Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Παιδαγωγικές και τεχνικές προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού- Wiki

Transcript

1 Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο Παιδαγωγικές και τεχνικές προδιαγραφές εκπαιδευτικού υλικού- Wiki

2

3 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ Συγγραφή Αδαμαντία Σπανακά Βασίλειος Τσάπαλος Επιμέλεια Έκδοσης Γεώργιος Βορβυλάς Όλγα Φράγκου Καλλιτεχνική Επιμέλεια Χαρούλα Σερεμετίδη ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥ ΥΠΟΕΡΓΟΥ 5 Αχιλλέας Καμέας Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου Σχολή Θετικών Επιστημών και Τεχνολογίας

4

5 Ο παρών οδηγός αναπτύχθηκε στο πλαίσιο του Υποέργου 5 με τίτλο «Εργαστήριο Εκπαιδευτικού Υλικού και Εκπαιδευτικής Μεθοδολογίας (ΕΕΥΕΜ)» της Πράξης «Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο» η οποία έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» (ΕΠΕΔΒΜ) του ΕΣΠΑ ( ), Άξονας Προτεραιότητας 7: «Ενίσχυση της Δια Βίου Εκπαίδευσης Ενήλικων στις 8 Περιφέρειες Σύγκλισης» με κωδικό MIS 29και η οποία συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο - ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους, μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ)

6

7 Οδηγός παιδαγωγικών και τεχνικών προδιαγραφών εκπαιδευτικού υλικού- Wiki Πρόλογος Ο παρών οδηγός, προτείνει μια σειρά από παιδαγωγικές και τεχνικές προδιαγραφές που χρειάζεται να πληροί ένα εκπαιδευτικό υλικό του τύπου Wiki για να είναι κατάλληλο για εκπαίδευση από απόσταση στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ), όπως αυτές έχουν αναπτυχθεί σε προηγούμενες δράσεις. O οδηγός επιμερίζεται σε τρία μέρη: Το πρώτο μέρος αφορά στις προδιαγραφές ανάπτυξης ενός Wiki στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ) στο πλαίσιο, δηλαδή, της εκπαίδευσης όπου ο εκπαιδευόμενος βρίσκεται απομακρυσμένος γεωγραφικά, χρονικά και όχι μόνο- από τον διδάσκοντα και τους συνεκπαιδευόμενούς του. Το δεύτερο μέρος αφορά στις οδηγίες για καλύτερη εκπαιδευτική αξιοποίηση ενός wiki, οι οποίες αφορούν στη διαδικασία τροποποίησης και συμπλήρωσης του περιεχομένων του. Σε αυτό το πλαίσιο δράσης, ο Επιστήμονας-Δημιουργός σε πρώτη φάση, και κατ' επέκταση οι εκάστοτε εκπαιδευτές, αναμένεται να ενεργήσουν ως διευκολυντές και σύμβουλοι προς τους φοιτητές που θα εμπλακούν στη μαθησιακή αυτή διεργασία με τρόπο ποιοτικό, καινοτόμο και συνεργατικό. Το τρίτο μέρος προσδιορίζει τις σχετικές τεχνικές προδιαγραφές που ορίζει το ΕΑΠ στην ανάπτυξη αυτού του είδους ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού (ΨΕΥ). Ο οδηγός αφορά τόσο στον Επιστήμονα-Δημιουργό, όσο και στον Τεχνικό Ανάδοχο αλλά και στους υπόλοιπους εμπλεκόμενους στην ανάπτυξη του ΨΕΥ, φιλοδοξώντας να καλύψει τις όποιες απορίες τους δημιουργηθούν σχετικά με τον σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την υλοποίησή του από την έναρξη της δημιουργίας του μέχρι και την ολοκλήρωσή του. 7

8 8 Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές προδιαγραφών

9 Πίνακας Περιεχομένων ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ WIKI Σκοπός του οδηγού ψηφιακού υλικού WIKI Ορισμός WIKI Μέρος Α: Προδιαγραφές Ανάπτυξης στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ) Προδιαγραφές δομής και περιεχομένου Προδιαγραφές μορφής και εμφάνισης Προδιαγραφές διάδρασης Μέρος Β: Προδιαγραφές Εκπαιδευτικής Αξιοποίησης Προδιαγραφές εκπαιδευτικής αξιοποίησης Λίστα ελέγχου Μέρος Γ: Τεχνικές Προδιαγραφές Περιεχόμενο Πρότυπα και μορφότυποι Προδιαγραφές μέσου Παραδοτέα Αρχείο επιστημονικού περιεχομένου Αρχείο αρχικού σχεδιασμού Τεχνικές δεξιότητες συντελεστών Προτεινόμενα εργαλεία Οδηγίες / κανόνες «καλής» εκπαιδευτικής εφαρμογής Βιβλιογραφία

10 10 Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές προδιαγραφών

11 Κατάλογος Πινάκων & Εικόνων ΕΙΚΟΝΑ 1. Στιγμιότυπο WIKIPEDIA ΕΙΚΟΝΑ 2. Πρότυπη εικόνα αρχικού σχεδιασμού wiki ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Χαρακτηριστικά του ήχου ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Αναλύσεις και άλλα τεχνικά χαρακτηριστικά του βίντεο EIKONA 3: Πρότυπη εικόνα αρχικού σχεδιασμού Wiki ΠΙΝΑΚΑΣ 3: Πίνακας προτεινόμενων εργαλείων

12 12 Παιδαγωγικές & τεχνικές προδιαγραφές προδιαγραφών

13 ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ WIKI 1. Σκοπός του οδηγού ψηφιακού υλικού WIKI "... βασιζόμαστε στο αξίωμα ότι το ουσιαστικό νόημα αναδύεται από τη σχέση του περιεχομένου και του πλαισίου μέσα στο οποίο αυτό παρέχεται. Το πλαίσιο είναι τελικά αυτό που δίνει το νόημα στο περιεχόμενο." Johnson, 2002, σελ. 3 "... βασιζόμαστε στο αξίωμα ότι το ουσιαστικό νόημα αναδύεται από τη σχέση του περιεχομένου και του πλαισίου μέσα στο οποίο αυτό παρέχεται. Το πλαίσιο είναι τελικά αυτό που δίνει το νόημα στο περιεχόμενο." Johnson, 2002, σελ. 3 Με τη λογική αυτή και με την πρόθεση να διευκολυνθεί ο Επιστήμονας-Δημιουργός ενός δυναμικού υπερκειμένου Wiki στο έργο του, συντάχθηκε ο παρόν Οδηγός, ο οποίος στοχεύει με απλό και σύντομο τρόπο να παρουσιάσει τις βασικές προδιαγραφές ανάπτυξης και εκπαιδευτικής αξιοποίησης, καθώς και τις τεχνικές προδιαγραφές που χρειάζεται να πληροί ένα Wiki κατάλληλο για εκπαίδευση από απόσταση στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ). 2. Ορισμός WIKI Σύμφωνα με τον ορισμό του Wiki στην ενότητα 8 του παρόντος οδηγού, αυτό «συνιστά μία ειδική κατηγορία υπερκειμένου, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να τροποποιούν το περιεχόμενο των σελίδων ή τους συνδέσμους ή και να προσθέτουν νέο περιεχόμενο. Συνεπώς, το Wiki συνεχώς εξελίσσεται, ανάλογα με το αναγνωστικό κοινό του. Πρόσθετη δυνατότητα είναι ο ορισμός ετικετών (tags) για τις σελίδες του Wiki από τους κατασκευαστές ή τους φοιτητές του». Η τελευταία αυτή φράση του ορισμού ενός Wiki υποδηλώνει τη μεγάλη αξία αυτού του 13

14 εργαλείου για τη συνεργατική μάθηση από απόσταση, και ουσιαστικά ξεκαθαρίζονται μέσα από αυτόν τον ορισμό οι δύο διαφορετικές διαστάσεις ή καταστάσεις ενός Wiki: ανάγνωση και επεξεργασία. Η κατάσταση ανάγνωσης ενός Wiki σημαίνει ότι η σελίδα του εμφανίζεται ακριβώς ως μία συνηθισμένη ιστοσελίδα, όπως φαίνεται στην εικόνα 1 που ακολουθεί, η οποία αντλήθηκε από το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα Wiki, την Βικαιπαίδεια (Wikipedia) ΕΙΚΟΝΑ 1. Στιγμιότυπο WIKIPEDIA Για την επεξεργασία ενός Wiki, αρκεί κανείς να επιλέξει τον σχετικό σύνδεσμο "Επεξεργασία" που επίσης εικονίζεται στο προηγούμενο παράδειγμα της Wikipedia και να μεταφερθεί στην αντίστοιχη κατάσταση, προκειμένου να τροποποιήσει το περιεχόμενο του άρθρου και να το επικαιροποιήσει. Σε όποια κατάσταση και αν βρεθούν οι χρήστες του Wiki, και δη οι φοιτητές που το χρησιμοποιούν συμπληρωματικά στη μελέτη τους με τη μέθοδο της εκπαίδευσης από απόσταση, θα πρέπει πρώτα από όλα να έχουν αντιληφθεί ότι αυτό που κάνουν έχει προσωπικό νόημα και αξία. Άλλωστε, όλοι οι εκπαιδευτές γνωρίζουν πλέον ότι οι μοναχικές και παθητικές δραστηριότητες, όπως η ανάγνωση, δε διευκολύνουν τη μάθηση. Αντίθετα, χρειάζεται να δομηθούν πλούσια σε ερεθίσματα και σχετικά με το εκάστοτε Μαθησιακό Αντικείμενο (ΜΑ) περιβάλλοντα, που -όπως προαναφέρθηκε- θα δώσουν νόημα και στο μαθησιακό περιεχόμενο. Επομένως, ένα Wiki για να λειτουργήσει αποτελεσματικά θα πρέπει να σχεδιαστεί και να αναπτυχθεί με βάση τις ακόλουθες αρχές: 14

15 να έχει έναν ξεκάθαρο σκοπό, να προσδιορίζει και να κατηγοριοποιεί τα μαθησιακά αποτελέσματα, να παρέχει ένα πλούσιο πλαίσιο που θα υποστηρίζει το συγκεκριμένο σκοπό και τα επιδιωκόμενα μαθησιακά αποτελέσματα, τονίζοντας τη σύνδεση του δεδομένου ΜΑ με την καθημερινή ζωή, να προετοιμάζει τους φοιτητές για την εργασία τους στο νέο αυτό μαθησιακό περιβάλλον, να προάγει τη συνεργατική διαδικασία με στόχο την ενεργητική μάθηση. Αυτές οι αρχές μπορούν να υλοποιηθούν αξιοποιώντας κάποιες βασικές οδηγίες που αφορούν τόσο στον τρόπο ανάπτυξης ενός Wiki, όσο και στον τρόπο εκπαιδευτικής αξιοποίησής του, οι οποίες παρουσιάζονται στη συνέχεια. Με δεδομένο μάλιστα ότι το Ψηφιακό Περιεχόμενο του Wiki μπορεί να εμπεριέχει ποικίλες μορφές Αντικειμένων Πληροφορίας (ΑΠ), όπως: Κείμενο (σε μορφή υπερκειμένου) Στατικό οπτικό υλικό (graphic) ή κινούμενο οπτικό υλικό (animation) Ακουστικό Υλικό (Ήχο) Οπτικοακουστικό υλικό (Βίντεο) ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει για κάθε αντίστοιχο τύπο που επιθυμεί να ενσωματώσει στο Wiki, να μελετήσει τις σχετικές προδιαγραφές που παρέχει το EΕΥΕΜ, προκειμένου να πετύχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα. 15

16 Μέρος Α: Προδιαγραφές Ανάπτυξης στο πλαίσιο της Ανοικτής και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (ΑεξΑΕ) 3. Προδιαγραφές δομής και περιεχομένου Σύμφωνα με την πρότυπη εικόνα αρχικού σχεδιασμού Wiki που παρουσιάζεται παρακάτω (Εικόνα 2) ΕΙΚΟΝΑ 2. Πρότυπη εικόνα αρχικού σχεδιασμού wiki στο κυρίως σώμα της σελίδας του Wiki έχουμε μια λίστα συνδέσμων (επεξεργασία άρθρου) που σχετίζονται: α) με το άρθρο που υπάρχει στη σελίδα του Wiki, β) συζήτηση, γ) με την επεξεργασία του θέματος, δ) με το ιστορικό, ε) με δυνατότητα μετακίνησης του άρθρου και στ) με την παρακολούθηση Στη συνέχεια, θα συζητήσουμε τις βασικότερες οδηγίες αναφορικά με το εισαγωγικό υλικό ενός Wiki, τα βασικά δομικά μέρη του και πώς αυτά μπορούν να μετατραπούν από τον 16

