ΔΗΜΟΣ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ Τ Μ Η Μ Α Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Σ Κ Α Ι Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Δ Ο Τ Ι Κ Ω Ν Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ω Ν

Transcript

1 ΔΗΜΟΣ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ Τ Μ Η Μ Α Α Σ Τ Ι Κ Η Σ Α Ν Α Π Τ Υ Ξ Η Σ Κ Α Ι Χ Ρ Η Μ Α Τ Ο Δ Ο Τ Ι Κ Ω Ν Π Ρ Ο Γ Ρ Α Μ Μ Α Τ Ω Ν ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ Γενικά πληθυσμιακά χαρακτηριστικά, απασχόληση & ευπαθείς ομάδες ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2014

2 Εισαγωγή Το παρόν κείμενο συντάχθηκε το δεύτερο τρίμηνο του 2014 από το τμήμα Αστικής Ανάπτυξης και Χρηματοδοτικών Προγραμμάτων με σκοπό να μεταφέρει μια συνοπτική αλλά κατά το δυνατόν ουσιαστική εικόνα για τα κοινωνικά χαρακτηριστικά του μόνιμου πληθυσμού που κατοικεί στον δήμο Παύλου Μελά. Σκοπός του κειμένου είναι να συμβάλει στην κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων του πληθυσμού που θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών που αναμένεται να έχουν κοινωνικο-οικονομικό αντίκτυπο στην ζωή των πολιτών. Είναι γνωστή η δυσκολία εύρεσης ικανών πηγών στατιστικών αποτελεσμάτων εξειδικευμένων σε τοπικό επίπεδο που θα απέδιδαν μια πιο σαφή εικόνα του κοινωνικού σώματος του δήμου. Για το παρόν κείμενο συλλέχθηκαν και συνδυάστηκαν στοιχεία από διάφορες πηγές. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκαν τα οριστικά αποτελέσματα της απογραφής του 2011 που ανακοινώθηκαν τον Μάρτιο του 2014 και αφορούσαν το μέγεθος του πληθυσμού, την ηλικιακή κατανομή, την κατανομή κατά φύλο, την οικογενειακή κατάσταση και το μέγεθος νοικοκυριού. Όμοια και για λόγους αναφοράς χρησιμοποιήθηκαν τα αντίστοιχα στοιχεία για άλλες διοικητικές ενότητες του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης. Τα στοιχεία παλαιότερων δεκαετιών αντλήθηκαν από ποικίλα κείμενα που αναφέρονται στην βιβλιογραφία όπως και από τα Επιχειρησιακά Σχέδια αλλά και τα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια των τριών επί μέρους παλαιότερων δήμων Σταυρούπολης, Πολίχνης και Ευκαρπίας. Συγκεκριμένες αναφορές συντελεστών και λοιπών στοιχείων χρειάστηκε να αντληθούν και από την Eurostat. Επί μέρους δεδομένα για τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες παραχωρήθηκαν από την Κοινωνική Υπηρεσία του Δήμου αλλά αντλήθηκαν και από δύο άλλες μελέτες, μια του 2006 σχετική με τις χωρικές συνέπειες της μετανάστευσης και μια του 2008 σχετική με την κατοίκηση στην περιφέρεια της πόλης που αναφέρονται επίσης στη βιβλιογραφία. Είναι γεγονός ότι για να μπορεί να εκπληρώνει τον σκοπό του το συνοπτικό αυτό κείμενο θα πρέπει αφενός να διατηρείται ενημερωμένο με τακτές επικαιροποιήσεις και αφετέρου θα πρέπει να συμπληρώνεται από παραρτήματα που εξειδικεύουν περαιτέρω σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες ή σε συσχετίσεις χωρικών, οικονομικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών ακολουθώντας την ρευστότητα των αλλαγών που παρατηρούνται σε μια κοινωνία.

