Ευρωπαϊκή Ενωση και πόλεις

Transcript

1 Ευρωπαϊκή Ένωση και πόλεις Ε.Μ. Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Λουδοβίκος Βασενχόβεν Νοέµβριος 2006 Η πολιτική της ΕΕ για τις πόλεις Ευρωπαϊκές πόλεις: Μεγάλο «ατού» και πρόκληση για την Ευρώπη. Συγκέντρωση ιστορικής παράδοσης, οικονοµικής ευρωστίας, κοινωνικού και πολιτιστικού δυναµικού, αλλά και κοινωνικών προβληµάτων. Σηµασία «πολιτικής για τις πόλεις» της Ευρωπαϊκής Ενωσης. 1998: Πλαίσιο ράσης για την Αειφόρο Αστική Ανάπτυξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. 2004: Οριστικοποίηση στρατηγικής, µε 4 στόχους πολιτικής. Προς µια Θεµατική Στρατηγική για το Αστικό Περιβάλλον, Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συµβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονοµική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή Περιφερειών (Βρυξέλλες, COM (2004)60 / τελικό). 1ος στόχος πολιτικής: Ενδυνάµωση της οικονοµικής ευηµερίας και της απασχόλησης σε µικρά και µεγάλα αστικά κέντρα ράσεις 1. Ειδικός αστικός προγραµµατισµός (ενσωµάτωση στον προγραµµατισµό των ιαρθρωτικών Ταµείων) 2. Ισχυρότερη διάσταση αστικής ανάπτυξης στις πολιτικές για την απασχόληση 3. Στήριξη των «Ευρωπαϊκών Κέντρων Γνώσης» 4. Προώθηση της συνεργασίας στον αστικό χώρο 5. Ελκυστικό σύστηµα αστικών µεταφορών 6. Ανάπτυξη τεχνογνωσίας και ανταλλαγή εµπειριών για τις οικονοµικές επιδόσεις των αστικών περιοχών 2ος στόχος πολιτικής: Προώθηση της ισότητας, της κοινωνικής ένταξης και της αναζωογόνησης των υποβαθµισµένων αστικών ζωνών ράσεις 1. Συνεργασία για την καταπολέµηση των διακρίσεων και του κοινωνικού αποκλεισµού 2. Οικονοµική ενίσχυση των ιαρθρωτικών Ταµείων για την τοπική δράση αναζωογόνησης αστικών περιοχών 3. Σχολεία που παρέχουν δεύτερη ευκαιρία 4. Ανάπτυξη τεχνογνωσίας και ανταλλαγές εµπειριών σε θέµατα διακρίσεων, κοινωνικού αποκλεισµού και αστικής ανάπλασης

2 3ος στόχος πολιτικής: Προστασία και βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος: Τοπική και παγκόσµια αειφορία ράσεις 1. Καλύτερη εφαρµογή της υφιστάµενης περιβαλλοντικής νοµοθεσίας σε επίπεδο αστικών περιοχών 2. Συµπληρωµατική νοµοθεσία για τα απόβλητα, την ποιότητα του αέρα, τα ύδατα και την ηχορύπανση 3. Μεγαλύτερη καταπολέµηση της ρύπανσης και απορρύπανση µικρών και µεγάλων πόλεων 4. Συµβολή στην µείωση της περιβαλλοντικής επίπτωσης των αστικών µεταφορών 3ος στόχος πολιτικής: Προστασία και βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος: Τοπική και παγκόσµια αειφορία ράσεις 5. Βιώσιµη αστική διαχείριση της ενέργειας 6. Προστασία του κλίµατος 7. Επέκταση του οικολογικού σήµατος και της οικολογικής διαχείρισης και του συστήµατος ελέγχου 8. Ενίσχυση από ιαρθρωτικά Ταµεία της προστασίας και βελτίωσης του αστικού περιβάλλοντος 9. Ανάπτυξη τεχνογνωσίας και ανταλλαγή εµπειριών για το αστικό περιβάλλον 4ος στόχος πολιτικής: Συµβολή στην καλή διακυβέρνηση των αστικών περιοχών και στην ενίσχυση του τοπικού δυναµικού ράσεις 1. Ευαισθητοποίηση, ανταλλαγή εµπειριών και δηµιουργία ικανοτήτων για την αειφόρο ανάπτυξη 2. Καινοτόµες στρατηγικές αστικής ανάπτυξης 3. Αύξηση της ασφάλειας µεέσω της πρόληψης στον τοµέα της αστικής εγκληµατικότητας 4. Βελτίωση της συγκριτικής πληροφόρησης για τις συνθήκες των αστικών περιοχών 5. Συµβολή στην «Πρωτοβουλία Αστικών Ανταλλαγών» στα κράτη µέλη Eξέλιξη της πολιτικής για τις πόλεις και σηµερινές τάσεις (µε βάση µια εισήγηση Μ. Καµχή) Σύστηµα Ευρωπαϊκών πόλεων: Σταθεροποιηµένο και ώριµο, µε αργό µετασχηµατισµό και γενικά θετική εικόνα. Βασικοί παράγοντες: Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, διεύρυνση και εξωτερική µετανάστευση. Προβλήµατα: Γήρανση πληθυσµού, θύλακες κοινωνικού αποκλεισµού, και αρνητική συµβολή στο παγκόσµιο κλιµατικό φαινόµενο θερµοκηπίου. Πλαίσιο πολιτικής ευνοϊκό για Ευρωπαϊκές πόλεις, µε έµφαση σε αειφόρο ανάπτυξη και πολυκεντρική ανάπτυξη, διάθεση πόρων ιαρθρωτικών Ταµείων, και σχετική νοµοθεσία. Παγκόσµιος αστικός πληθυσµός: 2,9 δισ. το 2000, 5 δις. το Γήρανση πληθυσµού: Σοβαρό πρόβληµα για Ευρωπαϊκές πόλεις. Το 2003 το 90% της πληθυσµιακής αύξησης στην Ευρώπη οφείλονταν στους µετανάστες. Μείωση 20% Ευρωπαϊκού πληθυσµού ηλικιών και αύξηση 25% ηλικιών στα επόµενα 20 χρόνια. Ανάγκη νέων καινοτόµων πολιτικών για πόλεις (κατοικία, υπηρεσίες υγείας και περίθαλψης, µεταφορές).

