Μαρδαΐτες στη Μ. Ασία (Βυζάντιο)

Transcript

1 Μακρυπούλιας Χρήστος,, Περίληψη : Οι Μαρδαΐτες ήταν χριστιανικός λαός που ζούσε στο όρος Αμανός της Συρίας. Στα τέλη του 7ου αιώνα πολέμησαν ως σύμμαχοι των Βυζαντινών εναντίον των Αράβων. Μετά τη σύναψη ειρήνης μεταξύ των αντιμαχομένων, πολλοί Μαρδαΐτες μεταφέρθηκαν και εγκαταστάθηκαν από τους Βυζαντινούς στη ΝΑ Μικρά Ασία, όπου ενσωματώθηκαν στις ναυτικές δυνάμεις της αυτοκρατορίας. Η παρουσία τους στη Μικρά Ασία μαρτυρείται τουλάχιστον έως το δεύτερο ήμισυ του 10ου αιώνα. Χρονολόγηση 7ος-10ος αιώνας Γεωγραφικός εντοπισμός ΝΑ Μικρά Ασία 1. Ιστορικό πλαίσιο Οι Μαρδαΐτες εμφανίζονται στο ιστορικό προσκήνιο τον 7ο αιώνα και οι απόψεις για την καταγωγή τους διίστανται. 1 Κατά την επικρατέστερη άποψη, ταυτίζονται με τους Djarādjima, που κατοικούσαν στο όρος Αμανός ή Μαύρον Όρος (αραβ. Lukkām) της Συρίας και στις ελώδεις περιοχές βόρεια της Αντιόχειας. Το όνομά τους (πληθ. του Djurdjumānī) προερχόταν είτε από την ονομασία της επαρχίας Gurgum, στην περιοχή της Γερμανικείας, είτε από μία μικρή πόλη ανάμεσα στο Αλέπιον (Χαλέπι) και την Αλεξανδρέττα, την Djurdjūma, προπύργιο των Djarādjima, την οποία κατέστρεψαν οι Άραβες το έτος 708, όταν κατέπνιξαν την εξέγερση που είχαν υποκινήσει και ενισχύσει οι Βυζαντινοί. Οι Djarādjima ήταν χριστιανοί και υπάγονταν στο Πατριαρχείο Αντιοχείας, αλλά πιθανότατα ακολουθούσαν το δόγμα του μονοφυσιτισμού ή του μονοθελητισμού. 2 Σύμφωνα με αραβικές πηγές, μετά την κατάκτηση της περιοχής της Αντιόχειας από τους μουσουλμάνους το 638, οι Άραβες υπέταξαν τους Djarādjima, στους οποίους ανέθεσαν τη φύλαξη των ορεινών περασμάτων του Αμανού, απαλλάσσοντάς τους από την καταβολή φόρων. Στα μέσα της δεκαετίας του 660, καθώς οι Άραβες υποψιάζονταν τους χριστιανούς Djarādjima για συνεργασία με τους Βυζαντινούς, εγκατέστησαν εποίκους στην περιοχή, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση των Djarādjima. Στις στρατιωτικές συγκρούσεις που ακολούθησαν νικητής αναδείχθηκε ο χαλίφης Μωαβίας ιμπν Άμπι Σουφυάν (Muwa iyah ibn Abi Sufyan), πρώην διοικητής της Συρίας. Σε απάντηση, οι Djarādjima ξεκίνησαν επιδρομές εναντίον των αστικών κέντρων της Συρίας και της Παλαιστίνης, έχοντας επικεφαλής Βυζαντινούς αξιωματικούς. Πιθανότατα την περίοδο εκείνη έλαβαν από τους τοπικούς πληθυσμούς το όνομα «Μαρδαΐτες», με το οποίο έμειναν γνωστοί στις ελληνόγλωσσες πηγές. Το όνομα προέρχεται πιθανότατα από τη σημιτική λέξη maridaye και σημαίνει «αντάρτης» ή «ληστής». 3 Η σύγκρουσή τους με τους μουσουλμάνους κορυφώθηκε τα επόμενα χρόνια, όταν οι Βυζαντινοί αποφάσισαν να τους χρησιμοποιήσουν για να προκαλέσουν αντιπερισπασμό στους Άραβες. 2. Η δράση των Μαρδαϊτών στη Μέση Ανατολή Το 671 οι Άραβες κατέλαβαν την Κύζικο και τα επόμενα έτη, ξεκινώντας από το 673, επιδόθηκαν σε ναυτικό αποκλεισμό της Κωνσταντινούπολης. Χάρη στον ισχυρό του στόλο και το υγρόν πυρ, ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ ( ) κατάφερε να αποκρούσει τις επιθέσεις του αραβικού ναυτικού. Παράλληλα, εκμεταλλευόμενοι τις δυσκολίες των Αράβων, οι Βυζαντινοί οργάνωσαν αντιπερισπασμό στη Μέση Ανατολή. Οι Μαρδαΐτες, καθοδηγούμενοι από Βυζαντινούς αξιωματικούς, κατέλαβαν (πιθανόν το 677) τα βουνά από την οροσειρά του Αμανού έως τις παρυφές των Ιεροσολύμων και από εκεί διενεργούσαν επιδρομές στη Συρία και το Λίβανο, ενώ στις γραμμές τους κατέφευγαν δούλοι και εντόπιοι χριστιανοί. Μην μπορώντας να τους αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, ο Μωαβίας το 678 απέστειλε πρεσβεία ειρήνης στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο. Σύμφωνα με τους όρους της συνθήκης ειρήνης, οι Βυζαντινοί αναλάμβαναν την υποχρέωση να Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 1/11

2 Μακρυπούλιας Χρήστος,, αναστείλουν τις επιθέσεις των Μαρδαϊτών στη Συρία και το Λίβανο. Η εξέγερση των Μαρδαϊτών δεν έλαβε τέλος παρά δέκα έτη αργότερα. Ο Ιουστινιανός Β ( , ), αν και είχε ανανεώσει τη συνθήκη ειρήνης με τους Άραβες το 685, θέλησε να εκμεταλλευτεί τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε εξαιτίας στασιαστικών κινημάτων ο χαλίφης Αμπντ αλ-μαλίκ (Abd al-malik). Για το λόγο αυτόν, το 688 ώθησε τους Μαρδαΐτες να επαναλάβουν τις επιδρομές τους, ενισχύοντάς τους με δυνάμεις ιππικού. Ο Αμπντ αλ-μαλίκ αναγκάστηκε να υπογράψει νέα συνθήκη ειρήνης με επαχθείς για το χαλιφάτο όρους, αλλά και με την υποχρέωση εκ μέρους των Βυζαντινών να αποσύρουν τους Μαρδαΐτες από τον Αμανό. Ο Ιουστινιανός αποδέχτηκε τον όρο αυτόν, πράξη για την οποία κατακρίθηκε από μεταγενέστερους ιστορικούς. 4 Όσοι Μαρδαΐτες παρέμειναν στη Συρία ηττήθηκαν από τους Άραβες, οι οποίοι εξόντωσαν τα βυζαντινά στρατεύματα που είχαν σταλεί για να τους ενισχύσουν. Οι Μαρδαΐτες της Συρίας πολέμησαν στο πλευρό των Αράβων στο Ιράκ και στις επιδρομές τους εναντίον βυζαντινών εδαφών τον 8ο αιώνα, ενώ η παρουσία τους στον Αμανό μαρτυρείται έως το 10ο αιώνα. 