Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 10 Νοεμβρίου Ελληνική Οικονομία ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ

Transcript

1 Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 10 Νοεμβρίου 2011 ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ Ελληνική Οικονομία Οι ενέργειες που θα πρέπει να προωθηθούν στις επόμενες 100 ημέρες: Μεγάλης σημασίας ήταν η απόφαση τριών πολιτικών κομμάτων της χώρας για τη δημιουργία νέας κυβέρνησης με σκοπό την υλοποίηση και την επικύρωση από την Ελληνική Βουλή, με αυξημένη πλειοψηφία, των αποφάσεων της Συνόδου Κορυφής των χωρών της Ζώνης του Ευρώ της 27 ης Οκτωβρίου 2011 για το 2 ο Πακέτο Χρηματοδοτικής Στήριξης της Ελλάδος (2o ΠΧΣ) και την διενέργεια βουλευτικών εκλογών στις αρχές του Ευχής έργον θα ήταν να μην επηρεάσει ο χρόνος των εκλογών το έργον της κυβέρνησης αυτής ώστε να της δοθεί άπλετος χρόνος για την επιτέλεση του έργου της. Η νέα Βουλή που θα προκύψει από τις εκλογές θα επιφορτισθεί με την υλοποίηση των μέτρων που έχουν αποφασιστεί ως προϋπόθεση για το 2 ο ΠΧΣ, δηλαδή των μέτρων του Μεσοπρόθεσμού Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) , όπως αυτά θα συμπεριληφθούν στο επικαιροποιημένο Μνημόνιο Οικονομικής Πολιτικής μεταξύ της Ελλάδος και των δανειστών της. Η νέα κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Λουκά Παπαδήμο, που χαίρει πλήρους αποδοχής από την ελληνική κοινωνία, είναι σε θέση να ενεργοποιηθεί άμεσα και αποτελεσματικά στους ακόλουθους τομείς: α) Να δώσει αξιόπιστα και αναμφισβήτητα μηνύματα διεθνώς ότι στην Ελλάδα υπάρχει πολιτική σταθερότητα με Κυβέρνηση ικανή να ενεργήσει αποφασιστικά και να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για έξοδο της χώρας από την κρίση και πολιτική βούληση για την έγκαιρη και πλήρη αποκατάσταση της οικονομικής της αυτοδυναμίας. β) Να διακηρύξει με αδιαμφισβήτητο τρόπο την απαρέγκλιτη απόφασή της για εφαρμογή των μέτρων που είναι αναγκαία για την επίτευξη των στόχων του ΜΠΔΣ Ήδη, στην περίοδο η Ελλάδα έχει επιτύχει εντυπωσιακή δημοσιονομική προσαρμογή και έχει ήδη θεσπίσει και εφαρμόζει σημαντικά μέτρα αύξησης των εσόδων και μείωσης των δημοσίων δαπανών που οδηγούν σε πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 1,5% του ΑΕΠ το 2012, από έλλειμμα ύψους 10,8% του ΑΕΠ το Επίσης, έχει σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο στο πρόγραμμα των εκτεταμένων και εκ βάθρων διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που προωθεί (ιδιαίτερα στο σύστημα κοινωνικών ασφαλίσεων και υγείας, στην αγορά εργασίας, στις ΔΕΚΟ και στους ΟΤΑ), η οποία, σε συνδυασμό και με τις αποκρατικοποιήσεις, εξασφαλίζει την ενίσχυση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας και την αύξηση του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης της οικονομίας της, καθώς και την εξισορρόπηση των μεσο-μακροπρόθεσμων δημοσιονομικών προοπτικών της χώρας. Η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να προσπαθήσει να αντιστρέψει το εξαιρετικά αρνητικό κλίμα για τη χώρα και να προχωρήσει ταχύτατα στην υλοποίηση των αναγκαίων προϋποθέσεων για την άμεση εκταμίευση της 6 ης δόσης του δανείου των 110 δις του Μαΐου Η εκταμίευση της δόσης αυτής υποστηρίζεται από τα μέτρα οικονομικής πολιτικής που έχει ήδη θεσπίσει και εφαρμόζει η Ελλάδα (π.χ., από τους νόμους ν. 3986/ , ν. 4002/ , ν. 4024/27 Οκτωβρίου 2011) και από την δημοσιονομική προσαρμογή και τις μεταρρυθμίσεις που έχουν ήδη υλοποιηθεί, όπως αναλύονται και στις σχετικές Εκθέσεις της Τρόικα για την Ελλάδα. Η δόση θα είχε ήδη καταβληθεί εάν δεν είχε προκύψει η πολιτική αστάθεια στη χώρα την προηγούμενη εβδομάδα. Έτσι, η 6 η δόση μπορεί να δοθεί έως τα τέλη Νοεμβρίου δεδομένου ότι η νέα κυβέρνηση και τα κόμματα που την στηρίζουν δεσμεύονται ήδη ανεπιφύλακτα για την πλήρη υλοποίηση της συμφωνίας της 27 ης Οκτωβρίου Επίσης, η νέα κυβέρνηση θα πρέπει να προωθήσει την αποτελεσματική υλοποίηση του Προϋπολογισμού του Είναι επίσης αναγκαία η εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας των κρατικών υπηρεσιών στο τελευταίο 2μηνο του έτους έτσι ώστε να εισπραχθούν με τον αποτελεσματικότερο δυνατό τρόπο τα έσοδα που έχουν προγραμματιστεί. Θα πρέπει ασφαλώς να εντατικοποιηθεί ο ρυθμός υλοποίησης των μέτρων για την εκλογίκευση της λειτουργίας της κεντρικής διοίκησης και των ΔΕΚΟ. Η εθνική προσπάθεια για έξοδο από την κρίση αφορά όχι μόνο στο πολιτικό σύστημα της χώρας αλλά και στη δημόσια διοίκηση και στον ιδιωτικό τομέα. Επίσης, θα πρέπει να καταθέσει στη Βουλή το τελικό σχέδιο του Προϋπολογισμού του 2012 έως την 21 η Νοεμβρίου 2011 ώστε να ψηφισθεί από τη Βουλή έως την 23 η Δεκεμβρίου Σημειώνεται ότι τα μέτρα αύξησης των εσόδων και μείωσης των δημοσίων δαπανών που εξασφαλίζουν την υλοποίηση του Π2011 και του Π2012 έχουν ήδη θεσπιστεί και εφαρμόζονται. Αυτό που απαιτείται τώρα είναι η εξασφάλιση της αποτελεσματικής εφαρμογής τους. Η νέα κυβέρνηση απαιτείται, επίσης, να προχωρήσει σε συμφωνία με την Τρόικα του αναθεωρημένου Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) που στην ουσία αποτελεί το Μνημόνιο Οικονομικής Πολιτικής, δεδομένου ότι η νέα δανειακή σύμβαση και η νέα απόφαση του ΔΝΤ για τη δική του συμμετοχή στο 2 ο ΠΧΣ της Ελλάδος θα ενσωματώνουν το αναθεωρημένο ΜΠΔΣ και το νέο Μνημόνιο. Σε αυτό το πλαίσιο θα πρέπει: (1) να προωθηθεί η κατάρτιση και η ψήφιση από τη Βουλή του νέου φορολογικού νομοσχεδίου, (2) να προωθηθούν εντατικότερα και αποτελεσματικότερα οι αποκρατικοποιήσεις με την πλήρη εκμετάλλευση του νέου οργανωτικού και θεσμικού πλαισίου που ήδη λειτουργεί και, επίσης, (3) να εξειδικευτούν τα πρόσθετα μέτρα που απαιτούνται για την πλήρη υλοποίηση του ΜΠΔΣ για τα έτη , όπως

2 έχει ήδη υποδειχθεί από την Τρόικα στην Έκθεσή της του Οκτωβρίου Η ολοκλήρωση της αναθεώρησης του ΜΠΔΣ και η σύνταξη του νέου Μνημονίου θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί έως το τέλος Δεκεμβρίου 2011, ώστε να ψηφιστούν από τη Βουλή εντός του Ιανουαρίου του Το σπουδαιότερο, ωστόσο, είναι να σχεδιαστούν και να εφαρμοστούν μέτρα πολιτικής που να εξασφαλίζουν την ανάκαμψη της οικονομίας από το 2012, με βάση την σταδιακή αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών στην Ελληνική οικονομία, την εκμετάλλευση της ήδη δυναμικής ανάπτυξης των εξαγωγών και του τουρισμού, καθώς και με τις κρατικές επενδύσεις και τις επενδύσεις ΣΔΙΤ, σε συνδυασμό και με τις αποκρατικοποιήσεις. Η επάνοδος της οικονομίας σε ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης από το 2013 μπορεί να συμβάλλει ουσιαστικά στην αναγκαία δημοσιονομική προσαρμογή. Απαιτείται, τέλος, η άμεση προώθηση των διαδικασιών και των διαπραγματεύσεων με τις τράπεζες που κατέχουν ελληνικά κρατικά ομόλογα για την υλοποίηση του προγράμματος απομείωσης αυτών των ομολόγων κατά 50% («PSI Plus»), που αποτελεί βασικό μέρος του 2 ου ΠΧΣ της Ελλάδος που αποφασίστηκε την 26 η Οκτωβρίου Η επιτυχής ολοκλήρωση αυτών των ενεργειών και η εγκαθίδρυση και έναρξη της εφαρμογής του νέου ΠΧΣ θα εξαρτηθεί από την επιτυχία στην εξασφάλιση των προαναφερθεισών προϋποθέσεων για την υλοποίηση αυτού του Πακέτου. Για την πλήρη υλοποίηση αυτών των προϋποθέσεων δεσμεύτηκε η ελληνική Κυβέρνηση στο Eurogroup της 7 ης Νοεμβρίου Η έναρξη των χρηματοδοτήσεων από το EFSF και η ολοκλήρωση του PSI από το 2 ο ΠΧΣ αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί έως το τέλος Ιαν. 12. Εφόσον υπερψηφιστεί από την Βουλή η νέα δανειακή σύμβαση μεταξύ της Ελλάδος και του EFSF, η Ελλάδα θα λάβει 30 δισ. για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, καθώς και άλλα 30 δις που θα χρησιμοποιηθούν ως μηχανισμοί πιστωτικής ενίσχυσης και διευκόλυνσης της αποδοχής του «PSI Plus» από τον ιδιωτικό τομέα. Τέλος, εντός του Φεβρουαρίου 2012 η Ελλάδα θα πρέπει να λάβει τα επιπλέον 20 δις από το EFSF (1 η δόση του νέου δανείου) για να καλυφθούν οι υποχρεώσεις του Δημοσίου προς τρίτους. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τον ισχύοντα προγραμματισμό η νέα άφιξη της Τρόικα στην Αθήνα είχε προβλεφθεί για τις αρχές Δεκεμβρίου 2011 για να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την ελληνική πλευρά για το νέο Μνημόνιο Οικονομικής Πολιτικής, όπως προαναφέρθηκε. Εάν ολοκληρωθούν έγκαιρα αυτές οι διαπραγματεύσεις, η Τρόικα θα επιστρέψει στην Αθήνα στις αρχές Ιαν για να «κλείσει» οριστικά η νέα συμφωνία. Η Ελλάδα έχει σήμερα ισχυρό συμφέρον να εξασφαλιστεί αυτή η εξέλιξη των πραγμάτων. Ειδικότερα, με τη Ζώνη του Ευρώ να βυθίζεται όλο και περισσότερο στην κρίση δημοσίου χρέους, με νέο ανησυχητικά ασθενή κρίκο την Ιταλία, η Ελλάδα θα πρέπει να σπεύσει με αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα να κλείσει την συμφωνία που έχει εξασφαλίσει για να μειώσει δραστικά την αβεβαιότητα που επιβαρύνει σήμερα δυσανάλογα την οικονομίας της. Επομένως, οι προγραμματιζόμενες βουλευτικές εκλογές στη χώρα θα πρέπει να προκηρυχθούν όταν θα έχει ολοκληρωθεί και εγκριθεί από τη Βουλή η συμφωνία της 27 ης Οκτωβρίου Παγκόσμια Οικονομία Η πολιτική κρίση στην Ελλάδα οδήγησε σε νέα επιδείνωση της κρίσης δημοσίου χρέους στη Ζώνη του Ευρώ, με επίκεντρο, στην τρέχουσα περίοδο, την Ιταλία. Η κρίση αυτή στη Ζώνη του Ευρώ επιδεινώθηκε ουσιαστικά από εξαιρετικά «ατυχείς» δηλώσεις υψηλόβαθμων στελεχών της Ζώνης του Ευρώ και κυβερνητικών παραγόντων μεγάλων χωρώνμελών, σύμφωνα με τις οποίες εμφανιζόταν τώρα να εξετάζεται ακόμη και η έξοδος μιας χώρας μέλους (της Ελλάδος) από τη Ζώνη του Ευρώ (με κάποιο, απροσδιόριστο, τρόπο). Η εκφρασθείσα ατυχής πρόθεση της Κυβέρνησης της Ελλάδος για διενέργεια δημοψηφίσματος όσον αφορά την Συμφωνία της 27 ης Οκτωβρίου, μεταφράσθηκε από τους ηγέτες των μεγάλων χωρών της Ζώνης του Ευρώ ως δημοψήφισμα περί παραμονής ή όχι της Ελλάδος στη Ζώνη του Ευρώ και αυτή η μετάφραση επιχειρήθηκε να επιβληθεί στην Ελληνική Κυβέρνηση. Η τελευταία, βέβαια, δεν είχε κανένα λόγο να διενεργήσει δημοψήφισμα στην Ελλάδα με ερώτημα για την παραμονή ή όχι στη Ζώνη του Ευρώ διότι είναι ήδη γνωστό ότι η παραμονή στο Ευρώ υποστηρίζεται με πολύ μεγάλη πλειοψηφία στην Ελλάδα, αντίθετα με ότι συμβαίνει σε άλλες χώρες της ΖτΕ. Έτσι, το δημοψήφισμα ακυρώθηκε και αντί αυτού προωθήθηκε η δημιουργία κυβέρνησης συνεργασίας από τα δύο μεγάλα κόμματα στη χώρα με σκοπό την υλοποίηση της Συμφωνίας της 27 ης Οκτωβρίου Η αβεβαιότητα όσον αφορά την επικύρωση και την εφαρμογή της Συμφωνίας αυτής, που υπήρχε πριν από 10 ημέρες, σήμερα έχει εξαλειφθεί. Παρόλα τα ανωτέρω, τα υπεύθυνα πολιτικά στελέχη της Ζώνης του Ευρώ εξακολουθούν να επισείουν την απειλή περί μη καταβολής της 6 ης δόσης του δανείου των 110 δις, προβάλλοντας συνεχώς νέες, και σε μεγάλο βαθμό υποτιμητικές για τη χώρα και το λαό της, απαιτήσεις. Εξακολουθούν να απειλούν με εξαναγκασμό της Ελλάδος σήμερα, και με σχετική βεβαιότητα κάποιας άλλης χώρας αύριο, για έξοδο από τη Ζώνη του Ευρώ. Ωστόσο, η Ζώνη του Ευρώ είχε έννοια χωρίς καμιά δυνατότητα εκδίωξης, ή εξόδου, μιας χώρας-μέλους από αυτήν. Μόνο έτσι η Ζώνη του Ευρώ συνεπάγεται πλήρη εξάλειψη του συναλλαγματικού κινδύνου, δηλαδή του κινδύνου εξόδου μιας χώρας από τη Ζώνη του ενιαίου νομίσματος. Δυνατότητα εξόδου μιας χώρας από τη Ζώνη του Ευρώ εξακολουθεί να μην υπάρχει. Ωστόσο, οι ανεξέλεγκτες δηλώσεις υπευθύνων στελεχών της Ζώνης του Ευρώ και σημαντικών κρατών μελών της Ζώνης περί εξόδου κάποιας (κάποιων) χώρας (χωρών) από τη Ζώνη συνεπάγονται αυξημένες αναταραχές στις αγορές Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 2

3 κεφαλαίων (κυρίως κρατικών ομολόγων) διότι οι υποψήφιοι επενδυτές θα πρέπει τώρα να λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο τον αυξημένο (λόγω του ελληνικού PSI) πιστωτικό κίνδυνο αλλά και τον συναλλαγματικό κίνδυνο (λόγω πιθανότητας εξόδου μιας χώρας από το Ευρώ) στις τοποθετήσεις τους σε ευρωπαϊκά κρατικά ομόλογα. Με αυτά τα δεδομένα, η μετάδοση της κρίσης δημοσίου χρέους από την Ελλάδα στις άλλες χώρες της Ζώνης του Ευρώ που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα είναι ουσιαστικά αναπόφευκτη. Οι αγορές θεωρούν προφανώς ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν για την αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης θα εφαρμοστούν (αργά ή γρήγορα) και στις άλλες χώρες μέλη που αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα. Τα ανωτέρω δικαιολογούν την έξαρση της κρίσης δημοσίου χρέους στην Ιταλία, η οποία αντιμετωπίζει ήδη μια πολύ πιο δύσκολη πολιτική κρίση από ότι η Ελλάδα. Ήδη η Κυβέρνηση της Ιταλίας έχει χάσει την πλειοψηφία στη Βουλή και βρίσκεται υπό παραίτηση. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι εμφανής η διάδοχη κατάσταση (Κυβέρνηση), η οποία θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τα μεγάλα οικονομικά προβλήματα (σχεδόν μηδενική ανάπτυξη τα τελευταία 10-έτη) και τα προβλήματα δημοσίου χρέους (το οποίο ανέρχεται στα 1,8 τρις ή στο 121,4% του ΑΕΠ) που αντιμετωπίζει η μεγάλη αυτή χώρα-μέλος της Ζώνης του Ευρώ. Σημειώνεται ότι οι αποδόσεις των 10ετών κρατικών ομολόγων της Ιταλίας διαμορφώνονταν την 9 η Νοεμβρίου 2011 σε επίπεδα άνω του 7,0% και πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η αναχρηματοδότηση του μεγάλου δημοσίου χρέους της Ιταλίας (οι δανειακές ανάγκες του ιταλικού δημοσίου ανέρχονται στα 240 εκατ. περίπου το 2012) δεν είναι δυνατή με αυτό το κόστος δανεισμού. Θεωρούν, όμως, ότι η προσφυγή της Ιταλίας για κάλυψη των χρηματοδοτικών της αναγκών μέσω του EFSF, είναι μάλλον αδύνατη λόγω περιορισμένων πόρων. Συνεπώς, εάν δεν γίνει άμεσα κάτι σημαντικό που θα συμβάλλει στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στις Ευρωπαϊκές οικονομίας και ειδικότερα στην Ιταλία και στην αποτελεσματική ομαλοποίηση των αγορών κρατικών ομολόγων, η πορεία της Ευρωζώνης τίθεται σε αμφιβολία. Απαραίτητη δε προϋπόθεση για την ομαλοποίηση των