17 Επιστήμονα-Δημιουργό σε λειτουργικά μαθησιακά εργαλεία που θα προάγουν τη σαφήνεια, την ακρίβεια, την ευαναγνωσιμότητα και την κατανοησιμότητα του wiki. Οδηγία 1η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Λειτουργικότητα και Έκταση Εισαγωγικής Ενότητας Η Εισαγωγική Ενότητα εντοπίζεται σε κάθε άρθρο του Wiki, όσο εκτενές ή σύντομο και αν είναι. Όπως σε μία επιτυχημένη διαφήμιση, έτσι και στην περίπτωση του Wiki, στόχος είναι να παρουσιαστεί η πληροφορία με τον πιο ελκυστικό τρόπο, ώστε να κεντρίσει την προσοχή των φοιτητών και να αλληλεπιδράσουν με το περιεχόμενό του. Συνήθως, η εναρκτήρια παράγραφος της Εισαγωγικής Ενότητας ενός άρθρου στο Wiki συνοψίζει τα σημαντικότερα σημεία του και επεξηγεί με σαφήνεια το μαθησιακό αντικείμενο, ώστε να προετοιμάζει επαρκώς τον αναγνώστη για τις αναλυτικότερες λεπτομέρειες που έπονται. Καλό είναι να είναι σύντομη και ακριβής. Οι επόμενες παράγραφοι της Εισαγωγικής Ενότητας μπορεί να παρουσιάζουν μία περίληψη του άρθρου. Παρατηρήσεις: Η εκτίμηση της κατάλληλης έκτασης μίας Εισαγωγικής Ενότητας ενός άρθρου στο Wiki εξαρτάται από τη συνολική έκταση του άρθρου. Στις σχετικές οδηγίες της Wikipedia προτείνεται ως γενικός κανόνας, η Εισαγωγική Ενότητα να μην ξεπερνά τις δύο με τρεις παραγράφους. Ως ενδεικτικές κατευθύνσεις μπορούν να αξιοποιηθούν τα ακόλουθα ποσοτικά δεδομένα: Έκταση Άρθρου Λιγότερο από χαρακτήρες Έκταση Εισαγωγικής Ενότητας Μία ή δύο παράγραφοι χαρακτήρες Δύο ή τρεις παράγραφοι Περισσότεροι από χαρακτήρες Τρεις ή τέσσερις παράγραφοι 17

18 Οδηγία 2η: Σαφήνεια μαθησιακών αποτελεσμάτων στην κεντρική σελίδα (Ηοme Page) Περιγραφή: Εφόσον έχει απαντηθεί το βασικό ερώτημα: "Ποιες είναι οι εκπαιδευτικές ανάγκες των φοιτητών που θα καλύψει το Wiki;" ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να προσδιορίσει τα μαθησιακά αποτελέσματα, με τρόπο που να δίνουν απάντηση στο ερώτημα: "Τι θα γνωρίζουν οι φοιτητές ή τι θα είναι ικανοί να κάνουν ως αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασής τους με το Wiki;" Υλοποίηση: Τα μαθησιακά αποτελέσματα διατυπώνονται με χρήση ενός παρατηρήσιμου και μετρήσιμου ρήματος, όπως το προσδιορίζω, εξηγώ, ελέγχω, σχεδιάζω, εφαρμόζω κλπ. Όσο πιο ακριβής και σαφής είναι η διατύπωση του μαθησιακού αποτελέσματος τόσο πιο εύκολα μπορεί να ελεγχθεί και να αποτιμηθεί ο βαθμός στον οποίο επιτυγχάνεται. Παρατηρήσεις: Με βάση τη ταξινομία του Bloom (Anderson and Krathwohl, 2001) τα μαθησιακά αποτελέσματα μπορούν να δομηθούν σε τρία επίπεδα: 1. επίπεδο γνώσεων 2. επίπεδο δεξιοτήτων 3. επίπεδο στάσεων Οδηγία 3η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Εγκυρότητα περιεχομένου Η εγκυρότητα του περιεχομένου διασφαλίζεται με τον έλεγχο των δεδομένων και των πηγών του. Η βιβλιογραφική τεκμηρίωση με παράθεση των πηγών σύμφωνα με το σύστημα ΑΡΑ, αποτελεί καθοριστικό παράγοντα εγκυρότητας και αξιοπιστίας του περιεχομένου. 18

19 Για το λόγο αυτό, ένα Wiki συνήθως περιλαμβάνει τα εξής παραρτήματα: Μία λίστα βιβλιογραφικών αναφορών στις οποίες παραπέμπει το άρθρο. Μία λίστα σχετικών βιβλίων, άρθρων ή άλλων δημοσιεύσεων που δεν χρησιμοποιήθηκαν ως πηγές στο άρθρο, αλλά μπορούν να προταθούν στον αναγνώστη ως Οδηγός για Περαιτέρω Μελέτη. Στην περίπτωση αυτή, καλό είναι κάθε προτεινόμενη πηγή να συνοδεύεται από μία σύντομη και συνοπτική περιγραφή της. Μία λίστα προτεινόμενων σχετικών ιστοσελίδων που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ως πηγές (εξωτερικοί σύνδεσμοι). Οδηγία 4η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Επάρκεια Υπερσυνδέσμων Το Wiki συνιστά ένα δυναμικό υπερκείμενο που επιτρέπει στους φοιτητές του να έχουν εύκολη πρόσβαση σε σχετικό πληροφοριακό υλικό άλλων ιστοσελίδων. Προκειμένου ο Επιστήμονας-Δημιουργός να προσθέσει ή να αφαιρέσει υπερσυνδέσμους θα πρέπει να σκεφτεί το χώρο του άρθρου ως ένα γνωστικό δέντρο, όπου οι διάφορες υπερσυνδέσεις θα συμβάλλουν στη σαφήνεια και χρηστικότητα του Wiki, διευκολύνοντας τους φοιτητές να εμβαθύνουν τις γνώσεις τους σε ένα μαθησιακό αντικείμενο, μελετώντας ποικίλα σχετικά άρθρα. Για να επιλέξει ένας Επιστήμονας-Δημιουργός αν θα εισάγει μία υπερσύνδεση θα πρέπει να αναρωτηθεί: "Πόσο πιθανό είναι ο φοιτητής να θελήσει να μελετήσει και αυτό το πρόσθετο άρθρο;". Επομένως, καλό είναι να συμπεριληφθούν υπερσύνδεσμοι που πιθανόν οι φοιτητές να χρησιμοποιήσουν. Ωστόσο, οι υπερσύνδεσμοι δεν θα πρέπει να τοποθετούνται ο ένας δίπλα στον άλλο, σα να αποτελούν έναν ενιαίο σύνδεσμο. Επιπλέον, ένας γενικός κανόνας είναι να γίνεται υπερσύνδεση 19

20 μόνο κατά την πρώτη εμφάνιση ενός όρου. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να ελέγχεται και να επιβεβαιώνεται η ορθότητα του υπερσυνδέσμου, αν, δηλαδή, ο τελικός προορισμός είναι ο επιθυμητός. Παρατηρήσεις: Οι υπερσύνδεσμοι καλό είναι να επιλέγονται με γνώμονα την πραγματική χρησιμότητά τους. Αν για παράδειγμα, ένας τεχνικός όρος μπορεί να επεξηγηθεί με λίγα λόγια, τότε ένας υπερσύνδεσμος -που πιθανόν να περιλαμβάνει πρόσθετους τεχνικούς όρους- είναι περιττός. Εξάλλου, ας μην θεωρηθεί ότι οι φοιτητές θα έχουν πρόσβαση στους υπερσυνδέσμους, καθώς ενδέχεται να μελετούν το άρθρο εκτυπωμένο σε χαρτί. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται να τηρείται ένα μέτρο μεταξύ της υπερβολικής χρήσης υπερσυνδέσμων και της ανεπαρκούς χρήσης υπερσυνδέσμων. Ένα άρθρο παρουσιάζει ελλειπή χρήση υπερσυνδέσμων, όταν λέξεις που χρειάζονται περαιτέρω επεξήγηση για την κατανόηση του άρθρου δεν υπερσυνδέονται. Επομένως, υπερσύνδεσμοι θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε: Σχετικό άρθρο το οποίο θα συμβάλλει στην πληρέστερη κατανόηση του μαθησιακού αντικειμένου από το φοιτητή. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει πρόσωπα, έννοιες και γεγονότα που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστά στους φοιτητές. Άρθρα που επεξηγούν τεχνικούς όρους (λαμβάνοντας υπόψη τον σχετικό περιορισμό που προαναφέρθηκε). Από την άλλη πλευρά, ένα άρθρο θεωρείται ότι παρουσιάζει υπερβολική χρήση υπερσυνδέσμων, όταν περιέχει εκτενή αριθμό συνδέσεων, σε σημείο που ο φοιτητής να δυσκολεύεται να τους αναγνωρίσει και να τους ακολουθήσει. Γενικότερα, προτείνεται η αποφυγή υπερσυνδέσμων 20

21 σε: Λέξεις απλού κειμένου (plain text) Λέξεις κύριων γεωγραφικών χαρακτηριστικών και τοποθεσιών, γλωσσών, θρησκειών και συνηθισμένων επαγγελμάτων Μονάδες μέτρησης που είναι ευκολονόητες Ημερομηνίες Επαναλαμβανόμενες λέξεις εντός της ίδια σελίδας Οδηγία 5η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Αποτελεσματικότητα εξωτερικών υπερσυνδέσμων Οι εξωτερικοί υπερσύνδεσμοι περιλαμβάνουν τα άρθρα για περαιτέρω πληροφορίες, που προτείνονται, δηλαδή, πέρα από τις παραπομπές του κειμένου. Συνήθως καταγράφονται σε μορφή λίστας στο τέλος μίας ενότητας (section). Yπάρχουν ποικίλα ζητήματα που χρειάζεται να αναλογιστεί ένας Επιστήμονας-Δημιουργός για να επιλέξει έναν εξωτερικό υπερσύνδεσμο: ο φοιτητής μπορεί να έχει πρόσβαση στο περιεχόμενο της ιστοσελίδας όπου τον παραπέμπει; το περιεχόμενο της ιστοσελίδας όπου τον παραπέμπει είναι κατάλληλο για μελέτη, δηλαδή, είναι χρήσιμο, ενημερωτικό, αξιόπιστο, έγκυρο κλπ; είναι ο σύνδεσμος ενεργός και για πόσο καιρό είναι πιθανόν να παραμείνει ενεργός; Παρατηρήσεις: Συνήθως, παραπέμπει κανείς σε: 21

22 επίσημες ιστοσελίδες οργανισμών, σημαντικών προσώπων κλπ άρθρα για ένα βιβλίο, όπου πληρούνται τα νόμιμα δικαιώματα χρήσης (copyright) ιστοσελίδες που περιέχουν αξιόπιστο υλικό γενικότερα. Αντίστοιχα, καλό είναι να αποφεύγονται: Υπερσύνδεσμοι σε προσωπικές ιστοσελίδες που στόχο έχουν την πώληση προϊόντων ή υπηρεσιών, ή που περιέχουν πολλές διαφημίσεις. Υπερσύνδεσμοι που απαιτούν πληρωμή προκειμένου να έχει κανείς πρόσβαση στο σχετικό περιεχόμενο. Υπερσύνδεσμοι σε ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης (όπως το Myspace ή το Facebook) κλπ. Οδηγία 6η: Χρησιμότητα του Wiki στη δόμηση της γνώσης και στην προαγωγή του κριτικού στοχασμού Περιγραφή: Υλοποίηση: Ένα Wiki μπορεί να οργανώσει και να δομήσει μία σειρά πληροφοριών με τρόπο που να διευκολύνει το φοιτητή στην κατανόησή τους. Επιπλέον, μπορεί να προάγει τον κριτικό στοχασμό και τη λήψη αποφάσεων που θα στηρίζονται σε λογικά επιχειρήματα. Ένα Wiki αποτελεί εξαιρετικό εργαλείο διαμοίρασης πληροφοριών και δόμησης μιας βάσης γνώσεων. Αυτό διευκολύνει ιδιαίτερα ΜΑ που αλλάζουν και εξελίσσονται ταχύτατα. Η δόμηση της γνώσης σε ένα wiki μπορεί να ποικίλει από πολύ απλά κείμενα, όπως οι απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις (Frequently Asked Questions - FAQ), έως πιο σύνθετες δομές γνώσης, όπως είναι μία θεματική εγκυκλοπαίδεια. Τυπικά δομικά 22