3. Η εγκατάσταση των Μαρδαϊτών στα βυζαντινά εδάφη Οι πηγές ανεβάζουν τον αριθμό των Μαρδαϊτών που κατέφυγαν στα βυζαντινά εδάφη σε δε διευκρινίζεται αν σε αυτόν περιλαμβάνεται το σύνολο των προσφύγων ή μόνο οι άνδρες στρατεύσιμης ηλικίας. Οι Μαρδαΐτες εγκαταστάθηκαν στη νοτιοανατολική Μικρά Ασία, συγκεκριμένα στις περιοχές της Παμφυλίας, της Λυκίας και της Κιλικίας. Στις αρχές του 8ου αιώνα οι βυζαντινές επαρχίες στις οποίες είχαν εγκατασταθεί οι Μαρδαΐτες οργανώθηκαν στρατιωτικά στο θέμα Κιβυρραιωτών, στο οποίο είχε ενταχθεί το σύνολο των επαρχιακών ναυτικών δυνάμεων της αυτοκρατορίας. Στο πλαίσιο της οργάνωσης αυτής, οι Μαρδαΐτες ενσωματώθηκαν στις ναυτικές δυνάμεις του θέματος ως αυτόνομος σχηματισμός με έδρα την πρωτεύουσα Αττάλεια, ενώ ζούσαν και σε άλλες περιοχές. 5 Διοικούνταν από Βυζαντινό αξιωματούχο που έφερε το βαθμό του κατεπάνω, διοριζόταν απευθείας από τον αυτοκράτορα και ήταν ανεξάρτητος από το στρατηγό του θέματος. Δε γνωρίζουμε το χρόνο κατά τον οποίο έλαβαν χώρα οι μεταρρυθμίσεις αυτές, αλλά πιθανότατα είναι σχεδόν σύγχρονες με την ίδρυση του θέματος. Οι Μαρδαΐτες της Αττάλειας απέκτησαν μεγάλη φήμη για τις ναυτικές τους ικανότητες, ιδίως στη χρήση ταχέων αναγνωριστικών σκαφών, αλλά και για το μίσος τους προς τους Άραβες της Συρίας. Αργότερα (τον 9ο αιώνα), ένα μέρος των Μαρδαϊτών μεταφέρθηκε στα θέματα Πελοποννήσου, Νικοπόλεως (περιλάμβανε τα εδάφη της Ηπείρου και της Αιτωλοακαρνανίας) και Κεφαλληνίας στις περιοχές αυτές συνέχισαν να υπηρετούν ως ναυτικά πληρώματα. 6 Στα τέλη του 9ου αιώνα οι Μαρδαΐτες της Πελοποννήσου έλαβαν μέρος στις εκστρατείες στη Σικελία, ενώ το 911 και το 949 μεγάλος αριθμός Μαρδαϊτών των τριών θεμάτων (πάνω από στην πρώτη περίπτωση, στη δεύτερη) συμμετείχαν στις εκστρατείες εναντίον των Αράβων της Κρήτης. Οι Μαρδαΐτες της Αττάλειας συνέχισαν να υπηρετούν ως επίλεκτα πληρώματα του στόλου των Κιβυρραιωτών έως το δεύτερο ήμισυ του 10ου αιώνα, αλλά η αποδυνάμωση των θεματικού στόλου των Κιβυρραιωτών τον 11ο αιώνα πρέπει να επηρέασε και αυτούς. Δεν υπάρχουν πληροφορίες για τη μετέπειτα ιστορία τους και το πιθανότερο είναι ότι σταδιακά αφομοιώθηκαν από τον τοπικό πληθυσμό. 4. Αποτελέσματα της παρουσίας των Μαρδαϊτών στη Μικρά Ασία Οι Μαρδαΐτες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη στρατηγική των Βυζαντινών εναντίον των Αράβων τον 7ο αιώνα, και κυρίως κατά τη διάρκεια της πρώτης πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης τότε οι επιδρομές τους στο Λίβανο, σε συνδυασμό με τη ναυτική ήττα των πολιορκητών, ουσιαστικά ανάγκασαν τους Άραβες να εγκαταλείψουν την πολιορκία και να υπογράψουν συνθήκη ειρήνης. Η επανάληψη των όρων για απόσυρση των Μαρδαϊτών στις επόμενες συνθήκες και η επιμονή των Αράβων το 688 να εγκαταλείψουν οι Μαρδαΐτες το Μαύρον Όρος δείχνουν το μέγεθος της απειλής που αντιμετώπιζαν οι κεντρικές περιοχές του χαλιφάτου από τους συμμάχους των Βυζαντινών. Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 2/11

3 Μακρυπούλιας Χρήστος,, Η εγκατάσταση των Μαρδαϊτών στα βυζαντινά εδάφη, αν και αποδυνάμωσε την επιθετική πολιτική του Βυζαντίου στη Μέση Ανατολή, ενίσχυσε όμως τις ναυτικές δυνάμεις της αυτοκρατορίας στη νοτιοανατολική Μικρά Ασία, καθώς σύντομα οι Μαρδαΐτες απέδειξαν τις ικανότητές τους στη θάλασσα και ενίσχυσαν σημαντικά το θεματικό ναυτικό των Κιβυρραιωτών, κυρίως στην ανίχνευση και τη συλλογή πληροφοριών. Παρόμοια θετικά αποτελέσματα είχε και η εγκατάσταση μέρους των Μαρδαϊτών στα δυτικά θέματα, οι στολίσκοι των οποίων ωφελήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τις ναυτικές ικανότητες του λαού της Συρίας, και μάλιστα σε μια εποχή που το Βυζάντιο αντιμετώπιζε επιπλέον την απειλή των αραβικών στόλων της Δυτικής Μεσογείου. Η εγκατάσταση των Μαρδαϊτών στη Μικρά Ασία και τον ελλαδικό χώρο άφησε τα ίχνη της στην εθνολογική σύσταση του πληθυσμού των περιοχών αυτών. Σε έγγραφο των Λατίνων ηγεμόνων της Κέρκυρας, χρονολογούμενο το 1365, με το οποίο επικυρώνεται παλαιότερο διάταγμα (έτος 1246) του Μιχαήλ Β, ηγεμόνα της Ηπείρου, αναφέρεται μία decarhia Mardatorum, ενώ Ευρωπαίοι περιηγητές του δευτέρου μισού του 19ου αιώνα διέκριναν σημιτικά χαρακτηριστικά σε πολλούς από τους Έλληνες κατοίκους της Αττάλειας, υποδηλώνοντας ότι κατάγονταν από Μαρδαΐτες. Σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, ακόμη και το ακριτικό έπος διασώζει την ανάμνηση των Μαρδαϊτών, κρυμμένη πίσω από το όνομα «Μαυριορίτες». 1. Ο P.A. Hollingsworth στο The Oxford Dictionary of Byzantium 2 (New York Oxford 1991), σελ. 1297, βλ. λ. Mardaites, τους θεωρεί περσικής ή αρμενικής καταγωγής. Ο M. Canard στο The Encyclopedia of Islam 2 2 (Leiden London 1965), σελ , βλ. λ. Djaradjima, κλίνει προς την άποψη ότι οι Μαρδαΐτες ήταν περσικής καταγωγής. Ο Χ. Μπαρτικιάν, «Η λύση του αινίγματος των Μαρδαϊτών», στο Στράτου, Ν.Α. (επιμ.), Βυζάντιον. Αφιέρωμα στον Ανδρέα Ν. Στράτο 1 (Aθήνα 1986), σελ , διατυπώνει τη θεωρία ότι οι Μαρδαΐτες του 7ου αιώνα ήταν εξαρμενισμένοι Μάρδοι (ιρανική ληστρική φυλή) που πολεμούσαν ως μισθοφόροι των Βυζαντινών και δεν είχαν καμία σχέση με τους Djarādjima ή τους μεταγενέστερους Μαρδαΐτες της Μικράς Ασίας. Οι σύγχρονοι Μαρωνίτες του Λιβάνου υποστηρίζουν ότι κατάγονται από τους Μαρδαΐτες, αλλά η άποψη αυτή καταρρίπτεται από το Moosa, M., The Relation of the Maronites of Lebanon to the Mardaites and al-jarājima, Speculum 44 (1969), σελ Ο Χ. Μπαρτικιάν, «Η λύση του αινίγματος των Μαρδαϊτών», στο Στράτου, Ν.Α. (επιμ.), Βυζάντιον. Αφιέρωμα στον Ανδρέα Ν. Στράτο 1 (Aθήνα 1986), σελ , πιστεύει ότι ήταν μονοφυσίτες, ενώ ο Κ. Άμαντος, «Μαρδαΐται», Ελληνικά 5 (1932), σελ , θεωρεί ότι ακολουθούσαν το ορθόδοξο δόγμα. 