3 1.Γενικά πληθυσμιακά χαρακτηριστικά Ο Δήμος Παύλου Μελά σχηματίστηκε μετά την διοικητική μεταρρύθμιση που εισήγαγε το σχέδιο Καλλικράτης από την συνένωση των όμορων δήμων Σταυρούπολης, Πολίχνης και Ευκαρπίας. Βρίσκεται στην βορειοδυτική πλευρά του πολεοδομικού συγκροτήματος της Θεσσαλονίκης και έχει συνολικό μόνιμο πληθυσμό άτομα και έκταση εκτάρια. Από την συνολική αυτή έκταση περίπου τα 60% αποτελούν πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές. Η υπόλοιπη περιαστική ζώνη και στα σημεία γειτνίασης με τις κατοικημένες περιοχές και τους μεγάλους οδικούς άξονες, καταλαμβάνεται από μονολειτουργικές χρήσεις (νοσοκομεία) και βιομηχανικές/μεταποιητικές/εμπορικές εγκαταστάσεις ενώ από εκεί και πέρα απλώνεται μια εκτεταμένη χέρσα πράσινη έκταση. Η συστηματική κατοίκηση της περιοχής του Δήμου - όπως άλλωστε και όλης της Δυτικής Θεσσαλονίκης - έχει ως σημείο αφετηρίας τον προσφυγικό εποικισμό καθώς ήδη από το 1912 και κυρίως μετά το 1922 εγκαταστάθηκαν εδώ με προγραμματισμένο ή απρογραμμάτιστο τρόπο οι προσφυγικοί πληθυσμοί σχηματίζοντας μικρούς οικιστικούς πυρήνες. Σε όλη την μεσοπολεμική περίοδο οι πυρήνες αυτοί διατηρούσαν τα χαρακτηριστικά μικρών οικιστικών ενοτήτων με εξαίρεση την Νεάπολη και τους Αμπελόκηπους που λόγω της εγγύτητας τους στο αστικό κέντρο της Θεσσαλονίκης σημείωσαν σημαντική πληθυσμιακή αύξηση ήδη κατά την περίοδο αυτή. Πίνακας 1. Πληθυσμιακή μεταβολή περιοχών δυτικής Θεσσαλονίκης Κοινότητες Απογραφή 1928 Απογραφή 1940 Σύνολο Πρόσφυγες (μετά το 1922) Σύνολο Αμπελόκηποι (μαζί με την κοινότητα Σταθμού) Νεάπολη Σταυρούπολη (Λεμπέτ) Πολίχνη Ν.Ευκαρπία Ν.Μενεμένη Ν.Κορδελιό Εύοσμος (Κουκλουτζάς) Σύνολα Πηγή: Στατιστικά Αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού της Ελλάδος της Μαΐου 1928, κεφάλαιο Δ, Τόμος Ι : Πραγματικός και Νόμιμος πληθυσμός - Πρόσφυγες, Παράρτημα, σελ.236 Τα μεταπολεμικά χρόνια χαρακτηρίζει η αγροτική έξοδος και η περιοχή της δυτικής Θεσσαλονίκης, ως περιφέρεια του δεύτερου μεγαλύτερου αστικού κέντρου της χώρας, γνωρίζει μια πρώτη φάση έντονης αστικοποίησης. Όπως σημειώνει ο πολεοδόμος Λ.Τσουλουβής 1 σε έρευνά του το 1980 η επέκταση της πόλης στο διάστημα έγινε κυρίως βορειοδυτικά και πιο συγκεκριμένα «οι Συκιές διπλασιάστηκαν, η Πολίχνη τριπλασιάστηκε, η Σταυρούπολη διπλασιάστηκε όπως επίσης και η Μενεμένη ενώ ο Εύοσμος και το Κορδελιό αύξησαν την επιφάνειά τους κατά δυόμιση φορές περίπου. Αντίθετα στις νοτιοανατολικές περιοχές η αύξηση δεν ήταν τόσο θεαματική». Η διαφορά αυτή μεταξύ δυτικών και ανατολικών περιοχών της πόλης αποδίδεται από τον ίδιο αλλά και άλλους μελετητές στο γεγονός ότι οι ανατολικές περιοχές ήταν περιοχές αμιγούς κατοικίας 1 ΔΕΠΟΣ Σπουδαστήριο Πολεοδομίας ΑΠΘ, Ερευνητική εργασία με τίτλο «Ανάγκες σε γη και κατοικία σε μεγάλο αστικό κέντρο», Υπεύθυνος έργου Λ.Τσουλουβής, Θεσσαλονίκη 1980, σελ.37

4 ενώ δυτικά υπήρχαν χώροι εργασίας και παραγωγής αναμεμειγμένοι με την κατοικία. Στην ευρύτερη δυτική περιοχή η μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού εντοπίζεται στην δεκαετία του 60, σημαντικές όμως διαφοροποιήσεις σημειώνονται μεταξύ των επί μέρους περιοχών. Οι διαφοροποιήσεις αυτές είναι συνάρτηση μιας σειράς παραμέτρων όπως η εγγύτητα των περιοχών στο κέντρο της πόλης, η διαθεσιμότητα γης προς οικοδόμηση εντός αλλά και εκτός σχεδίου, οι επιτρεπόμενοι συντελεστές δόμησης, ο βαθμός ανάπτυξης των εξυπηρετήσεων της περιοχής, η συγκοινωνιακή σύνδεσή της με την πόλη κλπ.. Έτσι οι Αμπελόκηποι και η Νεάπολη αρχικά και η Σταυρούπολη από το 1960 και μετά σημειώνουν την μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού προσεγγίζοντας τις αστικές πυκνότητες αυτή την περίοδο. Η Πολίχνη και ο Εύοσμος ακολουθούν αυτές τις αυξητικές τάσεις. Πίνακας 2. Μεταβολή πληθυσμού περιοχών δυτικής Θεσσαλονίκης Πίνακας 3. Μεταβολή πληθυσμού περιοχών δυτικής Θεσσαλονίκης Νεάπολη Αμπελόκηποι Σταυρούπολη Πολίχνη Ευκαρπία Εύοσμος Κορδελιό Ν.Μενεμένη Πηγή: ΕΣΥΕ Τα δεδομένα αυτά διαφοροποιούνται σημαντικά από το 1981 και μετά για τις περιοχές της Δυτικής Θεσσαλονίκης. Οι Αμπελόκηποι και η Νεάπολη έχοντας φτάσει τον πληθυσμό κορεσμού και μη διαθέτοντας νέα γη για ανάπτυξη της κατοικίας παρουσιάζουν, όπως ήταν αναμενόμενο, μείωση του πληθυσμού τους. Αντίθετα οι περιοχές της Πολίχνης και κυρίως του Ευόσμου εμφανίζουν μια σημαντική αύξηση κυρίως λόγω των διαθέσιμων εκτάσεων

5 και κατά συνέπεια και του αποθέματος σε νεόδμητη κατοικία την οποία φαίνεται να επιλέγουν νεότερα ζευγάρια μεσαίων εισοδηματικών στρωμάτων. Πίνακας 4. Μεταβολή πληθυσμού περιοχών δυτικής Θεσσαλονίκης Πίνακας 5. Μεταβολή πληθυσμού περιοχών δυτικής Θεσσαλονίκης Νεάπολη Αμπελόκηποι Σταυρούπολη Πολίχνη Ευκαρπία Εύοσμος Κορδελιό Ν.Μενεμένη Πηγή: ΕΣΥΕ Σύμφωνα με τα πρόσφατα δημοσιευμένα δεδομένα της απογραφής του 2011 ο δήμος Παύλου Μελά έχει μόνιμο πληθυσμό και έκταση εκτάρια. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζονται αναλυτικά στον πίνακα που ακολουθεί και για λόγους αναφοράς μεγέθους παρατίθενται τα αντίστοιχα στοιχεία για όλο το πολεοδομικό συγκρότημα Θεσσαλονίκης.