23 μέρη ενός τέτοιου Wiki είναι: FAQ Γλωσσάρι Περιλήψεις Παράλληλα, ένα Wiki που προάγει τον κριτικό στοχασμό μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε έναν καταιγισμό ιδεών (brainstorming), ή και σε μία ερευνητική διαδικασία που θα περιλαμβάνει ανάλυση και επίλυση προβλήματος. Επομένως, ένα Wiki μπορεί ακόμη να περιλαμβάνει: Μελέτες Περίπτωσης Debates Κριτικές Συνεργατικές έρευνες 4. Προδιαγραφές μορφής και εμφάνισης Οδηγία 7η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Κατανοησιμότητα και Έκταση ενός Άρθρου Τα άρθρα για να είναι κατανοητά και ευανάγνωστα θα πρέπει να είναι σχετικά σύντομα σε έκταση, να χρησιμοποιούν απλό και συνεκτικό λόγο, χωρίς χρήση περιττών λέξεων. Ένα άρθρο που κατά την εκτύπωσή του χρειάζεται μία ή δύο σελίδες, πρέπει να χωριστεί σε ενότητες, προκειμένου να είναι εύκολη η πλοήγηση του φοιτητή σε αυτό. Για εκτενέστερα άρθρα, ο χωρισμός σε ενότητες είναι αυτονόητος. Όσο για το ύφος γραφής, στα άρθρα, για παράδειγμα, που προορίζονται για τη Wikipedia, προτείνονται δύο διαφορετικά στυλ γραφής: εκείνο του 23

24 ημερήσιου τύπου (news style) και εκείνο της περίληψης (summary style). Το στυλ του ημερήσιου τύπου, που συναντά κανείς και στις εφημερίδες ή στις τηλεοπτικές και ραδιοφωνικές ειδήσεις, αφορά στην τοποθέτηση της σημαντικής πληροφορίας στην αρχή του άρθρου, ενώ οι πληροφορίες μικρότερης σημασίας έπονται, καθώς το άρθρο αναπτύσσεται. Με αυτό τον τρόπο ιεραρχούνται οι πληροφορίες. Έτσι, καλύπτεται η ανάγκη πολλών αναγνωστών που περιμένουν να εντοπίσουν το σημαντικό υλικό γρήγορα και στη συνέχεια να συναντήσουν τη δευτερεύουσα πληροφορία, καθώς το ενδιαφέρον τους μειώνεται. Όσο για το στυλ της περίληψης, αυτό ομοιάζει με εκείνο του ημερήσιου τύπου, ωστόσο επικεντρώνεται σε θέματα και κατευθύνει τον αναγνώστη σε ενότητες, αντί σε φράσεις κειμένου. Στόχος είναι να καλυφθούν οι διαφοροποιημένες ανάγκες των αναγνωστών. Για παράδειγμα, άλλοι επιθυμούν να μελετήσουν σε βάθος τις λεπτομέρειες ενός ζητήματος, όπως αυτό αναπτύσσεται στις επιμέρους ενότητες, ενώ κάποιοι άλλοι ικανοποιούνται με τη μελέτη της εισαγωγικής ενότητας και μόνο. Παρατηρήσεις: Ένα άρθρο έκτασης έως λέξεων, απαιτεί κατά μέσο όρο 30 με 40 λεπτά χρόνο μελέτης, ενώ ανάλογα και με το βαθμό δυσκολίας αναγνωσιμότητας του κειμένου δεν θα πρέπει να ξεπερνά τα 40 με 50 λεπτά στο χρονοδιάγραμμα μελέτης. Επομένως, για μεγαλύτερα των λέξεων άρθρα, ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να μεταφέρει κάποιες ενότητες σε άλλα άρθρα και να τις αντικαταστήσει με περιλήψεις, προκειμένου να διατηρήσει την κατανοησιμότητα του κειμένου γύρω στο 65%, όπως έχει διαπιστωθεί ότι κυμαίνεται με μία μέση ταχύτητα ανάγνωσης. 24

25 Οδηγία 8η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Αναγνωρισιμότητα, Σαφήνεια και Λακωνικότητα Τίτλου Ως τίτλος ενός άρθρου στο Wiki ορίζεται η επικεφαλίδα του περιεχομένου κάθε άρθρου. Ο τίτλος προσδιορίζει το θέμα του άρθρου και το διαχωρίζει από τα υπόλοιπα. Ως τίτλος μπορεί να τεθεί το όνομα ενός μαθησιακού αντικειμένου ή η περιγραφή του ζητήματος που πραγματεύεται η συγκεκριμένη σελίδα του Wiki. Σε κάθε περίπτωση, ένας τίτλος θα πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά: Αναγνωρισιμότητα, δηλαδή, τα ονόματα, οι έννοιες ή οι περιγραφές ενός ζητήματος που θα επιλεγούν να μπορούν να αναγνωριστούν από το μέσο αναγνώστη. Ακρίβεια, δηλαδή, οι όροι και οι λέξεις που χρησιμοποιούνται προσδιορίζουν με ακρίβεια και συνέπεια το αντικείμενο. Λακωνικότητα, δηλαδή, θα πρέπει να είναι σύντομος, συνοπτικός χωρίς περιττούς πλατιασμούς. Οδηγία 9η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Μορφοποιήσεις σε τίτλους και κείμενο Χρήση πλάγιων (italic) και έντονων (bold) χαρακτήρων. Σε τίτλους, καλό είναι να αποφεύγονται οι πλάγιες μορφοποιήσεις των χαρακτήρων. Αντίθετα, με πλάγιους χαρακτήρες μορφοποιούνται: τίτλοι βιβλίων, τίτλοι ταινιών, ξενόγλωσσες λέξεις και φράσεις. Κατά την πρώτη εμφάνιση του κύριου τίτλου της σελίδας στο άρθρο θα 25

26 πρέπει να γίνει μορφοποίηση με έντονα γράμματα. Οδηγία 10η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Ευαναγνωσιμότητα παραγράφων Οι παράγραφοι θα πρέπει να είναι αρκετά μικρές για να είναι εύκολες στην ανάγνωση, αλλά επαρκώς εκτενείς, ώστε να αναπτύσσουν το θέμα που πραγματεύονται. Καλό είναι να αποφεύγονται εξαιρετικά μακροσκελείς παράγραφοι, οι οποίες προτείνεται να διαχωρίζονται σε μικρότερες. Αντίστοιχα, μία πρόταση δεν μπορεί να αποτελέσει παράγραφο. Χρειάζεται, επίσης, προσοχή, καθώς ορισμένες παράγραφοι ενδεχομένως να αποδώσουν καλύτερα το νόημά τους αν τεθούν τα δεδομένα τους σε μορφή πίνακα ή λίστας. Οδηγία 11η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Καταλληλότητα χρήσης πινάκα και λίστας Έλεγχος κατάλληλης επιλογής πίνακα ή λίστας. Οι πίνακες αποτελούν έναν τρόπο παρουσίασης δεδομένων και πληροφοριών σε στήλες και σειρές. Ουσιαστικά συνιστούν μία σύνθετη μορφή λίστας. Χρειάζεται όμως προσοχή κατά πόσο είναι αναγκαία η σύνθεση ενός πίνακα, ο οποίος συνίσταται σε περιπτώσεις παρουσίασης, π.χ.: μαθηματικών δεδομένων, συγκριτικών στοιχείων, ταυτόσημων λέξεων σε μία ή περισσότερες γλώσσες. Σε κάθε περίπτωση, ένας πίνακας επιλέγεται γιατί υπάρχει πραγματική ανάγκη, και όχι απλά για χάρη πρόσθετης μορφοποίησης των 26

27 δεδομένων. Οδηγία 12η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Σωστή τοποθέτηση εικόνων Έλεγχος κατάλληλης τοποθέτησης εικόνων Εάν ένα άρθρο στο Wiki μπορεί να εικονογραφηθεί θα πρέπει να επιλεγεί η κατάλληλη θέση της εικόνας σε σημείο που να επεξηγεί το κείμενο που συνοδεύει. Αποφύγετε να τοποθετήσετε το κείμενο ανάμεσα σε δύο εικόνες. Επιπλέον, αποφύγετε να τοποθετήσετε εικόνες στα αριστερά, στην αρχή μίας ενότητας ή υποενότητας, καθώς αυτό δυσκολεύει τον αναγνώστη να εντοπίσει την αρχή του κειμένου. Εικόνες στα αριστερά της σελίδας, μπορούν να τοποθετηθούν μετά από την πρώτη παράγραφο. Εντός της εικόνας καλό είναι να αποφεύγεται η εισαγωγή κειμένου. Παρατηρήσεις: Μία εικόνα μπορεί να είναι δική σας, δηλαδή, κάποια φωτογραφία που τραβήξατε με τη φωτογραφική σας μηχανή ή με το κινητό σας ή με την κάμερά σας, ή μία εικόνα, ένα σκίτσο που σχεδιάσατε εσείς. Ενδέχεται όμως να πρόκειται για μία εικόνα που αντλήσατε από το διαδίκτυο. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να εξασφαλίσετε άδεια χρήσης της από τον ιδιοκτήτη. 5. Προδιαγραφές διάδρασης Η έννοια της διάδρασης και αλληλεπίδρασης του φοιτητή με το Wiki αφορά στον τρόπο επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών. Χαρακτηριστικά όπως η προσβασιμότητα, η ευχρηστία, η απλότητα, η ελκυστικότητα, η αναγνωσιμότητα, η γλώσσα, η φιλικότητα προς το φοιτητή από πλευράς σχεδιασμού και δόμησης ενός Wiki κρίνονται αναγκαία, προκειμένου να διασφαλιστεί η συμμετοχή και συνεισφορά του φοιτητή στη μελέτη, συγγραφή, 27

28 επικαιροποίηση και οργάνωση του μαθησιακού περιεχομένου με τον πιο εύκολο και άνετο τρόπο. Οδηγία 13η: Περιγραφή: Υλοποίηση: Η πλοήγηση στο Wiki να είναι εύκολη, χωρίς αποπροσανατολισμούς Οι φοιτητές θα πρέπει να είναι ικανοί να εντοπίζουν την πληροφορία που χρειάζονται άμεσα και αβίαστα στο σύνολο του Wiki, ανεξαρτήτως της έκτασής του. Επιπλέον, να είναι σε θέση με μία ματιά να αναγνωρίζουν το τι μπορούν και τι δεν μπορούν να κάνουν στο Wiki. Καλό είναι να παρέχονται στους φοιτητές ποικίλοι τρόποι εύρεσης της πληροφορίας μέσα από τη συντομότερη και απλούστερη διαδρομή μεταξύ δύο σημείων, αποφεύγοντας περιττές επαναλήψεις. Σε αυτή την κατεύθυνση μπορεί να διευκολύνουν την όλη διεργασία στοιχεία όπως: οι δυνατότητες αναζήτησης, ο πίνακας περιεχομένων, οι ενότητες που τιτλοφορούνται με σαφήνεια, το γλωσσάριο εννοιών η χρήση χρώματος, οι μορφοποιήσεις με έντονα και πλάγια γράμματα, η βοήθεια στο χρήστη, ένας χώρος όπου οι ομάδες θα μπορούν να επικοινωνούν, να θέτουν ερωτήματα, να σχεδιάζουν και να εφαρμόζουν δράσεις (team process page) κλπ. 28