3. Το γεγονός ότι κυριότερη πολεμική τακτική των Μαρδαϊτών ήταν ο κλεφτοπόλεμος γίνεται εμφανές και από ένα χωρίο του Βυζαντινού χρονογράφου Θεοφάνους, Χρονογραφία, στο de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), σελ. 397, Σε αυτό περιγράφεται η δράση των βυζαντινών στρατευμάτων, τα οποία είχαν λάβει θέση στα όρη της Βιθυνίας για να παρενοχλούν τις δυνάμεις των Αράβων που πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη το και οι καταδρομικές τους επιχειρήσεις παραλληλίζονται με αυτές των Μαρδαϊτών («δίκην Μαρδαϊτών κρυπτόμενοι»). 4. Ο Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), σελ. 364, 3-5, ανέφερε ότι, με την κίνησή του αυτή, ο Ιουστινιανός διέλυσε ένα «χάλκινο» τείχος και ακρωτηρίασε τη βυζαντινή εξουσία: «τούτῳ τῷ ἔ τει ἐ γένετο λιμὸς ἐ ν Συρίᾳ καὶ πολλοὶ εἰ σῆ λθον εἰ ς Ῥωμανίαν. καὶ ἐ λθὼν ὁ βασιλεὺ ς εἰ ς Ἀρμενίαν ἐ κεῖ ἐ δέξατο τοὺ ς ἐ ν τῷ Λιβάνῳ Μαρδαΐτας, χάλκεον τεῖ χος διαλύσας». Βλ. επίσης ό.π., σελ. 363, 14-20: «καὶ πέμψας ὁ βασιλεὺ ς προσελάβετο τοὺ ς Μαρδαΐ τας χιλιάδας ιβ, τὴ ν Ῥωμαϊκὴ ν δυναστείαν ἀκρωτηριάσας. πᾶσαι γὰρ αἱ νῦ ν οἰ κούμεναι παρὰ τῶν Ἀράβων εἰ ς τὰ ἄκρα πόλεις ἀπὸ Μοψουεστίας καὶ ἕ ως τετάρτης Ἀρμενίας ἀνίσχυροι καὶ ἀοίκητοι ἐ τύγχανον διὰ τὴ ν ἔ φοδον τῶν Μαρδαϊτῶν ὧν παρασταλλέντων, πάνδεινα κακὰ πέπονθεν ἡ Ῥωμανία ὑ πὸ τῶν Ἀράβων μέχρι τοῦ νῦ ν». 5. Η άποψη ότι Μαρδαΐτες είχαν εγκατασταθεί και στην Αντιόχεια της Πισιδίας και τη νήσο Κάρπαθο βασίζεται στο γεγονός ότι το 10ο αιώνα στις περιοχές αυτές στάθμευαν «γαλέες» του θέματος Κιβυρραιωτών και στην υπόθεση ότι ο συγκεκριμένος τύπος πλοίου χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά από τους Μαρδαΐτες, βλ. Makrypoulias, Ch.G., The Navy in the Works of Constantine Porphyrogenitus, Graeco-Arabica 6 (1995), σελ Σε αντίθεση με την Ahrweiler-Γλύκατζη, Ε., Byzance et la mer (Paris 1966), σελ , ο Άμαντος, Κ., «Μαρδαΐται», Ελληνικά 5 (1932), σελ , θεωρεί ότι οι Μαρδαΐτες των δυτικών θεμάτων δεν είχαν σχέση με τους Μαρδαΐτες της Αττάλειας, αλλά ονομάστηκαν έτσι επειδή ήταν και αυτοί ναυτικοί. Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 3/11

4 Μακρυπούλιας Χρήστος,, Βιβλιογραφία : Lilie R.J., Die byzantinische Reaktion auf die Ausbreitung der Araber Studien zur Strukturwandlung des byzantinischen Staates im 7. und 8. Jahrhundert, München 1976, Miscellanea Byzantina Monacensia 22 Ostrogorsky G., Ιστορία του Βυζαντινού Κράτους, 1-3, Αθήνα 1989, Παναγόπουλος, I. (μτφρ.) Θεοφάνης, Χρονογραφία, de Boor, C. (ed.), Theophanis Chronographia, Leipzig 1883 Χριστοφιλοπούλου Α., Βυζαντινή Ιστορία 2.2, Θεσσαλονίκη 1997 Ahrweiler H., Byzance et la mer. La marine de guerre, la politique et les institutions maritimes de Byzance au VIIe-XVe siècles, Paris 1966 Antoniadis-Bibicou H., Etudes d histoire maritime de Byzance, Paris 1966 Ditten H., Ethnische Verschiebungen zwischen der Balkanhalbisel und Kleinasien vom Ende des 6. bis zur zweiten Hälfte des 9. Jahrhunderts, Berlin 1993, Berliner Byzantinische Arbeiten Honigmann E., Die Ostgrenze des byzantinischen Reiches von 363 bis 1071, Bruxelles 1935 Στράτος Α., Το Βυζάντιον στον Ζ αιώνα 5, Αθήνα 1974 Άμαντος Κ., "Μαρδαΐται", Ελληνικά, 5, 1932, Brooks E.W., "The Arabs in Asia Minor ( ), from Arabic Sources", Journal of Hellenic Studies, 18, 1898, Canard M., "Djaradjima", The Encyclopedia of Islam 2, Leiden - London 1965, Canard M., "Byzantium and the Muslim World to the Middle of the Eleventh Century", The Cambridge Medieval History, 4:1, Cambridge 1966, Haldon J.F., "Theory and Practice in Tenth-Century Military Administration: Chapters II, 44 and 45 of the Book of Ceremonies", Travaux et Mémoires, 13, 2000, Hollingsworth P.A., "Mardaites", Kazhdan, A. (ed.), The Oxford Dictionary of Byzantium 2, New York - Oxford 1991, 1297 Makrypoulias Ch. G., "The Navy in the Works of Constantine Porphyrogenitus", Graeco-Arabica, 6, 1995, Moosa M., "The Relation of the Maronites of Lebanon to the Mardaites and al-jarājima", Speculum, 44, 1969, Μπαρτικιάν Χ.Μ., "Η λύση του αινίγματος των Μαρδαϊτών", Στράτου, Νία Α. (επιμ.), Βυζάντιον. Αφιέρωμα στον Ανδρέα Ν. Στράτο 1, Aθήνα 1986, Treadgold W.T., "The Army in the Works of Constantine Porphyrogenitus", Rivista di Studi Bizantini e Neoellenici, 29, 1992, Δικτυογραφία : Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 4/11

5 Μακρυπούλιας Χρήστος,, Corruption and Mistranslation: The Common Syriac Source on the Origin of the Mardaites Γλωσσάριo : κατεπάνω, ο Κυβερνήτης μιας ευρύτερης διοικητικής ενότητας. Ο όρος χρησιμοποιούνταν από τον 9ο αιώνα για να προσδιορίσει συγκεκριμένες διοικητικές θέσεις, όπως ο κατεπάνω των βασιλικών. Ο ίδιος όρος συχνά δήλωνε και το διοικητή στρατιωτικής μονάδας. Από τα τέλη του 10ου έως τα τέλη του 11ου αιώνα προσδιόριζε κατά κύριο λόγο τους διοικητές μεγάλων επαρχιών, όπως της Ιταλίας και της Αντιόχειας. Ο όρος με την έννοια του διοικητή-δούκα εγκαταλείφθηκε μετά το 1100, ωστόσο συνέχισε να υφίσταται και να αποδίδεται σε άτομα τα οποία καταλάμβαναν τοπικές διοικητικές θέσεις. μονοθελητισμός, ο Δόγμα το οποίο αναπτύχθηκε τον 7ο αιώνα από τον πατριάρχη Σέργιο με σκοπό να επιτευχθεί συμβιβασμός μεταξύ ορθοδόξων και μονοφυσιτών στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Ο μονοθελητισμός πρέσβευε ότι ο Χριστός είχε δύο φύσεις αλλά μία θέληση. Παρά την προσπάθεια του αυτοκράτορα Ηρακλείου ( ) να επιβάλει το νέο δόγμα, το 680 ο μονοθελητισμός καταδικάστηκε ως αιρετική διδασκαλία. στρατηγός, ο Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο τα καθήκοντα του στρατηγού ήταν πολιτικά. Στη Μέση Βυζαντινή περίοδο ο στρατηγός ήταν αξιωματούχος επικεφαλής του θέματος (στρατός και περιοχή δικαιοδοσίας) συγκέντρωνε στα χέρια του τόσο στρατιωτική όσο και πολιτική εξουσία. Κατά την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο περιορίστηκε στο στρατιωτικό ρόλο του. υγρόν πυρ, το Εμπρηστικό μείγμα με βάση το αργό πετρέλαιο (νάφθα), το οποίο εκτοξευόταν με τη βοήθεια καταθλιπτικής αντλίας. Η χρήση του διαδόθηκε στο Βυζάντιο στα τέλη του 7ου αιώνα και αποτέλεσε ένα από τα ισχυρότερα όπλα του βυζαντινού ναυτικού έως την εμφάνιση των πυροβόλων όπλων. χαλίφης, ο O ανώτατος θρησκευτικός και πολιτικός αρχηγός των μουσουλμάνων, θεωρούμενος διάδοχος του Mωάμεθ (αραβ. khalifa = τοποτηρητής). Ήταν ο επικεφαλής του χαλιφάτου, του θρησκευτικού κράτους των Αράβων. Πηγές Θεοφάνης, Χρονογραφία, de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883). Νικηφόρος Πατριάρχης, Ιστορία Σύντομος, Mango, C. (επιμ.), Nikephoros, Patriarch of Constantinople, Short History (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 13, Washington 1990). Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Προς τον ίδιον υιόν Ρωμανόν, Moravcsik, G. Jenkins, R.J.H. (επιμ.), Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio 2 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 1, Washington 1967). Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος, Έκθεσις της βασιλείου τάξεως, Reiske, I.I. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti De cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829). Συνεχιστής Θεοφάνους, Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus (Bonn 1838). Παραθέματα Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 355, 6 356, 2: Τούτῳ τῷ ἔτει εἰσῆλθον Μαρδαΐται εἰς τὸν Λίβανον καὶ ἐκράτησαν ἀπὸ τοῦ Μαύρου ὄρους ἕως τῆς ἁγίας πόλεως καὶ ἐχειρώσαντο τὰς τοῦ Λιβάνου περιωπάς. καὶ πολλοὶ δοῦλοι καὶ αἰχμάλωτοι καὶ αὐτόχθονες πρὸς αὐτοὺς κατέφυγον, ὥστε διʹ ὀλίγου χρόνου εἰς πολλὰς χιλιάδας γενέσθαι. καὶ ταῦτα μαθὼν Μαυΐας καὶ οἱ σύμβουλοι αὐτοῦ ἐφοβήθησαν σφόδρα συλλογισάμενοι, ὅτι τὸ βασίλειον τῶν Ρωμαίων ὑπὸ θεοῦ φρουρεῖται. καὶ ἀποστέλλει πρέσβεις πρὸς τὸν αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνον ζητῶν εἰρήνην, ὑποσχόμενος καὶ ἐτήσια τῷ βασιλεῖ παρέχειν πάκτα. ὁ δὲ βασιλεὺς τοὺς τοιούτους πρέσβεις δεξάμενος καὶ τὴν αἴτησιν αὐτῶν ἀκηκοὼς ἀπέστειλε σὺν αὐτοῖς ἐν Συρίᾳ Ἰωάννην τὸν πατρίκιον, τὸ ἐπίκλην Πιτζιγαῦδιν, ὡς ἀρχαιογενῆ τῆς πολιτείας καὶ πολύπειρον ὄντα καὶ μεγάλης ἀντεχόμενον φρονήσεως, ἐπί τὸ ἁρμοδίως διαλεχθῆναι τοῖς Ἄραψι καὶ τὰ τῆς εἰρήνης συμφωνῆσαι. τούτου δὲ καταλαβόντος ἐν Συρίᾳ, ὁ Μαυΐας σώρευμα πεποιηκὼς τῶν τε ἀμηραίων καὶ κορασηνῶν ἐδέξατο αὐτὸν μετὰ μεγάλης τιμῆς. πολλῶν οὖν ἀναμεταξὺ αὐτῶν εἰρηνικῶν λεχθέντων λόγων, συνεφωνήθη πρὸς Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 5/11

6 Μακρυπούλιας Χρήστος,, ἑκατέρους ἔγγραφον γενέσθαι εἰρήνης μεθʹ ὅρκου λόγον ἐπὶ συμφώνου ἐτησίου πάκτου, παρέχεσθαι τῇ Ῥωμαϊκῇ πολιτείᾳ παρὰ τῶν Ἀγαρηνῶν χρυσοῦ χιλιάδας τρεῖς καὶ ἄνδρας αἰχμαλώτους ν καὶ ἵππους εὐγενεῖς ν. ταῦτα στοιχηθέντα μεταξὺ τῶν δύο μερῶν ἐπὶ χρόνους λ φυλάττεσθαι πλατεῖαν εἰρήνην ἀνάμεσον Ῥωμαίων καὶ Ἀράβων <πεποίηκεν>. καὶ τῶν τοιούτων καθολικῶν δύο ἐγγράφων λόγων πρὸς ἀλλήλους μεθʹ ὅρκων γεγονότων καὶ ἀλλήλοις ἐπιδοθέντων, ὁ πολλαχῶς λεχθεὶς πανεύφημος ἀνὴρ πρὸς τὸν βασιλέα ὑπέστρεψε μετὰ καὶ δώρων πολλῶν. [Το έτος αυτό εισέβαλαν οι Μαρδαΐτες στο Λίβανο και κατέλαβαν την περιοχή από το Μαύρο Όρος έως την Ιερουσαλήμ και λεηλατούσαν την ύπαιθρο του Λιβάνου. Σ αυτούς κατέφυγαν και πολλοί δούλοι, αιχμάλωτοι και ντόπιοι, με αποτέλεσμα σε μικρό χρονικό διάστημα να γίνουν πολλές χιλιάδες. Όταν το πληροφορήθηκαν αυτό ο Μωαβίας και οι σύμβουλοί του, φοβήθηκαν πολύ, σκεπτόμενοι ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι θεοφρούρητη. Έστειλε, λοιπόν, πρεσβευτές στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ζητώντας ειρήνη, υποσχόμενος να καταβάλλει ετησίως φόρο στον αυτοκράτορα. Ο τελευταίος υποδέχτηκε τους πρεσβευτές και, αφού άκουσε το αίτημά τους, τους έστειλε πίσω στη Συρία μαζί με τον πατρίκιο Ιωάννη Πιτζιγαύδιο, παλαίμαχο αξιωματούχο με πολλή πείρα και πάρα πολύ συνετό, για να διαπραγματευθεί με τους Άραβες και να συμφωνήσει για τη συνθήκη ειρήνης. Όταν αυτός έφτασε στη Συρία, ο Μωαβίας έκανε συγκέντρωση εμίρηδων και μελών της φυλής Κουραΰς και τον υποδέχτηκε με μεγάλες τιμές. Αφού συνομίλησαν πολύ για την ειρήνη, συμφώνησαν να ανταλλάξουν έγγραφη συνθήκη ειρήνης βεβαιωμένη με όρκο, υπό τον όρο να καταβάλλουν ετησίως οι Άραβες στους Βυζαντινούς φόρο ύψους χρυσών νομισμάτων, 50 αιχμαλώτους και 50 καθαρόαιμους ίππους. Αφού τα δύο μέρη συμφώνησαν η συνθήκη να έχει διάρκεια 30 ετών, γενική ειρήνη επικράτησε μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων. Έχοντας ανταλλάξει τα έγγραφα της συνθήκης με τους Άραβες, αφού τα συνέταξαν και τα επιβεβαίωσαν ενόρκως, ο δοξασμένος εκείνος άνδρας, για τον οποίο έγινε μνεία πολλές φορές, επέστρεψε στον αυτοκράτορα φέρνοντας και πολλά δώρα.] Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 361, 7 13: Τούτῳ τῷ ἔτει ἐγένετο λιμὸς καὶ θανατικὸν μέγα ἐν Συρίᾳ, καὶ Ἀβιμέλεχ ἐκράτησε τοῦ ἔθνους. τῶν δὲ Μαρδαϊτῶν ἐπιτιθεμένων τοῖς μέρεσι τοῦ Λιβάνου, καὶ τοῦ λοιμοῦ ἐπικρατοῦντος, ὁ αὐτός Ἀβιμέλεχ τὴν ἐπὶ Μαυΐου ζητηθεῖσαν εἰρήνην αἰτεῖται ἀποστείλας πρέσβεις πρὸς τὸν βασιλέα, τὰς αὐτὰς τξε χιλιάδας τοῦ χρυσοῦ νομισμάτων συνθέμενος τελεῖν, καὶ τοὺς τξε δούλους, καὶ ὁμοίως εὐγενεῖς ἵππους τξε. [Το έτος αυτό έπεσε πείνα και μεγάλο θανατικό στη Συρία και ο Αμπντ αλ Μαλίκ πήρε την εξουσία στους Άραβες. Καθώς οι Μαρδαΐτες έκαναν επιδρομές στα μέρη του Λιβάνου και η επιδημία ήταν στο απόγειό της, ο προαναφερθείς Αμπντ αλ Μαλίκ ζήτησε να συναφθεί η ίδια συνθήκη ειρήνης που ίσχυε επὶ Μωαβία, στέλνοντας πρεσβευτές προς τον αυτοκράτορα, εγγυώμενος ότι θα καταβάλει τα ίδια χρυσά νομίσματα και τους 365 δούλους και επίσης 365 καθαρόαιμα άλογα.] Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C., Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 363, 6 20: Τούτῳ τῷ ἔτει ἀποστέλλει Ἀβιμέλεχ πρὸς Ἰουστινιανὸν βεβαιῶσαι τὴν εἰρήνην, καὶ ἐστοιχήθη ἡ εἰρήνη οὕτως ἵνα ὁ βασιλεὺς παύσῃ τὸ τῶν Μαρδαϊτῶν τάγμα ἐκ τοῦ Λιβάνου, καὶ διακωλύσῃ τὰς ἐπιδρομὰς αὐτῶν καὶ Αβιμέλεχ δώσῃ τοῖς Ῥωμαίοις καθ ἑκάστην ἡμέραν νομίσματα χίλια καὶ ἵππον καὶ δοῦλον καὶ ἵνα ἔχωσι κοινὰ κατὰ τὸ ἴσον τοὺς φόρους τῆς Κύπρου καὶ Ἀρμενίας καὶ Ιβηρίας. καὶ ἔπεμψεν ὁ βασιλεὺς Παῦλον τὸν μαγιστριανὸν πρὸς Ἀβιμέλεχ ἀσφαλίσασθαι τὰ στοιχηθέντα, καὶ γέγονεν ἔγγραφος ἀσφάλεια μετὰ μαρτύρων. καὶ φιλοτιμηθεὶς ὁ μαγιστριανὸς ὑπέστρεψεν. καὶ πέμψας ὁ βασιλεὺς προσελάβετο τοὺς Μαρδαΐτας χιλιάδας ιβ, τὴν Ῥωμαϊκὴν δυναστείαν ἀκρωτηριάσας. πάσαι γὰρ αἱ νῦν οἰκούμεναι παρὰ τῶν Ἀράβων εἰς τὰ ἄκρα πόλεις ἀπὸ Μοψουεστίας καὶ ἕως τετάρτης Ἀρμενίας ἀνίσχυροι καὶ ἀοίκητοι ἐτύγχανον διὰ τὴν ἔφοδον τῶν Μαρδαϊτῶν ὧν παρασταλλέντων, πάνδεινα κακὰ πέπονθεν ἡ Ῥωμανία ὑπό τῶν Ἀράβων μέχρι τοῦ νῦν. [Το έτος αυτό έστειλε απεσταλμένους ο Αμπντ αλ Μαλίκ στον Ιουστινιανό για την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης. Οι όροι της συνθήκης ήταν ως εξής: Ο αυτοκράτωρ θα αποσύρει τις στρατιωτικές δυνάμεις των Μαρδαϊτών από το Λίβανο και θα εμποδίσει τις επιδρομές τους. Σε αντάλλαγμα, ο Αμπντ αλ Μαλίκ θα καταβάλλει καθημερινά στους Βυζαντινούς χρυσά νομίσματα, ένα άλογο και ένα δούλο. Τους φόρους της Κύπρου, της Αρμενίας και της Γεωργίας θα τους μοιράζονται στη μέση από κοινού. Ο αυτοκράτωρ απέστειλε το μαγιστριανό Παύλο προς τον Αμπντ αλ Μαλίκ για την επιβεβαίωση των ανωτέρω. Έγινε έγγραφη επιβεβαίωση ενώπιον μαρτύρων και ο μαγιστριανός, αφού τιμήθηκε με δώρα, επέστρεψε. Ο δε αυτοκράτωρ έστειλε διαταγή και δέχτηκε τους Μαρδαΐτες, στον αριθμό, ακρωτηριάζοντας έτσι την ισχύ των Βυζαντινών, διότι όλες οι συνοριακές πόλεις που τώρα κατοικούνται από Άραβες, από τη Μοψουεστία και έως την Τετάρτη Αρμενία, παρέμεναν αδύναμες και ακατοίκητες Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 6/11

7 Μακρυπούλιας Χρήστος,, εξαιτίας των επιδρομών των Μαρδαϊτών. Όταν αυτές εμποδίστηκαν, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία άρχισε να υποφέρει τα πάνδεινα από τους Άραβες έως και σήμερα.] Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 364, 3 5: Τούτῳ τῷ ἔτει ἐγένετο λιμὸς ἐν Συρίᾳ καὶ πολλοὶ εἰσῆλθον εἰς Ῥωμανίαν. καὶ ἐλθὼν ὁ βασιλεὺς εἰς Ἀρμενίαν ἐκεῖ ἐδέξατο τοὺς ἐν τῷ Λιβάνῳ Μαρδαΐτας, χάλκεον τεῖχος διαλύσας. [Το έτος αυτό έγινε λιμός στη Συρία και πολλοί κατέφυγαν στα βυζαντινά εδάφη. Επιπλέον, ο αυτοκράτωρ ήλθε στην Αρμενία και εκεί υποδέχτηκε τους Μαρδαΐτες του Λιβάνου, διαλύοντας ένα χάλκινο τείχος.] Νικηφόρος Πατριάρχης, Ιστορία Σύντομος, στο Mango, C. (επιμ.), Nikephoros, Patriarch of Constantinople, Short History (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 13, Washington 1990), 34, 21 31: ὁ δὲ τῶν Σαρακηνῶν βασιλεὺς τὸ τοῦ στόλου ἀκούσας δυστύχημα πρέσβεις ἀποστέλλει πρὸς Κωνσταντῖνον ὡς σπεισόμενος πρὸς αὐτὸν ἐπὶ τελέσμασιν ἐνιαυσίοις. ὁ δὲ τούτους δεξάμενος καὶ τὰ δηλωθέντα ἀκηκοὼς συνεκπέμπει αὐτοῖς Ἰωάννην τὸν πατρίκιον, τὸ ἐπίκλην Πιτζιγαύδιον, πολυπειρίᾳ καὶ φρονήσει διαφέροντα, ὡς τὰ ἐπὶ τῇ εἰρήνῃ διαλεχθησόμενον. ὃς πρὸς τὰ τῶν Σαρακηνῶν γενόμενος ἤθη συμβαίνει τε αὐτοῖς ὅρκοις τὴν εἰρήνην βεβαιωσάμενος ἐπὶ τριάκοντα ἔτεσιν, ὥστε παρέχεσθαι Ῥωμαίοις ὑπὸ τῶν Σαρακηνῶν ἀνὰ ἔτος ποσότητα χρυσίου τρεῖς χιλιάδας ἄνδρας τε αἰχμαλώτους πεντήκοντα καὶ ἵππους πεντήκοντα. [Ακούγοντας τη συμφορά που έπληξε το στόλο, ο χαλίφης των Αράβων στέλνει πρεσβευτές στον Κωνσταντίνο για να συνάψει συνθήκη ειρήνης καταβάλλοντας ετήσιο φόρο στους Βυζαντινούς. Ο Κωνσταντίνος δέχτηκε τους απεσταλμένους και άκουσε όσα είχαν να του πουν. Με τη σειρά του στέλνει πίσω με τους πρεσβευτές τον πατρίκιο Ιωάννη Πιτζιγαύδιο, ξεχωριστό για την πείρα και τη σύνεση, για να συζητήσει περί ειρήνης. Φτάνοντας στη χώρα των Αράβων αυτός συμφωνεί μαζί τους και επικυρώνει με όρκους τη συνθήκη ειρήνης με διάρκεια 30 ετών και υπό τον όρο οι Άραβες να καταβάλλουν ετησίως στους Βυζαντινούς χρυσά νομίσματα, 50 αιχμαλώτους και 50 ίππους.] Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ῥωμανόν, στο Moravcsik, G. Jenkins, R.J.H. (επιμ.), Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio 2 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 1, Washington 1967), 21, 3 16: Ἰστέον, ὅτι πρὸς τῇ τελευτῇ Μαυίου, τῶν Ἀράβων ἀρχηγοῦ, εἰσῆλθον οἱ Μαρδαΐται εἰς τὸν Λίβανον, καὶ ἐκράτησαν ἀπὸ τοῦ Μαύρου ὄρους ἕως τῆς ἁγίας πόλεως, καὶ ἐχειρώσαντο τὰς τοῦ Λιβάνου περιωπάς. καὶ πολλοὶ δοῦλοι καὶ αὐτόχθονες πρὸς αὐτοὺς κατέφυγον, ὥστε διʹὀλίγου χρόνου εἰς πολλὰς χιλιάδας γενέσθαι. Καὶ τοῦτο μαθὼν Μαυίας καὶ οἱ σύμβουλοι αὐτοῦ, ἐφοβήθησαν σφόδρα. Καὶ ἀποστέλλει πρέσβεις πρὸς τὸν αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνον ζητῶν εἰρήνην. Ἐπὶ ταύτῃ τῇ προφάσει πέμπεται παρὰ τοῦ βασιλέως Κωνσταντίνου, τοῦ ὀρθοδόξου, υἱοῦ τοῦ Πωγωνάτου, Ἰωάννης ὁ ἐπίκλην Πιτζηκαύδης. Τούτου δὲ καταλαβόντος ἐν Συρίᾳ, Μαυίας ἐδέξατο αὐτὸν μετὰ μεγάλης τιμῆς, καὶ συνεφωνήθη πρὸς ἀμφοτέρους ἔγγραφον γενέσθαι εἰρήνης μεθʹ ὅρκου λόγον ἐπὶ συμφώνου ἐτησίου πάκτου, παρέχεσθαι τῷ τῶν Ῥωμαίων βασιλεῖ παρὰ τῶν Ἀγαρηνῶν χρυσίου χιλιάδας τρεῖς καὶ ἄνδρας αἰχμαλώτους ω καὶ ἵππους εὐγενεῖς ν. [Πρέπει να γνωρίζεις ότι, λίγο πριν το θάνατο του Μωαβία, του αρχηγού των Αράβων, εισέβαλαν οι Μαρδαΐτες στο Λίβανο και κατέλαβαν την περιοχή από το Μαύρο Όρος έως την Ιερουσαλήμ και λεηλατούσαν την ύπαιθρο του Λιβάνου. Σ αυτούς κατέφυγαν και πολλοί δούλοι και ντόπιοι, με αποτέλεσμα σε μικρό χρονικό διάστημα να γίνουν πολλές χιλιάδες. Όταν το πληροφορήθηκαν αυτό ο Μωαβίας και οι σύμβουλοί του, φοβήθηκαν πολύ. Έστειλε, λοιπόν, πρεσβευτές στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ζητώντας ειρήνη. Ο τελευταίος έστειλε πίσω για το λόγο αυτό τον Ιωάννη Πιτζιγαύδιο. Όταν αυτός έφτασε στη Συρία, ο Μωαβίας τον υποδέχτηκε με μεγάλες τιμές και συμφώνησαν να ανταλλάξουν έγγραφη συνθήκη ειρήνης βεβαιωμένη με όρκο, υπό τον όρο να καταβάλλουν ετησίως οι Άραβες στους Βυζαντινούς φόρο ύψους χρυσών νομισμάτων, 800 αιχμαλώτους και 50 ίππους.] Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ῥωμανόν, στο Moravcsik, G. Jenkins, R.J.H. (επιμ.), Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio 2 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 1, Washington 1967), 50, : Ἰστέον, ὅτι τύπος ἐκράτησεν παλαιὸς τὸν κατεπάνω Μαρδαϊτῶν Ἀτταλείας παρὰ τοῦ βασιλέως δηλονότι προβάλλεσθαι, διὸ καὶ παρὰ Λέοντος, τοῦ μακαριωτάτου βασιλέως, κατεπάνω προεβλήθη Σταυράκιος ὁ Πλατὺς ἐπονομαζόμενος, ὃς χρόνους μὲν διέπρεψεν ἱκανούς, Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 7/11

8 Μακρυπούλιας Χρήστος,, οὐχί καλῶς δὲ καὶ τὰ τέλη διέθηκεν. Τοῦ γὰρ πρωτοσπαθαρίου Εὐσταθίου καὶ ἀσηκρῆτις ἐν τῷ τῶν Κιβυρραιωτῶν θέματι ἐκ προσώπου ἀποσταλέντος, φθόνοι τινὲς ἀναμεταξὺ τούτων καὶ μάχαι γεγόνασιν ὅ τε γὰρ Σταυράκιος ὁ Πλατὺς εἰς τὸν πατρίκιον Ἡμέριον καὶ λογοθέτην τοῦ δρόμου θαρρῶν, ὡς ἅτε παρ αὐτοῦ εἰς τὸν βασιλέα μεσιτευθείς, τῷ ἐκ προσώπου Εὐσταθίῳ ἀντέπιπτεν, καὶ μάλιστα ἐναντίως εἶχεν, ἐν οἷς αὐτὸν ἑῶρα ἔξω τοῦ δέοντός τι διαπραττόμενον ἢ καὶ προστάττοντα, ὅ τε δὲ πάλιν ὁ ἐκ προσώπου Εὐστάθιος πρὸς τὸν Σταυράκιον διέκειτο ἐχθρωδῶς, καὶ πολλὰς κατ αὐτοῦ ἐπιθέσεις καὶ μηχανὰς ἐπλάττετο. Ὅθεν αἰτίας ὁ προρρηθεὶς Εὐστάθιος κατὰ τοῦ Σταυρακίου ἀνήγαγεν, ὡς «Τὸ τῶν Κιβυρραιωτῶν θέμα δύο στρατηγοὺς ἔχειν οὐ δύναται, δηλονότι ἐμὲ καὶ Σταυράκιον, τὸν κατεπάνω Μαρδαϊτῶν, ἄλλα γὰρ ἐμοῦ προστάττοντος καὶ διοικεῖν ἐθέλοντος, ἄλλα ποιεῖν ὁ κατεπάνω Μαρδαϊτῶν βούλεται, καὶ αὐτεξούσιος ὢν τὰ αὐτῷ δοκοῦντα μανικῶς διαπράττεται.» Ἀνήγαγεν δὲ καὶ ἄλλας ψευδολογίας τινάς, καὶ πολλὰς μηχανὰς κατ αὐτοῦ συνερράψατο, τὰς μὲν πιθανῶς συνθείς, τὰς δὲ συκοφαντικῶς τε καὶ μανικῶς ἀναπλασάμενος. Καὶ οὗτος δηλονότι τῷ πατρικίῳ Ἡμερίῳ καὶ λογοθέτῃ τοῦ δρόμου θαρρῶν ταῦτα ἔγραψεν, ἐπειδὴ τῷ τότε καιρῷ φίλος Εὐσταθίου μᾶλλον ἦν ὁ πατρίκιος Ἡμέριος ἤπερ Σταυρακίου, κἂν ὕστερον ἐχθρανθέντες ἀμφότεροι ἔχθρας ἀνάμεστοι καὶ μανίας πλήρεις γεγόνασιν. Τὴν οὖν τοιαύτην ἀναφορὰν Εὐσταθίου δεξάμενος ὁ βασιλεὺς καὶ τῇ αἰτήσει τοῦ πατρικίου Ἡμερίου πεισθείς, δέδωκεν τὴν τοῦ τοιούτου κατεπάνω ἐξουσίαν τῷ πρωτοσπαθαρίῳ Εὐσταθίῳ καὶ ἐκ προσώπου. Τοῦ δὲ μακαρίου βασιλέως τὸν βίον ἀπὸ τῶν κάτω πρὸς τὰ άνω μετηλλαχότος, Ἀλέξανδρος, ὁ αδελφὸς αὐτοῦ, τῆς αὐτοκράτορος ἀρχῆς ἐγκρατὴς γεγονώς, ὡς πάντας τοὺς ὑπὸ τοῦ μακαρίου βασιλέως καὶ ἀδελφοῦ αὐτοῦ προβληθέντας ἔν τισιν ἀρχαῖς διεδέξατο, χαιρεκάκοις καὶ κακοβούλοις ἀνδράσιν πεισθείς, οὕτω δη καὶ τὸν προρρηθέντα Εὐστάθιον διεδέξατο, καὶ ἀντ αὐτοῦ πεποίηκεν ἕτερον. Ὁ γὰρ Χασὲ ἐκεῖνος, ὁ ἐκ Σαρακηνῶν τῷ γένει ὁρμώμενος, Σαρακηνὸς δὲ τῷ ὄντι τῇ γνώμῃ καὶ τῷ τρόπῳ καὶ τῇ λατρείᾳ διατελῶν, ὁ τοῦ πατρικίου Δαμιανοῦ δοῦλος, ἐπεὶ πολλὴν παρρησίαν εἶχεν τῷ τότε καιρῷ ὁ πρωτοσπαθάριος οὗτος Χασὲ πρὸς τὸν κύριν Ἀλέξανδρον, τὸν βασιλέα, ὡσαύτως καὶ ὁ πρωτοσπαθάριος Νικήτας, ὁ ἀδελφὸς τοῦ Χασέ, ὁ καὶ τῶν Κιβυρραιωτῶν στρατηγὸς γεγονὼς παρὰ αὐτοῦ τοῦ κυροῦ Ἀλεξάνδρου βασιλέως, ὁ Νικήτας οὖν οὗτος, ὁ αδελφὸς τοῦ προρρηθέντος Χασέ, τὸν βασιλέα ᾐτήσατο, ὅτι «Ὡς ἀρχαῖον σου φίλον εὐεργετεῖν με πρέπον ἐστίν, ἐν δὲ πρὸς τὴν βασιλείαν σου αἴτημα ἔχω, καὶ δίκαιόν ἐστιν εἰσακοῦσαί μου». Τοῦ δὲ βασιλέως διαπορουμένου καὶ ἀντερωτῶντος, τί ἂν εἴη τοῦτο τὸ αἴτημα, καὶ ὅπερ ἐάν ἐστιν, ὑπακοῦσαι ὑποσχομένου, ὁ προρρηθεὶς Νικήτας ᾐτήσατο, ὅτι «Τὸν υἱόν μου, αἰτοῦμαι ἵνα ποιήσῃ ἡ βασιλεία σου κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν Ἀτταλείας», οὗτινος ὁ βασιλεύς τῇ αἰτήσει πεισθείς, ἐπὶ προελεύσεως εἰσαγαγὼν ἐπὶ τοῦ Χρυσοτρικλίνου τὸν υἱὸν τοῦ πρωτοσπαθαρίου Νικήτα, τὸν σπαθαροκανδιδάτον Ἀβέρκιον, προεβάλετο αὐτὸν κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν Ἀτταλείας, καθὼς καὶ ὁ μακάριος Λέων ὁ βασιλεὺς πρότερον Σταυράκιον τὸν Πλατὺν ἐπονομαζόμενον. Καὶ ὁ ἐξ ἀρχῆθεν παλαιὸς ἔχων τύπος, καθὼς ἐν ἀρχαῖς εἴρηται, ὑπὸ τοῦ βασιλέως προβάλλεσθαι τὸν κατεπάνω Μαρδαϊτῶν. [Πρέπει να γνωρίζεις ότι από παλιά έχει επικρατήσει η συνήθεια, σύμφωνα με την οποία ο κατεπάνω των Μαρδαϊτών Ατταλείας διορίζεται από τον αυτοκράτορα. Για το λόγο αυτόν ο μακαρίτης αυτοκράτωρ Λέων διόρισε κατεπάνω το Σταυράκιο, που είχε το προσωνύμιο Πλατύς, ο οποίος διέπρεψε στο αξίωμα αυτό για πολλά χρόνια, όμως δεν είχε και καλό τέλος. Ο λόγος ήταν ότι ο πρωτοσπαθάριος Ευστάθιος ο ασηκρήτις (αυτοκρατορικός γραμματέας) στάλθηκε ως τοποτηρητής στο θέμα Κιβυρραιωτών και αμέσως προέκυψαν ανάμεσά τους κάποιες αντιζηλίες και διαμάχες. Ο μεν Σταυράκιος ο Πλατύς, έχοντας θάρρος με τον πατρίκιο Ημέριο, το λογοθέτη του δρόμου, και πιστεύοντας ότι εκείνος θα μεσολαβούσε υπέρ του στον αυτοκράτορα, αντιτασσόταν στον Ευστάθιο και του εναντιωνόταν εντόνως, όταν εκείνος έκανε κάτι ή διέταζε κάτι πέρα από τις αρμοδιότητές του. Από την άλλη, και ο Ευστάθιος ήταν εχθρικός απέναντι στο Σταυράκιο και μηχανευόταν πολλές επιθέσεις και μηχανορραφίες εναντίον του. Εξαιτίας αυτού, ο προαναφερθείς Ευστάθιος υπέβαλε αναφορά εναντίον του Σταυρακίου, υποστηρίζοντας ότι «το θέμα Κιβυρραιωτών δεν μπορεί να έχει δύο στρατηγούς, δηλαδή εμένα και το Σταυράκιο, τον κατεπάνω Μαρδαϊτών, διότι άλλα θέλω εγώ να διατάξω και να κανονίσω και άλλα θέλει να κάνει ο κατεπάνω Μαρδαϊτών και, καθώς έχει αυτονομία στη διοίκησή του, κάνει αυτά που θέλει με τρόπο παράλογο». Στην αναφορά του συμπεριέλαβε και άλλες συκοφαντίες, ενώ συνέχισε να μηχανορραφεί εναντίον του Σταυρακίου. Άλλες από τις κατηγορίες ήταν πλασμένες με τρόπο αληθοφανή, άλλες δεν ήταν παρά παράλογες συκοφαντίες. Αυτά τα έγραψε έχοντας και αυτός θάρρος με τον πατρίκιο Ημέριο, το λογοθέτη του δρόμου, διότι την περίοδο εκείνη ο πατρίκιος Ημέριος ήταν περισσότερο φίλος του Ευσταθίου παρά του Σταυρακίου, αν και αργότερα οι σχέσεις τους ψυχράνθηκαν και ανάμεσά τους επικράτησε μία έχθρα γεμάτη μανία. Όταν ο αυτοκράτωρ διάβασε την αναφορά αυτή, πείστηκε από την παρέμβαση του πατρικίου Ημερίου και παραχώρησε τις αρμοδιότητες του κατεπάνω Σταυρακίου στον πρωτοσπαθάριο Ευστάθιο, τον τοποτηρητή. Μετά το θάνατο του αυτοκράτορος Λέοντος, ανέλαβε την αυτοκρατορική εξουσία ο Αλέξανδρος, ο αδελφός του. Ακούγοντας τις συμβουλές χαιρέκακων και κακόβουλων ανδρών, ο Αλέξανδρος αντικατέστησε όλους τους αξιωματούχους που είχαν διοριστεί από το μακαρίτη αυτοκράτορα και αδελφό του. Έτσι λοιπόν και ο προαναφερθείς Ευστάθιος αντικαταστάθηκε και στη θέση του διορίστηκε άλλος. Ο μακαρίτης Χασέ, ο οποίος καταγόταν από Σαρακηνούς και ήταν πραγματικός Σαρακηνός και στις απόψεις και στους τρόπους και στην πίστη, ήταν δούλος του πατρικίου Δαμιανού. Αυτός ο πρωτοσπαθάριος Χασέ την περίοδο εκείνη είχε πολύ θάρρος με τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο, όπως και ο αδελφός του Χασέ, ο πρωτοσπαθάριος Νικήτας, τον οποίον ο ίδιος ο αυτοκράτωρ Αλέξανδρος είχε διορίσει στρατηγό του θέματος Κιβυρραιωτών. Αυτός λοιπόν ο Νικήτας, ο αδελφός του προαναφερθέντος Χασέ, ζήτησε από τον αυτοκράτορα το εξής: «Πρέπει να με ευεργετήσεις, διότι είμαι παλιός φίλος σου και έχω Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 8/11

9 Μακρυπούλιας Χρήστος,, μόνον ένα αίτημα από τη μεγαλειότητά σου και είναι δίκαιο να εισακουσθώ». Απορώντας ο αυτοκράτωρ, ρώτησε με τη σειρά του ποιο ήταν αυτό το αίτημα και υποσχέθηκε ότι, όποιο και αν ήταν, θα το δεχόταν. Ο προαναφερθείς Νικήτας είπε: «Το αίτημά μου είναι να διορίσει η μεγαλειότητά σου το γιο μου κατεπάνω Μαρδαϊτών Ατταλείας». Ο αυτοκράτωρ πείστηκε να ικανοποιήσει το αίτημά του και, με την ευκαιρία μιας επίσημης τελετής, εισήγαγε στην αίθουσα του Χρυσοτρικλίνου το γιο του πρωτοσπαθαρίου Νικήτα, το σπαθαροκανδιδάτο Αβέρκιο, τον οποίο και διόρισε κατεπάνω Μαρδαϊτών Ατταλείας, όπως ακριβώς και ο μακαριότατος αυτοκράτωρ Λέων είχε στο παρελθόν διορίσει το Σταυράκιο τον Πλατύ. Σύμφωνα λοιπόν με την πατροπαράδοτη συνήθεια που έχει επικρατήσει από παλιά, όπως ειπώθηκε και στην αρχή, ο κατεπάνω Μαρδαϊτών διορίζεται από τον αυτοκράτορα.] cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 654, 1 3: Διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν. Μαρδαΐται, στρατὸς σὺν ἀρχόντων δπζ, καὶ κατὰ προσθήκην ἕτεροι,α ὁμοῦ επζ. [Για τους Μαρδαΐτες: Μαρδαΐτες στρατιώτες και αξιωματικοί 4.087, επιπλέον άλλοι 1.000, σύνολο ] cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 655, 4 8: Διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν τῆς Δύσεως. Στρατὸς συνάρχοντες δπζ. ρόγα κεντηνάρια δ, λίτραι ξστ: λβ. καὶ ἡ προσθήκη ἀνδρῶν,α ἀνά: η, γινόμενον ρ α, λίτραι ια : η. ὁμοῦ τὸ πᾶν διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν τῆς δύσεως ρόγα κεντηνάρια ε λίτραι οζ : μβ. [Για τους Μαρδαΐτες της Δύσεως: Στρατιώτες και αξιωματικοί Οι μισθοί τους είναι τέσσερα κεντηνάρια, 66 λίτρες και 32 χρυσά νομίσματα. Και οι επιπλέον άνδρες, ανά οκτώ χρυσά νομίσματα έκαστος, μας κάνει ένα κεντηνάριο, 11 λίτρες και οκτώ χρυσά νομίσματα. Σύνολο μισθών για τους Μαρδαΐτες της δύσεως πέντε κεντηνάρια, 77 λίτρες και 42 χρυσά νομίσματα.] cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 656, 10 12: διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν τῆς δύσεως τουρμαρχῶν γ ἀνά: λστ, δρουγγαρίων μβ ἀνά: ιβ, κομήτων μβ ἀνά: στ, στρατιωτῶν,ε ἀνά: δ. [Για τους Μαρδαΐτες της Δύσεως: Τρεις τουρμάρχες ανά 36 χρυσά νομίσματα έκαστος, 42 δρουγγάριοι ανά 12 χρυσά νομίσματα έκαστος, 42 κόμητες ανά έξι χρυσά νομίσματα έκαστος, στρατιώτες ανά τέσσερα χρυσά νομίσματα έκαστος.] cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 656, , 7: ἰστέον, ὅτι ἐδέξατο ὁ στρατηγὸς τῶν Κιβυρραιωτῶν καὶ ὁ κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν Ἀτταλίας, ἵνα ὁ μὲν στρατηγὸς εὐτρεπίσῃ χελάνδια δύο ἀπὸ τῶν οὐσιῶν τῶν τουρμαρχῶν, ὁ δὲ κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν εὐτρεπίσῃ γαλαίας, καὶ διὰ Μαρτίου μηνὸς ἀποστείλωσι αὐτὰ εἰς Συρίαν, ἵνα περὶ πάντων τῶν ἐκεῖσε μελετωμένων καὶ πραττομένων ἐνέγκωσιν ἀπόκρισιν καὶ ἀληθὲς μανδάτον. [Πρέπει να γνωρίζεις ότι έλαβαν εντολή ο στρατηγός του θέματος των Κιβυρραιωτών και ο κατεπάνω των Μαρδαϊτών Ατταλείας, ο μεν στρατηγός να ετοιμάσει δύο χελάνδια από τις μονάδες που βρίσκονται υπό τις διαταγές των τουρμαρχών, ο δε κατεπάνω των Μαρδαϊτών Ατταλείας να ετοιμάσει γαλέες, και κατά τη διάρκεια του Μαρτίου να στείλουν τα πλοία αυτά στη Συρία, για να φέρουν πίσω σαφείς και ακριβείς πληροφορίες για όλα τα εκεί σχέδια και ενέργειες.] cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 660, 7 12: ἰστέον, ὅτι ἐδέξατο ὅ τε Κιβυρραιώτης καὶ ὁ κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν Ἀτταλίας καὶ ὁ Λέων τοῦ Συμβατίκη, ἵνα ἔχωσιν ἀσφάλειαν καὶ ἀκρίβειαν, καὶ μὴ παραχωρῶσίν τινα τῶν ἀγνωρίστων πρὸς Συρίαν ἀπελθεῖν, καὶ δι αὐτῶν ἀποκομισθῆναι εἰς Συρίας τὰ ἀπὸ Ῥωμανίας μανδάτα. Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 9/11

10 Μακρυπούλιας Χρήστος,, [Πρέπει να γνωρίζεις ότι έλαβαν εντολή και ο στρατηγός του θέματος των Κιβυρραιωτών και ο κατεπάνω των Μαρδαϊτών Ατταλείας και ο Λέων, ο γιος του Συμβατίκη, να εφαρμόσουν αυστηρά μέτρα ασφαλείας και να μην επιτρέπουν σε κανέναν άγνωστο να μεταβεί στη Συρία, μήπως από αυτόν διαρρεύσουν πληροφορίες για τα τεκταινόμενα στη βυζαντινή επικράτεια.] cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 662, 16 17: οἱ ναύκληροι τῶν γαλεῶν ἀνά: δ, ὁ λαὸς τῶν γαλεῶν, ἤτοι οἱ Μαρδαΐται, ἀνά: γ. [Οι κυβερνήτες των γαλεών ανά τέσσερα χρυσά νομίσματα έκαστος. Τα πληρώματα των γαλεών, δηλαδή οι Μαρδαΐτες, ανά τρία χρυσά νομίσματα.] cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 665, 19 21: ἀπὸ τῶν Μαρδαϊτῶν τῶν τῆς Δύσεως θεμάτων, Νικοπόλεως, Πελοποννήσου, Κεφαλληνίας ἄνδρες, γ. [Από τους Μαρδαΐτες των δυτικών θεμάτων, αυτών της Νικοπόλεως, της Πελοποννήσου και της Κεφαλληνίας, 3.00 άνδρες.] Συνεχιστές Θεοφάνους, στο Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus (Bonn 1838), 304, , 3: Ἐν τούτῳ δὲ καὶ αὐτὸς τὸ λεῖπον τῆς στρατείας ἀπὸ τῶν κατὰ Πελοπόννησον στρατιωτῶν καὶ Μαρδαϊτῶν ἀναπληρώσας, καὶ τὸν στρατηγὸν συνεργὸν προσλαβόμενος, πρὸς ἐπίθεσιν εὐτρεπίζεται. [Στο μεταξύ και αυτός, συμπληρώνοντας τα κενά του εκστρατευτικού του σώματος με στρατιώτες που βρίσκονταν στην Πελοπόννησο και Μαρδαΐτες, πήρε μαζί του ως συνεργάτη το στρατηγό του θέματος Πελοποννήσου και ετοιμάστηκε για επίθεση.] Συνεχιστές Θεοφάνους, στο Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus (Bonn 1838), 311, , 3: διαπιστοῦντος δ οὖν ὅμως αὐτοῦ, μετὰ δεκάτην ἡμέραν τινὲς τῶν διαδράντων τὸν ὄλεθρον, ἀπὸ τῶν κατὰ Πελοπόννησον Μαρδαϊτῶν καὶ Ταξάτων τυγχάνοντες, αὐτάγγελοι τῶν ὀλεθρίων διηγημάτων γεγόνασιν. [Ενώ όμως αυτός δυσπιστούσε ακόμη, μετά δέκα ημέρες έφτασαν ορισμένοι που είχαν γλιτώσει από την καταστροφή, οι οποίοι τύχαινε να είναι από τους Μαρδαΐτες της Πελοποννήσου και τη φρουρά της και οι οποίοι ανήγγειλαν οι ίδιοι τα καταστροφικά γεγονότα.] Χρονολόγιο 638: Οι Άραβες καταλαμβάνουν τη Συρία και υποτάσσουν τους Μαρδαΐτες μέσα δεκαετίας 660: Οι Μαρδαΐτες εξεγείρονται εναντίον των Αράβων περ. 677: Έπειτα από προτροπή των Βυζαντινών, οι Μαρδαΐτες καταλαμβάνουν τα όρη της Συρίας και του Λιβάνου, διενεργώντας επιδρομές εναντίον των Αράβων της περιοχής 678: Υπογραφή συνθήκης ειρήνης μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων. Προσωρινή διακοπή των επιδρομών των Μαρδαϊτών 688: Νέα εξέγερση των Μαρδαϊτών εναντίον των Αράβων. Κατόπιν υπογραφής νέας συνθήκης, Μαρδαΐτες Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 10/11

11 Μακρυπούλιας Χρήστος,, αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τη Συρία και να εγκατασταθούν στη ΝΑ Μικρά Ασία 708: Οριστική υποταγή των υπόλοιπων Μαρδαϊτών της Συρίας στους Άραβες 9ος αιώνας: Εγκατάσταση μέρους των Μαρδαϊτών στην Πελοπόννησο, τη δυτική Ελλάδα και το Ιόνιο 10ος αιώνας: Τελευταίες μαρτυρίες για τη συμμετοχή Μαρδαϊτών σε βυζαντινές εκστρατείες Δημιουργήθηκε στις 8/2/2017 Σελίδα 11/11