αγορών κρατικών ομολόγων στην Ιταλία, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία και την Ισπανία μπορεί να γίνει δυνατή χωρίς οι χώρες να εφαρμόζουν προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής και μεταρρυθμίσεων αναλόγου εμβέλειας με αυτό που ήδη εφαρμόζει η Ελλάδα. Από την άλλη πλευρά, είναι πλέον καιρός και οι πλεονασματικές χώρες της Ζώνης του Ευρώ, αντί να πιέζουν έντονα και δικαίως τις ελλειμματικές χώρες, και ιδιαίτερα εκείνες που αντιμετωπίζουν προβλήματα δημοσίου χρέους, για την εφαρμογή όλο και πιο αυστηρών προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, να αναλάβουν και τις δικές τους ευθύνες όσον αφορά τη διόρθωση των δικών τους μακροοικονομικών ανισορροπιών (των τεράστιων πλεονασμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τους), που αντικατοπτρίζουν σε μεγάλο βαθμό τις μεγάλες ανισορροπίες των ελλειμματικών χωρών. Σημειώνεται, για παράδειγμα, ότι η Γερμανία είχε άνοδο του ΑΕΠ κατά 3,6% το 2010 και κατά 2,7% το 2011 με αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης μόνο κατά 0,4% το 2010 και κατά 0,3% το Ειδικότερα, η μεγάλη πτώση του Δείκτη Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) στις υπηρεσίες στο 50,6 τον Οκτ. 11 και στο 49,7 τον Σεπτ. 11, από 52,9 τον Ιούλ. 11 σηματοδοτεί νέα πτώση της καταναλωτικής ζήτησης στη Γερμανία, όπως επιβεβαιώνεται και από την πτώση των λιανικών πωλήσεων κατά -0,2% σε ετήσια βάση τον Σεπτ. 11, από τα ήδη πολύ χαμηλά επίπεδα του Σεπτ. 12. Τέλος, είναι χαρακτηριστικό ότι το πλεόνασμα του εμπορικού ισοζυγίου της Γερμανίας διαμορφώθηκε σε επίπεδα ρεκόρ, στα 15,3 δις τον Σεπτ. 11, όχι τόσο εξαιτίας της συνεχιζόμενης αύξησης των εξαγωγών της Γερμανίας κατά 0,9% και 3,2% σε μηνιαία βάση αντίστοιχα τον Σεπτ. 11 και τον Αύγ. 11, αλλά λόγω της πτώσης των εισαγωγών της κατά -0,8% και κατά -0,1% σε μηνιαία βάση στους ίδιους μήνες. Γενικά, μια χώρα που θα μπορούσε να δώσει κάποια ώθηση και στην εγχώρια καταναλωτική ζήτηση το 2010 και, ιδιαίτερα, το 2011 ακολουθεί πολιτικές καθήλωσης της εγχώριας καταναλωτικής δαπάνης και περαιτέρω αύξησης των πλεονασμάτων της στο εξωτερικό της ισοζύγιο. Ωστόσο, η καθήλωση της εγχώριας καταναλωτικής ζήτησης και η επιβράδυνση της ανάπτυξης στην παγκόσμια οικονομία οδηγούν σε πτώση της βιομηχανικής παραγωγής (Σεπτ. 11: - 2,7% σε μηνιαία βάση, Α υγ. 11: -0,4%) και της ανάπτυξης και στην ίδια τη Γερμανία. Έτσι, το ΔΝΤ προβλέπει τώρα πτώση της ανάπτυξης στη Γερμανία στο 1,3% το 2012, από 2,7% το 2011, αλλά αν η κρίση δημοσίου χρέους στη ΖτΕ λάβει μεγαλύτερες διαστάσεις από ότι έως σήμερα δεν αποκλείεται η είσοδος και της ίδιας της Γερμανίας σε νέα ύφεση ήδη από το 4 ο 3μηνο. 11 και κατά το Όπως υποστηρίζεται ευρέως, η Γερμανία είναι η χώρα που έχει ωφεληθεί περισσότερο από κάθε άλλη από τη λειτουργία της Ζώνης του Ευρώ και, επομένως, θα είναι η χώρα που υποστεί τις μεγαλύτερες αρνητικές συνέπειες από όποια διαταραχή της ομαλής λειτουργίας της ΖτΕ. Ακόμη και η κρίση χρέους στη ΖτΕ, στο βαθμό που δεν εξελίσσεται σε διασάλευση των βασικών αρχών λειτουργίας της Ζώνης του κοινού νομίσματος, λειτουργεί προς όφελος της Γερμανικής οικονομίας διότι συμβάλλει στη διατήρηση του Ευρώ σε εξαιρετικά ανταγωνιστικά επίπεδα. Με σημαντική επιβράδυνση της ανάπτυξης ακόμη και στην πλεονασματική Γερμανία, η Ζώνη του Ευρώ φαίνεται να αντιμετωπίζει τον κίνδυνο εισόδου της σε ύφεση ήδη από το 4 ο 3μηνο. 11. Τα συνεχώς ενισχυόμενα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής που καλούνται να εφαρμόζουν μεγάλες χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία αναμένεται να οδηγήσουν τις χώρες αυτές σε εξαιρετικά χαμηλή ή αρνητική ανάπτυξη το 2012, ενώ και η Γαλλία ανακοίνωσε ένα νέο πακέτο μείωσης των δημοσιονομικών της ελλειμμάτων ύψους 65 δις έως το 2016, με άμεσες περικοπές Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 3

4 δημοσίων δαπανών ύψους 18,6 δις το 2012 και το Η Γαλλία επιδιώκει τη διατήρηση της κορυφαίας πιστοληπτικής της διαβάθμισης (AAA) από τις εταιρείες πιστοληπτικής αξιολόγησης, πράγμα που είναι επίσης αναγκαίο και για την ομαλή λειτουργία του EFSF. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις της Κυβέρνησης της Γαλλίας για την αύξηση του ΑΕΠ της χώρας το 2012 υποβαθμίζονται τώρα στο 1,0%, από 1,75% που ήταν η προηγούμενη πρόβλεψη. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ Ελληνική Οικονομία Οικονομικές Εξελίξεις: Νέα στοιχεία επιβεβαιώνουν την ανάκαμψη της οικονομίας στο 3 ο 3μηνο. 11. Ειδικότερα σημειώνεται: α) Η αύξηση των εξαγωγών αγαθών χωρίς πετρελαιοειδή (Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ) κατά 30,7% τον Σεπτ. 11 και κατά 13,4% στο 9μηνο. 11 (9μηνο. 10: +4,9%), ενώ η αύξηση του συνόλου των εξαγωγών ανήλθε στο 65,0% τον Σεπτ. 11 και στο 54,8 σε ετήσια βάση στο 9μηνο. 11. Επιπλέον, αξιοσημείωτη είναι και η αύξηση των εξαγωγών λοιπών υπηρεσιών (εκτός του τουρισμού και της Ναυτιλίας) που ανήλθε στο 47,6% τον Αύγ. 11 (Αύγ. 10: +26,0%) και στο 18,1% στο 8μηνο. 11 (8μηνο. 10: +12,7%). β) Η πτώση των εισαγωγών χωρίς καύσιμα (Στοιχεία ΕΛΣΤΑΤ) κατά -12,2% σε ετήσια βάση στο 9μηνο. 11, μετά την πτώση τους κατά -11,0% σε ετήσια βάση στο 9μηνο. 10 και κατά -20,7% στο 9μηνο. 09. Τα ανωτέρω, συνδυάζονται με την σημαντική αύξηση των εσόδων από τον εξωτερικό τουρισμό κατά 10,04% στο 8μηνο. 11 (με αύξησή τους κατά 6,5% τον Αύγ. 11, 16,7% τον Ιούλ. 11 και 21,7% τον Ιούν. 11) και τη επιβράδυνση της πτωτικής πορείας των εισπράξεων από την ναυτιλία στο -4,3% τον Αύγ. 11, από -11,8% στο 7μηνο. 11. Σηματοδοτούν επομένως, μια σημαντική θετική επίπτωση των καθαρών εξαγωγών στην αύξηση του ΑΕΠ, ιδιαίτερα στο 3 ο 3μηνο. 11. γ) Επίσης, σημαντική επιβράδυνση σημείωσε η πτώση της παραγωγής της μεταποιητικής βιομηχανίας την Σεπτ. 11, στο -1,7% σε ετήσια βάση, από -9,4% τον Σεπτ. 10, Έτσι, η πτώση της παραγωγής περιορίστηκε στο -4,8% στο 3 ο 3μηνο. 11, από -11,7% στο 2 ο 3μηνο. 11 και -7,2% στο 1 ο 3μηνο. 11. Αυτές οι σταθεροποιητικές τάσεις στην παραγωγή της μεταποιητικής βιομηχανίας σημειώνονται παρά τη συνεχιζόμενη μεγάλη πτώση της παραγωγής: (1) των κλάδων της κλωστοϋφαντουργίας και των ετοίμων ενδυμάτων, (2) των κλάδων που σχετίζονται με την εγχώρια κατασκευαστική δραστηριότητα και (3) των κλάδων των οποίων η παραγωγή στηριζόταν αποκλειστικά στις κρατικές παραγγελίες. Από την άλλη πλευρά αξιοσημείωτη ήταν τον Αύγ. 11 η αύξηση της παραγωγής τροφίμων, ποτών, καπνού, χημικών προϊόντων, βασικών μετάλλων, μεταλλικών προϊόντων, μηχανημάτων και ειδών εξοπλισμού, κ.