Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΑΠΟ ΣΗ ΥΩΣΟΓΡΑΥΙΑ

Transcript

1 Edgar Degas (19 Ιουλίου επτεμβρίου), με το πλήρες όνομα Hilaire-Germain-Edgar De Gas, ήταν Γάλλος καλλιτέχνης, διάσημος για το έργο του στη ζωγραφική, γλυπτική, χαρακτική και σχέδιο. Θεωρείται ως ένας από τους ιδρυτές του Ιμπρεσιονισμού, αν και απέρριψε τον όρο και προτιμούσε να αποκαλείται ρεαλιστής. Δεν τον ενδιέφερε να εργάζεται στην ύπαιθρο, αλλά στο στούντιό του, με μοντέλα ή πιο συχνά από μνήμης. Νωρίς στην σταδιοδρομία του, φιλοδοξούσε να γίνει ιστορικός ζωγράφος, κλίση για την οποία ήταν καλά προετοιμασμένος από την αυστηρή, ακαδημαϊκή του κατάρτιση και τη στενή μελέτη της κλασσικής τέχνης. Λίγο μετά τα τριάντα του, άλλαξε πορεία και εφαρμόζοντας τις παραδοσιακές μεθόδους του ιστορικού ζωγράφου σε σύγχρονα θέματα, έγινε ένας κλασσικός ζωγράφος της σύγχρονης ζωής. Έξοχος στο σχέδιο, έχει ταυτιστεί με το θέμα του χορού και περίπου τα μισά από τα έργα του απεικονίζουν χορεύτριες. Αυτά επιδεικνύουν την άρτια γνώση του στην απεικόνιση της κίνησης, όπως και τα άλογα αγώνων και τα γυναικεία γυμνά. Σα πορτρέτα του συγκαταλέγονται ανάμεσα στα καλύτερα στην ιστορία της τέχνης. Η ΕΠΙΡΡΟΗ ΑΠΟ ΣΗ ΥΩΣΟΓΡΑΥΙΑ τη διάρκεια της ζωής του Degas, ένα νέο και συναρπαστικό μέσο γεννήθηκε: η φωτογραφία. Ένας από τους πρωτοπόρους στην ιστορία της φωτογραφίας ήταν ο Eadweard Muybridge. Γεννήθηκε στην Αγγλία με το όνομα Edward James Muggeridge και μετακόμισε στο αν Φραντζίσκο όπου έγινε διάσημος φωτογράφος. Ειδικεύθηκε στη φωτογραφία αρχιτεκτονικών θεμάτων και τοπίων. Σο πιο αξιοσημείωτο επίτευγμά του, εν τούτοις, ήταν το αποτέλεσμα ενός αιτήματος του Leland Stanford, επιχειρηματία ο οποίος είχε στην κατοχή του άλογα αγώνων να αποδείξει ότι ένα άλογο, ενώ καλπάζει, σε μια συγκεκριμένη στιγμή ανυψώνει και τις τέσσερις οπλές από το έδαφος. Ο Muybridge άρχισε να εργάζεται σε αυτή την ανάθεση το 1872 και μερικά χρόνια μετά προσκλήθηκε από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβανίας για να μελετήσει την κίνηση των ανθρώπων και των ζώων με τη βοήθεια της φωτογραφικής μηχανής του. Άφηνε τα θέματά του να κινούνται μπροστά από ένα μαύρο τοίχο, καλυμμένο με ένα πλέγμα, φτιαγμένο από άσπρες χορδές. Χρησιμοποίησε μέχρι και τρεις συστοιχίες από δώδεκα φωτογραφικές μηχανές η κάθε μια, για να συλλάβει όλες τις κινήσεις στη σειρά. Αρχικά, τα διαφράγματα απελευθερώνονταν με ηλεκτρομαγνήτες και αργότερα ηλεκτρονικά, καθώς ο Muybridge βελτίωνε διαρκώς τις τεχνικές του.