29 Οδηγία 14η: Το Wiki να είναι ευανάγνωστο Περιγραφή: Υλοποίηση: Η εύκολη ανάγνωση των άρθρων του Wiki συμβάλλει στην επίτευξη των μαθησιακών αποτελεσμάτων, καθώς ο φοιτητής μπορεί να προσεγγίσει τις πληροφορίες χωρίς δυσκολία. Τα κείμενα πρέπει να διαβάζονται με άνεση. Σε αυτό μπορεί να συμβάλλει η κατάλληλη επιλογή γραμματοσειράς καθώς και οι μορφοποιήσεις που θα επιλεγούν. Για παράδειγμα, δύσκολα διαβάζει κανείς ένα κείμενο που έχει όλα τα γράμματα κεφαλαία. Αντίστοιχα, εκτενή κείμενα είναι δύσκολα στην ανάγνωση. Παρατηρήσεις: Συστήνεται η προτίμηση γραμματοσειρών τύπου sans serif (όπως Arial, Verdana, Calibri, Segoe, Helvetica,), αντί των serif (όπως Times, Garamond), καθώς τα γράμματα είναι πιο απλά, με ίδιο πάχος γραμμής, χωρίς περιττές λεπτομέρειες. Προτείνεται η χρήση μεγέθους points ή ems, ανάλογα με τη γραμματοσειρά. Τέλος, χρήσιμο είναι να θυμάται κανείς ότι ένα σκουρόχρωμο κείμενο σε φωτεινό φόντο είναι περισσότερο ευανάγνωστο. Μέρος Β: Προδιαγραφές Εκπαιδευτικής Αξιοποίησης 6. Προδιαγραφές εκπαιδευτικής αξιοποίησης Οι προδιαγραφές εκπαιδευτικής αξιοποίησης αφορούν ουσιαστικά στη διαδικασία τροποποίησης και συμπλήρωσης του περιεχομένων του Wiki. Σε αυτό το πλαίσιο δράσης, ο Επιστήμονας-Δημιουργός σε πρώτη φάση, και κατ' επέκταση οι εκάστοτε εκπαιδευτές αναμένεται να ενεργήσουν ως διευκολυντές και σύμβουλοι προς τους φοιτητές που θα εμπλακούν στη μαθησιακή αυτή διεργασία με τρόπο ποιοτικό, καινοτόμο και συνεργατικό (Richardson, Schwartz et al., 2004). 29

30 Οδηγία 15η: Ανάπτυξη ομαδικών ρόλων και ομαδικών κανόνων Περιγραφή: Υλοποίηση: Σε ομάδες φοιτητών που θα συνεργαστούν για πρώτη φορά στο πλαίσιο ενός Wiki, είναι σημαντικό να δοθεί πρώτα από όλα χώρος και δυνατότητα να συζητήσουν και να προσδιορίσουν τους ρόλους και τους κανόνες λειτουργίας τους Wankel, Tapscott & Williams, 2006). Ουσιαστικά, δηλαδή, να προσδιοριστούν για κάθε μέλος της ομάδας τα καθήκοντα και οι συμπεριφορές που αναμένεται να έχουν. Στις σελίδες του Wiki που αφορούν στη διεργασία της ομάδας (Team Process Pages) ο Επιστήμονας-Δημιουργός μπορεί να ζητά από τους φοιτητές να απαντήσουν στο ερώτημα: "Ποιος θα είναι ο δικός μου ρόλος σε αυτό το Wiki;" Οι ρόλοι θα πρέπει να είναι ευέλικτοι και μπορεί να ποικίλουν από τον ερευνητή, τον γλωσσικό επιμελητή, τον συγγραφέα, τον συντάκτη του άρθρου στο περιβάλλον του Wiki. Οδηγία 16η: Περιγραφή: Ενθάρρυνση αυτο-οργάνωσης και συνεργατικών συμπεριφορών Οι φοιτητές χρειάζεται να οργανώσουν τόσο την ατομική τους δράση, όσο και την ομαδική τους δραστηριότητα στο πλαίσιο τροποποίησης του περιεχομένου ενός Wiki (Hu & Johnson, Reinhold, 2006). Υλοποίηση: Στην προσπάθεια οργάνωσης της δράσης των φοιτητών για συνεργαστική συγγραφή ενός άρθρου στο Wiki χρειάζεται αρχικά να περάσουν από ένα προ-συγγραφικό στάδιο νοητικής θύελλας (brainstorming). Αυτό θα τους διευκολύνει να οργανώσουν τις σκέψεις και τις ιδέες τους πριν ξεκινήσουν τη συγγραφή των άρθρων. Αυτή είναι μία διαδικασία που χρειάζεται να γίνει εντός του Wiki, και όχι σε προγράμματα εκτός του Wiki, όπως είναι π.χ. το Word. Παρατηρήσεις: Οι φοιτητές χρειάζεται να αυτο-οργανώσουν τη μάθησή τους παρακινούμενοι ώστε: 30

31 να λάβουν δράση, να θέσουν ερωτήματα, να κάνουν επιλογές, να συνεργαστούν. Σε αυτή τη μαθησιακή διεργασία οι φοιτητές διευκολύνονται αν παροτρυνθούν να θέσουν ερωτήματα ευθέως στον εκπαιδευτή τους όπως: Πώς θα σας φαινόταν αν πρόσθετα μία σελίδα για το συγκεκριμένο θέμα; Πώς θα φαινόταν αν αναδιοργάνωνα τα θέματα με νέα σειρά; Υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι προσέγγισης του ζητήματος; Το σημαντικό είναι οι φοιτητές να λάβουν από τον εκπαιδευτή σχόλια, συμβουλές και κατευθύνσεις για αξιοποίηση πρόσθετων πηγών και υλικών, αλλά όχι άμεσες απαντήσεις και έτοιμες λύσεις. Επομένως, ο σημαντικότερος κανόνας στη διαδικασία τροποποίησης του περιεχομένου του Wiki από τους φοιτητές συνοψίζεται ως εξής: "Ο εκπαιδευτής δεν τροποποιεί ποτέ το περιεχόμενο της σελίδας που φτιάχνουν οι φοιτητές!". Μόνο συμβουλεύει. Οδηγία 17η: Περιγραφή: Προσδιορισμός της αξιολόγησης Στη διαδικασία τροποποίησης και συμπλήρωσης περιεχομένου του Wiki, είναι ουσιαστικό να προσδιοριστεί το πώς οι φοιτητές και οι ομάδες τους θα βαθμολογηθούν και θα αξιολογηθούν για αυτή τη δράση τους. Και είναι ουσιαστικό διότι ο τρόπος με τον οποίο θα αξιολογηθούν, μπορεί να επηρεάσει το επίπεδο και την ποιότητα των συνεισφορών των 31

32 φοιτητών σε αυτές τις συμπληρώσεις των άρθρων, αλλά και τη συνολική ικανοποίησή τους από το μαθησιακό περιβάλλον του Wiki (West & West, Mindel & Verma, 2006). Υλοποίηση: Η αξιολόγηση για να είναι επιτυχής θα πρέπει να λάβει υπόψη τους εξής παράγοντες: τι θα αξιολογηθεί; ποιος θα αξιολογηθεί; ποιος θα συμμετέχει στην αξιολόγηση; Παρατηρήσεις: Το εργαλείο της ρούμπρικας (rubric) μπορεί να διευκολύνει σημαντικά την αξιολόγηση της συμμετοχικότητας των φοιτητών στην τροποποίηση του περιεχομένου. Ενδεικτικά κριτήρια αξιολόγησης μπορεί να είναι τα ακόλουθα: ανοικτότητα (θετική στάση για συνεργασία και εναλλακτικές προσεγγίσεις μάθησης) τήρηση χρονοδιαγράμματος ομάδας ρόλοι (σαφής προσδιορισμός των καθηκόντων κάθε μέλους της ομάδας) αυτο-οργάνωση των μελών της ομάδας ισομερής συνεισφορά μελών ομάδας οργάνωση του Wiki συνέπεια περιεχομένου του Wiki 32

33 7. Λίστα ελέγχου Συνοψίζοντας, τα βασικά σημεία που χρειάζεται να ελέγξει o Επιστήμονας-Δημιουργός ενός Wiki προσδιορίζονται ως εξής: Ορίζονται με σαφήνεια ο σκοπός και τα μαθησιακά αποτελέσματα που αναμένεται να έχουν οι φοιτητές από την αλληλεπίδρασή τους με το Wiki; Η εισαγωγική ενότητα του Wiki είναι λειτουργική και αναπτύσσεται στην ενδεδειγμένη έκταση; Τα δομικά μέρη του Wiki, όπως το γλωσσάρι, οι περιλήψεις, οι συχνές ερωτήσεις (FAQ), οι μελέτες περίπτωσης, οι δραστηριότητες, οι κριτικές, οι συνεργατικές έρευνες κλπ, διευκολύνουν τη δόμηση της γνώσης και προάγουν τον κριτικό τρόπο σκέψης στους φοιτητές; Το περιεχόμενο των άρθρων είναι σύγχρονο, έγκυρο και αξιόπιστο; Οι υπερσύνδεσμοι, εσωτερικοί και εξωτερικοί που προτείνονται, είναι πραγματικά αναγκαίοι και χρηστικοί, χωρίς να γίνεται υπερβολική ή ελλιπής χρήση τους; Τα άρθρα είναι ευανάγνωστα και κατανοητά, χωρίς περιττούς πλατιασμούς ή περιορισμένη ανάπτυξη; Οι τίτλοι προσδιορίζουν με ακρίβεια, σαφήνεια και περιεκτικότητα το περιεχόμενο; Οι μορφοποιήσεις σε τίτλους και παραγράφους προάγουν την ευαναγνωστικότητα; Οι πίνακες, οι λίστες, οι εικόνες και τα λοιπά πρόσθετα οπτικοακουστικά στοιχεία έχουν την απαιτούμενη καταλληλότητα, ποιότητα και ποσότητα; Η πλοήγηση στο Wiki είναι εύκολη, ευχάριστη και ικανοποιητική; Έχει προβλεφθεί διαδικασία αξιολόγησης της συνεργασίας των φοιτητών στο Wiki και της συμβολής του Wiki στην επίτευξη των μαθησιακών αποτελεσμάτων; 33

34 Μέρος Γ: Τεχνικές Προδιαγραφές 8. Περιεχόμενο Το Δυναμικό Υπερκείμενο (Wiki) συνιστά μία ειδική κατηγορία υπερκειμένου, το οποίο δίνει τη δυνατότητα στους χρήστες να τροποποιούν το περιεχόμενο των σελίδων ή τους συνδέσμους ή και να προσθέτουν νέο περιεχόμενο. Συνεπώς, το Wiki συνεχώς εξελίσσεται, ανάλογα με το αναγνωστικό κοινό του. Πρόσθετη δυνατότητα είναι ο ορισμός ετικετών (tags) για τις σελίδες του Wiki από τους κατασκευαστές ή τους αναγνώστες του. Το ψηφιακό περιεχόμενο του Wiki μπορεί να εμπεριέχει τις παρακάτω μορφές Αντικειμένων Περιεχομένου (ΑΠ): Κείμενο (σε μορφή υπερκειμένου) Εικόνα Ήχος Βίντεο Στις ενότητες 9 & 10 γίνεται μία σύντομη αναφορά για τα Πρότυπα, Μορφότυπους και Προδιαγραφές που πρέπει να έχουν τα ΑΠ έτσι ώστε να θεωρηθούν ικανά να ενσωματωθούν στο Wiki. Σημ.: Εφόσον η ανάπτυξη κάποιου αντικείμενου περιεχομένου γίνει έτσι ώστε να θεωρείται μαθησιακό αντικείμενο (ΜΑ) από μόνο του, τότε θα πρέπει να ακολουθηθούν οι πλήρεις προδιαγραφές ανάπτυξης όπως ορίζονται από το αντίστοιχο κείμενο για «Παιδαγωγικές και Τεχνικές Προδιαγραφές Εκπαιδευτικού Υλικού» του ΜΑ αυτού. Επιπλέον των ΑΠ στο Wiki μπορούν ενσωματωθούν ΜΑ σε μορφή: ΕΠΕ Μαθησιακό παίγνιο 34