3 υσανάλογα υψηλή συµβολή µεγάλων πόλεων στο περιφερειακό και εθνικό ΑΕΠ, χωρίς αντίστοιχη δηµιουργία θέσεων εργασίας. ιεύρυνση οικονοµικών και κοινωνικών ανισοτήτων και δηµιουργία υποβαθµισµένων γειτονιών, µε διπλάσιο του µέσου όρου επίπεδο ανεργίας και εγκληµατικότητας και µισή αναλογία ελεύθερων πράσινων χώρων. Ευρωπαϊκές πόλεις: ιαφορές στις δοµές οικονοµίας, κοινωνική σύνθεση, γεωγραφία, πολιτισµό και τρόπο διοίκησης, µε σηµαντικές επιπτώσεις στη µορφή και λειτουργία τους. εν υπάρχει ένα µοναδικό «µοντέλο» ευρωπαϊκής πόλης. Σχετικά ισορροπηµένη κατανοµή του πληθυσµού στις πόλεις της ΕΕ. 20% του πληθυσµού της ΕΕ σε πόλεις µεγαλύτερες των κατοίκων. 20% σε µεσαίου µεγέθους πόλεις κατ. 40% σε µικρότερες αστικές περιοχές κατ. Μόνο Λονδίνο και Παρίσι µεταξύ 25 µεγαλύτερων πόλεων της Γης. Ευρωπαϊκό Αστικό Σύστηµα δεν είναι ενιαίο, αλλά µάλλον άθροισµα εθνικών συστηµάτων. Παραδείγµατα χωρών ΕΕ: Αυστρία, Φινλανδία, Μεγ. Βρετανία: Κυριαρχία Βιέννης, Ελσίνκι και Λονδίνου. Βέλγιο: 2 µεγάλα αστικά κέντρα (Βρυξέλλες, Αµβέρσα) και ισορροπηµένος αριθµός µικρών και µεσαίων πόλεων. Γερµανία: Μεγάλος αριθµός σηµαντικών πόλεων (Βερολίνο, Αµβούργο, Μόναχο, Κολωνία, Φρανκφούρτη κ.ά) και αναδιάρθρωση σε ανατολικά κρατίδια. Γαλλία: Κυριαρχία Παρισιού, αλλά και 3 αστικές συγκεντρώσεις µε πάνω από 1 εκατοµµύριο κατ. (Λυόν, Μασσαλία, Λίλ). Ισπανία: 2 µεγάλες µητροπόλεις (Μαδρίτη, Βαρκελώνη) και ισορροπηµένο δίκτυο άλλων πόλεων. Ιταλία: 3 πόλοι (Ρώµη, Μιλάνο, Νεάπολη), αλλά και µεγάλος αριθµός µεσαίων πόλεων και ακόµα µεγαλύτερος µικρών. Παραδείγµατα χωρών ΕΕ: Τσεχία: 2 µεγάλα κέντρα χάνουν πληθυσµό (Πράγα, Μπρνό) και µεσαίες πόλεις αυξάνουν. Ουγγαρία: Κυριαρχία Βουδαπέστης, αλλά και δίκτυο µικρών και µεσαίων πόλεων. Πολωνία: Ισορροπηµένο αστικό σύστηµα (Βαρσοβία, Λοτζ, Κρακοβία, Βρόκλαβ κ.ά.) µε ταχεία αύξηση πόλεων κάτω των κατ.. Ελλάδα: Ανω του 1/3 του πληθυσµού στην ευρύτερη περιοχή Αθήνας, Θεσσαλονίκη ως δεύτερη πόλη, και µικρότερες πόλεις αυξάνουν τον πληθυσµό τους. Σταδιακή (αλλά αργή) µεταµόρφωση Ευρωπαϊκού Αστικού Συστήµατος, παράλληλα µε πορεία οικονοµικής, κοινωνικής και πολιτικής ολοκλήρωσης. Σηµαντικές αλλαγές στις πόλεις κοντά στα εσωτερικά ή και εξωτερικά σύνορα της ΕΕ (περίπτωση Λιλ). Στόχος πολυκεντρικής ανάπτυξης σε Ευρωπαϊκό, εθνικό, περιφερειακό επίπεδο. Εξέλιξη πολιτικής

4 Ενιαία Πράξη (1986) και αναµόρφωση ιαρθρωτικών Ταµείων (από 1989): Ξεκίνηµα για πολλές Κοινοτικές πολιτικές και δυνατότητα για αντιµετώπιση προβληµάτων πόλεων. Νέο µοντέλο δράσης που προώθησε περιφερειακή πολιτική, πολυετή προγραµµατισµό και ολοκληρωµένες παρεµβάσεις µε πολλαπλά µέτρα οικονοµικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού περιεχοµένου. Εισαγωγή «χωρικής διάστασης» που οδήγησε στην υιοθέτηση του ΣΑΚΧ. Νέοι Κανονισµοί µε ευελιξία για την χρηµατοδότηση πιλοτικών έργων και καινοτόµων ενεργειών. Νέα αντιµετώπιση πόλεων. Περίοδος : 3 αλληλοκαλυπτόµενες φάσεις. 1. Αστικά Πιλοτικά Σχέδια του άρθρου 10 του ΕΤΠΑ ( και ). 56 αστικά έργα / προγράµµατα µε έµφαση στην καινοτοµία, ολοκληρωµένη αντιµετώπιση και τοπική συµµετοχή. 2. Κοινοτική Πρωτοβουλία URBAN I (από 1994) 3. URBAN ΙΙ ( ) Συνολικά 70 προγράµµατα URBAN σε ισάριθµες ευρωπαϊκές πόλεις που αφορούσαν 2,2 εκ. κατ. Στόχος URBAN: Οικονοµική και κοινωνική αναζωογόνηση γειτονιών σε κρίση. Συνδυασµός υποδοµών, µέτρων στήριξης αγοράς εργασίας και ενεργειών για αντιµετώπιση κοινωνικού αποκλεισµού και αναβάθµιση περιβάλλοντος. Προτεραιότητα στη συµµετοχή κατοίκων στην διαµόρφωση και υλοποίηση προγραµµάτων. Ολοκλήρωση URBAN το Περίοδος : Ενταξη παρεµβάσεων για αστικές περιοχές στα επιχειρησιακά προγράµµατα ιαρθρωτικών Ταµείων. Παράλληλα δίκτυα συνεργασίας πόλεων και περιφερειών και ανταλλαγής καλών πρακτικών (PACTE, RECITE, URBACT). ιαδικασία «Αστικού Ελέγχου» (Urban Audit), δηλ. στατιστική παρακολούθηση τάσεων στις πόλεις. Σηµαντική επίδραση Περιφερειακής Πολιτικής στις πόλεις (έργα αστικής ανάπτυξης και αστικού περιβάλλοντος). Αλλες Κοινοτικές πολιτικές µε «αστική διάσταση»: Περιβάλλον, Ερευνα και Ανάπτυξη, Μεταφορές, Ενέργεια και Απασχόληση. 1990: «Πράσινο βιβλίο για το Αστικό Περιβάλλον» έθεσε µια σειρά θεµάτων. 5ο Πρόγραµµα ράσης για το Περιβάλλον: Σειρά προτάσεων για υγρά και στερεά απόβλητα και διαχείριση της ποιότητας του αέρα. 6ο Πρόγραµµα ράσης για το Περιβάλλον: Πρόταση επεξεργασίας θεµατικής στρατηγικής για το αστικό περιβάλλον. «Προς µια Θεµατική Στρατηγική για το Αστικό Περιβάλλον»: Ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που επικεντρώνεται σε διαχείριση περιβάλλοντος, αστικές µεταφορές, αειφόρες κατασκευές και αστικό σχεδιασµό. Ευρωπαϊκή Στρατηγική για την Απασχόληση: Μέτρα στήριξης της απασχόλησης σε τοπικό επίπεδο. Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταµείο (ΕΚΤ): ράσεις που αφορούν αστικές περιοχές (καταπολέµηση κοινωνικού αποκλεισµού και φτώχειας και ένταξη µεταναστών στην κοινωνία και οικονοµία). Κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL: Ενέργειες για καταπολέµηση διακρίσεων. Προγράµµατα Πλαίσια για Ερευνα και Ανάπτυξη: Ερευνητικές δράσεις για παραγωγικότητα, απασχόληση και οικονοµική ανάπτυξη πόλεων. ράση «Η πόλη του µέλλοντος και η πολιτιστική παράδοση» στο 5ο Πρόγραµµα R& D. Λευκό Βιβλίο για «Ευρωπαϊκή Πολική Μεταφορών για το 2010»: Αστικές µεταφορές µε έµφαση στη χρήση µαζικών µέσων συγκοινωνίας και ορθολογικότερη χρήση αυτοκίνητου. Στήριξη πιλοτικών σχεδίων (συστήµατα διαχείρισης αστικών συγκοινωνιών, πληροφόρηση κοινού, ευέλικτα συστήµατα στάθµευσης κ.ά.). Πρόγραµµα CIVITAS για «καθαρές» αστικές µεταφορές. Προγράµµατα ALTENER, SAVE και SYNERGY (ενεργειακός τοµέας / σχέση µε αστικές περιοχές).

5 Θεµατολογία προβληµατισµού στις πόλεις της Ευρώπης Θεµατολογία προβληµατισµού στις πόλεις της Ευρώπης Αναγέννηση (regeneration) Προβολή marketing Μεγάλα έργα µεγάλες εκδηλώσεις Πολιτιστική ανάπτυξη Ανάπτυξη κεντρικών περιοχών Οικονοµική βάση Ανάπτυξη τοµέα υπηρεσιών Αξιοποίηση νέων τεχνολογιών Θεµατολογία προβληµατισµού στις πόλεις της Ευρώπης ιοίκηση Εταιρικότητα δηµόσιου ιδιωτικού τοµέα Αστικό «καθεστώς» (regime) Χρηµατοδότηση ανάπτυξης Συµµετοχή πολιτών Κοινωνικός αποκλεισµός Αστικό περιβάλλον Βιώσιµη ανάπτυξη Προγράµµατα URBAN στην Ελλάδα URBAN Ι και «Αστικά Πιλοτικά Προγράµµατα» άρθρου 10 ΕΤΠΑ: Προγράµµατα ελληνικών πόλεων, στην Αθήνα και Πειραιά (Περιστέρι, Κερατσίνι, ραπετσώνα), Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλο (Νέα Ιωνία), Αλεξανδρούπολη και Ερµούπολη. Εµφαση σε αστική ανανέωση, δηλ. πολεοδοµικές αναπλάσεις και διαµορφώσεις, και οικονοµική ανάπτυξη και απασχόληση. Ωφέλεια οικονοµική, αλλά και οργανωτική (νέες µορφές συνεργασίας δηµόσιου τοµέα και κοινωνίας). URBAN ΙΙ ( ): 3 αστικές περιοχές στην Ελλάδα, δηλ. Πέραµα, Κοµοτηνή και Ηράκλειο. Επικέντρωση σε αστική ανανέωση, περιβαλλοντικά µέτρα και κοινωνική ένταξη. Εµπλοκή τοπικής κοινωνίας, συνεργασία τοπικών αρχών και ολοκληρωµένη αντιµετώπιση σε σαφώς καθορισµένες περιοχές. Καθιέρωση συγκεκριµένης µεθοδολογίας. Συµµετοχή σε πρόγραµµα URBACT για ανταλλαγή εµπειριών µεταξύ πόλεων που µετείχαν σε δύο URBAN και αστικά πιλοτικά προγράµµατα.

6 Προγραµµατική περίοδος Νέες διαδικασίες στο πλαίσιο Πολιτικής Συνοχής και στόχων της Λισσαβόνας και του Γκαίτεµποργκ και νέοι στόχοι: 1. Προώθηση οικονοµικής ανάπτυξης και σύγκλισης, κυρίως σε µειονεκτούσες περιοχές πρέπει να έχουν απόλυτη προτεραιότητα όσον αφορά στην παροχή βοήθειας (κάτω του 75% του µέσου κατά κεφαλήν περιφερειακού ΑΕΠ). 2. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας περιφερειών και της απασχόλησης, µε 3 προτεραιότητες (καινοτοµία και οικονοµία της γνώσης, περιβάλλον και πρόληψη κινδύνων, προσπελασιµότητα). 3. Ενίσχυση διασυνοριακής και διεθνικής συνεργασίας. Επιδιώξεις για πόλεις: Οι πόλεις θα ενισχυθούν ως κινητήρες ανάπτυξης και καινοτοµίας. Αντιµετώπιση ανισοτήτων στο εσωτερικό πόλεων και κοινωνικού διαχωρισµού. Ανάπτυξη συνεργασίας µεταξύ πόλεων και ανταλλαγή εµπειριών. Στόχοι, πολιτικές, προτεραιότητες ιεθνή προγράµµατα και δίκτυα Μερικά παραδείγµατα Local Agenda 21 και ICLEI (International Council of Local Environmental Initiatives): Ενωση δήµων για την προώθηση αστικής βιώσιµης ανάπτυξης. Healthy Cities Movement για την προώθηση υγειών πόλεων, υπό την αιγίδα Παγκόσµιας Οργάνωσης Υγείας. Car Free Cities Network, για την προώθηση πόλεων απεξαρτηµένων από αυτοκίνητο. METREX (Network of European Metropolitan Regions and Areas): Ενωση Ευρωπαϊκών µητροπολιτικών περιοχών για την προώθηση στρατηγικών µητροπολιτικής ανάπτυξης. Μορφή οικιστικής ανάπτυξης Ευρώπη: αρχή της συµπαγούς πόλης (compact city) ΗΠΑ: Στόχος της «έξυπνης» πόλη (smart city) Συµπαγής πόλη: Εξοικονόµηση πόρων, προστασία υπαίθρου, περιορισµός µετακινήσεων. Οχι άµεσα αποτελέσµατα, αλλά ευελιξία µελλοντικών επιλογών (π.χ. µεταφορές, ελεύθεροι χώροι) Εξυπνη πόλη ή έξυπνη ανάπτυξη (smart growth), ως αντίδοτο της αστικής εξάπλωσης (urban sprawl): Προσπάθεια συντονισµού δηµόσιας και ιδιωτικής δράσης για οικονοµική ανάπτυξη, αποτροπή περιβαλλοντικών επιπτώσεων, π.χ. συµφόρησης και υποβάθµισης του περιβάλλοντος, και µείωση σπατάλης δηµόσιου χρήµατος, που οφείλεται σε υποδοµές στήριξης της αστικής εξάπλωσης.

7 Πολιτική διαχείρισης της αστικής ανάπτυξης της Ολλανδίας (παραλλαγή πολιτικής συµπαγούς πόλης): Ενίσχυση ανάπτυξης της γνωστής Randstad, δηλαδή του δικτύου των κυριότερων Ολλανδικών πόλεων, µε παράλληλη προστασία της «Πράσινης Καρδιάς» του δικτύου. Μεγάλες πόλεις της Αυστραλίας (Μελβούρνη και Σύντνεϋ): Εµφαση στην οικιστική πυκνότητα / Πολιτική πυκνής και συνεκτικής συγκρότησης (consolidation). ύσκαµπτη και συγκεντρωτική ανάπτυξη των υποδοµών και της διακυβέρνησης. Πόλεις ΗΠΑ π.χ. Los Angeles: Αποψη δηµιουργίας πυρήνων ή χωρικών «συσπειρώσεων» ανάπτυξης (growth clusters). Αντίθεση µεταξύ δύο σχολών σκέψης: Σχολής ισόρροπης ανάπτυξης, που σε µεγάλο βαθµό αποδέχεται την προαστειοποίηση που έχει κυριαρχήσει στις αµερικανικές πόλεις, και Σχολής που επιθυµεί πιο συµπαγή ανάπτυξη γύρω από χωρικές συσπειρώσεις στην περίµετρο των πόλεων, συσπειρώσεις γνωστές ως «πόλεις όρια» ή «πόλεις παρυφές» (edge cities). Παρόµοια λογική στην θεωρία των χωρικών πυρήνων καινοτοµίας, τόσο ως αναλυτικού εργαλείου, όσο και ως «συνταγής» ανάπτυξης. Πολιτική αστικής ανάπτυξης µε έµφαση στην αστική αναγέννηση (urban regeneration) Μπιλµπάο: Λογική των λεγόµενων «νέων πολιτικών αστικής ανάπτυξης», µε έµφαση σε «έργα σηµαίες», δηλαδή έργα µε έντονο συµβολισµό και ένταση κεφαλαίου. Κίνδυνοι: Υπερβολική έµφαση στην γρήγορη οικονοµική απόδοση και διαστρεβλώσεις στην αγορά γης της πόλης. Επιδείνωση εσωτερικών ανισοτήτων και κοινωνικού αποκλεισµού. Υποβάθµιση επενδύσεων µε κοινωνικούς στόχους. Βαρκελώνη και Λισαβώνα: Παραδείγµατα πολιτικής αστικής ανάπτυξης που στηρίχθηκε όχι µόνο σε έργα σηµαίες, αλλά και σε «εκδηλώσεις σηµαίες». Κριτική για Αποτυχία συντονισµού του σχεδιασµού µέσα στην πόλη µε την µητροπολιτική - περιφερειακή ανάπτυξη, Τάσεις «ελιτισµού» στις επιλογές ανάπτυξης, Ελλειψη διασυνδέσεων των «έργων σηµαιών» µε την υπόλοιπη αστική περιοχή, Κοινωνικές και οικονοµικές επιπτώσεις, Ελλειψη συµµετοχής των πολιτών. Πολιτική της αστικής αναγέννησης: Προϊόν της κρίσης που πέρασαν οι κεντρικές περιοχές των πόλεων πολλών αναπτυγµένων χωρών στην διάρκεια της αποβιοµηχάνισης των δεκαετιών 1970 και 1980 (inner city crisis) Η ορθοδοξία της οικονοµικής σκέψης που έδινε βάρος στις εισροές επενδύσεων προς τις πόλεις ως µοχλό ανάπτυξης έδωσε την θέση της σε µια νέα αντίληψη για την ενδογενή τοπική ανάπτυξη, µε κινητοποίηση τοπικών επενδυτικών δυνατοτήτων

8 Αστική αναγέννηση µε δηµιουργία µεγάλων, ελκυστικών εµπορικών συγκροτηµάτων γραφείων και καταστηµάτων, ενδεχοµένως σε συνδυασµό µε πολιτιστικές χρήσεις και κατοικίες ή κόµβους µεταφορών, στις κεντρικές τους περιοχές. Κλασσικό παράδειγµα: Γαλλική πόλη Lille και το πρόγραµµα ανάπλασης της Euralille, ένα πολυσύνθετο πρόγραµµα σχεδιασµού µεταφορών, γραφείων, καταστηµάτων και κατοικιών. Κριτική: Εκτοπισµός οικογενειών χαµηλών εισοδηµάτων, διάλυση αστικού ιστού, παραµέληση άλλων κοινωνικών προτεραιοτήτων, δηµιουργία προβληµάτων σε µικρές εµπορικές επιχειρήσεις. Οι προσεγγίσεις αυτές εντάσσονται στην λεγόµενη «νέα πολιτική για τις πόλεις» (new urban policy), που δίνει έµφαση στα µεγάλα «έργα αστικής ανάπτυξης» (urban development projects): Κίνδυνοι κοινωνικού αποκλεισµού και περιθωριοποίησης των χαµηλότερων εισοδηµατικών στρωµάτων από φιλόδοξα και πολυδάπανα έργα αστικού εξωραϊσµού, που έχουν ως στόχο τις εισροές ιδιωτικού κεφαλαίου, µε µεγάλη όµως συµµετοχή δηµόσιων πόρων. ιαθέσιµα θεσµικά εργαλεία και µορφές συνεργασίας των δηµόσιων αρχών µε ιδιωτικές επιχειρήσεις: Ανάπλαση της περιοχής Seine Rive Gauche κοντά στον σιδηροδροµικό σταθµό Austerlitz στο Παρίσι, όπου βρήκε θέση και η Εθνική Βιβλιοθήκη Mitterand. Χρήση του θεσµού της Zone d Aménagement Concerté (ζώνης συντονισµένης πολεοδόµησης) και της Societé d Economie Mixte, δηλ. της Εταιρείας Μικτής Οικονοµίας, σχήµα που είχε ο φορέας ανάπλασης. Προσπάθειες κινητοποίησης της τοπικής κοινωνίας προς την κατεύθυνση διαµόρφωσης ενός οράµατος για το µέλλον, άρα και µιας στρατηγικής τοπικής ανάπτυξης και αναγέννησης: City visioning, ως διαδικασία σχεδιασµού (ΗΠΑ) Συγγένεια µε προσέγγιση «χωρικής διακυβέρνησης». Local Agenda 21: Παράδειγµα πόλης του Leicester (Λέστερ) στην Αγγλία Οι αρχές σωστής τοπικής διακυβέρνησης που ασπάσθηκε ο δήµος της πόλης ήταν: Εµφαση στις προσδοκίες και τα θέµατα που απασχολούν τους κατοίκους της πόλης και τις τοπικές επιχειρήσεις, Ενίσχυση της ικανότητας των τοπικών αρχών, οργανώσεων και επιχειρήσεων να ανταποκρίνονται στις ανάγκες του τοπικού πληθυσµού, Επιδίωξη να εξασφαλισθεί η εµπιστοσύνη του τοπικού πληθυσµού, δηλαδή να κερδίσουν οι δηµοτικές αρχές την καρδιά και την σκέψη των κατοίκων, και Εµφαση σε νέα και εµφανή έργα και πρωτοβουλίες µε πραγµατική αξία για τους κατοίκους. Ηαναζήτηση µιας πιο ανοικτής διακυβέρνησης (governance), πέρα από τους δηµοκρατικούς στόχους της έχει και φιλοδοξίες να αναδείξει καλύτερα τις δυναµικές οικονοµικής ανάπτυξης, της «επιχειρηµατικής πόλης» Επιθυµία να αποκτήσει η πόλη ένα νέο όνοµα (re-branding) και να αναζωογονηθεί οικονοµικά και κοινωνικά (περίπτωση µεταρρυθµίσεων στο Rotterdam) Ενίσχυση δυνατοτήτων της enabling city, όπως σε πειράµατα πόλεων των ΗΠΑ.

9 Λογική του αστικού marketing: Αναζήτηση της «επιχειρηµατικής πόλης» (entrepreneurial city) µε στρατηγικές που επιδιώκουν την µετατροπή της πόλης σε «εργοστάσια ονείρων» ή «µοντερνιστικές ουτοπίες». Αποψη ότι η ανταγωνιστικότητα δεν πρέπει να αναζητείται µόνο σε πολιτικές που έχουν αποκλειστικά τοπικό προσανατολισµό, αλλά µάλλον στην διεθνή δικτύωση των πόλεων. Οι δυνατότητες µιας πόλης να εκµεταλλευθούν τις ροές µιας διεθνοποιηµένης οικονοµίας επηρεάζονται από τον βαθµό της ενσωµάτωσης νέων τεχνολογιών και καινοτοµιών στην λειτουργία της. Εµφαση στην «πόλη της γνώσης», που στηρίζεται σε εφόδια καλής δικτύωσης επικοινωνιών, αλλά και καλής οργάνωσης για την παραγωγή και διάδοση της γνώσης, και στην συσσώρευση γνώσης διαχείρισης υπηρεσιών. Προσέλκυση εξειδικευµένου δυναµικού υψηλού µορφωτικού των λεγόµενων «εργατών της γνώσης» (knowledge workers). «Πόλεις πύλες» (gateway cities) του διεθνούς οικονοµικού συστήµατος, συγκεκριµένα το Λονδίνο, το Παρίσι και το Αµστερνταµ, οφείλουν σε µεγάλο βαθµό την διαρκή επιτυχία τους στο ευρύτατο (παγκόσµιο) δίκτυο διασυνδέσεων τους και στην συνακόλουθη δυνατότητα εξαγωγών. Παραλλαγή του µοτίβου της επιχειρηµατικής πόλης, πάντοτε στο πλαίσιο του αστικού marketing, είναι η «δηµιουργική πόλη» (creative city), η πόλη των ιδεών, της εντυπωσιακής αρχιτεκτονικής και της καλλιτεχνικής δραστηριότητας (µοντέλο στο οποίο έχει προσχωρήσει η Κοπεγχάγη) Η «νέα αστική πολιτική» έχει πλέον µια θέση όχι σε ένα στενά ορισµένο πολεοδοµικό σχεδιασµό, αλλά σε µια αντίληψη σχεδιασµού και διακυβέρνησης, που απευθύνεται σε µια «αστική περιφέρεια» ή λειτουργική αστική ζώνη (Functional Urban Area / FUA). Ηπρόσφατη πολιτική για τις πόλεις της Βρετανικής κυβέρνησης έχει 4 βασικά συστατικά: (α) χρηµατοδότηση από την κεντρική κυβέρνηση µέσω εταιρικών σχέσεων δηµόσιου και ιδιωτικού τοµέα, (β) έµφαση στον περιφερειακό σχεδιασµό, (γ) δηµιουργία φορέων περιφερειακής ανάπτυξης που καλύπτουν αστικές περιοχές, και (δ) ευκαιρίες που παρέχονται από τους χρηµατοδοτικούς µηχανισµούς της Ευρωπαϊκής Ενωσης Μεγάλη Βρετανία: Εντυπωσιακός κατάλογος πρωτοβουλιών των τελευταίων 30 ετών, µε τελικό στόχο την χρηµατοδότηση της αστικής αναγέννησης και την ανάκαµψη της τοπικής οικονοµίας: Housing Action Areas, Community Development Projects, Educational Priority Areas, Urban Development Corporations, Priority Estate Projects, City Action Teams, Urban Priority Areas, Action for Cities, Inner City Task Forces, City Grants, Housing Action Trusts, Urban Programme, City Challenge, City Pride, Single Regeneration Budget, Priority Partnership Areas, Social Inclusion Partnerships και άλλες.

10 Μεγάλη Βρετανία: Στρατηγική της δηµιουργίας εταιρικών σχηµάτων (partnerships), που περιλάµβαναν την τοπική αυτοδιοίκηση, τις επιχειρήσεις και εθελοντικές οργανώσεις και είχαν στόχο την αστική αναγέννηση και την καταπολέµηση του κοινωνικού αποκλεισµού, π.χ. Glasgow Alliance, Edinburgh Capital City partnership, Birmingham City Pride partnership και Greater Manchester City Pride partnership. Γαλλία Πρόγραµµα «Συµβόλαιο της Πόλης» (Contrat de Ville ή CDV), στην συνέχεια Contrat d Agglomération (Συµβόλαιο Αστικής Συγκέντρωσης ή Περιοχής). Πρόγραµµα Pacte de Relance pour la Ville (PRV) ή Σύµφωνο Ενίσχυσης της Πόλης. Σκοπός και των δύο προγραµµάτων ήταν να διοχετευθούν πόροι από το κέντρο προς τους δήµους για την αναγέννηση αστικών περιοχών. Γαλλία CDV (Συµβόλαιο της Πόλης): Εµφαση στις δηµόσιες υπηρεσίες (περιλαµβανοµένης της εκπαίδευσης), στην κατοικία, σε δράσεις για την οικονοµία και στην πρόληψη της εγκληµατικότητας. PRV (Σύµφωνο Ενίσχυσης της Πόλης): Εµφαση σε απασχόληση, δηµόσια τάξη, παιδεία, κατοικία και δηµιουργία εταιρικών σχέσεων. Στόχος κυρίως η ενίσχυση των γειτονιών που αντιµετωπίζουν προβλήµατα. Χρήση εργαλείου ελεύθερων επιχειρηµατικών ζωνών, µε φορολογική απαλλαγή των επιχειρήσεων (Zones Franches Urbaines ή ZFU), που θυµίζουν τις επιχειρηµατικές ζώνες (enterprise zones) της Μεγάλης Βρετανίας. Πρωτοβουλίες στις ΗΠΑ επί Προεδρίας Clinton, παρόµοιες µε τις γαλλικές ή αγγλικές: Ενίσχυση µε οµοσπονδιακούς πόρους περιοχών, που χαρακτηρίσθηκαν ως Empowerment Zones, Supplemental Zones ή Enterprise Communities. ESPON 2.3.2: Μελέτη για την Χωρική ιακυβέρνηση Παραδείγµατα: Μελέτες περίπτωσης από το πρόγραµµα ESPON 2.3.2

11 ESPON 2.3.2: Μελέτη για την Χωρική ιακυβέρνηση ESPON 2.3.2: Μελέτη για την Χωρική ιακυβέρνηση ESPON 2.3.2: Χωρική διακυβέρνηση (territorial governance): Μία από µελέτες χωρικών επιτπώσεων. Ο όρος «κυβέρνηση» αναφέρεται στην κυριαρχία της εξουσίας του κράτους, που οργανώνεται µέσα από δηµόσιους, τυπικούς και ιεραρχικούς φορείς και γραφειοκρατικές διαδικασίες. Ο όρος «διακυβέρνηση» αναφέρεται στην εµφάνιση αλληλο καλυπτόµενων και σύνθετων σχέσεων, όπου εµπλέκονται «νέοι δρώντες» εκτός της πολιτικής αρένας. Πρόκειται για οριζόντια, αυτο-οργάνωση µεταξύ αµοιβαία αλληλο εξαρτώµενων δρώντων, από τους οποίους η τυπική κυβέρνηση και διοίκηση είναι µόνο ένας, που έχει µάλιστα ατελείς δυνατότητες ελέγχου. Το 2001 εκδόθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η «Λευκή Βίβλος για την Ευρωπαϊκή ιακυβέρνηση». Στην Λευκή Βίβλο επισηµαίνονται 5 βασικές αρχές που θεωρούνται ότι αποτελούν προϋποθέσεις της καλής διακυβέρνησης και των προτάσεων της Λευκής Βίβλου: Ανοικτή διακυβέρνηση [openness] Συµµετοχή [participation] Υπευθυνότητα (υπολόγων) [accountability] Αποτελεσµατικότητα (ή αποδοτικότητα) [effectiveness] Συνεκτικότητα (ή συνοχή) [coherence]. Ησυνοικία Marxloh της πόλης του Duisburg (Γερµανία)

12 Ησυνοικία Marxloh της πόλης του Duisburg (Γερµανία) Ησυνοικία Marxloh της πόλης του Duisburg (Γερµανία) Μια νέα πολιτική προσέγγιση στο θέµα της ανάπτυξης αστικών περιοχών «Κοινωνική Πόλη»: Οµοσπονδιακό πρόγραµµα χρηµατοδότησης προς τις πόλεις Οµοιότητα µε Κοινοτική Πρωτοβουλία URBAN (1994) Καινοτοµική προσέγγιση πρώτα στο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας Βεστφαλίας (1993) και κατόπιν σε οµοσπονδιακό επίπεδο (1999) 2003: Ενισχύσεις σε 335 αστικές περιοχές (237 δήµοι) ιατοµεακή συνεργασία κρατικών υπηρεσιών και συνεργασία µε Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΗΚΥΟ) και πολίτες Εµφαση στην συµµετοχή και στην συνεργασία Καταπολέµηση κοινωνικής πόλωσης και αποκλεισµού εθνοτικών µειονοτήτων Λογική σφαιρικής, αντί τοµεακής αποσπασµατικής, αντιµετώπισης, άρα έµφαση σε χωρική διάσταση Ησυνοικία Marxloh της πόλης του Duisburg (Γερµανία) Ησυνοικία Marxloh της πόλης του Duisburg (Γερµανία) Πεδία ενδιαφέροντος του προγράµµατος «Κοινωνική Πόλη» Συµµετοχή πολιτών και ζωή τοπικής κοινότητας Τοπική οικονοµία, εργασία, απασχόληση Κέντρα συνοικιών Κοινωνική και πολιτιστική υποδοµή, εκπαίδευση, αναψυχή Κατοικία Αστικό περιβάλλον και οικολογία Συνοικία Marxloh: κάτ. 760 Ha (Duisburg: κάτ Ha) Μετανάστες: 36% πληθυσµού (70% Τούρκοι) Κοινωνική και οικονοµική κρίση λόγω παρακµής βαριάς βιοµηχανίας (εξόρυξη, χάλυβας) Ποσοστό ανεργίας το 1999: 18% (µετανάστες: 36%)

13 Ησυνοικία Marxloh της πόλης του Duisburg (Γερµανία) Ησυνοικία Marxloh της πόλης του Duisburg (Γερµανία) Πρόγραµµα για το Marxloh από το 1993 Χρηµατοδότηση της τάξης του 1 ετησίως (για ένα διάστηµα και από το URBAN) ηµιουργία ηµοτικής Επιχείρησης Ντούϊσµπουργκ (EGDU) για προγράµµατα αστικών παρεµβάσεων Συµµετοχή στην EGDU διαφόρων κοινωνικών φορέων Χρηµατοδότηση παρεµβάσεων προγράµµατος «Κοινωνική Πόλη» από οµοσπονδιακή κυβέρνηση, κρατίδια και δήµους σε περίπου ίσα ποσοστά ιοίκηση προγράµµατος Marxloh από ηµοτική Επιχείρηση για την διάρκεια του προγράµµατος (ευελιξία, αλλά και αποξένωση κυρίως δήµου) Μεγάλο εύρος υποπρογραµµάτων Αποφάσεις για την χρηµατοδότηση έργων από Συµβούλιο Συνοικίας µε 7 µέλη (πλειοψηφία πολιτικών στελεχών) Λειτουργία Συνέλευσης Συνοικίας (70 µέλη), µε κοινωνική εκπροσώπηση και γνωµοδοτικό χαρακτήρα, αλλά µεγάλη επιρροή, αν και όχι αποφασιστική Αποφάσεις κατόπιν διαπραγµάτευσης Ησυνοικία Marxloh της πόλης του Duisburg (Γερµανία) Επιτυχία εκτέλεση µεγάλου αριθµού έργων και προγραµµάτων Συνεργασία και συντονισµός κάθετα και οριζόντια Εµπλοκή ΜΗΚΥΟ, αν και όχι τόσο οργανώσεων µεταναστών Προσπάθεια κινητοποίησης και όχι απλής συµµετοχής πολιτών, αν και όχι πολύ επιτυχής µεταξύ µεταναστών Καλή γνώση της άποψης των πολιτών, αν και οι τελευταίοι δεν αποφασίζουν τελικά Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος διάλογος στην µητροπολιτική περιοχή της Lyon (Γαλλία)

14

15 Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Εθνική νοµοθεσία για την αναγνώριση και ενίσχυση τοπικών πρωτοβουλιών, της περιφερειακής - τοπικής διαφορετικότητας και της χωρικής ισότητας Προνοµιακή, κατά προτεραιότητα ενίσχυση περιοχών µε αναπτυξιακή υστέρηση Καθιέρωση µηχανισµών ενισχύσεων µε τα «συµβόλαια πόλεων» (µεταξύ κεντρικού κράτους και ΟΤΑ) ηµιουργία τοπικών Συµβουλίων Ανάπτυξης για την ενίσχυση επαφής µε κοινωνία πολιτών Στρατηγική θέση της Λυόν στα δίκτυα µεταφορών Λυόν: 1,65 εκ. κάτοικοι (80% Νοµού Ροδανού) Ευρω-πόλη µεσαίου µεγέθους Ανταγωνισµός (µαζί µε Βαρκελώνη, Γένοβα, Τορίνο, Μιλάνο) µε βορειο ευρωπαϊκές µητροπόλεις Πολυκεντρική αστική περιφέρεια: ιαχρονικά, 3 κύκλοι προαστίων και πιο µακρινοί πόλοι Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Βασικά εργαλεία σχεδιασµού «Συµβόλαιο Πολεοδοµικού Συγκροτήµατος» και «Συµβόλαιο Πόλης» Σχέδιο Χωρικής Συνοχής, συµβόλαιο ευρύτερης περιφερειακής εµβέλειας Τοπικό Πολεοδοµικό Σχέδιο Πρόγραµµα Αστικής Ανάπτυξης Φορείς µε επίδραση στην ανάπτυξη της µητροπολιτικής περιοχής ήµοι ιαδηµοτική συνεργασία (Μείζων αστική περιοχή της Λυόν) Συµβούλιο Ανάπτυξης (εκπροσώπηση κοινωνίας πολιτών) Περιφερειακό Συµβούλιο Περιφέρειας Ρον Αλπ. Περιφερειακός Νοµάρχης (διορισµένος από κράτος) Κεντρικό κράτος Ευρωπαϊκή Ενωση

16 Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος ιαδηµοτική συνεργασία 55 δήµων στην Μείζονα Αστική Περιοχή («αστική κοινότητα») Μεταφορά αρµοδιοτήτων από 55 δήµους στον διαδηµοτικό οργανισµό σε θέµατα πολεοδοµίας, κατοικίας, τεχνικών υποδοµών και οικονοµικής ανάπτυξης Ευρύ φάσµα εταίρων στα «συµβόλαια πόλης», περιλαµβανοµένων εξειδικευµένων οργανισµών Χωρική πολιτική στην Γαλλία εφαρµόζεται πλέον µέσω των διαφόρων «συµβολαίων συνεργασίας», για να εξασφαλίζεται σφαιρικότητα και συνοχή Κρατική χρηµατοδότηση µέσω των συµβολαίων κράτους / περιφερειών κ.ά. Συµβόλαια συνεργασίας υπάρχουν και για ειδικά τοµεακά θέµατα (π.χ. κατοικία) Αλληλένδετα πεδία πολιτικής αστικής ανάπτυξης στην Λυόν Οικονοµική ανάπτυξη Πρόσβαση σε απασχόληση Επαγγελµατική κατάρτιση και εκπαίδευση ηµόσιες υπηρεσίες και υποδοµές Κατοικία Πολιτισµός Καταπολέµηση εγκληµατικότητας Συµµετοχή Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Παράδειγµα ποσοστών χρηµατοδότησης µέσω ενός από τα συµβόλαια στα οποία µετέχει η Λυόν («συµβόλαιο πολεοδοµικού συγκροτήµατος»): 316 εκ. ( ) Κεντρικό κράτος 30% Περιφέρεια 20% Νοµαρχία 10% ιαδηµοτικός οργανισµός, δηλ. «αστική κοινότητα» 37% Ωφελούµενοι δήµοι 3% Παράδειγµα ποσοστών δαπάνης από ένα από τα συµβόλαια στα οποία µετέχει η Λυόν («συµβόλαιο πολεοδοµικού συγκροτήµατος»): Οικονοµική ανάπτυξη 26% ηµόσιες µεταφορές 19% Αστικές αναπλάσεις 19% Βελτίωση ελκυστικότητας περιοχών και περιβάλλοντος 9% Υποδοµές πολιτισµού 9% ιάφορα Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Πολεοδοµική πολιτική, πολεοδοµικά «εργαλεία» και δηµόσιος Συµβούλιο Ανάπτυξης: Γνωµοδοτικό όργανο, χωρίς αποφασιστικές αρµοδιότητες ιαδηµοτικός οργανισµός µείζονος αστικής περιοχής (αστικής κοινότητας): Εµφαση στην επικοινωνία µε τους πολίτες ηµιουργία «συµβουλίου ανάπτυξης» το 2000 (από τα πρώτα στην Γαλλία) για την προώθηση διαλόγου µε κοινωνία πολιτών Συµβούλιο Ανάπτυξης: 500 µέλη, από δηµόσια διοίκηση και ευρύτατο φάσµα κοινωνικών και οικονοµικών φορέων (450 µέλη µη σταθερά) Συµµετοχή δηµόσιας διοίκησης: 50 µέλη (υποχρεωτικά) Υιοθέτηση (2003) µιας «χάρτας συµµετοχής των πολιτών» Ασκηση µεγάλης επιρροής επί των πολιτικών οργάνων, αλλά ασαφής ρόλος στο στάδιο εφαρµογής Εθνική δικτύωση των διαφόρων Συµβουλίων Ανάπτυξης Συσσώρευση εµπειρίας διαδηµοτικής συνεργασίας των διαφόρων «αστικών κοινοτήτων», γύρω από µεγάλα κέντρα Αποτελεσµατική λειτουργία «συµµετοχικής δηµοκρατίας», αν και δεν οδήγησε σε εµφάνιση νέων οργανώσεων πολιτών Πολιτικά πρόσωπα αναµιγνύονται κυρίως στα αρχικά στάδια του σχεδιασµού υσκολία προσέγγισης µεµονωµένων, µη οργανωµένων πολιτών

17 Κάθετες και οριζόντιες σχέσεις µεταξύ στρατηγικού και φυσικού σχεδιασµού στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας (Τσεχία): υνατότητες για την διαχείριση της αστικής διασποράς (urban sprawl)

18 Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Μετάβαση από το σύστηµα κεντρικού σχεδιασµού στις διαδικασίες της αγοράς Πρόβληµα «προαστιοποίησης» και βιώσιµη διαχείριση Σοσιαλιστική περίοδος: Συγκέντρωση σε αστικά κέντρα, υψηλής πυκνότητας συγκροτήµατα κατοικιών µέσα στις πόλεις και βιοµηχανικές ζώνες στις παρυφές Ριζικές αλλαγές µετά το 1989 κυρίως στα κέντρα πόλεων και, και ακόµη περισσότερο, στην περιαστική ζώνη Από τα τέλη δεκαετίας 1990, εντατική ανάπτυξη χρήσεων οικονοµικών δραστηριοτήτων στα προάστια (όχι χρήσεων γραφείων) Αντιστροφή χωρικής δοµής πόλης Φυγή εύπορων στρωµάτων από το κέντρο προς κατοικίες στα προάστια Παρακµή βιοµηχανικής δραστηριότητας µέσα στις πόλεις Κοινωνικές οµάδες χαµηλών εισοδηµάτων παραµένουν στο κέντρο, αλλά εργάζονται στα προάστια Ανεξέλεγκτη αστική διασπορά στις περιαστικές ζώνες Απειλή για περιβάλλον, κοινωνική συνοχή, αλλά και οικονοµική αποτελεσµατικότητα Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Αδιαφορία πολιτικού κόσµου, που θεωρεί αστική διασπορά ως φυσικό επακόλουθο αγοράς Κεντρικό κράτος θεωρεί την χωρική ανάπτυξη υπόθεση των ΟΤΑ Τοπικές αυτοδιοικήσεις προσχώρησαν στην ιδεολογία αγοράς και ανταγωνίζονται στην απελευθέρωση άφθονης γης για ιδιωτικές επενδύσεις Επανάκτηση γης από κληρονόµους αρχικών ιδιοκτητών της προ-σοσιαλιστικής περιόδου Πρώτα, αν και περιορισµένα, δείγµατα ανησυχίας για το φαινόµενο της διασποράς µεταξύ επιστηµόνων, επαγγελµατιών και πολιτικών αρχών Τσεχία: 14 διοικητικές περιφέρειες (συνένωση σε 8 «περιφέρειες συνοχής», για τις ανάγκες διαχείρισης προγραµµάτων ΕΕ) και δήµοι Πόλη της Πράγας: ήµος και διοικητική περιφέρεια ιαίρεση σε 57 αυτόνοµα «δηµοτικά διαµερίσµατα» µε ισχυρές πολεοδοµικές αρµοδιότητες Μητροπολιτική περιοχή Πράγας (παράδειγµα «Λειτουργικής Αστικής Περιφέρειας») εκτείνεται και σε εδάφη διοικητικής περιφέρειας Κεντρικής Βοηµίας Πολύπλοκες οριζόντιες και κάθετες σχέσεις διοικητικών φορέων

19 Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Πρώτα µετα-σοσιαλιστικά χρόνια: Ενίσχυση αρµοδιοτήτων δήµων και κατάργηση περιφερειών, υποβάθµιση του σχεδιασµού του χώρου και ενθουσιώδης προσχώρηση σε αρχές αγοράς Επαναφορά αργότερα διοικητικών περιφερειών (και λόγω Ευρωπαϊκής Ενωσης), που παραµένουν αδύναµες σε σύγκριση µε ΟΤΑ και έχουν ασαφή ρόλο Ελλειψη εθνικής πολιτικής για τις πόλεις, αλλά πλήθος τοµεακών πολιτικών µε χωρικές επιπτώσεις Πολιτικές κατοικίας και προσέλκυσης επενδύσεων: Εµµεση διευκόλυνση οικιστικής ανάπτυξης και οικονοµικών δραστηριοτήτων στις περιαστικές ζώνες Σχέδια ανάπτυξης διοικητικών περιφερειών υποβαθµίζουν το πρόβληµα αστικής διασποράς Ελλειψη συνεργασίας διοικητικών περιφερειών Πόλης Πράγας και Κεντρικής Βοηµίας Πρόβληµα αλλεπάλληλων σχεδίων και προγραµµάτων (λόγω εσωτερικών ανακατατάξεων και ένταξης σε ΕΕ) και σύγχυσης αρµοδιοτήτων ύναµη, αλλά και κοντόφθαλµη λογική, των τοπικών αυτοδιοικήσεων Ελλειψη διαδηµοτικής συνεργασίας (171 δήµοι σε αστική περιοχή Πράγας, 137 στο Brno, 2η πόλη της Τσεχίας) Αποσπασµατικές ενέργειες δήµων ενισχύουν την διασπορά της ανάπτυξης γης Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Αστική διασπορά στην µητροπολιτική περιοχή της Πράγας Σηµαντικό Στρατηγικό Σχέδιο µητροπολιτικής περιοχής Πράγας, µε πρωτοβουλία της Πόλης της Πράγας (έγκριση το 2000) Ρυθµιστικό σχέδιο της Πόλης της Πράγας εγκρίθηκε το 1999 Περιφερειακό Επιχειρησιακό Πρόγραµµα Πόλης Πράγας, για ανάγκες Εθνικού Σχεδίου Ανάπτυξης Αντίστοιχο σχέδιο ανάπτυξης Κεντρικής Βοηµίας (2002) αγνοεί Πράγα και τα προβλήµατα αστικής εξάπλωσης και διασποράς Προγράµµατα ΕΕ ενθαρρύνουν την έµφαση στην οικονοµική ανάπτυξη και δυσκολεύουν αντιµετώπιση αστικής διασποράς Ανάγκη θεσµών για διαχείριση µητροπολιτικής ανάπτυξης Απαιτείται καθοδήγηση και συντονισµός µεγάλων επενδύσεων ιδίως αυτών µε διαπεριφερειακές επιπτώσεις Ανάγκη εξασφάλισης βιώσιµης χωρικής ανάπτυξης, π.χ. µε αξιοποίηση Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίµησης και επιβολή αυστηρότερου ελέγχου χρήσεων Χρειάζεται ενσωµάτωση χωρικής διάστασης σε περιφερειακά προγράµµατα και συντονισµός τοµεακών πολιτικών Απαιτείται βελτίωση µηχανισµών ενηµέρωσης πολιτών Ε.Μ. Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Λουδοβίκος Βασενχόβεν Νοέµβριος 2006 ΤΕΛΟΣ