ά. με κινητήριο μοχλό της εξαγωγές και τον τουρισμό. δ) Τα ανωτέρω συνδυάζονται με την αύξηση του Δείκτη Κύκλου Εργασιών στη βιομηχανία (σύνολο αγοράς) κατά 2,8% σε ετήσια βάση τον Αύγ. 11 και κατά 9,2% στο 8μηνο. 11, μετά την αύξησή του κατά 5,9% στο 8μηνο. 10. Είναι δε αξιοσημείωτο ότι σταθεροποιείται και ο ΔΚΕ της βιομηχανίας στην εγχώρια αγορά, αφού στο 8μηνο. 11 ήταν ελαφρά αυξημένος κατά 0,1% σε ετήσια βάση, μετά την αύξησή του κατά 0,3% και στο 8μηνο. 10. Βέβαια, ο ΔΚΕ στην εξωτερική αγορά σημειώνει εντυπωσιακή αύξηση κατά 28,9% στο 8μηνο. 11, μετά την αύξησή του κατά 25,4% στο 8μηνο. 10. ε) Τέλος, σημειώνεται η αύξηση του Δείκτη Νέων Παραγγελιών στη βιομηχανία (σύνολο αγοράς) κατά 4,2% σε ετήσια βάση στο 8μηνο. 11, μετά την αύξησή του κατά 4,2% και στο 8μηνο. 10. Πιστωτική Επέκταση: Η τραπεζική χρηματοδότηση προς το σύνολο του εγχώριου ιδιωτικού τομέα (επιχειρήσεις, ελεύθεροι επαγγελματίες και νοικοκυριά) μειώθηκε περαιτέρω κατά -2,2% τον Σεπτ. 11 από -1,3% τον Αύγ. 11, -1,2% τον Ιούλ. 11, 0,0% τον Δεκ. 10 και +1,2% τον Σεπτ. 10. Η καθαρή ροή της χρηματοδότησης προς τον εγχώριο ιδιωτικό τομέα τον Σεπτ. 11 ήταν αρνητική κατά 1.06 δισ. έναντι του Αυγ. 11, όπου ήταν επίσης αρνητική κατά 1,31 δις έναντι του Ιουλ. 11. Χρηματοδότηση προς τον Ιδιωτικό Τομέα (ετήσιοι ρυθμοί μεταβολής) Σεπτ.'11 Αύγ.'11 Δεκ'10 Σεπτ.'10 Σύνολο ιδιωτικού τομέα -2,2-1,3 0,0 1,2 Α. Επιχειρήσεις -0,9 0,5 1,1 2,3 -Γεωργία -4,2-3,4 1,1 1,2 -Βιομηχανία 0,5 1,8-2,0-1,9 -Εμπόριο -5,3-5,9-3,5-2,2 -Τουρισμός -0,8-0,3 2,9 4,5 -Ναυτιλία 1,2 0,7 4,2 8,3 -Κατασκευές -2,1 0,1 1,9 3,3 -Ηλεκτρισμός-Φωταέριο-Ύδρευση 11,1 18,2 21,6 26,1 -Μεταφορές, Επικοινωνίες πλήν Ναυτιλίας -11,9-10,8-9,2-0,6 Β. Ελεύθεροι Επαγγελματίες -5,1-4,0 0,3 1,3 Γ. Νοικοκυριά -3,1-2,9-1,2 0,1 -Καταν/κή Πίστη + Λοιπά Καταν/κά -5,5-4,9-3,2-1,9 -Στεγαστικά Δάνεια -2,1-2,1-0,3 1,0 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Από την ανάλυση της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων κατά κλάδο οικονομικής δραστηριότητας κατά τον Σεπτ. 11, προκύπτει αύξηση σε ετήσια βάση της χρηματοδότησης προς τον Ηλεκτρισμό-Φωταέριο-Ύδρευση» (+11,1%), τη Βιομηχανία (+0,5%) και τη Ναυτιλία (+1,2%). Αντίθετα, αρνητικός ήταν ο ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης στις Μεταφορές πλην ναυτιλίας κατά -11,9%, τη Γεωργία κατά -4,2%, το Εμπόριο κατά -5,3%, τον Τουρισμό (-0,8%) και τις Κατασκευές (-2,1%). Ο ρυθμός μεταβολής των δανείων προς τα Νοικοκυριά σημείωσε μικρή περαιτέρω μείωση τον Σεπτ. 11 στο -3,1%, από -2,9% τον Αύγ. 11 και 0,1% τον Σεπτ. 10. Ο ρυθμός μεταβολής των καταναλωτικών δανείων υποχώρησε σε -5,5% τον Σεπτ. 11 από -4,9% τον Αύγ. 11 και -1,9% τον Σεπτ. 10, ενώ ο αντίστοιχος ρυθμός των στεγαστικών δανείων παρέμεινε σταθερός στο -2,1% τον Σεπτ. 11, όπως και τον προηγούμενο μήνα. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 4

5 Η σημαντική αρνητική ροή των καταναλωτικών δανείων είναι κυρίως αποτέλεσμα της πτώσης της ζήτησης για διαρκή (σε μεγάλο βαθμό εισαγόμενα) καταναλωτικά αγαθά, ιδιαίτερα δε για αυτοκίνητα. Ο ρυθμός μεταβολής των πιστώσεων προς τους ελεύθερους επαγγελματίες και τις ατομικές επιχειρήσεις μειώθηκε περαιτέρω κατά -5,1% τον Σεπτ. 11, έναντι -4,0% τον Αύγ. 11. Στον πιο κάτω Πίνακα παρουσιάζεται το λόγος των δανείων σε καθυστέρηση προς το σύνολο των δανείων, κατά κατηγορία δανείων του εγχώριου τραπεζικού συστήματος στην περίοδο ο 3μηνο 11. Η επιδείνωση της ποιότητας του χαρτοφυλακίου των δανείων στο 1 ο 3μηνο 11 προέρχεται κυρίως από τα δάνεια προς στα Νοικοκυριά και ιδιαίτερα από τα καταναλωτικά δάνεια, όπου το ποσοστό των δανείων σε καθυστέρηση έχει ανέλθει στο 22,1%. Στα στεγαστικά δάνεια σημειώθηκε οριακή και αναμενόμενη επιδείνωση, ενώ ανάλογη επιδείνωση σημειώνεται και στα δάνεια προς τις Επιχειρήσεις. Δείκτες Χρηματοοικονομικής Πίεσης (ΤτΕ) Ποσοστό Δανείων σε Καθυστέρηση (α' τριμ.) Σύνολο 6,3 5,4 4,5 5,0 7,7 10,4 11,5 Στεγαστικά 3,6 3,4 3,6 5,3 7,4 10,0 10,7 Επιχειρηματικά 7,1 6,0 4,6 4,3 6,7 8,7 9,8 Καταναλωτικά 7,8 6,9 6,0 8,2 13,4 20,5 22,1 Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδος Δείκτες Εμπιστοσύνης Επιχειρήσεων (ΙΟΒΕ): Ο Δείκτης Οικονομικού Κλίματος στην Ελλάδα (ΙΟΒΕ) υποχώρησε περαιτέρω στο 67,5 ( =100) τον Οκτ. 11 από 70,6 τον Σεπτ. 11, πλησιάζοντας έτσι το ιστορικά χαμηλό επίπεδο που σημειώθηκε τον Μάρτ. 09 (67,2). Η σημαντική επιδείνωση του δείκτη οικονομικού κλίματος τον Σεπτέμβριο και τον Οκτώβριο οφείλεται: α) στη διατύπωση από τα τέλη Αυγούστου εξαιρετικά αρνητικών εκτιμήσεων από την Τρόικα για επέκταση της ύφεσης στην ελληνική οικονομία και κατά το 2012 και β) στην ουσιαστική ανατροπή, μέσω καθημερινών δηλώσεων Ευρωπαίων αξιωματούχων, των αποφάσεων της 21 ης Ιουλίου 2011 για το 2 ο ΠΧΣ της Ελλάδος με αποτέλεσμα την αναμονή έως την 27 η Οκτωβρίου 2011 για την λήψη οριστικών αποφάσεων για το πακέτο αυτό με σημαντική αύξηση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα. Είναι αξιοσημείωτο ότι η 6 η δόση του δανείου των 110 δις δεν έχει εκταμιευτεί ακόμη στα μέσα Νοεμβρίου 2011, με αποτέλεσμα να οργιάζουν οι αναλύσεις εμπειρογνωμόνων παγκοσμίως και στην Ελλάδα περί πιθανής αδυναμίας πληρωμών της ελληνικής οικονομίας. Σε κάθε περίπτωση, η αβεβαιότητα για τις οικονομικές εξελίξεις στην Ελλάδα μετά τον Αύγουστο του 2011 έχει φτάσει σε απίστευτα υψηλά επίπεδα, υφιστάμενη έντονη υποδαύλιση σε καθημερινή βάση από τις δηλώσεις υπευθύνων και μη Ευρωπαίων εγχώριων αξιωματούχων. Ειδικότερα από τους σχετικούς δείκτες επιχειρηματικών και καταναλωτικών προσδοκιών του ΙΟΒΕ προκύπτουν τα ακόλουθα: α) Στη Βιομηχανία, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών μειώθηκε σημαντικά στο 74,0 τον Οκτ. 11 ( =100), από 76,2 τον Σεπτ. 11, έναντι 78,5 τον Οκτ. 10. Η επιδείνωση στις επιχειρηματικές προσδοκίες στη Βιομηχανία προήλθε από τη μείωση των εκτιμήσεων για την εξέλιξη στο προσεχές 3μηνο: (1) Της παραγωγής (Οκτ. 11: -12,17, Σεπτ. 11: -8,82, Αύγ. 11: -2,42), (2) Των πωλήσεων (Οκτ. 11: -12,6, Σεπτ. 11: -3,49, Αύγ. 11: -1,17), και (3) ακόμη και των Εξαγωγών (Οκτ. 11: -5,86, Σεπτ. 11: 1,98, Αυγ. 11: 16,37), πιθανώς λόγω και της υποβάθμισης των προσδοκιών για την ανάπτυξη των Ευρωπαϊκών οικονομιών στο τελευταίο 3μηνο. 11. Υποχώρησε επίσης το ποσοστό χρησιμοποίησης εργοστασιακού δυναμικού (Οκτ. 11: 66,0, Σεπτ. 11: 67,0, Αυγ. 11: 67,4) και ο δείκτης υπευθύνων προμηθειών (Οκτ. 11: 40,3, Σεπτ. 11: 43,2, Αύγ. 11: 43,3). β) Αντίθετα στο Λιανικό Εμπόριο, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών ενισχύθηκε σημαντικά στο 62,8 τον Οκτ. 11 από 57,1 τον Σεπτ. 11, επίδοση αφενός ανώτερη της περυσινής (Οκτ. 10: 58,2) και αφετέρου υψηλότερη του τελευταίου οκταμήνου. Η εξέλιξη αυτή συνδυάζεται με την σημαντική επιβράδυνση της πτώσης του δείκτη όγκου των λιανικών πωλήσεων στο -1,0% σε ετήσια βάση στο 3 ο 3μηνο 11, από -11,7% στο 1 ο 6μηνο 11. Επιδεινώθηκαν, ωστόσο, οι προσδοκίες για την εξέλιξη των παραγγελιών στο επόμενο 3μηνο (Οκτ. 11: -50,86, Σεπτ. 11: -46,92, Αύγ. 11: 48,54), καθώς και για την εξέλιξη των πωλήσεων στο επόμενο 3μηνο (Οκτ. 11: -44,63, Σεπτ. 11: -38,72, Αύγ. 11: -44,62). Όσον αφορά την εξέλιξη των επιμέρους δεικτών προσδοκιών στον κλάδο του λιανικού εμπορίου σημειώνονται τα ακόλουθα: (1) Στα «Τρόφιμα-Ποτά-Καπνός» ο δείκτης προσδοκιών αυξήθηκε σημαντικά στο 91,1 τον Οκτ. 11 από 70,4 τον Σεπτ. 11, επίδοση κατά πολύ υψηλότερη της περυσινής (Οκτ. 10: 79,6). Έντονη άνοδο σημείωσαν και οι προβλέψεις για τις τρέχουσες και τις βραχυπρόθεσμες πωλήσεις στον κλάδο αυτό. (2) Αύξηση παρουσίασαν επίσης οι επιχειρηματικές προσδοκίες στα «Είδη Οικιακού Εξοπλισμού» φθάνοντας στο 50,4 τον Οκτ. 11 από 42,6 τον Σεπτ. 11, επίπεδο ωστόσο χαμηλότερο του περυσινού (Οκτ. 10: 57,4). (3) Αντίθετα, στα «Υφάσματα-Ένδυση-Υπόδηση» οι επιχειρηματικές προσδοκίες εξασθένησαν στο 47,2 τον Οκτ. 11 από το 53,0 τον Σεπτ ,0 πλησιάζοντας το ιστορικό χαμηλό του Ιούλ. 11 (47,0) και αυξήθηκαν οι αρνητικές εκτιμήσεις για τις τρέχουσες και στο προσεχές 3μηνο πωλήσεις όπως και για τις παραγγελίες στο προσεχές 3μηνο. 4) Στα Πολυκαταστήματα οι επιχειρηματικές προσδοκίες υποχώρησαν στο 46,5 τον Οκτ. 11 από 55,5 τον Σεπτ. 11, έναντι 81,5 τον Οκτ. 10. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 5