35 Για την ανάπτυξη καθενός από τα παραπάνω ΜΑ θα πρέπει να ακολουθηθούν οι οδηγίες ανάπτυξης όπως ορίζονται στο κείμενο για τις «Παιδαγωγικές και Τεχνικές Προδιαγραφές Εκπαιδευτικού Υλικού» του ΜΑ αυτού. 9. Πρότυπα και μορφότυποι Ένα αρχείο Wiki μπορεί να διατίθεται από τον Τεχνικό Ανάδοχο στις παρακάτω μορφές:.html (Βασική μορφή ιστοσελίδων) Wikitext language (ειδική απλοποιημένη γλώσσα υπερκειμένου), Τονίζεται, ότι θα πρέπει να ακολουθηθούν, για την τελική μορφή του Wiki, τα σχετικά πρότυπα που έχουν δημιουργηθεί. Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να ανατρέξετε και στα «Παραδείγματα Ψηφιακού Εκπαιδευτικού Υλικού». Αντίστοιχα, ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα παραδώσει το ψηφιακό περιεχόμενο (π.χ. κείμενο, εικόνες, κ.ά.) που ενσωματώνεται στο Wiki. Το ψηφιακό περιεχόμενο που περιέχεται στο Wiki θα πρέπει να συμφωνεί με τα πρότυπα και τους μορφότυπους που αναφέρονται στις αντίστοιχες προδιαγραφές. Για παράδειγμα, αν υπάρχει μια εικόνα στο Wiki, τότε η εικόνα αυτή θα είναι σύμφωνη με τα πρότυπα και τους μορφότυπους που ορίζονται στην εικόνα ως ψηφιακό υλικό. Κείμενο (σε μορφή υπερκειμένου) Τα αποδεκτά πρότυπα και οι αντίστοιχοι μορφότυποι (καταλήξεις) γι αυτό το ψηφιακό υλικό είναι: HTML (HyperText Markup Language) 5. Αποτελεί το προτεινόμενο πρότυπο για το υπερκείμενο. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.html/.htm. XML (Extensible Markup Language) 1.0. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.xml. XHTML (Extensible HyperText Markup Language) 2.0. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.xhtml. 35

36 Εικόνα Τα αποδεκτά πρότυπα και οι αντίστοιχοι μορφότυποι (καταλήξεις) γι αυτό το ψηφιακό υλικό είναι: JPEG2000. Συνιστά το διάδοχο του προτύπου JPEG και αποτελεί το προτεινόμενο πρότυπο για την εικόνα. Η διαφορά τους έγκειται στο ότι ο νέος τύπος παρέχει συμπίεση με καθόλου ή πολύ μικρή απώλεια πληροφορίας, με αποτέλεσμα η ποιότητα της εικόνας να μην υποβαθμίζεται, αλλά να προσεγγίζει την ποιότητα της εικόνας χωρίς συμπίεση. Επίσης, η κατά στρώματα δομή (διαφορετικής ανάλυσης) που υποστηρίζει το JPEG2000 μπορεί να εξαλείψει την ανάγκη για αποθήκευση πολλών αρχείων διαφορετικής ανάλυσης της ίδιας εικόνας. Είναι ιδανικό πρότυπο για την προβολή στο Διαδίκτυο μεγάλων σε όγκο και σύνθετων εικόνων, ωστόσο απαιτείται από τους χρήστες να εγκαταστήσουν τα αντίστοιχα plug-ins (πρόσθετα). Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.jpeg/.jpg. JPEG (Joint Photographic Experts Group). Το JPEG είναι προτυποποιημένο κατά ISO και χρησιμοποιείται σε πολύ μεγάλη κλίμακα για τη μεταφορά και παρουσίαση εικόνων μέσω δικτύων με περιορισμένο εύρος ζώνης, όπως είναι το Διαδίκτυο, καθώς οι εικόνες JPEG δεν καταλαμβάνουν μεγάλο όγκο. Το πρότυπο αυτό αξιοποιεί τη συμπίεση με απώλεια πληροφορίας, με στόχο τη μείωση του όγκου του αρχείου εικόνας. Όλοι οι φυλλομετρητές ιστού (web browsers), καθώς και η μεγάλη πλειοψηφία εφαρμογών υπολογιστή υποστηρίζουν το εν λόγω πρότυπο. Τα αρχεία JPEG μπορούν να προκύψουν από αρχεία TIFF με τη βοήθεια λογισμικού επεξεργασίας εικόνας. Κάποιες ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές χρησιμοποιούν ένα τροποποιημένο τύπο αρχείων JPEG, το EXIF (η κατάληξη εξακολουθεί να είναι.jpg). Τα αρχεία αυτά είναι JPEG μαζί με τεχνικά μετα-δεδομένα τα οποία αποθηκεύονται απευθείας από τη μηχανή στην επικεφαλίδα του αρχείου. Μερικά από αυτά είναι πολύ τυπικά, όπως η ημερομηνία, η ανάλυση, κλπ., αλλά υπάρχουν και κάποιες δυνατότητες που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όπως η σύνδεση με αρχείο ήχου, η καταγραφή της ακριβούς θέσης της μηχανής την ώρα της φωτογράφησης με χρήση GPS, κλπ. Οι 36

37 μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.jpeg/.jpg. TIFF (Tagged Image File Format). Το πρότυπο αυτό είναι κατάλληλο για τη δημιουργία ψηφιακών εικόνων υψηλής ποιότητας. Τα αντίστοιχα αρχεία υποστηρίζουν συμπίεση χωρίς απώλεια πληροφορίας ή αποθηκεύονται χωρίς συμπίεση, επομένως καταλαμβάνουν μεγάλο όγκο. Κάθε σαρωτής και ψηφιακή φωτογραφική μηχανή μπορεί να παράγει αρχεία TIFF είτε απευθείας είτε ως επιλογή εξαγωγής της εικόνας στο λογισμικό που συνοδεύει τη συσκευή. Σύμφωνα με τις οδηγίες ψηφιοποίησης, το TIFF κρίνεται ως το πλέον κατάλληλο για την αποθήκευση των ψηφιακών αντιγράφων, εκτός και αν υπάρχουν σοβαροί και επαρκείς λόγοι που υπαγορεύουν την επιλογή διαφορετικού τύπου αρχείου. Η παρούσα έκδοση του TIFF είναι η 6.0. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.tif. BMP (Bitmap Picture). Το BMP συνιστά πρότυπο για την αποθήκευση των εικόνων που διαχωρίζονται σε μικρά ορατά τετραγωνάκια. Τα αρχεία BMP μπορούν να έχουν επεκτάσεις.bmp ή.dib ή.rle. Το βάθος του χρώματος σε αυτή τη μορφή μπορεί να είναι από 1 έως 48 bits ανά pixel, ενώ το μέγιστο μέγεθος εικόνας μπορεί να είναι Χ pixels. Στη μορφή BMP υπάρχει υποστήριξη συμπίεσης από τον αλγόριθμο RLE, αλλά πλέον υπάρχουν είδη αρχείων με μεγαλύτερη συμπίεση όπως PNG και GIF. Γι αυτό το λόγο τα αρχεία BMP χρησιμοποιούνται σπάνια στο Διαδίκτυο. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.bmp. EPS (Encapsulated PostScript). Το EPS είναι μια επέκταση μορφής αρχείου γραφικών PostScript που δημιούργησε η Adobe Systems Incorporated. Η μορφή EPS είναι μια μορφή υψηλής ανάλυσης που έχει βελτιστοποιηθεί για εκτύπωση από εκτυπωτές PostScript. Εάν ένα γραφικό μορφής EPS εκτυπωθεί από οποιονδήποτε άλλο τύπο εκτυπωτή, τότε εκτυπώνεται μια έκδοση χαμηλότερης ανάλυσης του γραφικού. Τα αρχεία μορφής EPS έχουν επέκταση ονόματος αρχείου.eps. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.eps. 37

38 PSD (Photoshop File). Τα αρχεία της Adobe Photoshop επεξεργάζονται κυρίως από το αντίστοιχο λογισμικό. Ωστόσο υπάρχουν αρκετές εφαρμογές που μπορούν να επεξεργαστούν αυτό το πρότυπο. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.psd. PNG (Portable Network Graphics). Το πρότυπο αυτό είναι ανοικτό. Σχεδιάστηκε με απώτερο στόχο την αντικατάσταση του προτύπου GIF. Χρησιμοποιεί συμπίεση χωρίς απώλεια πληροφορίας για τη μείωση του όγκου των ψηφιακών εικόνων. Τα αρχεία εικόνας τύπου PNG διαθέτουν μικρότερο μέγεθος από τα αντίστοιχα αρχεία τύπου GIF. Οι τελευταίες εκδόσεις των περισσότερων φυλλομετρητών ιστού υποστηρίζουν το πρότυπο και το ίδιο ισχύει με αρκετές εφαρμογές υπολογιστή. Τα αρχεία PNG μπορούν να προκύψουν από αρχεία TIFF με τη βοήθεια λογισμικού επεξεργασίας εικόνας. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.png. Ήχος Τα αποδεκτά πρότυπα και οι αντίστοιχοι μορφότυποι (καταλήξεις) γι αυτό το ψηφιακό υλικό είναι: MPEG-1 επιπέδου 3. Είναι ένα από τα γνωστότερα πρότυπα ήχου και αποτελεί το προτεινόμενο πρότυπο για τον ήχο. Κάθε φορητή συσκευή αναπαραγωγής πολυμέσων υποστηρίζει αυτό το πρότυπο. Προτείνεται για τη δημιουργία αρχείων ήχου που σχετίζονται με την ηλεκτρονική μάθηση. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.mp3. Vorbis. Το Ogg Vorbis είναι μια απολύτως ανοικτή, ελεύθερη, αλλά συγχρόνως και επαγγελματική τεχνολογία κωδικοποίησης ήχου και streaming, που προσφέρει όλα τα οφέλη του Ανοικτού Κώδικα. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.ogg. WAVE. Πρότυπο της Microsoft και της IBM για την αποθήκευση αρχείων ήχου, με μεγάλη διείσδυση στο κοινό. Αναπτύχθηκε από τη Microsoft ως υποσύνολο της RIFF και αποτελεί το πρότυπο αποθήκευσης δεδομένων για τα Windows. Υποστηρίζει 38

39 δειγματοληψία 8 και 16bit σε μονοφωνικό και στερεοφωνικό ήχο. Ωστόσο, τα αρχεία WAV δεν είναι κατάλληλα για διαδικτυακή χρήση, λόγω του μεγάλου όγκου τους. Για παράδειγμα, 1 λεπτό ήχου ποιότητας CD το οποίο έχει ηχογραφηθεί με ρυθμό 16bit και δειγματοληψία στα 44KHz καταλαμβάνει χώρο 10ΜΒ σε αρχείο τύπου WAV. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.wav. AIFF (Audio Interchange File Format). Αποτελεί το αντίστοιχο πρότυπο ήχου για τους υπολογιστές Macintosh. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.aiff/.aif. Real Audio. Κλειστό πρότυπο το οποίο δημιουργήθηκε και υποστηρίζεται από την RealNetworks. Είναι αρκετά δημοφιλές, λόγω της ελεύθερης διάθεσης του λογισμικού ανάγνωσης των αρχείων τέτοιου τύπου. Πρότυπο ήχου που μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην περίπτωση που έχουμε streaming, ώστε να ακούγεται ο ήχος καθώς μεταφορτώνεται από το Διαδίκτυο. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.ra/.ram. Midi (Musical Instrument Digital Interface). Είναι το διεθνές πρότυπο για την αποθήκευση μουσικών αρχείων MIDI. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.mid. WMA (Windows Media Audio). Το WMA είναι το αντίστοιχο πρότυπο της Microsoft που συναγωνίζεται το MPEG-1 επιπέδου 3. Ηχητικά δεδομένα αποθηκευμένα ως αρχείο αυτού του τύπου θα έχει κατάληξη.wma. Το πλεονέκτημα του WMA σε σχέση με το MP3 είναι ότι οι υπεύθυνοι της Microsoft ισχυρίζονται μεγαλύτερη ποιότητα ήχου σε μεγαλύτερα επίπεδα συμπίεσης των αρχείων. Έτσι ένα WMA αρχείο τυπικά έχει πολύ μικρότερο μέγεθος από ότι ένα mp3, χωρίς να χάνει σε ποιότητα. Όμως εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι το WMA πρωτόκολλο είναι συμβατό μόνο με media και μουσικά συστήματα που υποστηρίζουν Windows, και όχι με τα περισσότερα βασισμένα σε Macintosh. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.wma. 39

