ελλάδα, ενώ δεν έχουν καν αρχίσει στις άλλες χώρες που αντιμετωπίζουν σήμερα σοβαρή κρίση δημοσίου και ιδιωτικού χρέους. Από την άλλη πλευρά, το ανα ώρα κόστος εργασίας στη Γερμανία αυξήθηκε μόνο κατά 3,4% το 2011, έναντι αύξησης του ονομαστικού ΑΕΠ της χώρας αυτής κατά 3,8%. Ιαπωνία: Το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της Ιαπωνίας διευρύνθηκε στα 907 δις τον Μάιο 12 από 522 δις τον Απρ. 12 και 861 δις τον Μάιο 11. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο το έλλειμμα βρίσκεται σε ανοδική τροχιά. Οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 10,0% τον Μάιο 12 σε ετήσια βάση. Με δεδομένο τον αργό ρυθμό ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας και του ισχυρού έναντι των άλλων βασικών νομισμάτων, ο εξαγωγικός τομέας δεν φαίνεται ότι μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του εμπορικού ελλείμματος, τουλάχιστον τους επόμενους μήνες. Οι εισαγωγές (κυρίως φυσικού αερίου και πετρελαίου) αυξήθηκαν τον Μάιο 12 κατά 9,3% σε ετήσια βάση, αλλά εκτιμάται ότι οι ανάγκες για εισαγωγές ενέργειας θα μειωθούν από το φθινόπωρο. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 10

11 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά)) Ετήσια στοιχεία Ε ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές αγοράς) 5,5 3,0-0,2-3,2-3,5-6,9-4,7 Ιδιωτική Κατανάλωση 4,3 3,7 4,0-1,3-3,6-7,1-5,7 Δημόσια Κατανάλωση 2,3 7,6-2,1 4,8-7,2-9,1-11,0 Ακαθάριστες Επενδύσεις 20,4 5,4-6,7-15,2-15,0-20,7-6,6 - Κατοικίες 31,4-9,0-28,2-23,5-18,0-23,6-18,0 - Εξοπλισμός 15,6 37,0 1,3-24,0-20,0-22,1-5,2 Μεταποίηση 2,0 2,2-4,7-11,2-5,1-9,5-3,5 Ανεργία (%) 8,9 8,3 7,6 9,5 12,5 17,7 19,7 Συνολική Απασχόληση 1,9 1,2 1,1-1,0-2,7-6,4-4,8 Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (μέσα επίπεδα) 3,2 3,0 4,2 1,3 4,7 3,3-0,5 Κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (1995=100) 2,2 5,0 8,7 6,6-3,8-2,6-6,8 Πιστωτική Επέκταση (προς ιδιωτικό τομέα) 21,1 21,5 15,9 4,1 0,0-3,1-3,0 Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) -5,7-6,5-9,8-15,8-10,6-9,2-7,3 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών με κεφαλαιακές μεταβιβάσεις (% ΑΕΠ) -9,6-12,4-13,3-10,3-9,2-8,6-5,5 Πηγή: ΔΟΜ Alpha Bank, ΕΛΣΤΑΤ, European Comission, Spring 2012 Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας (% μεταβολές σωρευτικής περιόδου) έτος I II III IV έτος διαθέσιμη περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα (μέσες ποσοστιαίες μεταβολές) Όγκος Λιανικών Πωλήσεων (εκτός καυσίμων και λιπαντικών αυτ/των) -6,9-14,0-11,7-8,7-8,7-8,7-11,2 (2μην) Νέες εγγραφές ΙΧ Αυτοκινήτων -37,2-55,9-42,2-34,4-29,8-29,8-33,3 (2μην) Οικοδομική Δραστηριότητα -23,7-54,2-44,6-35,5-36,0-37,7 2,6 (2μην) Μεταποίηση -5,1-7,1-9,6-8,0-9,5-9,5-9,2 (3μην) Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 