6 Σημειώθηκε επίσης πτώση των εκτιμήσεων για τις πωλήσεις στο επόμενο 3μηνο. γ) Στις Κατασκευές, ο δείκτης επιχειρηματικής εμπιστοσύνης μετά την προσωρινή του ανάκαμψη τον Σεπτ. 11 στο 44,3 (Αύγ. 11: 33,7) περιορίσθηκε στο 40,6 τον Οκτ. 11, έναντι 59,7 τον Οκτ. 10. Η επιδείνωση αυτή προήλθε από την πτώση των επιχειρηματικών προσδοκιών στις κατασκευές δημοσίων έργων που παρουσίασαν πτώση στο 36,0 τον Οκτ. 11 από 46,6 τον Σεπτ. 11, έναντι 59,9 τον Οκτ. 10, λόγω της εξαιρετικά μειωμένης απορρόφησης των δαπανών του ΠΔΕ στο 9μηνο. 11 και της σχετικής αδράνειας που σημειώνεται στην υλοποίηση των προγραμμάτων του ΕΣΠΑ. Αντίθετα άνοδος των επιχειρηματικών προσδοκιών σημειώθηκε στο σύνολο των ιδιωτικών κατασκευών (Οκτ. 11: 43,4, Σεπτ. 11: 40,44) που προήλθε από τη βελτίωση της επιχειρηματικής εμπιστοσύνης στις κατασκευές «λοιπών ιδιωτικών κτιρίων» (Οκτ. 11: 48,62, Σεπτ. 11: 45,42), καθώς στις κατασκευές κατοικιών ο δείκτης υποχώρησε στο πολύ χαμηλό 18,23 τον Οκτ. 11 από το επίσης εξαιρετικά χαμηλό 20,16 τον Σεπτ. 11. Όταν ανακοινώνεται επισήμως ότι η ύφεση θα συνεχιστεί και μάλιστα με πτώση του ΑΕΠ κατά -2,9% και το 2012, τότε όποιο σχέδιο για επενδύσεις σε κατοικίες αναβάλλεται επ αόριστο. Αυτή η εξέλιξη ενδέχεται να επιβεβαιώσει σε κάποιο βαθμό την πρόβλεψη για την ύφεση και το δ) Στις Υπηρεσίες, ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών υποχώρησε στο 62,1 μετά από 3μηνο ανάκαμψης (Ιούν. 11: 64,0, Ιούλ. 11: 65,4, Αύγ. 11: 69,1, Σεπτ. 11: 66,8), έναντι 67,4 τον Οκτ. 10. Μειώθηκαν επίσης οι προοπτικές για το επόμενο 3μηνο (Οκτ. 11: -25,77, Σεπτ. 11: -22,93). Αποδυναμώθηκε τον Οκτ. 11 και η ως τον Σεπτ. 11 ικανοποιητική εξέλιξη των τουριστικών δεικτών. Συγκεκριμένα, στα «Ξενοδοχεία-Εστιατόρια», ο δείκτης προσδοκιών υποχώρησε τον Οκτ. 11 στο 78,11 από 88,19 τον Σεπτ. 11, έναντι 84,58 τον Οκτ. 10, ενώ στα «Τουριστικά Πρακτορεία» ο δείκτης μειώθηκε στο 62,09 τον Οκτ. 11 από 67,72 τον Σεπτ. 11 και 58,23 τον Οκτ. 10. ε) Ο δείκτης εμπιστοσύνης των Καταναλωτών παρουσίασε κατακόρυφη πτώση σε απίστευτα χαμηλά επίπεδα, δηλαδή στο -83,8 τον Οκτ. 11 που συνιστά ιστορικά χαμηλό επίπεδο από 73,6 τον Σεπτ. 11 και -72,4 τον Οκτ. 10. Είναι ενδεικτικό ότι ο δείκτης καταναλωτικής εμπιστοσύνης διαμορφώθηκε στην ΕΕ-27 στο -20,2 τον Οκτ. 11 (Σεπτ. 11: -19,1) και στη ΖτΕ στο -19,9 τον Οκτ. 11 (Σεπτ. 11: -19,1). Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι η συστηματική διατήρηση της αβεβαιότητας για τις εξελίξεις στην ελληνική οικονομία σε υπέρμετρα υψηλά επίπεδα έχει καθηλώσει τον εγχώριο καταναλωτή σε κατάσταση υπέρμετρης απαισιοδοξίας. Οι προβλέψεις των νοικοκυριών για την οικονομική τους κατάσταση στο προσεχές 12μηνο κατέγραψε ιστορικό ρεκόρ τον Οκτώβριο (Οκτ. 11: -79,1, Σεπτ. 11: -66,3) και παράλληλα μειώθηκε σημαντικά το ποσοστό των νοικοκυριών που λέγουν ότι πιθανόν θα αποταμιεύσουν στο προσεχές 12μηνο (Οκτ. 11: 11%, Σεπτ. 11: 16%, Ιούλ. 11: 14%, Ιούν. 11: 12%). Επίσης μειώθηκε το ποσοστό των νοικοκυριών που δηλώνει ότι θα προβεί λίγο ή πολύ σε περισσότερες δαπάνες στο προσεχές 12μηνο (Οκτ. 11: 8%, Σεπτ. 11: 10%, Αύγ. 11: 8%), ενώ και ο δείκτης για την πρόθεση μειζόνων αγορών σημείωσε πτώση στο -70,7 τον Οκτ. 11 από -66,1 τον Σεπτ. 11. Παράλληλα, αυξήθηκε αισθητά το ποσοστό των νοικοκυριών που εκτιμά ότι θα επιδεινωθεί η οικονομική κατάσταση της χώρας στο προσεχές 12μηνο και ότι θα αυξηθεί η ανεργία. Παρόλα αυτά, η αξιοσημείωτη ανάκαμψη του όγκου των λιανικών πωλήσεων τον Ιούλιο και τον Αύγουστο δείχνει ότι η πτώση της εγχώριας καταναλωτικής δαπάνης συναντά ήδη επίπεδα αξιοσημείωτης αντίστασης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο δείκτης επιχειρηματικών προσδοκιών στο λιανικό εμπόριο βελτιώθηκε σημαντικά λόγω της ανάκαμψης του δείκτη όγκου του κύκλου εργασιών, ενώ η ουσιαστική ανάκαμψη του δείκτη όγκου των λιανικών πωλήσεων συνέβη παρά τη διαμόρφωση του δείκτη καταναλωτικών προσδοκιών σε υπέρμετρα χαμηλά επίπεδα. Αυτό σημαίνει ότι η έξοδος της ελληνικής οικονομίας από την ύφεση θα προκύψει ως αποτέλεσμα του δικού της αξιοσημείωτου δυναμισμού, παραμερίζοντας τα εμπόδια που τίθενται ευρέως στην διαδικασία ανάκαμψής της. Από την άλλη πλευρά, ανάκαμψη της καταναλωτικής και επιχειρηματικής εμπιστοσύνης μπορεί να προκύψει εφόσον καταστεί εμφανές ότι τα μέτρα και προγράμματα που ήδη εφαρμόζονται με στόχο τη δημοσιονομική προσαρμογή και τη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα καταγράφουν πράγματι αξιοσημείωτη πρόοδο. Για το λόγο αυτό η μεγάλη πρόοδος που πράγματι σημειώνεται στον τομέα της δημοσιονομικής προσαρμογής και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, με εξαιρετικά επώδυνα μέτρα για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά, θα πρέπει να προβάλλεται με έμφαση και να γίνεται γνωστή στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις και όχι να αποκρύβεται συστηματικά με το πρόσχημα ότι κάποιοι στόχοι δεν επιτεύχθηκαν επακριβώς. Πωλήσεις ΙΧ Αυτοκινήτων: Στο 10μηνο 11 κυκλοφόρησαν συνολικά νέα ΙΧ αυτοκίνητα, έναντι στο 10μηνο 10 σημειώνοντας πτώση κατά -34,4% σε ετήσια βάση, μετά την πτώση τους κατά -33,9% στο 10μηνο 10. Παρά ταύτα επισημαίνεται ότι το 20% περίπου των νέων πωλήσεων ΙΧ αυτοκινήτων στο 10μηνο 11 αφορούσε διακεκριμένες μάρκες. Επίσης, τον Οκτ. 11 κυκλοφόρησαν νέα ΙΧ αυτοκίνητα, έναντι τον Οκτ. 10 σημειώνοντας και πάλι μεγάλη πτώση κατά -34,5%. Η ενεργοποίηση (από ) του μέτρου της απόσυρσης παλαιότερων ΙΧ αυτοκινήτων (με ισχύ ως τις ) αναθέρμανε αρχικά την αγορά, με αποτέλεσμα να αυξηθεί ο αριθμός των νέων ΙΧ αυτοκινήτων (Φεβρ. 11: 7.630, Μάρτ. 11: 9.158, Απρ. 11: , Μάιος 11: ). Παράλληλα, το μέτρο της απόσυρσης παλαιότερων οχημάτων συνοδεύθηκε αρχικά και με σημαντική άνοδο των επιχειρηματικών προσδοκιών Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 6