6 Πίνακας 6. Πληθυσμιακά στοιχεία των δήμων της δυτικής Θεσσαλονίκης ΔΗΜΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΕΓΓΕΓΡΑΜΕΝΟΙ ΜΕΛΗ ΔΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 2001 ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ 2011 ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ ΕΥΟΣΜΟΥ ΝΕΑΠΟΛΗΣ ΣΥΚΕΩΝ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ ΠΥΛΑΙΑ ΧΟΡΤΙΑΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Πηγή: ΕΣΥΕ Όσον αφορά τις προβλέψεις για τις τάσεις εξέλιξης του πληθυσμού θα πρέπει να σημειωθούν τα εξής : - Στην δημοτική ενότητα Σταυρούπολης καταγράφεται το 2011 μόνιμος πληθυσμός ατόμων. Στο Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της ενότητας αυτής, που εγκρίθηκε και βρίσκεται σε ισχύ από το 2002, υπολογίστηκε πληθυσμός κορεσμού άτομα. Αυτό σημαίνει ότι εφεξής θα ήταν αναμενόμενη μια σχετική μείωση του πληθυσμού, μηχανισμός που με βάση της πολεοδομική βιβλιογραφία παρατηρείται σχετικά σταθερά στις περιοχές που ξεπερνούν τον πληθυσμό κορεσμού. - Στην δημοτική ενότητα Πολίχνης καταγράφεται το 2011 μόνιμος πληθυσμός κάτοικοι. Σύμφωνα με το υπό έγκριση κείμενο της τροποποίησης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου της Πολίχνης, που έχει συνταχθεί τον Ιούλιο του 2010 με βάση τις αναπτυξιακές δυνατότητες της περιοχής, ο προγραμματικός πληθυσμός της Πολίχνης για το έτος 2021, μπορεί να προβλεφθεί στους κατοίκους. - Στην δημοτική ενότητα Ευκαρπίας καταγράφεται το 2011 πληθυσμός άτομα. Στο υπό έγκριση κείμενο της τροποποίησης του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου της Ευκαρπίας, που έχει συνταχθεί τον Μάιο του 2013, περιλαμβάνονται διάφορα σενάρια προσέγγισης της εξέλιξης του πληθυσμού το επικρατέστερο από τα οποία είναι ότι η δημοτική αυτή ενότητα θα έχει το 2026 πληθυσμό που θα κυμαίνεται μεταξύ κατοίκους. Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικότερες τάσεις μείωσης του πληθυσμού στην Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας 2, τις συνθήκες της κρίσης που ενέτειναν την μετανάστευση ειδικά του νέου πληθυσμού, τις τάσεις υπογεννητικότητας κλπ. αλλά και όλων των δεδομένων που παρατίθενται παραπάνω μπορούμε να σημειώσουμε με σχετική ασφάλεια ότι είναι αναμενόμενη η περαιτέρω αύξηση του πληθυσμού του Δήμου Παύλου Μελά με ρυθμούς ηπιότερους από αυτούς της προηγούμενης δεκαετίας. 2 Κατά την Eurostat ο πληθυσμός της περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας παρουσίασε το 2011 μείωση της τάξης του 1,2 % και κατά το 2012 μείωση 7,1%.

7 Ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού Η σημαντικότερη παρατήρηση σχετικά με την ηλικιακή κατανομή του πληθυσμού στον Δήμο αφορά τα υψηλά ποσοστά που εμφανίζουν οι ηλικιακές ομάδες των παραγωγικών ηλικιών δηλαδή από 30 έως 54 χρονών καθώς και υψηλά ποσοστά στην παιδική και εφηβική ηλικία. Πιο συγκεκριμένα και με βάση τις παρατηρήσεις στον πίνακα που ακολουθεί: Αυξημένα ποσοστά παρατηρούνται στις ηλικίες από 0 έως 14 χρονών (17,41% του συνόλου) συγκρίσιμα με αυτά των δήμων Κορδελιού Ευόσμου (19,67%) και Πυλαίας Χορτιάτη (18,33%) Αυξημένα επίσης ποσοστά στις ηλικιακές ομάδες του οικονομικά ενεργού πληθυσμού δηλαδή από 30 έως 54 χρονών (40,29% του συνόλου) μετά τον δήμο Κορδελιού Ευόσμου (42,61%) και τον δήμο Πυλαίας Χορτιάτη (40,31%) Μικρότερα ποσοστά των ηλικιακών ομάδων άνω των 65 ετών (13,31% του συνόλου) πάλι σε αναλογία με τους δήμους Πυλαίας Χορτιάτη (12,94%) και Κορδελιού Ευόσμου (10,40%) Εάν θα επιχειρούσαμε συνεπώς κάποια συμπεράσματα με χωρική αναφορά το Πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι δήμοι Κορδελιού Ευόσμου, Πυλαίας Χορτιάτη και Παύλου Μελά συγκεντρώνουν νεαρότερο πληθυσμό και αντίστοιχα μικρότερα ποσοστά γήρανσης του πληθυσμού. Τα δεδομένα αυτά πρέπει να σχετίζονται με την πιο πρόσφατη οικιστική ανάπτυξη ορισμένων περιοχών, με τη διαθέσιμη γη για σύγχρονη κατοικία και τουλάχιστον για τις δυτικές περιοχές με το μεγάλο αριθμό οικονομικών μεταναστών και ομογενών που την τελευταία εικοσαετία επέλεξαν αυτή την περιοχή ως τόπο εγκατάστασης. Πίνακας 7. Ποσοστά % ηλικιακών κατανομών στους Δήμους του ΠΣΘ ΔΗΜΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ 10,36 5,90 17,00 33,36 12,15 21,23 ΔΗΜΟΣ ΑΜΠΕΛΟΚΗΠΩΝ - ΜΕΝΕΜΕΝΗΣ 13,47 5,59 13,94 36,90 12,79 17,27 ΔΗΜΟΣ ΚΟΡΔΕΛΙΟΥ - ΕΥΟΣΜΟΥ 19,67 5,52 13,06 42,61 8,72 10,40 ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΠΟΛΗΣ - ΣΥΚΕΩΝ 15,61 5,52 12,17 38,89 11,39 16,39 ΔΗΜΟΣ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ 17,41 5,77 13,00 40,29 10,20 13,31 ΔΗΜΟΣ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ 14,30 4,88 11,48 39,30 12,78 17,23 ΔΗΜΟΣ ΠΥΛΑΙΑ - ΧΟΡΤΙΑΤΗ 18,33 5,53 11,34 40,31 11,51 12,94 Πηγή : ΕΣΥΕ, Επεξεργασία από τα στοιχεία της απογραφής 2011

8 Πίνακας 8. Ηλικιακή κατανομή σε ποσοστά % στο Δήμο Παύλου Μελά - στοιχεία απογραφής 2011 ΔΗΜΟΣ ΠΑΥΛΟΥ ΜΕΛΑ - ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ % ΑΝΑ ΦΥΛΟ 0-4 5,92 6, ,27 5, ,49 5, , ,54 5, ,34 7, ,58 8, ,39 8, ,7 8, ,77 7, ,11 6, ,38 5, ,62 4, ,34 3, ,55 4, ,66 2,43 2,63 3,49 ΑΝΔΡΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ 85+ 0,66 1,

9 Αναλυτικότερη η ηλικιακή κατανομή για τις τρεις δημοτικές ενότητες παρουσιάζονται στα παρακάτω γραφήματα ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΣΤΑΥΡΟΥΠΟΛΕΩΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΠΟΛΙΧΝΗΣ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΕΥΚΑΡΠΙΑΣ

10 2. Απασχόληση Είναι γνωστά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας που πλήττουν τα τελευταία χρόνια τη χώρα μας. Ειδικά η αποκεντρωμένη διοίκηση Μακεδονίας Θράκης παρουσίασε τον Ιανουάριο του 2014 το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό ανεργίας σε επίπεδο χώρας με 28,1% του πληθυσμού άνεργους μετά την περιφερειακή ενότητα Ηπείρου Δυτικής Μακεδονίας (28,6%) και με βάση τους εποχικούς μηνιαίους δείκτες ανεργίας που ανακοίνωσε η Ελληνική Στατιστική Αρχή για τον Ιανουάριο του Στα αντίστοιχα τριμηνιαία δελτία αναφοράς όπου περιλαμβάνονται αναλυτικότερα στοιχεία ανά περιφέρεια και για τον Μάρτιο του 2013 η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας εμφανίζεται ως αυτή με το υψηλότερο ποσοστό ανεργίας 30,3% 3. Τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την ανεργία μπορεί να προέρχονται κατά βάση από δύο διαφορετικές ερευνητικές πηγές : τις έρευνες εργατικού δυναμικού (ΕΕΔ) της ΕΛΣΤΑΤ και τα απογραφικά στοιχεία του ΟΑΕΔ. Τα στοιχεία που παρέχονται από τις δύο αυτές πηγές δεν είναι συγκρίσιμα και διαφέρουν ενίοτε σημαντικά. Οι διαφορές αυτές σχετίζονται με τα μεθοδολογικά ζητήματα του τρόπου καταγραφής των ανέργων αλλά και του ίδιου του τρόπου ορισμού της ανεργίας (του τι δηλαδή θεωρείται ανεργία). Ο διεθνώς αποδεκτός ορισμός της ανεργίας βασίζεται σε τρία κριτήρια τα οποία πρέπει να ικανοποιούνται ταυτόχρονα για να χαρακτηρίζεται κάποιος άνεργος: να μην εργάζεται, να είναι διαθέσιμος για εργασία και ταυτόχρονα να αναζητά εργασία. Με βάση τον ορισμό αυτό καταμετράται η ανεργία στις ΕΕΔ ενώ αντίθετα ο ΟΑΕΔ εγγράφει στα μητρώα του άτομα που είτε αναζητούν είτε δεν αναζητούν εργασία και ο διαχωρισμός ανάμεσα σε αναζητούντες εργασία και μη αναζητούντες εργασία γίνεται με βάση την δήλωση των ίδιων των ατόμων 4. Κάποιες συγκριτικές μελέτες των καταγραφών των δύο πηγών εντοπίζουν επίσης κάποιες άλλες βασικές διαφορές, όπως ότι στο μητρώο ανεργίας του ΟΑΕΔ υποαντιπροσωπεύονται οι νέοι κάτω των 30 ετών, οι κάτοχοι δευτεροβάθμιας και κυρίως τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τέλος οι υπήκοοι τρίτων χωρών. Γενικά πάντως οι ΕΕΔ καταγράφουν υψηλότερο βαθμό ανεργίας από τον ΟΑΕΔ. Από την άλλη το πλεονέκτημα των στοιχείων του ΟΑΕΔ είναι ότι δεν αποτελούν μια δειγματοληπτική έρευνα αλλά αποδίδουν δεδομένα στο σύνολο του πληθυσμού. Με βάση τα στοιχεία της απογραφής του 2011 μπορούμε πάντως και σε σχέση με την απασχόληση να προχωρήσουμε σε κάποιες εκτιμήσεις για το σύνολο του Δήμου. Ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός ανέρχεται σε άτομα δηλαδή ποσοστό 45,34% του μόνιμου πληθυσμού του Δήμου (άθροισμα των απασχολούμενων και ανέργων το 2011). Οι άνεργοι ήταν δηλαδή το 27,51% του ενεργού πληθυσμού. Την ίδια χρονική στιγμή - δηλαδή το 2011 ο μέσος όρος της καταγεγραμμένης ανεργίας σε επίπεδο χώρας ήταν 17,65%. Δηλαδή, για το 2011 η ανεργία στην περιοχή του Δήμου καταγράφονταν 10 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από τον εθνικό μέσο όρο. 3 Ελληνική Στατιστική Αρχή, Έρευνα Εργατικού Δυναμικού: Δ τρίμηνο 2013, Δελτίο Τύπου, σελ.4 4 Δημήτρης Καραντινός (2012). Αγορά εργασίας, εγγεγραμμένη ανεργία και ροές εργατικού δυναμικού κατά την διάρκεια της τρέχουσας οικονομικής ύφεσης στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών, Το κοινωνικό πορτραίτο της Ελλάδας σελ.95

11 Πίνακας 9. Ανεργία σε επίπεδο χώρας με βάση τις ΕΕΔ της ΕΛΣΤΑΤ Α Τρίμηνο 15,90% 22,6% 27,40% 27,8% Β Τρίμηνο 16,30% 23,6% 27,10% 26,6% Γ Τρίμηνο 17,70% 24,8% 27,00% Δ Τρίμηνο 20,70% 26,0% 27,50% Μ.Ο. 17,65% 24,45% 27,25% 27,20% Πηγή : ΕΛΣΤΑΤ Δεδομένου του αστικού χαρακτήρα της περιοχής, των γενικότερων πιέσεων της οικονομικής κρίσης που οδηγεί όλο και περισσότερους ανθρώπους στην αναζήτηση εργασίας, αλλά και την ύπαρξη (όπως αναλύεται στο κεφ.1.1) μεγάλου μέρους του πληθυσμού του δήμου στη μέση παραγωγική ηλικία εκτιμούμε ότι το ποσοστό ανεργίας στην περιοχή του Δήμου ξεπερνά κατά πολύ το 30% του ενεργού πληθυσμού. Προς αυτή την κατεύθυνση συγκλίνει και το γεγονός ότι η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας είναι δεύτερη με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας σε επίπεδο χώρας. Πιο συγκεκριμένα στην Κεντρική Μακεδονία καταγράφονταν το β' τρίμηνο του 2011 ανεργία σε ποσοστό 18,8% 5 (δηλαδή 10 μονάδες κάτω από το ποσοστό που είχε καταγραφεί στον Δήμο Παύλου Μελά την αντίστοιχη περίοδο). Το αντίστοιχο ποσοστό ανεργίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας το β τρίμηνο του 2014 ήταν 29,4%. 5 ΕΛΣΤΑΤ, Έρευνα εργατικού δυναμικού 2011, 15 Σεπτεμβρίου 2011

12 3.Ευπαθείς κοινωνικές ομάδες Για την συγκρότηση των κατηγοριών των ευπαθών κοινωνικών ομάδων χρησιμοποιήθηκαν όσα αναλυτικά καταγράφονται στο ευρωπαϊκό και εθνικό θεσμικό πλαίσιο και αναλυτικότερα στον νέο κανονισμό 1304/2013 (20/12/2013) για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο αλλά και στο Ν 4019/2011 για την Κοινωνική Οικονομία και Κοινωνική Επιχειρηματικότητα. Σύμφωνα με τα παραπάνω κείμενα, στις «Ειδικές Ομάδες Πληθυσμού» ανήκουν τα άτομα που βρίσκονται σε μειονεκτική θέση ως προς την ομαλή ένταξή τους στην αγορά εργασίας, από οικονομικά, κοινωνικά, και πολιτισμικά αίτια. Σε αυτές ανήκουν οι άνεργοι νέοι, οι άνεργες γυναίκες, οι άνεργοι άνω των πενήντα ετών, οι μακροχρόνια άνεργοι, οι αρχηγοί μονογονεϊκών, τα μέλη πολύτεκνων οικογενειών, γυναίκες θύματα κακοποίησης, οι αναλφάβητοι, οι μετανάστες, οι πρόσφυγες κλπ.. Επιπλέον, στις «Ειδικές Ομάδες Πληθυσμού» περιλαμβάνονται και άτομα που η ένταξή τους στην κοινωνική και οικονομική ζωή εμποδίζεται από σωματικά και ψυχικά αίτια ή λόγω παραβατικής συμπεριφοράς π.χ. άτομα με ειδικές ανάγκες, εξαρτημένα ή απεξαρτημένα από ουσίες άτομα, οροθετικοί, φυλακισμένοι/αποφυλακισμένοι, ανήλικοι παραβάτες. Μετά την αναλυτική αναφορά του προηγούμενου κεφαλαίου στα θέματα της ανεργίας, στην ενότητα αυτή θα επικεντρωθούμε στις ομάδες αυτές που εντοπίζονται ως ευπαθείς στα διοικητικά όρια του δήμου και που η κατάταξή τους σε αυτή την κατηγορία δεν σχετίζεται μόνο με τις συνθήκες απασχόλησης τους. Τα στοιχεία αντλούνται αριθμητικά αλλά και εμπειρικά μέσα από την δράση των δομών κοινωνικής στήριξης και αλληλεγγύης που αναπτύσσει ο Δήμος τα τελευταία χρόνια. Παρακάτω ακολουθεί συνοπτικός πίνακας στον οποίο σημειώνονται οι ωφελούμενοι κάποιων αντιπροσωπευτικών δομών καταπολέμησης της φτώχειας της Κοινωνικής Υπηρεσίας του Δήμου. Πηγή: Κοινωνική Υπηρεσία Παύλου Μελά Είδος Δομής Εξυπηρετούμενοι Παρατηρήσεις για το 2013 Γραφείο διαμεσολάβησης 9150 αιτήματα Η λειτουργία του γραφείου διασύνδεσης ταυτίζεται με τη λειτουργία της Κοινωνική Υπηρεσίας. Στο πλήθος των αιτημάτων καταγράφονται όσα κατατέθηκαν για όλες τις δομές της Υπηρεσίας Κοινωνικό Παντοπωλείο 1750 άτομα Ως ωφελούμενοι θεωρείται και σημειώνεται το σύνολο των μελών των οικογενειών των εξυπηρετούμενων. Δημοτικό Ιατρείο 478 άτομα 1461 επισκέψεις Κοινωνικό Φαρμακείο 656 άτομα 1061 επισκέψεις Φυσικοθεραπευτήριο 262 άτομα Κοινωνικό Μαγειρείο 123 άτομα Παροχή φαγητού 7 μέρες την εβδομάδα. Οι (Συσσίτιο) ωφελούμενων διαφοροποιούνται. Καθημερινά προετοιμάζονται 123 μερίδες φαγητού Κοινωνικό Φροντιστήριο 200 άτομα Κατ οίκων εξυπηρέτηση 316 άτομα Ηλικιωμένων και Αμεα Παροχή δεκατιανού σε μαθητές 400 άτομα Καθημερινά

13 Η γενική διαπίστωση από τη λειτουργία των δομών αυτών είναι ότι τα πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας και οι συνθήκες δημοσιονομικής κρίσης των τελευταίων ετών έχουν διαμορφώσει συνθήκες διευρυμένης φτώχειας, η οποία δε σχετίζεται αποκλειστικά και μόνο με το μέγεθος του εισοδήματος ενός νοικοκυριού, αλλά και με μια σειρά από άλλες κοινωνικές και υλικές αποστερήσεις. Έτσι η φτώχεια σημαίνει για άλλους αποστέρηση των υπηρεσιών υγείας επειδή είναι ανασφάλιστοι, για άλλους ενεργειακή φτώχεια λόγω αδυναμίας πληρωμής του κόστους θέρμανσης, για άλλους υποσιτισμό και για άλλους αδυναμία συμμετοχής σε εκπαιδευτικά στάδια. Από το 2011, πρώτος χρόνος λειτουργίας του δήμου Παύλου Μελά ως καλλικρατικού, έως και το 2013 σημειώνεται μεγάλη αύξηση της επισκεψιμότητας των πολιτών και των αιτημάτων τους για κοινωνικές υπηρεσίες, αλλαγή του προφίλ των εξυπηρετούμενων και της φύσης των αιτημάτων τους. Η οικονομική κρίση συνέβαλε στην αλλαγή στάσης των πολιτών για αναζήτηση κοινωνικής, ψυχολογικής, εργασιακής στήριξης, με αποτέλεσμα μεγαλύτερο ποσοστό πολιτών, προσπερνώντας τις όποιες προσωπικές αναστολές, να απευθύνεται στην κοινωνική υπηρεσία είτε για πληροφόρηση, είτε για υποστήριξη προσωπικών ή οικογενειακών τους θεμάτων. Συγκεκριμένα, παρατηρείται αύξηση των αιτημάτων κατά 55% για ψυχολογική στήριξη, 439/% για κοινωνική στήριξη, 177% για εργασιακή στήριξη. Οι ωφελούμενοι του προγράμματος βοήθεια στο σπίτι έχουν αυξηθεί κατά 54% και ο αριθμός των δεμάτων του κοινωνικού παντοπωλείου, που δίνονται σε οικογένειες με ιδιαίτερα οικονομικά προβλήματα, έχει αυξηθεί κατά 132%. Ως πολυπληθέστερες πάντως ευπαθείς ομάδες θα πρέπει να καταγραφούν : Άτομα με αναπηρίες Τα άτομα που λαμβάνουν προνοιακά επιδόματα στον δήμο αποτελούν το 2% του συνόλου του πληθυσμού, ποσοστό ιδιαίτερα υψηλό ακόμη και μετά τον σχετικό περιορισμό των δικαιούχων, καθώς το 2011 δικαιούχοι του επιδόματος ήταν άτομα και το 2012, άτομα αντίστοιχα. Οι δομές στήριξης ΚΔΑΠ Αμεα εξυπηρετούν περί τα 30 άτομα σε κάθε δημοτική κοινότητα, κυρίως άτομα με νοητική υστέρηση, ενώ οι σύλλογοι που δραστηριοποιούνται στην περιοχή έχουν περί τους 250 εγγεγραμμένους. Γενικά οι Υπηρεσίες του δήμου καταγράφουν μια σημαντική έξαρση των προβλημάτων ψυχικής υγείας χωρίς ωστόσο να μπορούμε να παραθέσουμε πιο συγκεκριμένα στοιχεία. Πρέπει πάντως εδώ να σημειωθεί ότι ο προσδιορισμός των ατόμων με αναπηρία με βάση την λήψη ή όχι προνοιακών επιδομάτων είναι ιδιαίτερα περιοριστική και μη αντιπροσωπευτική των πραγματικών δεδομένων. Σύμφωνα με τη Eurostat το ποσοστό του πληθυσμού που εντάσσεται στην ευρύτερη ομάδα των ατόμων με αναπηρίες (σωματικές, νοητικές, ψυχολογικές κλπ.) φτάνει το 10% περίπου του συνόλου του πληθυσμού. ΜονογονεΪκές οικογένειες Μονογονεϊκή οικογένεια θεωρείται αυτή που αποτελείται από έναν γονέα χωρίς σύντροφο ή σύζυγο με ένα τουλάχιστον ανύπαντρο και εξαρτώμενο παιδί. Η ηλικία μέχρι την οποία ένα παιδί θεωρείται εξαρτώμενο είναι το 18 ο έτος. Στην μονογονεϊκή οικογένεια μπορούν βέβαια να συμβιώνουν και άλλα άτομα όπως αδέρφια ή γονείς του γονέα. Στην Ελλάδα αυτές οι οικογένειες είναι συνήθως αποτέλεσμα διαζυγίου, γεγονός που κάνει την μορφή της οικογένειας μη σταθερή καθώς μπορεί να καταλήξει σε μια άλλη μορφή συμβίωσης με άλλα λόγια για τα κοινωνικά δεδομένα της χώρας μας η μονογονεϊκότητα δεν αποτελεί εκ των προτέρων επιλογή. Με βάση τα δεδομένα της απογραφής του 2001 οι μονογονεϊκές οικογένειες αποτελούσαν το 12% του συνόλου των οικογενειών της χώρας ( σε σύνολο