40 Βίντεο Τα αποδεκτά πρότυπα και αντίστοιχοι μορφότυποι (καταλήξεις) γι αυτό το ψηφιακό υλικό είναι: MPEG-4 AVC (H.264), είναι το προτεινόμενο πρότυπο για τα βίντεο που θα δημιουργηθούν επειδή είναι ευρέως χρησιμοποιούμενο. Η Apple υιοθέτησε το πρότυπο αυτό και πλέον αναπαράγεται σε AppleTV, iphone και σε ipods. Το YouTube πλέον παίζει και MPEG-4 αρχεία, η Adobe ενημέρωσε τον Flash Player και αναπαράγει αρχεία βίντεο και ήχου τύπου MPEG-4 και το νέο High Definition Blu-ray DVD standard χρησιμοποιεί το MPEG-4. Επίσης οι εταιρείες DirecTV και Dish Network χρησιμοποιούν το MPEG-4 για αναμετάδοση HD προγραμμάτων μέσω δορυφορικών δικτύων. Οι μορφότυποι (καταλήξεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.mp4,.mov,.flv. MPEG-4 Visual (H.263), το πρότυπο αυτό, το οποίο χρησιμοποιεί μετασχηματισμούς και συμπίεση στη ροή εικόνων (όπως εκτίμηση κίνησης, κλπ), θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά για την αναπαραγωγή βίντεο από κινητά τηλέφωνα. Οπότε αν παραδοθεί κάποιο αρχείο με αυτό το πρότυπο υποχρεωτικά θα πρέπει να παραδοθεί το ίδιο αρχείο και σε άλλο πρότυπο. Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.3gpp,.3gp. VP8, το πρότυπο αυτό έχει σχεδιαστεί να παρέχει υψηλής ποιότητας εικόνας σε συμπιεσμένη μορφή. Είναι μια ανοιχτή μορφοποίηση, συμβατή με την HTML 5. Ο μορφότυπος (κατάληξη/επέκταση) των αρχείων που συμμορφώνεται με το πρότυπο αυτό είναι:.webm. Windows Media Video, το πρότυπο αυτό έχει σχεδιαστεί από τη Microsoft. Οι μορφότυποι (καταλήξεις/επεκτάσεις) των αρχείων που συμμορφώνονται με το πρότυπο αυτό είναι:.avi,.wmv. 40

41 10. Προδιαγραφές μέσου Οι προδιαγραφές μέσου για ένα Wiki επίκεινται κυρίως στον τύπο αρχείου στον οποίο θα αναπτυχθεί και εξαρτώνται από το εργαλείο ανάπτυξης. Το Wiki θα πρέπει να συμφωνεί με τα αποδεκτά πρότυπα και μορφότυπους που αναφέρονται στην Ενότητα 9 και να έχει αναπτυχθεί με κάποιο από τα προτεινόμενα εργαλεία που αναφέρονται στην Ενότητα 13. Αν για το Wiki χρησιμοποιηθεί άλλου τύπου ψηφιακό περιεχόμενο, τότε αυτό θα πρέπει να πληροί τις αντίστοιχες προδιαγραφές του τύπου ψηφιακού υλικού στον οποίον υπάγεται. Α) Στην περίπτωση κειμένου (σε μορφή υπερκειμένου) ως ψηφιακό περιεχόμενο θα πρέπει το τελικό υπερκείμενο που θα παραδοθεί από τον Τεχνικό Ανάδοχο να διέπεται από όλους τους κανόνες δημιουργίας σύγχρονου ψηφιακού υλικού και να ακολουθεί τους κανόνες λειτουργικότητας αλλά και εμφάνισης που πρέπει να διέπουν ένα σύγχρονο υπερκείμενο. Ειδικότερα, ένα ΨΕΥ θα πρέπει να είναι: καλαίσθητο, με καλή ποιότητα εικόνων, με ενδείξεις λειτουργικότητας, που διαθέτει βοήθεια, με εύκολη και αποτελεσματική πλοήγηση, που διαθέτει ευρετήριο, όπου τα χρώματα να είναι κατάλληλα επιλεγμένα, όπου το κείμενο είναι ευθυγραμμισμένο και στοιχισμένο και να χρησιμοποιεί κοινούς τρόπους επισήμανσης των ίδιων εννοιών (τίτλους κεφαλαίων, ενοτήτων, συνδέσμους, έννοιες, κλπ.). Β) Στην περίπτωση εικόνας ως ψηφιακό περιεχόμενο μπορούμε να θεωρήσουμε τις ακόλουθες προδιαγραφές για εικόνες που θα δοθούν σε CD/DVD: 41

42 Εικόνα γενικού τύπου. Είναι απλές εικόνες δίχως κάποιο συγκεκριμένο πληροφοριακό σκοπό, που στοχεύουν στη βελτίωση της συνολικής εικόνας του ΨΕΥ. Παράδειγμα μιας τέτοιας εικόνας είναι η προτομή του Πραξιτέλη συνοδευόμενη από μια αναφορά σε αυτόν. o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 300 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Οι φωτογραφίες που περιέχονται στο ΨΕΥ, εάν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς στο ΨΕΥ και παρέχουν συγκεκριμένη εκπαιδευτική πληροφορία, όπως για παράδειγμα μια φωτογραφία του Παρθενώνα που περιέχεται σε ένα κεφάλαιο που αναλύει την αρχιτεκτονική δομή του μνημείου ή μια φωτογραφία ενός πίνακα ζωγραφικής, τότε απαιτείται να υπάρχει μεγαλύτερη ανάλυση ώστε οι λεπτομέρειες να είναι περισσότερο εμφανείς. o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 500 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Εάν οι φωτογραφίες που περιέχονται στο ΨΕΥ δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς τότε μπορούν να θεωρηθούν ως «εικόνες γενικού τύπου». Σχήμα / Σκίτσο. Οι εικόνες που περιέχουν κάποιο σχήμα / σκίτσο, όπως για παράδειγμα έναν κύβο ή μια γελοιογραφία, θα πρέπει να έχουν: o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 300 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Διάγραμμα. Οι εικόνες που περιέχουν διαγράμματα / γραφήματα, όπως για παράδειγμα μια εικόνα ενός τοπογραφικού με αναπαράσταση σημείων και αποστάσεων, θα πρέπει να έχουν: 42

43 o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 300 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Χάρτης. Οι χάρτες που περιέχονται στο ΨΕΥ, εάν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς στο ΨΕΥ και παρέχουν συγκεκριμένη εκπαιδευτική πληροφορία, όπως για παράδειγμα ο οδικός χάρτης της Ελλάδας, τότε απαιτείται να έχουν μεγαλύτερη ανάλυση ώστε οι λεπτομέρειες να είναι περισσότερο εμφανείς. o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 500 dpi o Χρωματικό βάθος: 24bit o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Εάν οι χάρτες που περιέχονται στο ΨΕΥ δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς τότε μπορούν να θεωρηθούν ως «εικόνες γενικού τύπου». Στην περίπτωση διάθεσης των εικόνων μέσω του Διαδικτύου, η ταχύτητα φόρτωσης και μεταφοράς δεδομένων παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Για το λόγο αυτό οι τεχνικές προδιαγραφές για τις εικόνες διαμορφώνονται ως εξής: Εικόνα γενικού τύπου o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 150 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Έγχρωμο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Φωτογραφία o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 250 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Έγχρωμο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd 43

44 Εάν οι φωτογραφίες που περιέχονται στο ΨΕΥ δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς τότε μπορούν να θεωρηθούν ως «εικόνες γενικού τύπου». Σχήμα / Σκίτσο o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 150 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Ασπρόμαυρο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Διάγραμμα o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 150 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Ασπρόμαυρο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Χάρτης o Ευκρίνεια: τουλάχιστον 250 dpi o Χρωματικό βάθος: 16bit o Χρώμα: Έγχρωμο o Κωδικοποίηση: jpeg/jpg, bmp, tiff, png, eps, psd Εάν οι χάρτες που περιέχονται στο ΨΕΥ δεν εξυπηρετούν συγκεκριμένους εκπαιδευτικούς σκοπούς τότε μπορούν να θεωρηθούν ως «εικόνες γενικού τύπου». Γ) Στην περίπτωση ήχου ως ψηφιακό περιεχόμενο, όλες οι αποδεκτές αναλύσεις και άλλα χαρακτηριστικά φαίνονται στον Πίνακα 1 που ακολουθεί: ΠΙΝΑΚΑΣ 1: Χαρακτηριστικά του ήχου Κωδικοποίηση MP3 AAC Vorbis Παρατηρήσεις 44

45 Κανάλια : μονοφωνικός Ήχος Συχνότητα : στερεοφωνικός δειγματοληψίας (KHz) Μέγεθος (bit) σήματος Δ) Στην περίπτωση βίντεο ως ψηφιακό περιεχόμενο, η προτεινόμενη ανάλυση εικόνας είναι η 1280x720 (720p). Η ανάλυση αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί με σκοπό τη διάθεση του βίντεο μέσα από αποθηκευτικά μέσα άλλα και για αναπαραγωγή μέσω διαδικτύου (live streaming). Όλες οι αποδεκτές αναλύσεις και άλλα χαρακτηριστικά φαίνονται στον Πίνακα 2 που ακολουθεί: ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Αναλύσεις και άλλα τεχνικά χαρακτηριστικά του βίντεο Μορφότυπος FLV MOV MP4 AVI / WMV WMV WebM 3GP / 3GPP Πρότυπο MPEG-4 AVC (H.264) WMV WMV HD (VC- 1) VP8 MPEG-4 Visual Μέγιστο πλάτος (pixels) Μέγιστο ύψος (pixels) Bitrate (Mbits/s)*¹ Aspect Ratio 4x3 16x9 4x3 16x9 (1.78:1) 4x3 16x9 4x3 (1.33:1) (1.78:1) (1.33:1) (1.33:1) (1.78:1) (1.33:1) (*¹): Για διανομή μέσω Διαδικτύου αυτές είναι οι επιθυμητές τιμές Bitrate, ενώ για διανομή με κάποιο αποθηκευτικό μέσο αυτές είναι οι ελάχιστες τιμές Bitrate. 45

46 Η βιντεοσκόπηση μπορεί να πραγματοποιηθεί με οποιαδήποτε σάρωση (25fps, 50fps, κλπ) αρκεί με την κατάλληλη συμπίεση το τελικό βίντεο να αναπαράγεται στα 25fps (frames per second) για όλων των ειδών βιντεοσκοπήσεις SD και στα 24fps για HD βιντεοσκοπήσεις. Αυτό ισχύει για όλους τους τρόπους παροχής του εκπαιδευτικού υλικού στους εκπαιδευομένους (με χρήση αποθηκευτικού μέσου ή/και μέσω διαδικτύου). Στην περίπτωση που το τελικό αποτέλεσμα είναι screencast (καταγραφή της οθόνης του υπολογιστή ταυτόχρονα συνήθως με αφήγηση) δεν είναι δυνατόν να εφαρμοστούν οι προδιαγραφές που περιέχει ο παραπάνω πίνακας μιας και η περιοχή καταγραφής που επιθυμεί ο Επιστήμονας-Δημιουργός είναι μεταβλητή. Εδώ σαν ελάχιστες προδιαγραφές είναι: o Η οθόνη, στην οποία γίνεται η καταγραφή, να έχει έξοδο τουλάχιστον 1024x768. o Το τελικό αποτέλεσμα να αναπαράγεται με συχνότητα μεγαλύτερη των 15 fps. Όμως και στην περίπτωση του screencast ισχύουν οι αποδεκτοί για το βίντεο μορφότυποι. Επίσης, θα πρέπει να ισχύουν και οι εξής γενικές προδιαγραφές, που ακολουθούν το πρότυπο του ΕΕΥΕΜ: Το τελικό αποτέλεσμα που θα παραδοθεί θα πρέπει να είναι σε ψηφιακή μορφή. Το τελικό αποτέλεσμα θα πρέπει να υποστηρίζεται από τουλάχιστον μια εφαρμογή προβολής Wiki που διατίθεται δωρεάν στο διαδίκτυο ή παρέχεται στους εκπαιδευομένους από το ΕΑΠ. Το περιβάλλον πρέπει να είναι συμβατό με το σύνολο των σύγχρονων λειτουργικών συστημάτων. Δηλαδή, θα πρέπει να είναι συμβατό με τα ακόλουθα λειτουργικά συστήματα: Windows XP/Vista/7, Linux και Μac OS. Ο Επιστήμονας-Δημιουργός πρέπει επίσης να συμπεριλάβει μέσα στο CD/DVD ή το flash drive που θα παραδώσει και όλα τα προγράμματα που απαιτούνται για την αναπαραγωγή του περιβάλλοντος σε κάθε ένα από αυτά τα λειτουργικά συστήματα. 46