7 στον κλάδο των αυτοκινήτων, που όμως περιορίσθηκε στη συνέχεια (ΙΟΒΕ: Ιούλ. 11: 61,1, Ιούν. 11: 61,6, Οκτ. 11: 69,4), καθώς το μέτρο της απόσυρσης δεν είχε τη δυναμική που αναμενόταν. Ειδικότερα, οι εκτιμήσεις για τις βραχυπρόθεσμες πωλήσεις του κλάδου επιδεινώνονται και επανέρχονται στα πολύ χαμηλά επίπεδα του Ιούλ. 11 (δείκτης προσδοκιών: -48,0). Η δαπάνη για εισαγωγές ΙΧ αυτοκινήτων περιορίσθηκε σε 630,9 εκατ. στο 1 ο 6μηνο. 11 από 1.369,8 εκατ. στο 1 ο 6μηνο. 10. Σημειώνεται ότι ο αριθμός των ΙΧ αυτοκινήτων που κυκλοφορεί στην Ελλάδα ανήλθε το 2010 σε , έναντι το 2009, το 2000 και το 1995, με αποτέλεσμα να αναλογούν 1,25 αυτοκίνητα ανά νοικοκυριό το 2010 από 0,85 το 2000 και 0,59 το Αισθητά μικρότερη των ΙΧ αυτοκινήτων ήταν η κάμψη της ζήτησης μοτοσικλετών (10μηνο 11: με πτώση κατά -21,1%, 10μηνο 10: με πτώση κατά -14,1% σε ετήσια βάση). Παγκόσμια Οικονομία ΗΠΑ: Η αύξηση της απασχόλησης (εξαιρουμένου του αγροτικού τομέα) τον Σεπτ. 11 διαμορφώθηκε στις 80 χιλ. ενώ τα στοιχεία για τους δύο προηγούμενους μήνες αναθεωρήθηκαν στις 158 χιλ. για τον Σεπτ. 11 (από 103 χιλ.) και τις 104 χιλ. για τον Αύγ. 11 (από 57 χιλ.). Ενθαρρυντικό ήταν το γεγονός ότι το ποσοστό ανεργίας υποχώρησε ελαφρώς στο 9,0% τον Οκτ. 11, έναντι 9,1% τους προηγούμενους μήνες. Πιο αναλυτικά, αυξήθηκαν οι θέσεις εργασίας στους εξής τομείς: μεταποίηση (5 χιλ.), υπηρεσίες (114 χιλ.), χονδρικό εμπόριο (8,1 χιλ.), λιανικό εμπόριο (17,8 χιλ.), μεταφορές (9,4 χιλ.). Στον κρατικό τομέα οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν κατά -24 χιλ. Η παραγωγικότητα της εργασίας αυξήθηκε στο 3,1% σε ετήσια βάση στο 3 ο 3μηνο 11, έναντι -0,1% το 2 ο 3μηνο 11. Επίσης, το ανά μονάδα κόστος εργασίας μειώθηκε κατά -2,4% σε ετήσια βάση στο 3 ο 3μηνο 11, έναντι 2,8% το 2 ο 3μηνο 11. Οι αιτήσεις για εγγραφή στα ταμεία ανεργίας μειώθηκαν κατά 9 χιλ. την εβδομάδα που έκλεισε την , σε σχέση με την προηγούμενη εβδομάδα και διαμορφώθηκαν στις 397 χιλ. Ωστόσο, ο μέσος 4 εβδομάδων διαμορφώθηκε στις 404,5 χιλ., πάνω από το κρίσιμο όριο των 400 χιλ., που σηματοδοτεί ικανοποιητική ανάπτυξη στην οικονομία. Στον τομέα των υπηρεσιών, ο δείκτης ISM στους κλάδους εκτός της μεταποιητικής βιομηχανίας υποχώρησε οριακά στο 52,9 τον Οκτ. 11 από 53,0 τον Σεπτ. 11 και 53,3 τον Αύγ. 11. Σε κάθε περίπτωση φαίνεται ότι η αύξηση της παραγωγής στον τομέα των υπηρεσιών εξακολουθεί να είναι θετική, ανατρέποντας τις εκτιμήσεις για είσοδο της οικονομίας σε νέα ύφεση. Ζώνη του Ευρώ: Η επιδείνωση των οικονομιών της Ζώνης του Ευρώ συνεχίζεται σύμφωνα και με τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στο προηγούμενο 7ήμερο. Συγκεκριμένα, εντείνονται οι ενδείξεις για είσοδο των οικονομιών της ΖτΕ σε ύφεση από το 4 ο 3μηνο. 11. Η πτωτική πορεία που σημειώνει ο δείκτης οικονομικού κλίματος (ESI) στη ΖτΕ και σε πολλές επιμέρους χώρες συνδυάζεται τώρα με την πτώση και του δείκτη υπευθύνων προμηθειών (PMI) στη μεταποίηση και τις υπηρεσίες στο 47,1 και 46,4 αντίστοιχα τον Οκτ. 11, επίπεδο στο οποίο ο δείκτης διαμορφωνόταν το 2008, όταν η οικονομία της ΖτΕ είχε περιέλθει σε βαθειά ύφεση. Έντονη επιβράδυνση σημειώνεται στους κλάδους της μεταποίησης και των υπηρεσιών σε όλες τις οικονομίες της ΖτΕ. Ωστόσο, ενθαρρυντικό είναι ότι στη Γερμανία ο δείκτης στις υπηρεσίες βελτιώθηκε στο 50,6 τον Οκτ. 11, από 49,7 τον Σεπ. 11, ενώ αντίθετα στη Γαλλία, ο δείκτης ΡΜΙ στις υπηρεσίες μειώθηκε κατακόρυφα στο 45,6 τον Οκτ. 11, από 50,2 τον Σεπ. 11 και 56,8 τον Αύγ. 11. Τέλος, σημαντική ήταν η εκ νέου μείωση του δείκτη στην Ιταλία και Ισπανία, όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα: Η επιβράδυνση της εγχώριας ζήτησης επιβεβαιώνεται και από την μείωση των λιανικών πωλήσεων κατά -0,7% σε μηνιαία βάση τον Σεπ. 11, έναντι μικρής αύξησης 0,1% τον Αύγ. 11, ενώ σε ετήσια βάση οι πωλήσεις μειώθηκαν κατά -1,5% (Αύγ. 11: -0,1%). Οι πωλήσεις στον κλάδο των τροφίμων σημείωσαν μηδενική μεταβολή ενώ πτώση των πωλήσεων σημειώθηκε στους υπόλοιπους κλάδους. Τα ανωτέρω επιβεβαιώνουν την αδυναμία τόνωσης της κατανάλωσης στη ΖτΕ, καθώς και το ΔΝΤ προβλέπει αύξηση της κατανάλωσης κατά μόλις 0,3% το 2011, από 0,8% το Οι λιανικές πωλήσεις αυξήθηκαν σε ετήσια βάση στη Γερμανία (Σεπ. 11: +0,2%, Αύγ. 11: -0,8%) και τη Γαλλία (Σεπ. 11: +2,0%, Αύγ. 11: +3,4%), ενώ σημαντική πτώση των πωλήσεων σημειώθηκε στην Ισπανία (Σεπ. 11: -5,8%, Αύγ. 11: -4,4%) και την Ιρλανδία (Σεπ. 11: -3,8%, Αύγ. 11: -3,3%). Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών στις Υπηρεσίες Οκτ. 11 Σεπ. 11 Αύγ. 11 Ιούλ. 11 ΖτΕ 46,4 48,8 51,5 51,6 Γερμανία 50,6 49,7 51,1 52,9 Γαλλία 45,6 50,2 56,8 54,2 Ιταλία 43,9 45,8 48,4 48,6 Ισπανία 41,8 44,8 45,2 46,5 Πηγή: Reuters Στην αγορά χρήματος, η προσφορά χρήματος Μ3 επιταχύνθηκε στο 3,1% τον Σεπ. 11, από 2,7% τον Αύγ. 11 και 2,1% τον Ιούλ. 11. Η χρηματοδότηση προς τα νοικοκυριά αυξήθηκε κατά 2,9% σε ετήσια βάση τον Σεπ. 11, όπως και τον Αύγ. 11 από 3,0% τον Ιούλ. 11. Επίσης, τα στεγαστικά δάνεια αυξήθηκαν κατά 3,9% σε ετήσια βάση τον Σεπ. 11, όπως και τον Αύγ. 11 και τον Ιούλ. 11, ενώ τα καταναλωτικά δάνεια συνεχίζουν να μειώνονται κατά -1,9% τον Σεπ. 11, από -2,0% τον Αύγ. 11 και τον Ιούλ. 11. Η πιστωτική επέκταση προς τις επιχειρήσεις αυξήθηκε κατά 1,6% τον Σεπ. 11, από 1,5% τον Αύγ. 11 και 1,6% τον Ιούλ. 11. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 7

8 Συνολικά η χρηματοδότηση προς τον ιδιωτικό τομέα αυξήθηκε κατά 2,5% τον Σεπ. 11, από 2.5% τον Αύγ. 11 και 2,4% τον Ιούλ. 11. Η ΕΚΤ, υπό τον νέο πρόεδρο στην συνεδρίαση του ΔΣ της στις προχώρησε σε μείωση του επιτοκίου παρέμβασης στο 1,25%, από 1,5%, αλλά και του οριακού επιτοκίου δανεισμού και καταθέσεων κατά 25 bps, στο 2,0% και 0,5% αντίστοιχα. Όπως υποστήριξε ο νέος πρόεδρος της ΕΚΤ η διαφαινόμενη ήπια ύφεση των οικονομιών της ΖτΕ θα ασκήσει καθοδικές πιέσεις στους μισθούς και τον πληθωρισμό τους επόμενους μήνες, παρά το ότι εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός θα ανέλθει στο 3,0% τον Οκτ. 11. Αναμένεται δε, και περαιτέρω πτώση των επιτοκίων πιθανότατα τον Δεκ. 11, αλλά και το επόμενο έτος προκειμένου να καθησυχασθούν οι χρηματιστηριακές αγορές και να τονωθεί το διατραπεζικό σύστημα. Ανακοίνωσε δε ότι θα συνεχίσει να παρέχει ρευστότητα στις αγορές μέσω αγοράς στην πρωτογενή αλλά και δευτερογενή αγορά κρατικών ομολόγων κρατών με πρόβλημα χρέους. Οι αγορές αυτές μπορεί να ανέλθουν στα 40 δις για περιορισμένο, ωστόσο, διάστημα. Πάντως, στις η ΕΚΤ προχώρησε και στην αγορά ομολόγων της Ιταλίας, καθώς η απόδοση στα 10ετή ομόλογα της χώρας αυτής έχει ανέλθει σε πολύ υψηλό επίπεδο, άνω του 7%. Γερμανία: Το πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο αυξήθηκε και πάλι απροσδόκητα σε ιστορικά υψηλό επίπεδο, στα 15,3 δις τον Σεπ. 11, από 13,9 δις τον Αύγ. 11, και 14,6 δις τον Σεπ. 10. Η αύξηση αυτή οφείλεται στην αύξηση των εξαγωγών κατά 0,9% σε μηνιαία βάση τον Σεπ. 11, έναντι υψηλής αύξησης 3,2% τον Αύγ. 11 αντίστοιχα, αλλά και την μείωση των εισαγωγών κατά -0,8% σε μηνιαία βάση τον Σεπ. 11, από -0,1% τον Αύγ. 11. Η πτώση των εισαγωγών ήταν αναμενόμενη και αναμένεται ακόμα μεγαλύτερη τους επόμενους μήνες, καθώς η εγχώρια ζήτηση έχει αρχίσει να επιβραδύνεται, όπως σηματοδοτεί η διαμόρφωση του δείκτη ΡΜΙ στις υπηρεσίες σε χαμηλό επίπεδο και παρά την μικρή αύξηση των λιανικών πωλήσεων κατά 0,2% σε ετήσια βάση τον Σεπ. 11. Η αδυναμία της εγχώριας ζήτησης επιβεβαιώνεται και από την πτώση της βιομηχανικής παραγωγής κατά -2,7% σε μηνιαία βάση τον Σεπ. 11, από -0,4% τον Αύγ. 11. Στον εξωτερικό τομέα, ο ρυθμός αύξησης των εξαγωγών ήταν 10,4% σε ετήσια βάση τον Σεπ. 11 (Αύγ. 11: 12,3%), ενώ και οι εισαγωγές αυξήθηκαν κατά 11,8% (Αύγ. 11:11%). Σωρευτικά, το 9μηνο Ιαν.- Σεπ. 11 το εμπορικό πλεόνασμα διαμορφώθηκε στα 118,9 δις, έναντι 113,9 δις την αντίστοιχη περίοδο 2010, καθώς οι εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 13,5% και οι εισαγωγές κατά 15,3%. Η αύξηση των εξαγωγών σε μηνιαία βάση είναι ενθαρρυντική και σε συνδυασμό με την υποχώρηση του ευρώ έναντι βασικών νομισμάτων και κυρίως του δολαρίου, δείχνει ότι ο εξαγωγικός τομέας θα στηρίξει πιθανότατα την ανάπτυξη της χώρας, αν και η επιβράδυνση είναι αναμενόμενη το 2 ο 6μηνο. 11. Ο εξαγωγικός τομέας συνέβαλε αρνητικά στην αύξηση του ΑΕΠ κατά -0,3 π.μ. σε 3μηνιαία βάση το 2 ο 3μηνο. 11, όπου η αύξηση του ΑΕΠ ήταν πολύ περιορισμένη κατά 0,1% σε 3μηνιαία βάση. Γαλλία: Σημαντικά μέτρα μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων και του δημοσίου χρέους της ανακοίνωσε η Κυβέρνηση της Γαλλίας, σε μια νέα προσπάθειά της να διαφυλάξει την κορυφαία πιστοληπτική διαβάθμιση της χώρας (ΑΑΑ) με βάση την κατάταξη των διεθνών οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. Ειδικότερα, 6-μήνες πριν από τις εθνικές εκλογές της χώρας, ανακοινώθηκε ένα 2 ο πακέτο μείωσης των δημοσιονομικών ελλειμμάτων ύψους 65 δισ., το οποίο θα υλοποιηθεί στα επόμενα έτη έως το Στόχος της Κυβέρνησης της Γαλλίας είναι να μειώσει το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης από 5,7% του ΑΕΠ το 2011, σε 4,5% του ΑΕΠ το 2012 και σε 3,0% του ΑΕΠ το 2013 ώστε να είναι μέσα στα όρια που προβλέπει η Συνθήκη για τις χώρες της ΖτΕ (3,0% του ΑΕΠ). Τα νέα μέτρα κρίθηκαν αναγκαία μετά τη σημαντική μείωση των προβλέψεων για την αύξηση του ΑΕΠ της χώρας, στο 1,0% το 2012, από 1,75% που ήταν η προηγούμενη πρόβλεψη. Συγκεκριμένα, από τα 65 δισ. μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής που θα εφαρμοστούν έως το 2016, προωθούνται άμεσα περικοπές δαπανών ύψους 18,6 δισ. το 2012 και το Όπως είπε ο Πρωθυπουργός της χώρας, κατά την παρουσίαση των νέων μέτρων, τα δημόσια οικονομικά της Γαλλίας βρίσκονται στο κόκκινο εδώ και 30 έτη και, επομένως, ήρθε ο καιρός η χώρα να αλλάξει συνήθειες και να σταματήσει να ξοδεύει περισσότερα από όσα παράγει. Για το λόγο αυτό θα εφαρμοστούν τα ακόλουθα μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής: α) Θα προωθηθεί αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης από τα 60 στα 62 έτη από το 2017, ένα έτος νωρίτερα από ότι είχε αρχικά σχεδιαστεί. β) Θα επιβληθεί προσωρινή αύξηση 5% στο φόρο επιχειρήσεων με κύκλο εργασιών άνω των 250 εκατ. γ) Θα προωθηθεί αύξηση του χαμηλού συντελεστή του ΦΠΑ από 5,5% σε 7%, με ορισμένες αναγκαίες εξαιρέσεις. Ιταλία: Νέο ρεκόρ κατέγραψε η απόδοση των 10ετών κρατικών ομολόγων της Ιταλίας την 7 η και την 8 η Νοεμβρίου 2011, φτάνοντας στο 6,67%, ενώ εντείνονται οι πιέσεις των μεγάλων χωρών της Ζώνης του Ευρώ προς την Ιταλία για λήψη των αναγκαίων μέτρων για δραστική μείωση των δημοσιονομικών της ελλειμμάτων και για προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για βελτίωση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας της χώρας και της αναπτυξιακής της προοπτικής. Μια αποστολή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται στην Ιταλία την Τετάρτη 9/11/2011 για να εκτιμήσει τα μέτρα που λαμβάνει και την πρόοδο που έχει σημειώσει η Ιταλία στους ανωτέρω τομείς. Ανάλογη αποστολή ετοιμάζεται και από το ΔΝΤ, η οποία μάλιστα αποφασίστηκε (στο G20) να επισκέπτεται την Ιταλία για εκ των έσω ανάλυση των μακροοικονομικών εξελίξεων σε 3μηνιαία βάση. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 8

9 Η πτώση των τιμών (αύξηση των αποδόσεων) των ιταλικών κρατικών ομολόγων σε απαγορευτικά επίπεδα, όσον αφορά την αναχρηματοδότηση του εξαιρετικά υψηλού δημοσίου χρέους ( 1,6 τρις, ή 121,4% του ΑΕΠ) και των δημοσιονομικών ελλειμμάτων της χώρας, έλαβε χώρα παρά τη διαφαινόμενη ενεργή παρέμβαση της ΕΚΤ για αγορά αυτών των ομολόγων. Σημειώνεται ότι μέλη του ΔΣ της ΕΚΤ διαμηνύουν στην Κυβέρνηση της Ιταλίας ότι εάν δεν προχωρήσει αποφασιστικά στην εφαρμογή των μέτρων για το οποία έχει δεσμευθεί, για σημαντική μείωση του δημοσίου χρέους της χώρας, η ΕΚΤ δεν θα συνεχίσει να αγοράζει ιταλικά κρατικά ομόλογα. Παρόλα αυτά, η ΕΚΤ αύξησε τις εβδομαδιαίες αγορές κρατικών ομολόγων στα 9,52 δις την εβδομάδα που έληξε την , λειτουργώντας πιθανώς σε μεγάλο βαθμό και στις αγορές Ιταλικών κρατικών ομολόγων. Συγκεκριμένα, οι αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ την προηγούμενη εβδομάδα ήταν οι υψηλότερες από τα μέσα Σεπτ. 11 και ανεβάζουν τις συνολικές αγορές που έχουν πραγματοποιηθεί από την έναρξη του προγράμματος στα 183 δις. Ωστόσο, η ΕΚΤ δεν φαίνεται να είναι σε θέση να λειτουργήσει σταθεροποιητικά σε μια τόσο μεγάλη αγορά, όπως αυτή της Ιταλίας. Την ίδια ώρα, ο Ιταλός πρωθυπουργός φαίνεται να αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα απώλειας συνοχής της Κυβέρνησής του, καθώς μια ομάδα βουλευτών του κόμματός του φαίνεται να εναντιώνεται στην πολιτική του, ενώ και οι σχέσεις του με τον υπουργό Οικονομικών της Κυβέρνησής του δεν είναι ικανοποιητικές. Ήδη στη Σύνοδο της ομάδας των 20 (G20) στο Παρίσι o ιταλός πρωθυπουργός δέχθηκε την εξέταση της ιταλικής οικονομίας από το ΔΝΤ σε τακτή-3μηνιαία βάση για να διαπιστώνεται η πρόοδος που σημειώνεται στους τομείς της δημοσιονομικής προσαρμογής και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Αυτές οι εξελίξεις επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο την δημοτικότητα της παρούσας κυβέρνησης και την αξιοπιστία της χώρας όσον αφορά τη δυνατότητά της για έξοδο από την τρέχουσα κρίση δημοσίου χρέους που την επιβαρύνει δυσανάλογα. Η Κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει σημαντικά μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής, ύψους άνω των 50 δις για τα επόμενα τρία έτη, τα οποία ψηφίστηκαν από τη Βουλή και εφαρμόζονται, χωρίς, ωστόσο, να συμβάλλουν στην αποτροπή της περαιτέρω επιδείνωσης της κατάστασης στην αγορά κρατικών ομολόγων. Μετά από αυτά, υπάρχουν εκτιμήσεις ότι η κρίση στην ιταλική αγορά κρατικών ομολόγων οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη χαμηλή αξιοπιστία της παρούσας κυβέρνησης της Ιταλίας και ότι η κατάσταση θα μπορούσε να βελτιωθεί ουσιαστικά