14 οικογενειών) 6. Αντίστοιχα για το 2011 οι μονογονεϊκές οικογένειες αποτελούσαν το 14% των οικογενειών ( σε σύνολο ). Περίπου τα ¾ αυτών των οικογενειών είχαν αρχηγό την μητέρα ενώ το μέσο μέγεθός τους ήταν τα 2,4 άτομα. Ενδεικτικά από τις 350 οικογένειες που εξυπηρετήθηκαν από τις δομές του δήμου οι 270 είχαν για αρχηγό μητέρες. Αντίστοιχα μια σημαντική αύξηση των ατόμων που ζουν σε μονογονεϊκές οικογένειες σημειώνει και η Eurostat σύμφωνα με την οποία το ποσοστό του πληθυσμού που ζει σε μονογονεϊκές στην Eλλάδα ανέβηκε από 1,3 το 2001 σε 1,4 το Με βάση όλα τα παραπάνω θα πρέπει να εκτιμήσουμε ότι οι μονογονεϊκές οικογένειες που κατοικούν στα διοικητικά όρια του δήμου είναι πολύ περισσότερες από αυτές που αναζήτησαν βοήθεια ή στήριξη από τις υφιστάμενες δομές. Παιδιά και παιδιά σε κίνδυνο φτώχειας Ο στόχος που έθεσε η χώρα μας το 2010 στα πλαίσια της στρατηγικής Ευρώπη 2020 για τα παιδιά ήταν η μείωση του ποσοστού των παιδιών σε κίνδυνο φτώχειας από 23% που ήταν το 2008 σε 18% το Ωστόσο οι αρνητικές συνέπειες της εφαρμογής των αυστηρών μέτρων δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά και οι περιορισμένες πολιτικές προς αυτή την κατεύθυνση δείχνουν την δυσκολία επίτευξης αυτού του στόχου. Αντίθετα, η μείωση του εισοδήματος των οικογενειών και οι περικοπές στην κοινωνική πρόνοια έχουν οδηγήσει σε δυσμενέστερες συνθήκες διαβίωσης των παιδιών και ειδικά των φτωχών παιδιών. Στην έκθεση για την εθνική πολιτική της Ελλάδας σε σχέση με τα παιδιά 7 σημειώνεται ότι το ποσοστό φτώχειας και/ή κοινωνικού αποκλεισμού των παιδιών αυξήθηκε από 28,7% το 2010 σε 30,4% το Το δε ποσοστό των παιδιών που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας ανέβηκε από 18,7% το 2008 σε 25,3% το 2010 και 29,2% το 2011 (σελ.10). Ενδεικτικό είναι επίσης το ποσοστό των παιδιών που ζουν σε νοικοκυριά όπου κανείς από τους ενήλικες δεν εργάζεται ανέβηκε από 6,3% το 2010 σε 9,2% το Επιπλέον το 43,2% των μονογονεϊκών νοικοκυριών με ένα εξαρτώμενο παιδί βρέθηκε το 2011 σε κίνδυνο φτώχειας σε σχέση με το 27,1% το Είναι επίσης γνωστό ότι οι παροχές εκπαίδευσης και φροντίδας της πρώτης παιδικής ηλικίας στην χώρα μας δεν είναι επαρκής. Στον δήμο Παύλου Μελά 471 παιδιά και αντίστοιχα 450 μητέρες υπάρχει όμως μια συνεχή ανάγκη αύξησης των θέσεων προσχολικής φροντίδας. Τέλος τα τελευταία χρόνια εντοπίζονται εκτός από τα φαινόμενα υλικής αποστέρησης και δυσκολιών πρόσβασης στις παροχές υγείας και εκπαίδευσης, μια αύξηση του φαινομένου κακοποίησης και παραμέλησης ανηλίκων. Σε όλα τα παραπάνω θα πρέπει να προσθέσουμε και τις ιδιαίτερα δυσμενής χωρικές συνθήκες που έχουν οι ελληνικές πόλεις για τα παιδιά. Οι ελλείψεις σε ελεύθερο δημόσιο χώρο και πράσινο, οι δυσκολίες πρόσβασης και ασφαλούς μετακίνησης, οι ελάχιστες δυνατότητες για χώρο ελεύθερου και ασφαλούς παιχνιδιού λειτουργούν προσθετικά στην επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης της ευρύτερης πληθυσμιακής ομάδας των παιδιών. Για όλους τους παραπάνω λόγους καθώς και λόγω της σημαντικής πληθυσμιακής αύξησης των ηλικιακών ομάδων έως 19 ετών τα παιδιά θα πρέπει να αποτελούν ομάδα στόχο ολοκληρωμένων παρεμβάσεων για τον δήμο Παύλου Μελά. Μετανάστες και ομογενείς παλιννοστούντες Σε σχέση με την συγκέντρωση μεταναστών και παλλινοστούντων ομογενών στην περιοχή του δήμου θα πρέπει αρχικά να κάνουμε κάποιες σημαντικές αναφορές που αντλούνται από 6 Εργαστήρι δημογραφικών και κοινωνικών αναλύσεων, «δημογραφικά νέα» νοικοκυριά και οικογένειες στην Ελλάδα, Νοέμβριος Δεκέμβριος 2009, τεύχος 8 7 European Commission, EU Network of independent Experts on Social Inclusion, 2014, Investing in Children: Breaking the cycle of disadvantage. A study of national policies, Greece