2 Σο έργο του Muybridge προκάλεσε αρκετή αναστάτωση ανάμεσα στους καλλιτέχνες της Ευρώπης και της Αμερικής. Μέχρι τότε, τα άλογα που καλπάζουν απεικονίζονταν με τα πόδια σε διάσταση, όπως στην εικόνα. Δημοσιεύθηκε ένα άρθρο για τον Muybridge στο γαλλικό περιοδικό La Nature το Κατόπιν, κλήθηκε στο Παρίσι το 1881 για να συναντήσει Γάλλους γλύπτες και ζωγράφους και να συζητήσει με αυτούς για τα ευρήματά του. Έτσι, η φωτογραφία παρείχε στους καλλιτέχνες μια καλύτερη διορατικότητα στο πώς να απεικονίσουν τις κινήσεις των ζώων και των ανθρώπων. Ο Degas, ο οποίος επίσης πειραματίστηκε με τη φωτογραφία, σίγουρα γνώριζε το έργο του Muybridge και η επιρροή του διακρίνεται στα γλυπτά του Degas. ΚΙΝΗΗ Ο Degas, σε μια συνέντευξη με τον F. Thiébault-Sisson για το περιοδικό Le Temps είπε: Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να εκφράσω τη φύση σε όλες τις πτυχές της, κίνηση στην πιο αληθινή της μορφή... τα γλυπτά που θεωρούνται πρώιμα έργα του Degas, αν και νατουραλιστικά στην προσέγγισή τους, η κίνηση είναι ήπια και η πρόθεση του καλλιτέχνη είναι να τα βλέπει κανείς από μια συγκεκριμένη οπτική γωνία, όπως στην ακαδημαϊκή γλυπτική του 19 ου αι. Εκείνη την εποχή, γεννήθηκε μια καινούργια γλυπτική γλώσσα στο έργο των πιο προοδευτικών γλυπτών. Οι στατικές πόζες και τα μνημειώδη γλυπτά αντικαταστάθηκαν από τον νατουραλισμό. Δόθηκε περισσότερη έμφαση στην κίνηση και στον όγκο. Σα γλυπτά του Degas εξελίχθηκαν γρήγορα καθώς αναζητούσε την κίνηση, την αληθινή γλυπτική κίνηση, τον διάλογο ανάμεσα στα στερεά και τα κενά της γλυπτικής μορφής. Σα γλυπτά του αναπτυγμένου του ύφους στόχευαν να μπορεί να τα δει κάποιος από όλες τις γωνίες. Περπατώντας γύρω τους ο θεατής αποκομίζει μια νέα εμπειρία διαδοχικής κίνησης. Ο Walter Sickert, Βρετανός ζωγράφος θυμόταν από την επίσκεψή του στο στούντιο του Degas: Σην τελευταία φορά που ήμουν επάνω στο στούντιό του, στην οδό Victor-Massé, μου παρουσίασε ένα μικρό άγαλμα μιας χορεύτριας το οποίο είχε στημένο σε μια βάση και καθώς ήταν νύχτα, κρατούσε ψηλά ένα κερί και έστρεψε το μικρό άγαλμα για να μου δείξει την διαδοχή των σκιών που δημιουργούσε η εκάστοτε σιλουέτα του επάνω σε ένα λευκό χαρτί. Ο Rodin αποκάλεσε τον Degas τον μεγαλύτερο εν ζωή γλύπτη και με αυτή την έννοια, είναι σαφές ότι με τον Degas ξεκίνησε η σύγχρονη εποχή της γλυπτικής.

3 Η ΕΠΕΞΕΡΓΑΙΑ ΣΗ ΕΠΙΥΑΝΕΙΑ Αξιοθαύμαστο σημείο στα γλυπτά του Degas είναι και η επιφάνειά τους. Ακριβώς όπως εξελίχθηκε η αίσθηση της κίνησης στα γλυπτά του, το ίδιο συνέβη και με τη μεγαλύτερη ελευθερία στην επεξεργασία τους. Η Μικρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια έχει μια σχετικά γυαλισμένη επιφάνεια, με πολλή προσοχή στη λεπτομέρεια. Σο πρόσωπο διαθέτει αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά και το δέρμα είναι λείο. Οι κάλτσες είναι ελαφρώς ζαρωμένες κάτω από το δεξί γόνατο και στον αριστερό αστράγαλο. Μια συγκρίσιμη, αλλά πιο ελεύθερη προσέγγιση είναι προφανής στο μικρό άγαλμα Ισπανικός Χορός. τα μεταγενέστερα έργα του, ο Degas δεν λείαινε τους σβόλους κεριού ή πηλού, ούτε τα σημάδια που έκανε με τα δάχτυλά του ή τα εργαλεία του. Με τον τρόπο αυτό, μπορούσε να δημιουργεί κίνηση στην επιφάνεια. το έργο Η Μασέζ, για παράδειγμα, η επεξεργασία της επιφάνειας ενισχύει την αίσθηση της κίνησης, ενώ τα σημάδια και οι λωρίδες φωτός ζωντανεύουν στη φούστα της Ντυμένης Χορεύτριας σε στάση ανάπαυσης, με τα χέρια πίσω από την πλάτη και το δεξί πόδι μπροστά. Η ίδια σκέψη που έβαζε ο Degas στην επεξεργασία της επιφάνειας των γλυπτών του είναι επίσης εμφανής στη ζωγραφική του, με την εφαρμογή των τολμηρών πινελιών και ζωηρών χρωμάτων αλλά μας ξαφνιάζει ακόμη και στην ποίησή του, όπου σε ένα ποίημα για ένα καθαρόαιμο άλογο γράφει: Όλο νεύρο στη μαύρη, μεταξένια του εσθήτα. O ΖΩΓΡΑΥΟ DEGAS Ο Edgar Degas είναι περισσότερο διάσημος για τα έργα ζωγραφικής του, όμως του άρεσε να πειραματίζεται με κάθε πιθανό μέσο και τεχνική. Εκτός από τη ζωγραφική με λάδι σε καμβά, χρησιμοποιούσε συχνά παστέλ, ακόμη και συνδυασμό λαδιού, γκουάς ή κάρβουνου με παστέλ. Ένα άλλο μέσο το οποίο τον ενδιέφερε ήταν η χαρακτική, ιδίως η τεχνική της μονοτυπίας. υχνά δούλευε επάνω στις μονοτυπίες του με παστέλ. Πειραματίστηκε με τις δυνατότητες αυτής της τεχνικής και έφερε την καλλιτεχνική της εφαρμογή σε υψηλότερο επίπεδο. Ο Degas θεωρούσε τον εαυτό του περισσότερο ζωγράφο του Ρεαλισμού, παρά του Ιμπρεσιονισμού, αν και ήταν στενά συνδεδεμένος με το κίνημα των Ιμπρεσιονιστών. Προτιμούσε να εργάζεται στο στούντιό του, συχνά σκιτσάροντας από μνήμης και χλεύαζε τους ζωγράφους τοπίων, οι οποίοι ισχυρίζονταν ότι απεικόνιζαν την αληθινή φύση. Δήλωνε ότι η τέχνη είναι ένα ψέμα, ότι είναι κάτι τεχνητό. Επηρεάστηκε από τη Γιαπωνέζικη χαρακτική, η οποία ήταν πολύ δημοφιλής εκείνη την εποχή και της οποίας η προοπτική φαινόταν ασυνήθιστη στα μάτια του Δυτικού κόσμου. Η φωτογραφία επίσης επηρέασε τις συνθέσεις του και αυτό είναι εμφανές στην τοποθέτηση και την αποκοπή των θεμάτων του. Ο Degas επέλεγε τα θέματά του από την καθημερινή ζωή.

4 Ζωγράφιζε σκηνές από ιπποδρομίες, cafés ή θέατρα, καθώς και γυναίκες που εργάζονταν ως καπελούδες, ή ασχολούνταν με το σιδέρωμα ή την προσωπική τους υγιεινή. Οι πιο επιτυχημένοι του πίνακες ήταν αυτοί που απεικόνιζαν χορεύτριες μπαλέτου. Οι κινήσεις αυτών των χορευτριών δημιούργησαν στον Degas τη δυνατότητα να εξερευνά ασυνήθιστες οπτικές γωνίες. Με την επανάληψη αυτού του θέματος ξανά και ξανά, ο Degas γοητεύτηκε περισσότερο με τον τρόπο απεικόνισης της μορφής και της κίνησης των θεμάτων του, παρά με τα ατομικά τους χαρακτηριστικά, κάτι που είναι επίσης εμφανές στα γλυπτά του. Ο ΓΛΤΠΣΗ DEGAS Για πολύ καιρό, θεωρείτο δεδομένο ότι ο Degas άρχισε να δημιουργεί γλυπτά σε κερί και πηλό λόγω της επιδεινούμενης όρασής του. Όμως, ο Degas ήταν ένας ανήσυχος καλλιτέχνης ο οποίος απολάμβανε τον πειραματισμό και ασχολείτο με περισσότερα από ένα έργα τη φορά, συχνά αφήνοντας τα εγχειρήματά του ατελή. την ουσία, ήταν ένας αληθινός καλλιτέχνης πολυμέσων της εποχής του, πειραματιζόμενος με διαφορετικές μορφές τέχνης και υλικά. Ο ίδιος ο Degas έβλεπε τα γλυπτά του ως πρόχειρα, μισοτελειωμένα σκίτσα τα οποία δημιουργούσε για δική του ικανοποίηση, ως τονωτικό για τη δημιουργικότητά του και ως τρόπο μελέτης της κίνησης. Ποτέ δεν τα χύτευσε σε μπρούντζο ισχυριζόμενος ότι: είναι τεράστια ευθύνη να αφήσω πίσω κάτι σε μπρούντζο το μέσο αυτό είναι για την αιωνιότητα. Σο μόνο γλυπτό που εξέθεσε ποτέ ήταν η Μικρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια. Με τη γλυπτική, ο Degas δεν χρειαζόταν να ασχοληθεί με φόντο και έτσι, ήταν ελεύθερος να επικεντρωθεί εξ ολοκλήρου στη μορφή και την ακρίβεια της στάσης της, όπως θα την έβλεπε κανείς από κάθε δυνατή γωνία. Θαύμαζε την Αφροδίτη της Μήλου, για τη στάση contrapposto, στάση που δεν θα μπορούσε να διατηρήσει αν ήταν ζωντανή. Με τις χορεύτριές του, ο Degas ανακάλυψε μια ανεξάντλητη πηγή δημιουργίας στάσεων ανισορροπίας και κίνησης. Όπως έγραψε ο κριτικός τέχνης François Thiébault-Sisson, παρά τη λεπτοκαμωμένη τους εμφάνιση, παράγουν την αίσθηση μεγάλης τέχνης, μιας τέχνης βάθους και δύναμης. Ο ΥΩΣΟΓΡΑΥΟ DEGAS Σο 1895, όταν η φωτογραφία έγινε της μόδας, ο Degas πήρε μια φωτογραφική μηχανή και έγινε ενθουσιώδης φωτογράφος. Αυτό το πάθος διάρκεσε μόνο για μερικά χρόνια, κατά τη διάρκεια των οποίων ο Degas εξερεύνησε τις πλαστικές δυνατότητες αυτού του σύγχρονου μέσου. Δεν φωτογράφιζε μόνο την οικογενεια και τους φίλους του, αλλά χρησιμοποιούσε επίσης τη φωτογραφία για να εξερευνήσει τα θέματα που συναντάμε στους πίνακες και τα γλυπτά του: χορεύτριες μπαλέτου και γυναικεία γυμνά. Ο Degas ρύθμιζε προσεκτικά τις λήψεις του, απαιτώντας από τα μοντέλα του να κρατήσουν τη στάση τους για αρκετά λεπτά. Προτιμούσε να χρησιμοποιεί τεχνητή πηγή φωτός σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, παρά το φως της ημέρας.

5 Μια από τις φωτογραφίες του, η οποία έχει διατηρηθεί έως σήμερα, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον πίνακα Μετά το μπάνιο (Γυναίκα που σκουπίζεται). την πραγματικότητα, ο Degas δημιούργησε τρεις εκδοχές αυτού του πίνακα, γύρω στο 1896, μιας γυναίκας που φαίνεται από πίσω, ενώ σκύβει αδέξια καθώς σκουπίζεται. Σρεις γυάλινες αρνητικές πλακέτες που βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας, παρουσιάζουν χορεύτριες μπαλέτου σε διαφορετικές στάσεις. Αυτές οι στάσεις εμφανίζονται ξανά σε μερικά σχέδια, παστέλ και γλυπτά του Degas, όπως μια χορεύτρια που προσαρμόζει την τιράντα στον ώμο της. Από όλες τις φωτογραφίες του Degas, λιγότερες από 50 έχουν διασωθεί. Ο ΠΟΙΗΣΗ DEGAS Ο Edgar Degas ανατράφηκε σε μια μορφωμένη οικογένεια. Ο πατέρας του συχνά επισκεπτόταν εκθέσεις, ενδιαφερόταν για τη λογοτεχνία και αγαπούσε τη μουσική. Ο Degas, ο οποίος είχε απολαύσει άριστη εκπαίδευση, γνώριζε τους κλασικούς συγγραφείς πολύ καλά και μπορούσε ακόμη και να αναφέρει αποσπάσματα από το έργο τους, στα γαλλικά, ελληνικά ή λατινικά. Αργότερα, όταν καθιερωνόταν ως ζωγράφος, ο Degas έγινε μέλος των καλλιτεχνικών κύκλων της εποχής του. το Café Guerbois, συναντούσε ζωγράφους και συγγραφείς όπως οι Édouard Manet, Pierre-Auguste Rodin, Alfred Sisley, Claude Monet, Émile Zola και ο Louis Edmond Duranty. Μερικές φορές ο Degas εικονογραφούσε κείμενα που είχαν γράψει οι Ludovic Halévy και ο Louis Edmond Duranty. Σο 1887, ο Degas ήταν ένας από τους ζωγράφους από τους οποίους ζήτησε ο Stéphane Mallarmé να εικονογραφήσουν ένα βιβλίο ποιημάτων του, το Le Tiroir de Laque (Σο λακαρισμένο συρτάρι). Ο Degas, περιστασιακά είχε συνθέσει σύντομους στίχους και είναι πιθανό να είχε επηρεαστεί από τη φιλία του με τον Mallarmé για να εξερευνήσει αυτό το νέο μονοπάτι καλλιτεχνικής έκφρασης. Ο Degas έγραφε σονέτα και τα διάβαζε δυνατά στους φίλους του. Σα θέματα που τόσο λεπτομερώς εξερεύνησε στους πίνακες και τα γλυπτά του, τα εξερεύνησε με το ίδιο σθένος και στην ποίηση, Σι δουλειά! Έχασα μια ολόκληρη ημέρα σε ένα αναθεματισμένο σονέτο, χωρίς να προχωρήσω καθόλου Και όπως στα έργα ζωγραφικής και τα γλυπτά του, η μορφή, ο τρόπος απεικόνισης του θέματός του, ήταν υψίστης σημασίας. Διαβάζοντας δυνατά τα ποιήματά του, χρησιμοποιούσε τη φωνή του για να εκφράσει τις κινήσεις των χορευτριών μπαλέτου, την ταχύτητα ενός αλόγου που καλπάζει ή τον ήχο ενός αλόγου που αναπνέει. Ο Degas αρεσκόταν να ερευνά τα θέματα της τέχνης του με κάθε δυνατό μέσο και με κάθε δυνατή αίσθηση. Ο Degas ποτέ δεν είχε την πρόθεση να δημοσιεύσει τα ποιήματά του. Μόλις το 1946, δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά οκτώ από τα σονέτα του.

6 Η Μικρή Δεκατετράχρονη Φορεύτρια H Μικρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια συνελήφθη ως ιδέα για κέρινο πρόπλασμα γύρω στο 1878 και ήταν το μοναδικό γλυπτό που εξέθεσε ο Degas κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ήταν φτιαγμένο από χρωματιστό κερί και είχε πραγματικά μαλλιά (από άλογο), μια πραγματική υφασμάτινη φούστα, μπούστο και κορδέλες και πραγματικά παπούτσια χορού. Σο μοντέλο για το γλυπτό αυτό ήταν η Marie van Goethem, η οποία όπως και οι δυο αδερφές της, ήταν μαθήτρια μπαλέτου στην Opéra. την Πέμπτη Έκθεση Ιμπρεσιονιστών ο Degas είχε αναγγείλει το γλυπτό Μικρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια και είχε στήσει ακόμη και μια βάση με γυάλινη προθήκη, η οποία παρέμεινε κενή μέχρι το τέλος της έκθεσης. Σελικά εξέθεσε το γλυπτό την επόμενη χρονιά (1881). κανδάλισε πολλούς θεατές λόγω του υπέρμετρου ρεαλισμού του. Οι απόψεις των κριτικών ήταν μικτές και κυμαίνονταν από περιφρόνηση και αποστροφή μέχρι θαυμασμό, όπως στην περίπτωση του διάσημου μυθιστοριογράφου, Joris-Karl Huysmans, ο οποίος έγραψε: Η αλήθεια είναι, ότι μονομιάς, ο κύριος Degas έχει ανατρέψει τις παραδόσεις της γλυπτικής, όπως για μια μακρά περίοδο έχει αναταράξει τους κανόνες της ζωγραφικής / αυτό το μικρό άγαλμα είναι η μοναδική, αληθινά μοντέρνα προσπάθεια στη γλυπτική. Σο μπρούντζινο άγαλμα του Edgar Degas Μικρή Δεκατετράχρονη Χορεύτρια στην έκθεση αυτή είναι χυτευμένο από το γύψινο εκμαγείο Valsuani και καταγράφει το γλυπτό αυτό του καλλιτέχνη σε μια πρώιμη και προηγουμένως άγνωστη κατάσταση. Παρ όλα αυτά, μέχρις ότου αναγνωρίστηκε από τον Dr. Gregory Hedberg ότι αυτό το γύψινο εκμαγείο αποτυπώνει την πρώτη εκδοχή του αγάλματος του Degas, δεν υπήρχε κανένα ορατό στοιχείο που να αποδεικνύει πώς πραγματικά έμοιαζε η εκδοχή του Degas του Σώρα, μπορούμε να θαυμάσουμε την πρώτη εκδοχή του διάσημου αγάλματος του Degas όπως είχε αρχικά εκτεθεί.