αν ο Πρωθυπουργός υπέβαλε την παραίτησή του (κατανοώντας ότι δεν απολαμβάνει πλέον την εμπιστοσύνη της Βουλής), υπέρ (κατά προτίμηση των αγορών) μιας κυβέρνησης τεχνοκρατών, ικανής να προωθήσει τις αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις χωρίς τον φόβο του πολιτικού κόστους. Ο ίδιος ο Πρωθυπουργός θεωρεί ότι εξακολουθεί να διαθέτει την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο, απορρίπτοντας κατηγορηματικά τις προτάσεις για συγκρότηση κυβέρνησης εθνικής ενότητας ή κυβέρνησης τεχνοκρατών. Ωστόσο, ακόμα και ο Υπ. Εσωτερικών της Ιταλίας φέρεται να δηλώνει ότι η κυβέρνηση, κατά την άποψή του, δεν διαθέτει, πλέον, την αναγκαία πλειοψηφία στην Βουλή και ότι το καλύτερο θα ήταν η προσφυγή σε άμεσες εκλογές αντί για αναμονή έως το 2013 όπου λήγει κανονικά η θητεία της παρούσας κυβέρνησης. Από την άλλη πλευρά, η προσφυγή σε άμεσες εκλογές δεν φαίνεται να είναι επιθυμητή ούτε και από τα κόμματα της αντιπολίτευσης στην Ιταλία, τα οποία δεν επιθυμούν να επωμισθούν το κόστος της αύξησης της ευελιξίας της αγοράς εργασίας και ακόμη των απολύσεων στον δημόσιο τομέα και μιας νέας μεταρρύθμισης του συστήματος κοινωνικών ασφαλίσεων. Την 8 η Νοεμβρίου 2011 η ιταλική Κυβέρνηση αντιμετωπίζει ναι πολύ κρίσιμη ψηφοφορία στη Βουλή για την επικύρωση της εκτέλεσης του Προϋπολογισμού του 2010 και μπορεί να καταψηφιστεί αν αρκετά μέλη της κυβερνητικής πλειοψηφίας ψηφίσουν αρνητικά. Η πτώση ή η αδυναμία λειτουργίας της Κυβέρνησης σε περίπτωση καταψήφισής της στην ανωτέρω ψηφοφορία μπορεί να αποφευχθεί, αν η αντιπολίτευση επιλέξει την αποχή από την ψηφοφορία για να μην προκαλέσει αδυναμία πληρωμών στο κράτος, όπως θα συμβεί αν καταψηφιστεί η εκτέλεση του Π2010. Κύπρος: Μέτρα δημοσιονομικής προσαρμογής εξετάζει να λάβει ακόμη και η Κύπρος μετά τη νέα υποβάθμιση της οικονομίας της από τη Moody s την κατά δύο βαθμίδες, στο Baa3, από Baa1. Βασική αιτιολόγηση ήταν ότι η Κυβέρνηση της Κύπρου θα πρέπει να συμβάλλει στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μετά την απόμείωση των τοποθετήσεών τους σε ελληνικά κρατικά ομόλογα που αναμένεται να πραγματοποιηθεί στις αρχές του Το γεγονός ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει στην τρέχουσα περίοδο πρόσβαση στις αγορές ομολόγων αξιολογείται από τη Moody s ως αιτία που θα αναγκάσει της Κυβέρνηση να ζητήσει χρηματοδοτική ενίσχυση από επίσημες πηγές. Η Moody s έχει τώρα την χαμηλότερη διαβάθμιση της Κύπρου από τις άλλες εταιρείες πιστοληπτικής αξιολόγησης. Η Fitch αξιολογεί την Κύπρο στο BBB (Μία βαθμίδα πάνω από τη Moody s), ενώ η S&P s αξιολογεί την Κύπρο στο BBB+ αλλά από τον Αύγ. 11 έχει θέσει την Κύπρο σε καθεστώς πιστοληπτικής υποβάθμισης. Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων 9

10 Εβδομαδιαίο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών Πέμπτη 10 Νοεμβρίου 2011 Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ (ετήσιες εκατοστιαίες μεταβολές ή όπως διαφορετικά ορίζεται) Ετήσια στοιχεία ΑΕΠ (σε σταθερές τιμές αγοράς) 4,9 2,9 4,5 4,5 1,1-2,4-4,5 Ιδιωτική Κατανάλωση 3,7 4,3 4,8 2,8 3,2-2,2-4,5 Δημόσια Κατανάλωση 2,9 1,2 0,0 8,2 1,5 10,3-6,5 Ακαθάριστες Επενδύσεις 0,1-3,6 8,1 5,5-7,7-11,2-16,5 - Κατοικίες -1,9 0,0 29,1-8,6-29,1-21,7-18,6 - Εξοπλισμός 12,7-1,0 14,2 22,3 6,6-11,2-23,5 Μεταποίηση 1,2-0,8 2,0 2,2-4,7-11,2-5,0 Ανεργία (%) 10,5 9,9 8,9 8,3 7,7 9,5 12,5 Συνολική Απασχόληση 1,0 1,3 1,9 1,7 0,2-0,7-3,0 Δείκ της Τιμών Καταναλωτή (μέσα επίπεδα) 2,9 3,5 3,2 3,0 4,2 1,3 4,7 Κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος (1995=100) 1,8 3,7 2,3 3,6 6,2 5,0-0,4 Πιστωτική Επέκταση (προς ιδιωτικό τομέα) 19,5 21,2 21,1 21,5 15,9 4,2 0,0 Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης (% ΑΕΠ) -7,4-5,1-5,7-6,4-9,8-15,4-10,5 Ισοζύγιο Τρεχ. Συναλλαγών (κεφαλαιακές μεταβιβάσεις, % ΑΕΠ) -4,5-6,3-9,6-12,4-13,0-10,1-9,6 Δείκτες Οικονομικής Συγκυρίας έτος I II III IV έτος διαθέσιμη περίοδος Οικονομική Δραστηριότητα Όγκος Λιανικών Πωλήσεων (εκτός καυσίμων και λιπαντικών αυτ/των) -9,3 5,7-0,2-3,9-15,1-6,8-9,1 (8μην) Νέες εγγραφές ΙΧ Αυτοκινήτων -17,4 17,2-15,7-34,0-37,2-37,2-34,4 (9μην) Οικοδομική Δραστηριότητα -26,5-20,6-24,3-25,0-19,9-23,7-23,9 (6μην) Μεταποίηση -11,2-4,3-4,2-5,0-2,8-4,8-8,1 (9μην) Δείκ της Υπευθύνων Προμηθειών ΡΜΙ στη μεταποίηση 45,3 44,6 42,6 44,3 43,5 43,8 40,5 (Οκτ.) Δείκτης Οικονομικού Κλίματος 70,6 78,8 72,3 74,2 74,1 75,1 70,9 (Ιούλ.) Δείκ της Επιχειρηματικών Προσδοκιών στη Μεταποίηση 72,1 74,6 76,9 77,0 74,8 75,8 75,5 (Ιούλ.) Δείκ της Εμπιστοσύνης Καταναλωτών -45, ,8 (Ιούλ.) Πιστωτική Επέκταση Ιδιωτικός Τομέας 4,1 3,5 2,6 1,2-0,2-0,1-2,2 (Σεπτ.) Επιχειρήσεις 5,1 4,2 3,7 2,3 1,0 0,9-0,9 (Σεπτ.) - Βιομηχανία -3,5-1,3 0,4-1,9-2,9-2,7 0,5(Σεπτ.) - Κατασκευές 2,7 3,4 2,3 3,3 1,9 1,9-2,1 (Σεπτ.) - Τουρισμός 7,8 8,2 3,9 4,5 2,9 2,9-0,8 (Σεπτ.) Νοικοκυριά 3,1 2,7 1,5 0,1-1,4-1,3-3,1 (Σεπτ.) - Καταναλωτικ ή Πίστη 2,0 1,0 0,0-2,1-4,2-4,2-6,5 (Σεπτ.) - Στεγαστικά Δάνεια 3,7 3,5 2,3 1,0-0,4-0,4-2,1 (Σεπτ.) Τιμές Δείκ της Τιμών Καταναλωτή 1,2 3,0 5,2 5,5 5,1 4,7 3,0 (Οκτ.) Δομικός Πληθωρισμός 2,4 1,7 3,3 3,7 3,3 3,0 1,6 (Σεπτ.) Δείκ της Τιμών Διαμερισμάτων -3,7-1,8-4,7-4,1-5,7-4,0-4,5 (2 ο 3μην) Επιτόκια Ταμιευτηρίου 0,56 0,38 0,37 0,39 0,44 0,45 0,40 (Ιούλ.) Δάνεια προς μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις 6,07 5,84 6,12 6,39 6,64 6,79 7,61 (Ιούλ.) Καταναλωτικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 11,53 11,13 11,14 12,12 12,17 12,33 12,82 (Ιούλ.) Στεγαστικών Δανείων (σύνολο με επιβαρύνσεις) 4,08 3,60 3,69 3,97 4,10 4,06 4,99 (Ιούλ.) Euribor 3μηνών 0,70 0,63 0,77 0,85 0,94 1,11 1,5 (Αύγ.) Απόδοση 10-ετούς Ομολόγου 5,17 6,24 8,30 10,79 10,03 12,47 17,8 (Αύγ.) ΑΕΠ σε σταθερές τιμές -2,0-0,7-5,1-5,7-6,6-4,5-7,3 (2 ο 3μην) Κατανάλωση Νοικοκυριών -2,2 1,0-5,0-5,6-8,6-4,5-6,1 (2 ο 3μην) Επενδύσεις -11,2-5,0-17,1-7,1-19,4-16,5-17,9 (2 ο 3μην) Εξαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -20,1 2,2 3,2-0,9 12,8 3,8-1,4 (2 ο 3μην) Εισαγωγές Αγαθών & Υπηρεσιών -18,6 0,5-8,4-8,9-3,2-4,8-7,6 (2 ο 3μην) Ισοζύγιο Πληρωμών (σε δις ) Εξαγωγές Αγαθών 15,3 3,5 7,8 12,2 17,1 17,1 13,2 (8μην) Εισαγωγές Αγαθών 46,1 11,8 23,1 34,5 45,4 45,4 32,1 (8μην) Εμπορικό Ισοζύγιο -30,8-8,3-15,3-22,3-28,3-28,3-18,9 (8μην) Ισοζύγιο Αδήλων Πόρων 6,1-1,5 0,9 5,9 6,3 6,3 6,2 (8μην) Aναλογία Αδήλων Πόρων προς Εμπορικό Έλλειμμα 19,8% 18,1% 5,9% 26,6% 22,3% 22,3% 32,6% (8μην) Ισοζύγιο Τρεχ/σών Συναλλαγών (κεφαλ. μεταβιβ.) -24,7-9,8-14,4-16,3-22,0-22,0-12,8 (8μην) Άμεσες Επενδύσεις (καθ. μεταβολή ροής) 1,1 0,9 0,9 0,4 0,7 0,7-1,4 (8μην) Επενδύσεις Χαρτοφυλακίου (καθ. μεταβολή ροής) 27,1 4,9-5,0-18,3-20,9-20,9-11,3 (8μην) Χρηματιστήριο Γενικός Δείκτης Τιμών ΧΑ 2.196, , , , , ,9 798,42 (Σεπτ.) (% μεταβολή) 22,9 22,7-35,1-44,7-35,6-35,6-45,72 (Σεπτ.) Χρηματιστηριακή Αξία (% ΑΕΠ) 34,6 32,8 23,4 24,4 23,3 23,3 13,8 (Σεπτ.) Πηγή: Τράπ εζα της Ελλάδος και ΕΛ. ΣΤΑΤ.