15 μια εκτεταμένη έρευνα του ΤΕΕ/ΚΜ που εκπονήθηκε το 2006 και εξετάζει την εγκατάσταση των ομάδων αυτών στο Πολεοδομικό Συγκρότημα της Θεσσαλονίκης 8. Σύμφωνα με τα βασικά ευρήματα της έρευνας αυτής την εγκατάσταση των μεταναστών στο ΠΣΘ χαρακτηρίζουν : - η υπο - αντιπροσώπευση των Αλβανών μεταναστών στο ΠΣΘ σε σχέση με τα πανελλαδικά επίπεδα (43,47% στο ΠΣΘ έναντι του 55,67% σε πανελλαδικό επίπεδο) - η υπερ - αντιπροσώπευση των μεταναστών από την πρώην Σοβιετική Ένωση (33,03% στο ΠΣΘ έναντι του 9,24% σε πανελλαδικό επίπεδο) - η υπο - αντιπροσώπευση μεταναστών από άλλες χώρες και άλλες φυλές ειδικά σε σχέση με την Αθήνα που έχει τον χαρακτήρα της κοσμοπολίτικης μητρόπολης - στους δυτικούς δήμους και κυρίως στις περιοχές Αμπελοκήπων, Πολίχνης και Σταυρούπολης οι μετανάστες από τις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ αντιπροσωπεύουν ποσοστό πάνω από το 50%. Τα παραπάνω ανταποκρίνονταν στα δεδομένα της εποχής που εκπονούνταν η έρευνα. Από τότε και ως σήμερα παρατηρείται μια εξέλιξη στην κοινωνική συσσωμάτωση αυτών των μεγάλων μεταναστευτικών ομάδων δηλαδή των Αλβανών και των παλιννοστούντων ομογενών τόσο μέσα από την πολιτογράφησή τους όσο και μέσα από την ένταξή τους στην εργασιακή, εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα της πόλης. Ωστόσο κάποια χαρακτηριστικά της εγκατάστασης ιδίως των ομογενών παλιννοστούντων έχουν οδηγήσει στην διαμόρφωση μιας ιδιότυπης κατάστασης θυλάκων χωρικού και κοινωνικού αποκλεισμού που εντοπίζεται εντονότατα στα διοικητικά όρια του δήμου. Η εγκατάσταση των μεταναστών ομογενών και αλλογενών στην πόλη δεν πραγματοποιήθηκε στο κενό, αλλά σε μια χωρική αστική κατάσταση με ήδη έντονα διαμορφωμένα χαρακτηριστικά διπολισμού - χωρικού δηλαδή διαχωρισμού - ανάμεσα στην δυτική "υποβαθμισμένη" πόλη και την ανατολική. Η ύπαρξη μεγάλου αριθμού παλιννοστούντων ομογενών, με την ευνοϊκή προϋπόθεση του δανεισμού τους με εγγύηση του ελληνικού κράτους, καθώς και υπό την τάση να συγκεντρώνονται χωρικά βασιζόμενοι στην αλληλοβοήθεια των συγγενικών και οικογενειακών τους δικτύων έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εγρήγορση ενός κατασκευαστικού μηχανισμού πολυκατοικιών σε περιοχές νέοεντασσόμενες στο σχέδιο πόλης που όμως δεν θα μπορούσαν να προσελκύσουν εύκολα γηγενή πληθυσμό λόγω των ιδιαίτερων χωρικών μειονεκτημάτων τους (όπως η συγκοινωνιακή απομόνωση κλπ.). Τέτοια περιοχή είναι η Νικόπολη στη δημοτική ενότητα Σταυρούπολης. Ταυτόχρονα δεν αποφεύχθηκε ο ανεπίσημος τρόπος παραγωγής φτηνής κατοικίας - αυτός των αυθαιρέτων. Στην περιοχή του δήμου υπάρχουν οι περιοχές της Ευξεινούπολης, της Εφεδρούπολης, της Φιλοθέης ανεπτυγμένες αυθαίρετα σε πρόχειρα οικοπεδοποιημένη περιαστική γη, στις οποίες στεγάζονται αρκετές χιλιάδες ομογενών. Οι περιοχές αυτές εμφανίζουν τα συνήθη προβλήματα χωρικής απομόνωσης και περιβαλλοντικής υποβάθμισης όπως μίξη ασύμβατων χρήσεων γης (γειτνίαση με βιομηχανικές εγκαταστάσεις) και παντελής έλλειψη κοινωνικού εξοπλισμού και υποδομών. Αν και δεν υπάρχουν εξειδικευμένες έρευνες για να προσεγγίσουμε τα κοινωνικά δεδομένα των περιοχών αυτών, η καθημερινή εμπειρία της λειτουργίας των υποστηρικτικών δομών του δήμου μας επιτρέπει να αποδεχθούμε τα όσα περιγράφονται στην βιβλιογραφία και συνδέουν τα φαινόμενα χωρικής υποβάθμισης με τον κοινωνικό αποκλεισμό. Σύμφωνα πάντως με υπολογισμούς που σημειώνονται σε μια μελέτη σχετική με την κατοίκηση σε 8 ΤΕΕ/ΚΜ, Μόνιμη Επιτροπή Αρχιτεκτονικών Θεμάτων (2006).Βυζοβίτη Σ.,Καραμανλή Θ.,Κατσαβουνίδου Γ., Κούρτη Π., Μπασιάκου Ν., Ράσκου Μ., Τσιτσελίκης Κ., Αρχιτεκτονικοί και πολεοδομικοί μετασχηματισμοί λόγω του φαινομένου της μετανάστευσης.

16 συνθήκες κοινωνικού αποκλεισμού στην περιφέρεια της πόλης 9 ο πληθυσμός που κατοικούσε σε περιοχές με κυρίαρχο πληθυσμό ομογενών αυξήθηκε ανάμεσα στο 1991 και 2001, στην Σταυρούπολη 5,02%, στην Πολίχνη 8,09% και στην Ευκαρπία 49,88% (σελ.281). Στις διαπιστώσεις της μελέτης περιλαμβάνονται επίσης κάποια δημογραφικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά των περιοχών αυτών όπως το υψηλό επίπεδο αναλφαβητισμού των κατοίκων (24,9%) που σχετίζεται με την ελληνική γλώσσα και αφορά περισσότερο τους ηλικιωμένους, το χαμηλό ποσοστό απασχολούμενων (62%), η μη συσχέτιση του μορφωτικού επιπέδου με την εργασία, ο μεγάλος αριθμός εξαρτώμενης εργασίας (το μεγαλύτερο ποσοστό των απασχολούμενων καταγράφεται ως εργατοτεχνίτες 54,9%). Οι περιοχές των παλιννοστούντων ομογενών παρουσιάζουν επίσης ένα ιδιαίτερα υψηλό ποσοστό ιδιοκατοίκησης και συνεπώς κατοίκηση από γηγενείς ή εσωτερικούς μετανάστες με αποτέλεσμα να δημιουργούνται "κλειστές κοινότητες" - θύλακες με σύνθετα προβλήματα οικιστικά και κοινωνικά. 9 Χαρίκλεια Χριστοδούλου (2008), Αστικοποίηση & χώροι κοινωνικού αποκλεισμού: Εγκαταστάσεις κατοίκησης στην περιφέρεια της Θεσσαλονίκης , διδακτορική διατριβή, ΑΠΘ, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Τομέας Πολεοδομίας, Χωροταξίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης