ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Transcript

1 Leonardo da Vinci A EUROPEAN OBSERVATORY OF THE USE OF ICT-SUPPORTED LIFELONG LEARNING BY SMES, MICRO-ENTERPRISES & THE SELF-EMPLOYED IN RURAL AREAS ΠΑΚΕΤΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 3: ΕΡΕΥΝΑ ΦΟΡΕΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ, ΑΠΟ ΕΚΤΩΝ ΕΚΠΑΙ ΕΥΣΗΣ ΚΑΙ ΟΜΑ ΑΣ ΕΛΕΓΧΟΥ ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Περίληψη Aθήνα, Νοέµβριος 2007

2 Εκτελεστική/Συνοπτική Περίληψη Η καινοτοµία είναι ένας τοµέας της ανταγωνιστικής οικονοµικής συµπεριφοράς που έχει επιπτώσεις στα συστήµατα εκπαίδευσης και κατάρτισης. Η εστίαση δεν είναι πλέον απλώς στην απόκτηση της γνώσης αλλά έχει διευρυνθεί για να περιλάβει νέες αξίες, να χρησιµοποιήσει την προηγούµενη εµπειρία και να δώσει µια ισχυρότερη σηµασία στη δια βίου µάθηση µε την προσαρµογή της στις ιδιαίτερες ανάγκες των ατόµων. Σήµερα, ο κόσµος των επιχειρήσεων απαιτεί από τις επιχειρήσεις να επιτύχουν περισσότερα σε ένα πιο σύντοµο χρονικό πλαίσιο. Οι δεξιότητες των υπαλλήλων και η ταχύτητα της µεταφοράς της γνώσης είναι ένας κυρίαρχος δείκτης για το πόσο γρήγορα και αποδοτικά µπορεί να λειτουργήσει µια επιχείρηση. Ένας εξίσου σηµαντικός παράγοντας της επιτυχίας οργάνωσης είναι η δυνατότητα του οργανισµού, και των ανθρώπων του, να ενεργήσουν µε έναν συντονισµένο και συστηµατικό τρόπο, δηλ. η ικανότητα προσαρµογής, µετασχηµατισµού και ανταπόκρισης στις τεχνολογικές αλλαγές. Οι νέες τεχνολογίες έχουν αυξήσει την ζήτηση για νέες δεξιότητες, δηλ. τις ειδικές δεξιότητες που απαιτούνται για να λειτουργήσουν οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) και οι γενικές δεξιότητες που απαιτούνται για την λειτουργία των πληροφοριακών διεπαφών που µπαίνουν στους περισσότερους τοµείς της ζωής µας. Ωστόσο, πριν από την επιλογή της κατάλληλης υποβοηθούµενης από τις ΤΠΕ µεθοδολογίας σε οποιαδήποτε µορφή συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης, είναι απαραίτητο να συγκεντρωθούν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες για τις οµάδες-στόχους ( π.χ. πείρα, προϊστορία), τους πόρους της (π.χ. διαθεσιµότητα, πρόσβαση) και το περιεχόµενο των προγραµµάτων κατάρτισης. Επιπλέον, είναι σηµαντικό να δοθούν στα άτοµα κίνητρα για να λάβουν αυτήν την µορφή εκπαίδευσης, χωρίς, εντούτοις, να ειπωθεί ότι η δια βίου µάθηση µε χρήση ΤΠΕ είναι εύκολη, δηλ. είναι σηµαντικό να µας είναι γνωστό το κοινό µας, να µην φοβηθούν οι πιθανοί εκπαιδευόµενοι όσον αφορά τη χρήση των νέων τεχνολογιών και να προσπαθήσουµε να µιλήσουµε την ίδια 'γλώσσα'. Όλοι οι εµπλεκόµενοι φορείς θα πρέπει να αντιληφθούν ότι η ενίσχυση των δεξιοτήτων και της απόδοσης των επιχειρήσεων εξαρτάται από ορισµένες στρατηγικές και τεχνικές που υπερβαίνουν την εκπαίδευση και την κατάρτιση. Η ηλεκτρονική µάθηση δεν είναι αυτοσκοπός αλλά ένα µέσο που συµβάλλει στην επιτάχυνση και την παγίωση του µετασχηµατισµού της µεµονωµένης και επιχειρησιακής µάθησης. Είναι σηµαντικό να αντιµετωπισθεί η ηλεκτρονική µάθηση ως εργαλείο για καινοτοµία και ένας βασικός καταλύτης αλλαγής για το άτοµο. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναγνωρίσει, εδώ και πολύ καιρό, την αξία της επένδυσης στις νέες ΤΠΕ για το µετασχηµατισµό της οικονοµίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε µια οικονοµία της γνώσης και της καινοτοµίας, π.χ. µε τη Στρατηγική της Λισαβόνας. Οι σύγχρονες ΤΠΕ διαµορφώνουν νέες συνθήκες για ολόκληρη την Ευρωπαϊκή κοινωνία ανοίγοντας ορίζοντες και προσφέροντας ευκαιρίες που ήταν - µέχρι σήµερα - αδιανόητες. Η τεχνολογική σύγκλιση όλων των κρατών µελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η βάση της Στρατηγικής της Λισαβόνας. Εντούτοις, µια τέτοια

3 σύγκλιση απαιτεί χρόνο και δεν µπορεί να επιτευχθεί χωρίς την παροχή πόρων για την έρευνα και την καινοτοµία. Η έρευνα του Παρατηρητηρίου έρχεται σε µια εποχή µεγάλης µεταβολής του τρόπου µε τον οποίο µαθαίνουν τα άτοµα και οι οργανισµοί και του τρόπου µε τον οποίο µεταφράζουν την µάθηση σε αποδοτικότητα και την αξία. Η παγκοσµιοποίηση και η τεχνολογική επανάσταση και/ή εξέλιξη έχουν µεταβάλει τις µεθόδους εκπαίδευσης και κατάρτισης, τις ανάγκες και τις πρακτικές. Οι χώροι εργασίας είναι τώρα εξοπλισµένοι µε µοντέρνες τεχνολογικές υποδοµές και αυτό απαιτεί νέα εργαλεία, σαφείς στρατηγικές και ειδικευµένο εργατικό δυναµικό. Αλλά, µπορεί η κοινωνία να ωφεληθεί πραγµατικά από αυτές τις αλλαγές, και σε αυτή την περίπτωση, ποιες κοινωνικές οµάδες µπορούν να αντιµετωπίσουν αυτές τις νέες προκλήσεις και να εκµεταλλευθούν αυτές τις νέες ευκαιρίες; Η έκθεση αυτή έχει ως στόχο να παρουσιάσει, να αναλύσει και να συνθέσει µε κριτικό τρόπο τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από Φορείς Παροχής Υπηρεσιών Κατάρτισης, τους Αποδέκτες Εκπαίδευσης και µία Οµάδα Ελέγχου από άτοµα µου εργάζονται ή αναζητούν εργασία στις αγροτικές περιοχές της Ευρώπης. Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί και η µεταγενέστερη ανάλυση βοήθησαν στην δηµιουργία του τοµέα παροχής (δηλαδή Φορείς Παροχής Υπηρεσιών Κατάρτισης) καθώς και του τοµέα της εκφρασµένης (δηλ. Αποδέκτες Εκπαίδευσης) και λανθάνουσας (δηλ. Οµάδα Ελέγχου) ζήτησης του Παρατηρητηρίου. Και στις τρεις έρευνες, ερευνήθηκαν, εξετάστηκαν και αναλύθηκαν διάφορα ζητήµατα όπως το περιεχόµενο και οι µέθοδοι κατάρτισης, ο τόπος των δραστηριοτήτων, τα µέσα που χρησιµοποιούνται για την παράδοση ΤΠΕ, η υποστήριξη κατάρτισης και οι τίτλοι εξειδίκευσης που είναι διαθέσιµοι στους εκπαιδευόµενους, κ.λπ. Σε µερικά από αυτά τα ζητήµατα, έχει παρατηρηθεί ένας βαθµός σύγκλισης των απόψεων των ερωτώµενων σε διακρατικό επίπεδο. Εντούτοις, υπήρξαν επίσης θέµατα όπου παρατηρήθηκαν τεράστιες διαφορές µεταξύ των χωρών που συµµετείχαν. Συνήθως τα ιδρύµατα κατάρτισης είναι µάλλον ιδιωτικές εµπορικές εταιρείες παρά κρατικοί φορείς όπως στην περίπτωσης της Φινλανδίας και της Πολωνίας. Επιπλέον, στην Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο η µεγάλη πλειοψηφία των φορέων παροχής υπηρεσιών κατάρτισης ειδικεύεται στους τοµείς παροχής υπηρεσιών ενώ στη Γερµανία και τη Φινλανδία και την Πολωνία ειδικεύονται σε διαφορετικούς τοµείς. Με εξαίρεση την Ισπανία όπου οι περισσότεροι από τους φορείς παροχής υπηρεσιών κατάρτισης συνδέονται µε Πανεπιστήµια, στις υπόλοιπες χώρες οι περισσότεροι από τους φορείς παροχής υπηρεσιών κατάρτισης συνδέονται µε οργανισµούς που ενδιαφέρονται για την πιστοποίηση και την αναγνώριση των προσόντων, ή είναι ανεξάρτητοι οργανισµοί παροχής κατάρτισης. Το προηγούµενο σηµείο επιβεβαιώνεται επίσης από τους αποδέκτες εκπαίδευσης και τα µέλη της οµάδας ελέγχου που έχουν λάβει κατάρτιση δεδοµένου ότι η πλειοψηφία τους σε όλες τις χώρες που συµµετέχουν δήλωσε ότι µε την επιτυχή ολοκλήρωση προγραµµάτων εκπαίδευσης έλαβαν µόνο ένα πιστοποιητικό από τον φορέα εκπαίδευσης. Με άλλα

4 λόγια, φάνηκαν να είναι αβέβαιοι όσον αφορά την αξία των σπουδών και των διπλωµάτων τους. Μία άλλη βασική διαπίστωση αυτής της έρευνας είναι το γεγονός ότι σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Πολωνία και η Ουγγαρία οι φορείς κατάρτισης εξαρτώνται σηµαντικά από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Εθνικές επιδοτήσεις ενώ στη Γερµανία, τη Φινλανδία και την Ισπανία οι εκπαιδευόµενοι πρέπει να καλύψουν το κόστος της κατάρτισής τους. Επιπλέον, στη Φινλανδία, τη Γερµανία και την Πολωνία, η πλειοψηφία των φορέων παροχής υπηρεσιών κατάρτισης στοχεύει σε συγκεκριµένες γεωγραφικές περιοχές σε αντιδιαστολή µε τους φορείς παροχής υπηρεσιών κατάρτισης στην Ελλάδα, την Ουγγαρία, την Ισπανία και το Ηνωµένο Βασίλειο που στοχεύουν σε όλες τις περιοχές της χώρας στην οποία δραστηριοποιούνται. Παράδοξα εν τούτοις, ενώ όλοι οι φορείς παροχής υπηρεσιών κατάρτισης στις φορείς παροχής υπηρεσιών κατάρτισης στις χώρες που συµµετέχουν στοχεύουν σε διαφορετικές οµάδες-στόχους, δεν υπάρχει µια σαφής άποψη ως προς πόσοι από αυτούς τους κύκλους σπουδών προσφέρονται στις ίδιες οµάδες-στόχους στις αγροτικές περιοχές. Επιπλέον, το προηγούµενο σηµείο είναι σύµφωνο µε τις απόψεις των αποδεκτών εκπαίδευσης και των µελών της οµάδας ελέγχου που δήλωσαν ότι οι κύριοι λόγοι για την παρακολούθηση µιας συγκεκριµένης σειράς µαθηµάτων µε χρήση ΤΠΕ είναι ο0ι οικογενειακές και οι επαγγελµατικές υποχρεώσεις. Επίσης, η πλειοψηφία των ερωτώµενων και στις τρεις έρευνες φάνηκε να θεωρεί ότι οι κύριοι παράγοντες για την επιτυχή παράδοση των σειρών µαθηµάτων µε χρήση ΤΠΕ είναι οι σύγχρονες υποδοµές, το εκπαιδευµένο προσωπικό και η χρηµατοδότηση. Συγχρόνως, σύµφωνα µε τους φορείς παροχής υπηρεσιών κατάρτισης, οι προαναφερθέντες παράγοντες αποτελούν τα κύρια προβλήµατα που συνδέονται µε την παράδοση της κατάρτισης µε χρήση ΤΠΕ, ειδικά στις αγροτικές περιοχές. Τέλος, οι πλατφόρµες ηλεκτρονικής µάθησης, οι ιστότοποι, οι οµάδες συζήτησης και τα συστήµατα ηλεκτρονικού ταχυδροµείου είναι οι κύρια µέθοδοι και τα εργαλεία που χρησιµοποιούνται για την παράδοση των σειρών µαθηµάτων µε χρήση ΤΠΕ, ενώ ο κύριος τύπος σειρών µαθηµάτων µε χρήση ΤΠΕ που προσφέρονται από τους φορείς παροχής υπηρεσιών κατάρτισης είναι αυτός της συνδυασµένης εκµάθησης. Οι αποδέκτες εκπαίδευσης και τα µέλη της οµάδας ελέγχου εξέφρασαν τις απόψεις τους όσον αφορά διάφορες δηλώσεις σχετικές µε την κατάρτιση µε χρήση ΤΠΕ. Η πλειοψηφία τους φάνηκε να συµφωνεί ότι το κόστος της κατάρτισης δεν είναι πάρα πολύ υψηλό (εκτός από τα µέλη οµάδας ελέγχου στη Φινλανδία, την Ουγγαρία, την Πολωνία και την Ισπανία) και επίσης θεώρησαν ότι η καλή πρόσβαση στο βασικό εξοπλισµό που απαιτείται για τέτοιες σειρές µαθηµάτων είναι µια βασική προϋπόθεση. Επίσης, ήταν επίσης τα µέλη της οµάδας ελέγχου της Ισπανίας που σκέφτηκαν ότι δεν έχουν αρκετές γνώσεις και δεξιότητες υπολογιστών προκειµένου να συµµετέχουν σε τέτοιες σειρές µαθηµάτων, ενώ η µεγάλη πλειοψηφία των αποδεκτών εκπαίδευσης και των µελών οµάδας ελέγχου σε όλες τις χώρες που συµµετέχουν δήλωσε ότι τα εργαλεία της Τεχνολογίας της Πληροφορίας µπορούν να καταστήσουν την µάθηση ευκολότερη. Επιπλέον, οι περισσότεροι από τους

5 ερωτώµενους και στις δύο έρευνες θεώρησαν ότι χρησιµοποιώντας τα εργαλεία ΤΠΕ στα προγράµµατα κατάρτισης θα µπορούσαν να κερδίσουν χρόνο λόγω της ευελιξίας του χρόνου κατάρτισης και οι περισσότεροι από τους οργανισµούς κατάρτισης είχαν καλά συστήµατα υποστήριξης και η κατάρτιση µε χρήση ΤΠΕ είναι παρωθητική για αυτούς σε σχέση µε τα παραδοσιακά προγράµµατα κατάρτισης. Οι προηγούµενες απόψεις που µπορούν να οδηγήσουν στις συστάσεις - και ίσως σε µελλοντικές αποφάσεις πολιτικής - δείχνουν µε σαφήνεια ότι οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν φοβούνται αυτόν τον νέο ψηφιακό κόσµο. Αντίθετα, θέλουν να εξοικειωθούν µε τις νέες τεχνολογίες και τις εφαρµογές τους αλλά ζητούν εύχρηστες ΤΠΕ, εκπαιδευµένο προσωπικό και σχετικές υποδοµές. Υπάρχουν ορισµένες πραγµατικότητες που συνδέονται µε τη δια βίου µάθηση µε χρήση ΤΠΕ οι οποίες πρέπει πάντα να συνεκτιµούνται κατά την εκπόνηση των µελλοντικών σχεδίων και στρατηγικών. Όλοι οι εµπλεκόµενοι παράγοντες πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι ζούµε σε µια ψηφιακή εποχή αλλά συγχρόνως η κοινωνία δεν είναι απαραίτητο να στηρίζεται πέραν του δέοντος στην τεχνολογία. Επίσης, είναι παραπλανητικό να πιστεύει κανείς ότι οι παραδοσιακές µέθοδοι εκπαίδευσης και κατάρτισης έχουν πάψει να είναι χρήσιµες, αλλά είναι ταυτόχρονα λανθασµένο να στηρίζεται κανείς υπερβολικά στις παραδοσιακές µεθόδους εκπαίδευσης και κατάρτισης. Τέλος, ακόµα κι αν οι επιχειρήσεις και το προσωπικό τους αναµένουν να δουν απόδοση της επένδυσής τους (δηλ. σε χρήµατα και χρόνο), κανένας δεν πρέπει να αναµένει/απαιτεί άµεσα αποτελέσµατα. Αφού η εκπαίδευση έγινε απαραίτητη προϋπόθεση για την απασχόληση, υπάρχει επείγουσα ανάγκη για παροχή κατάλληλων επιµορφωτικών προγραµµάτων µε σκοπό να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της αγοράς και τις ανάγκες των εκπαιδευόµενων. Η συζήτηση για την δια βίου µάθηση έχει φτάσει να κυριαρχείται από την ιδέα της ικανότητας ένταξης στην αγορά εργασίας η οποία επιδιώκει να τοποθετήσει την ευθύνη για τη συνεχιζόµενη µάθηση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων στο εργατικό δυναµικό. Εντούτοις, σε πολλές περιπτώσεις, αυτά τα προγράµµατα συνεχιζόµενης επαγγελµατικής κατάρτισης παρουσιάζονται χωρίς το απαραίτητο επίπεδο υποστήριξης από πλευράς προσωπικού και εξοπλισµού. Τα εκπαιδευτικά συστήµατα θα πρέπει να επανεξετάσουν τις επιδιώξεις και τους στόχους τους, και να προσπαθήσουν να επεκτείνουν τις ευκαιρίες µάθησης πέραν των φορέων εκπαίδευσης και στα ευρύτερα στρώµατα της κοινωνίας σε διαδεδοµένο επίπεδο. Οι κοινωνικές προκλήσεις δείχνουν µία καλά εδραιωµένη ανάγκη για δια βίου µάθηση. Η επαρκής δράση και η δέσµευση όλων των εµπλεκόµενων παραγόντων είναι ένα πεδίο που πρέπει να επανεξεταστεί και να βελτιωθεί. Είναι επίσης σηµαντικό να αξιοποιηθεί η άτυπη µάθηση, να γίνουν επενδύσεις στα άτοµα, να αναγνωριστεί η προγενέστερη µάθηση, να δοθούν δυνατότητες στους εκπαιδευόµενους και να ενθαρρυνθούν όλοι οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναπτύξουν τις ικανότητές τους. Επιπλέον, υπάρχει ανάγκη συντονισµού της πολιτικής και των δράσεων τόσο οριζόντια (δηλ. συνδυάζοντας την κοινωνική και την ψηφιακή ένταξη) όσο και κάθετα (δηλ. συγκεντρώνοντας όλους τους

6 εµπλεκόµενους παράγοντες σε έναν νέο διάλογο για την καινοτοµία µέσω της ηλεκτρονικής µάθησης). Η ερώτηση είναι πώς µπορεί η ηλεκτρονική µάθηση να συµβάλει σε αυτό; Πώς µπορεί να είναι µια εµπειρία µάθησης που µπορεί να βοηθήσει τα άτοµα να ανακαλύψουν πράγµατα άγνωστα σε αυτούς τώρα, να αποκτήσουν δεξιότητες που µπορούν να αποδειχθούν χρήσιµες στο µέλλον, να µάθουν πράγµατα που µπορούν να πιστέψουν ότι δεν παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον για αυτούς; Ο συνδυασµός της µάθησης, της ποιότητας και της καινοτοµίας µπορεί να είναι µια καλή αρχή.