43,8 43,7 45,6 43,9 41,1 43,6 40,2 (4μην) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 79,3 82,2 77,5 76,5 74,2 77,6 75,7 (4μην) Δείκτης Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Μεταποίηση 75,8 79,2 77,6 78,3 72,5 76,9 75,1 (4μην) Δείκτης Εμπιστοσύνης Καταναλωτών ,4 (4μην) Πιστωτική Επέκταση (τέλος περιόδου) Ιδιωτικός Τομέας 0,0-0,4-1,2-2,2-3,1-3,1-4,0 (Μάρτ) Επιχειρήσεις 1,1 1,1 0,2-0,9-2,0-2,0-3,3 (Μάρτ) - Βιομηχανία -2,0-1,2-2,2 0,5 0,1 0,1-2,3 (Μάρτ) - Κατασκευές 1,9-0,4-0,3-2,1-7,4-7,4-6,8 (Μάρτ) - Τουρισμός 2,9 0,2 0,5-0,8-2,3-2,3-0,5 (Μάρτ) Νοικοκυριά -1,2-1,9-2,5-3,1-3,9-3,9-4,4 (Μάρτ) - Καταναλωτική Πίστη -4,2-4,6-5,8-6,5-6,4-6,4-6,8 (Μάρτ) - Στεγαστικά Δάνεια -0,3-1,3-1,7-2,1-2,9-2,9-3,4 (Μάρτ) Τιμές Δείκτης Τιμών Καταναλωτή 4,7 4,7 3,5 2,4 2,8 3,3 1,9 (Απρ) Δομικός Πληθωρισμός 3,0 2,5 1,7 0,7 1,3 1,5 0,9 (Απρ) Δείκτης Τιμών Διαμερισμάτων -4,7-5,4-4,9-4,3-5,9-5,1-9,3 (3μην) Επιτόκια Ταμιευτηρίου 0,38 0,39 0,40 0,40 0,41 0,40 0,41 (Μάρτ)) Δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις 6,14 6,88 7,35 7,73 7,88 7,46 7,76 (Μάρτ) Καταναλωτικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 11,64 12,25 12,51 12,68 12,04 12,37 11,20 (Μάρτ) Στεγαστικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 3,84 4,48 4,77 4,94 4,66 4,71 3,96 (Μάρτ) Euribor 3μηνών 0,81 1,01 1,42 1,56 1,50 1,39 1,05 (Φεβρ) Απόδοση 10-ετούς Ομολόγου 8,95 11,92 14,76 18,23 28,95 18,69 33,83 (Φεβρ) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές (μέσα επίπεδα) -3,5-8,0-7,3-5,0-7,5-6,9-6,2 Κατανάλωση Νοικοκυριών -3,9-8,6-7,4-5,2-7,0-7,1 Επενδύσεις -18,0-24,2-19,6-16,4-22,2-20,7 Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών 3,8-2,4 0,8 4,5-6,1-0,3 Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -4,8-9,8-4,5-3,8-14,2-8,1 Ισοζύγιο Πληρωμών σε δις, (μέσα επίπεδα) Εξαγωγές Αγαθών 17,1 4,3 9,5 15,1 20,2 20,2 3,2 (2μην) Εισαγωγές Αγαθών 45,4 11,9 23,7 36,0 47,5 47,5 7,3 (2μην) Εμπορικό Ισοζύγιο -28,3-7,6-14,2-21,0-27,2-27,2-4,1 (2μην) Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων 6,3 0,6 1,2 7,1 8,8 8,8 2,6 (2μην) Aναλογία Αδήλων Πόρων προς Εμπορικό Έλλειμμα 22,3 7,5 8,6 34,0 32,4 32,4 61,9 (2μην) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών (κεφαλ. μεταβιβ.) -22,0-7,0-13,0-13,9-18,4-18,4-1,6 (2μην) Άμεσες Επενδύσεις (καθ. μεταβολή ροής) 0,7-0,3-0,7-1,6 0,03 0,03-0,3 (2μην) Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου (καθ. μεταβολή ροής) -20,9-6,1-9,7-14,6-17,3-17,3-1,6 (2μην) Χρηματιστήριο (τέλος περιόδου) Γενικός Δείκτης Τιμών ΧΑ 1.413, , ,1 798,4 680,4 680,4 699,9 (Απρ) (% μεταβολή ΓΔ) -35,6-25,8-10,8-45,7-51,9-51,9-51,2 (Απρ) Χρηματιστηριακή Αξία (% ΑΕΠ) 23,3 25,7 21,4 13,8 11,8 11,8 13,0 (Απρ) Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος και ΕΛΣΤΑΤ.