47 11. Παραδοτέα Τα παραδοτέα που θα συντελούν στη δημιουργία του τελικού αρχείου συμμορφώνονται με τις προδιαγραφές παραδοτέων για το ψηφιακό υλικό που θα υλοποιηθεί, καθώς και με τις γενικές προδιαγραφές παραδοτέων που προσδιορίζονται στο έγγραφο «Λοιπές Προδιαγραφές Ανάπτυξης», που είναι κοινό για όλες τις κατηγορίες Ψηφιακού Υλικού. Παρακάτω ακολουθούν οι ενότητες που διαφοροποιούνται για το συγκεκριμένο ψηφιακό υλικό Αρχείο επιστημονικού περιεχομένου Ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να παραδώσει ένα αρχείο χωρισμένο σε ενότητες στο οποίο θα καταγράφει λεπτομέρειες για τη δημιουργία του ψηφιακού υλικού. Το αρχείο αυτό θα παραδοθεί στο Ε.Ε.Υ.Ε.Μ. σε 2 φάσεις. Στην πρώτη φάση, όπου θα φέρει τον αριθμό έκδοσης «1.0» και θα είναι ολοκληρωμένο κατά 30% και στη δεύτερη φάση όπου θα φέρει τον αριθμό «2.0» και θα είναι πλήρως ολοκληρωμένο. Το αρχείο αυτό θα περιέχει τις εξής ενότητες: «Περιγραφή», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να καταγράφει μία γενική περιγραφή για το Wiki που θα δημιουργηθεί. «Λεπτομέρειες κειμένου», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα καταγράφει πληροφορίες σχετικές με το πώς θα εμφανίζεται το κείμενο, που θα έχουμε την κάθε επικεφαλίδα, τι χρώμα θα έχουν οι υπερσύνδεσμοι, ανάλογα αν ο χρήστης τους έχει επισκεφθεί ή όχι, ποια θα είναι η γραμματοσειρά και ποιο το μέγεθός της. «Λεπτομέρειες εικόνας», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα καταγράφει πληροφορίες σχετικές με την εικόνα, όπως είναι το μέγεθος του ζουμ, η φωτεινότητα, η αντίθεση, ο τόπος και ο χρόνος που έχει συλληφθεί/ληφθεί. «Λεπτομέρειες βίντεο», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα καταγράφει πληροφορίες σχετικές με το βίντεο, όπως είναι η διάρκεια, το μέγεθος, ο τόπος και ο χρόνος που έχει συλληφθεί/ληφθεί. 47

48 «Λεπτομέρειες ήχου», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα καταγράφει πληροφορίες σχετικές με τον ήχο, όπως είναι η διάρκεια του αρχείου, το μέγεθος του, τα άτομα που ακούγονται. «Λεπτομέρειες ΕΠΕ», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα καταγράφει πληροφορίες σχετικές με τις ΕΠΕ, όπως είναι το πλήθος των ερωτήσεων, ο βαθμός δυσκολίας τους. «Λεπτομέρειες μαθησιακού παιγνίου», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα καταγράφει πληροφορίες σχετικές με το μαθησιακό παίγνιο, όπως είναι η διάρκεια του αρχείου, το μέγεθος του, οι κανόνες που το διέπουν. «Δείκτες», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να καταγράφει πληροφορίες ευρετηρίου και θα ορίζει στον Τεχνικό Ανάδοχο πως να χωρίσει το συνολικό περιεχόμενο του Wiki σε λογικές ενότητες ή θέματα. Ο Τεχνικός Ανάδοχος ενδέχεται να μπορεί να υλοποιήσει αυτές τις λογικές ενότητες ή θέματα ως ξεχωριστές οθόνες. Το τελικό ψηφιακό υλικό του Wiki θα πρέπει να έχει δυνατότητα προσπέλασης σύμφωνα με τα στοιχεία ευρετηρίου που περιγράφονται στην ενότητα αυτή. Για παράδειγμα, η μορφή του ευρετηρίου μπορεί να είναι: o Μάθημα_1: Περιλαμβάνει τις σελίδες δυναμικού υπερκειμένου (Wiki) με τίτλο x και y, καθώς και τα αρχεία εικόνας, ήχου και βίντεο που εμπεριέχονται σε αυτές. o Μάθημα_2: Περιλαμβάνει τις σελίδες δυναμικού υπερκειμένου (Wiki) με τίτλο z και w, καθώς και τα αρχεία εικόνας, ήχου και βίντεο που εμπεριέχονται σε αυτές, κ.ο.κ. «Επιστημονικό περιεχόμενο», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός καταγράφει το κυρίως κείμενο που θα υπάρχει στο δυναμικό υπερκείμενο. «Βιβλιογραφία», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να καταγράφει πληροφορίες σχετικά με τη βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία του συνολικού περιεχομένου του Wiki. Η ενότητα αυτή θα πρέπει να εμφανίζεται στο περιβάλλον του Wiki με τη μορφή κάποιας επιλογής (μενού, πλήκτρο ή χειριστήριο). 48

49 «Λοιπά», στην οποία ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα πρέπει να καταγράφει διάφορες πληροφορίες προς τον Τεχνικό Ανάδοχο ή/και το ΕΕΥΕΜ, οι οποίες δεν μπορούν να καταγραφούν σε καμία από τις προηγούμενες ενότητες Αρχείο αρχικού σχεδιασμού Το αρχείο αυτό δημιουργείται από τον Επιστήμονα-Δημιουργό και περιέχει τις διάφορες πληροφορίες σχετικά με τον σχεδιασμό για τον συγκεκριμένο τύπο ψηφιακού υλικού. Επομένως το αρχείο αυτό χωρίζεται σε τρεις υποενότητες: Επιστημονικές απαιτήσεις, όπου ο Επιστήμονας-Δημιουργός θα παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον σχεδιασμό του Wiki: o Εδώ μπορούμε να έχουμε έναν αρχικό σχεδιασμό της διεπαφής των σελίδων του Wiki, χωρίς ωστόσο να έχει προστεθεί ακόμη κείμενο/εικόνα/βίντεο, κλπ. (δηλαδή να έχουμε ένα πρότυπο). Ως αρχικό σχεδιασμό για το Wiki μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε την ακόλουθη εικόνα 3. Ειδικότερα, στο άνω μέρος της σελίδας του Wiki έχουμε μια λίστα συνδέσμων (προσωπικές ρυθμίσεις) που σχετίζονται: α) με το όνομα συνδεδεμένου χρήστη, β) οι συζητήσεις μου, γ) οι προτιμήσεις μου, δ) λίστα παρακολούθησης, ε) οι προσθήκες μου και στ) έξοδος χρήστη. EIKONA 3: Πρότυπη εικόνα αρχικού σχεδιασμού Wiki 49

50 Στο κυρίως σώμα της σελίδας του Wiki έχουμε μια λίστα συνδέσμων (επεξεργασία άρθρου) που σχετίζονται: α) με το άρθρο που υπάρχει στη σελίδα του Wiki, β) συζήτηση, γ) με την επεξεργασία του θέματος, δ) με το ιστορικό, ε) με δυνατότητα μετακίνησης του άρθρου και στ) με την παρακολούθηση. Ακολουθεί το θέμα με το οποίο διαπραγματεύεται το Wiki, ενώ στη συνέχεια έχουμε πίνακα περιεχομένων με παραγράφους, τις οποίες και μπορεί να επεξεργαστεί ο συνδεδεμένος χρήστης. Τέλος, στην αριστερή πλευρά του Wiki έχουμε μια λίστα συνδέσμων που σχετίζονται: α) με την πλοήγηση (όπως: Αρχική σελίδα, Τρέχοντα γεγονότα, Πρόσφατες αλλαγές, Βοήθεια, κλπ), β) με τη δυνατότητα αναζήτησης, γ) με διάφορα εργαλεία (όπως: Αναφορές στη σελίδα, Φόρτωση αρχείου, Σελίδες λειτουργιών, Εκτυπώσιμη έκδοση, κλπ). Τεχνικές απαιτήσεις, όπου ο Επιστήμονας-Δημιουργός καταγράφει επιπρόσθετες πληροφορίες ή προδιαγραφές τεχνικού περιεχομένου. Για παράδειγμα το ότι θα πρέπει να υποστηρίζονται όλοι οι γνωστοί φυλλομετρητές. Σενάριο υλοποίησης, όπου ο Επιστήμονας-Δημιουργός καταγράφει το χρονοδιάγραμμα που υπολογίζει να τηρηθεί από τον ίδιο, τους συνεργάτες του και τον Τεχνικό Ανάδοχο για κάθε στάδιο ανάπτυξης μέχρι την ολοκλήρωση των παραδοτέων του χωρίς όμως να υπερβαίνει τις καταληκτικές ημερομηνίες που έχουν καθοριστεί από τη σύμβαση. 12. Τεχνικές δεξιότητες συντελεστών Οι Τεχνικοί Ανάδοχοι που θα αναλάβουν τη δημιουργία σελίδων δυναμικού υπερκειμένου θα πρέπει να διαθέτουν: Βασικές γνώσεις τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται στην ανάπτυξη ιστοσελίδων, δηλαδή HTML, XML, XHTML. Επιθυμητή η γνώση CSS. Καλή γνώση χειρισμού του MediaWiki, που αναφέρεται στην Ενότητα

51 13. Προτεινόμενα εργαλεία Για τη δημιουργία του Wiki προτείνονται τα ακόλουθα εργαλεία: MediaWiki. Αποτελεί το προτεινόμενο εργαλείο δημιουργίας Wiki. Το MediaWiki είναι ένα Wiki πακέτο ελεύθερου λογισμικού, γραμμένο στη γλώσσα PHP, αρχικά γραμμένο για τη Βικιπαίδεια. Σήμερα χρησιμοποιείται από πολλούς ιστότοπους, τόσο του μη κερδοσκοπικού ιδρύματος Wikimedia, όσο και από πολλούς άλλους. Οι σελίδες χρησιμοποιούν το σχήμα MediaWiki Wikitext, έτσι ώστε οι χρήστες, χωρίς γνώση XHTML ή CSS, να μπορούν να τις δημοσιεύουν εύκολα. Όταν ένας χρήστης υποβάλλει μια νέα έκδοση μιας σελίδας, το MediaWiki το καταγράφει στη βάση δεδομένων, αλλά χωρίς διαγραφή των προηγούμενων εκδόσεων της σελίδας. Αυτό επιτρέπει την εύκολη επαναφορά της σελίδας σε περίπτωση δολιοφθοράς. Το MediaWiki μπορεί, επίσης, να διαχειριστεί τα αρχεία εικόνας και πολυμέσων, τα οποία αποθηκεύονται στο σύστημα αρχείων (filesystem). DokuWiki. Το DokuWiki είναι ένα εύχρηστο σύστημα Wiki. Το DokuWiki είναι η καλύτερη επιλογή για την τεκμηρίωση (documentation) για ένα λογισμικό, επειδή διευκολύνει τη δημιουργία δομημένου περιεχομένου (structured content). Έχει μια ισχυρή σύνταξη και τα αρχεία δεδομένων του μπορούν να διαβαστούν και έξω από το Wiki. Αυτό βοηθάει τις ομάδες των ασχολουμένων με την ανάπτυξη που δουλεύουν σε ένα σχέδιο να αλληλεπιδράσουν πολύ ευκολότερα. Όλο τα δεδομένα αποθηκεύονται σε απλά αρχεία κειμένου και έτσι δεν απαιτείται καμία βάση δεδομένων. Το DokuWiki (καθώς επίσης και το MediaWiki και το TikiWiki) είναι γραμμένο σε ΡΗΡ. Επιπλέον, για τη δημιουργία και επεξεργασία άλλου τύπου ψηφιακού περιεχομένου, που ενδεχομένως απαιτείται να ενσωματωθεί στο υπό ανάπτυξη Wiki, θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα προτεινόμενα εργαλεία που αναφέρονται στον παρακάτω Πίνακα 3. 51

52 ΠΙΝΑΚΑΣ 2: Πίνακας προτεινόμενων εργαλείων ΨΗΦΙΑΚΟ ΥΛΙΚΟ Υπερκείμενο Εικόνα Ήχος Βίντεο Ερωτήσεις Πολλαπλής Επιλογής Μαθησιακό Παίγνιο ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ Adobe Dreamweaver CS5.5 / CoffeeCup HTML Editor Adobe Photoshop CS 5 Extended / Gimp Audacity / WavePad Adobe Premiere Pro CS5.5 / Camtasia Studio 7.1 Articulate Quizmaker 09 / Hot Potatoes Oracle NetBeans IDE 7.0 / Adobe Flash Professional CS Οδηγίες / κανόνες «καλής» εκπαιδευτικής εφαρμογής Εφόσον το Wiki αποτελείται από πολλές σελίδες, σε κάθε σελίδα θα πρέπει να παρέχονται κατάλληλα χειριστήρια μετάβασης στην αρχική, στην προηγούμενη και στην επόμενη σελίδα, οι οποίες σχετίζονται λογικά μεταξύ τους. Τα χειριστήρια θα πρέπει να έχουν πάντα την ίδια εμφάνιση και την ίδια θέση. Οι χρήστες θα πρέπει να ενημερώνονται από το σύστημα για το τι συμβαίνει σε κάθε τους ενέργεια. Η ανάδραση του συστήματος θα πρέπει να παρέχεται στο χρήστη σε εύλογο χρόνο. Θα πρέπει να παρέχονται σαφής και εύκολες έξοδοι διαφυγής από σημεία στα οποία οι χρήστες βρέθηκαν χωρίς να το περιμένουν. Θα πρέπει να εκτελούνται παρόμοιες ή ίδιες δράσεις με τον ίδιο τρόπο σε κάθε μέρος του συστήματος. Τα αντικείμενα, οι δυνατές λειτουργίες και οι διάφορες επιλογές θα πρέπει να είναι διαρκώς ορατές στο χρήστη. 52

53 Θα πρέπει να παρέχονται συντομεύσεις έτσι ώστε οι έμπειροι χρήστες να διεκπεραιώνουν τις εργασίες τους πιο γρήγορα. Θα πρέπει να παρέχεται σελίδα που να διαθέτει ευρετήριο όρων. Θα πρέπει να είναι διαθέσιμος χάρτης δικτυακού τόπου (site map). Θα πρέπει να παρέχεται βοήθεια σχετικά με τις παρεχόμενες λειτουργίες. Η βοήθεια που παρέχεται θα πρέπει να μπορεί να ακολουθηθεί ή να αναζητηθεί εύκολα. Εφόσον το Wiki αποτελείται από πολλές σελίδες, τότε ενδείκνυται η χρήση χάρτη πλοήγησης, ο οποίος θα πρέπει να είναι διαρκώς ορατός στον χρήστη, ώστε να μην αποπροσανατολίζεται. Θα πρέπει να απαιτείται είσοδος προκειμένου ο φοιτητής να μπορεί να επεξεργαστεί τις όποιες εγγραφές του Wiki. Στο πάνω μέρος του Wiki να υπάρχουν τα κουμπιά των διαφόρων λειτουργιών, π.χ. για την επεξεργασία. Δυνατότητα αναζήτησης στις σελίδες του Wiki. Δυνατότητα φόρτωσης αρχείου. Δυνατότητα εκτυπώσιμης έκδοσης. Δυνατότητα παρακολούθησης των συζητήσεων που συμμετέχει ο φοιτητής, αλλά και των εγγραφών που έχει δημιουργήσει στο Wiki. Ο πίνακας περιεχομένων να βρίσκεται στο πάνω μέρος της σελίδας του Wiki. Θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα επεξεργασίας σε κάθε παράγραφο που προστίθεται στο Wiki. Θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα ρυθμίσεων των προσωπικών στοιχείων των φοιτητών. 53

54 Η βοήθεια θα πρέπει να είναι εμφανής και σε συγκεκριμένο σημείο της κάθε σελίδας του Wiki. Θα πρέπει να προσφέρεται, από κάθε σελίδα του Wiki, η δυνατότητα εξόδου του φοιτητή. Άλλες προδιαγραφές που θα πρέπει να ληφθούν υπ όψιν είναι οι εξής: Τοποθετούμε το όνομα της Θεματικής Ενότητας και το λογότυπο του Ε.Α.Π. σε κάθε σελίδα και κάνουμε το λογότυπο σύνδεσμο στην πρώτη σελίδα μας. Γενικά, ποτέ δεν δημιουργούμε συνδέσμους που «δείχνουν» στην ίδια σελίδα που βρίσκονται. Παρέχουμε δυνατότητα αναζήτησης (εξερεύνησης του Wiki) σε περίπτωση που το Wiki περιέχει μεγάλο αριθμό σελίδων. Δομούμε το Wiki έτσι ώστε ο επισκέπτης να μπορεί να ομαδοποιήσει τις πληροφορίες και με μια ματιά να προσδιορίζει τι τον ενδιαφέρει και τι όχι. Αποφεύγουμε τη χρήση πολλών και «μεγάλων» φωτογραφιών στην ίδια σελίδα. Χρησιμοποιούμε μικρογραφίες φωτογραφιών (thumbnails) ως συνδέσμους σε μεγαλύτερες και λεπτομερείς φωτογραφίες. Κατά τη δημιουργία thumbnails κάποιες φορές πρέπει να μειώνεται το μέγεθος της αρχικής φωτογραφίας αναλογικά αλλά να διατηρείται ένα τμήμα της που θέλουμε να φαίνεται. Διαφορετικά, τα thumbnails μπορεί να μεταφέρουν πληροφορία δυσανάγνωστη. Χρησιμοποιούμε τίτλους συνδέσμων που δείχνουν που οδηγεί ο κάθε σύνδεσμος πριν τον ακολουθήσει ο επισκέπτης. Βεβαιωνόμαστε ότι όλες οι σημαντικές σελίδες είναι προσπελάσιμες από άτομα με ειδικές ανάγκες (κυρίως με προβλήματα όρασης). Το ψηφιακό περιεχόμενο (κείμενο, εικόνα, κλπ) που εμπεριέχεται στο ψηφιακό υλικό αυτό θα πρέπει να συμμορφώνεται με τις προδιαγραφές μέσου, προτύπων και μορφοτύπων και οδηγιών/κανόνων «καλής» εκπαιδευτικής εφαρμογής που έχουν τεθεί. Για παράδειγμα, αν υπάρχει μία εικόνα στο Wiki τότε η εικόνα αυτή θα πρέπει 54

55 να πληροί τις προδιαγραφές μέσου, προτύπων και μορφοτύπων και οδηγιών/κανόνων «καλής» εκπαιδευτικής εφαρμογής που ισχύουν για την εικόνα. 55

56 15. Βιβλιογραφία Ξενόγλωσση Adobe Dreamweaver CC (2010, February, 9). Retrieved in 13 th July 2011 from Anderson, L. & Krathwohl, R. (2001). A Taxonomy for Learning, Teaching, and Assessing: A Revision of Bloom's Taxonomy of Educational Objectives. New York: Longman. Articulate (2009, March, 8). Retrieved in 22 July 2011 from Audacity- A free track multy editor and recorder (2007, April 18). Retrieved in 27 July 2011 from Creative Cloud (2010, February 16). Retrieved in 27 July 2011 from Davis, Α., (1993). Software Requirements: Οbjects, Functions and States. Prentice Hall Press. Upper Saddle River. N.J., USA. DokuWiki (2008, September, 7). Retrieved in 26 June 2011 from Extensible Mark Up Language (XML) 1.0 fifth Edition ( 2005, May, 2). Retrieved in 20 March 2011 from: GIMP : GNU Image Manipulation Program. Retrieved in 27 July 2011 from Hot Potatoes v.6 (2005, January 14). Retrieved in 22 July 2011 from HTML5: Α Vocabulary and associated APIs for HTML and XHTML. (2004, February, 5). Retrieved 20 Μarch 2011 from Hu, Q. & Johnson, E. (2011). Using a Wiki-Based Course Design to Create a Student-Centered Learning Environment: Strategies and Lessons. Journal of Public Affairs Education, 18 (3), pp

57 Information Technology Digital Compression and Coding of Continuous-Tone Still Images- Requirements and Guidelines (1992, September, 8). Retrieved 12 Αpril 2011 from Johnson, E.B. (2002). Contextual teaching and learning: What it is and why it's here to stay. Thousand Oaks, CA: Sage. Media Wiki (2004, August, 6). Retrieved in 26 June 2011 from Mindel, J. L., & Verma, S. (2006). Wikis for Teaching and Learning. Communications of AIS, 18 (1), Ogg Vorbis- Professional Audio Recording and Streaming Techonology (2009, Mαιος 2003). Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2011 από Portable Network Graphics Specification, (Second Edition). (2003, November, 10).Retrieved 12 Αpril 2011 from Reinhold, S. (2006). WikiTrails: Augmenting Wiki Structure for Collaborative, Interdisciplinary Learning International Symposium for Wikis, Odense, Denmark. Richardson, W. (2006). Blogs, Wikis, Podcasts, and Other Powerful Web Tools for Classrooms. Thousand Oaks, California: Corwin Press. Schwartz, L., Clark, S., Cossarin, M. and Rudolph, J. (2004). Educational wikis: Features and selection criteria. International Review of Research in Open and Distance Learning, 5(1). Tapscott, B. & Williams, A. (2006). Wikinomics: How mass collaboration changes everything. New York: Portfolio Hardcover (Penguin). The HTML Editor (2005, January, 8). Retrieved in 13 July 2011 from TIFF. Revision 6.0 (1992, June 6): Retrieved 12 April 2011 from Vorbis (2001, Οctober, 1). Retrieved in 3 Μay 2011 from Wankel, Ch, (Ed.) (2010). Cutting-edge Social Media Approaches to Business Education: Teaching with LinkedIn, Facebook, Twitter, Second Life, and Blogs (PB).Charlotte, North Carolina: Information Age Publishing. 57

58 Wave Pad Audio Editing Software (2008 May, 3). Retrieved in 27 July 2011 from West, J. & West M. (2009). Using Wikis for Online Collaboration: The Power of the Read-Write Web. San Francisco, CA: Jossey-Bass. XHTML 2.0 (2010, December, 6). Retrieved 20 March 2011 from Ελληνόγλωσση Γιακουμάτου Τ., Tυπικοί Ευρετικοί Κανόνες Ευχρηστίας» (2003, Οctober, 15). Ανακτήθηκε στις 26 Ιουνίου 2011 από Διάγραμμα ( 2007, 12 Ιουλίου ). Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2011 από Εγχειρίδιο: Tί είναι το Media Wiki ( 2014, Φεβρουάριος 26). Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου Εικόνα (2010, 4 Μαρτίου). Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2011 από Κόκκινος, Δ., (2006). Επισκόπηση Διαδικτυακού Εκπαιδευτικού Λογισμικού για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση με εξειδίκευση στην πλατφόρμα E-class. (Διπλωματική εργασία). Πάτρα. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Παναγιωτακόπουλος, Χ., Πιερρακέας, Χ., Πιντέλας, Π. (2003). Το εκπαιδευτικό λογισμικό και η αξιολόγησή του. Αθήνα: Μεταίχμιο. Πιερρακέας, Χ., Αμπατζόγλου, Π., Μητρόπουλος, Κ., (2007). Τεχνικές προδιαγραφές και παραδοτέα Επιστημόνων Δημιουργών Αυτεπιστασίας και Ανάθεσης ΕΔΥ μορφής υπερκειμένου. Πάτρα: Ε.Α.Π. Πληροφορική, Θεματική Ενότητα ΠΛΗ37: Πληροφορική και Εκπαίδευση, (2001). Γ Τόμος: Σχεδίαση εκπαιδευτικού λογισμικού. Σημειώσεις πτυχιακού προγράμματος. Πάτρα: Ε.Α.Π. 58

59 Τι είναι το MP3; (2008, Μάρτιος 15): Ανακτήθηκε στις 3 Μαΐου 2011 από Υπερκείμενο (Οκτώβριος, 18, 2008): Aνακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2011 από Φωτογραφία (2005, 26 Ιουλίου). Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2011 από Χάρτης (2008, 7 Νοεμβρίου). Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2011 από 59

60 Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο