Ι ΤΑ ΛΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ 70-80

Transcript

1 Ι ΤΑ ΛΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ 70-80

2 Συλλογή αρχείου του ΚΕΝΤΡΟΥ ΧΑΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ PANDOLFINI & ΣΙΑΤΕΡΛΗ Επιμέλεια: Γιάννης Μπόλης ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΣΩΣ ΚΑΤΡΑΚΗ ΑΙΤΩΛΙΚΟ Ιούνιος - Σεπτέμβριος 2016 Υπό την αιγίδα του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Αθηνών

3 ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΣΩΣ ΚΑΤΡΑΚΗ Στις 2 Απριλίου 1995 θεμελιώθηκε στο Αιτωλικό το Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών - Μουσείο Βάσως Κατράκη, χρηματοδοτούμενο από το κράτος, ως «πράξη αναγνώρισης» για την προσφορά της χαράκτριας στην πατρίδα και την τέχνη. Το Μουσείο εγκαινιάσθηκε τον Ιούνιο του 2006 στεγάζοντας περίπου 400 έργα της Βάσως Κατράκη ξυλογραφίες και χαρακτικά στην πέτρα, μήτρες σε ξύλο και πέτρα, λάδια και ακουαρέλες, σχέδια και προσχέδια, έργα μικρογλυπτικής και βότσαλα. Τα έργα, τα οποία δωρήθηκαν από τα παιδιά της, διατρέχουν το σύνολο της δημιουργίας της, μιας δημιουργίας που αποτελεί σημείο αναφοράς από τις πιο ολοκληρωμένες και γόνιμες εκφράσεις της ελληνικής τέχνης του 20ού αιώνα. Στις συνθέσεις της, μορφοποιεί τη ζωτική της σχέση με τον κόσμο, επικεντρώνεται στη μοίρα του ανθρώπου, ισορροπώντας το πάθος και την ανάτασή του μέσα από την υποβλητική αντίθεση του άσπρου-μαύρου. Η τέχνη της Βάσως Κατράκη επιβάλλεται με την αλήθεια, τη συγκίνηση και την τόλμη της, την αξεπέραστη ποιότητα, την ποιητική και τις ηθικές της αξίες, το ανθρωπιστικό-οικουμενικό περιεχόμενο, πάντα επίκαιρο και διαχρονικό. Στόχοι του Μουσείου, όπου λειτουργούν και πρότυπα εργαστήρια χαρακτικής, είναι η διάδοση, η παρουσίαση και η προβολή, όχι μόνο της χαρακτικής, αλλά γενικότερα της σύγχρονης τέχνης μέσα από την οργάνωση και την παραγωγή μιας σειράς εκδηλώσεων: συναντήσεις και εργαστήρια καλλιτεχνών, σεμινάρια, ημερίδες, εκθέσεις. Το Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών - Μουσείο Βάσως Κατράκη με μεγάλη χαρά υποδέχεται και φιλοξενεί την έκθεση «Ιταλοί καλλιτέχνες 70-80». Παρουσιάζονται χαρακτικές συνθέσεις σημαντικών Ιταλών δημιουργών από τη συλλογή του αρχείου του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών Pandolfini & Σιατερλή, συνεχίζοντας την προσπάθειά στήριξης της χαρακτικής έκφρασης και διάχυσής της στον κοινωνικό ιστό καθώς και στην περιφέρεια. Τα έργα της έκθεσης μοιάζουν να βρίσκουν τον φυσικό τους χώρο, σε ένα Μουσείο αφιερωμένο στην τέχνη της χαρακτικής, σε άμεση επαφή και συνομιλία με τα έργα μιας από τις μεγαλύτερες δημιουργούς της Ελληνικής τέχνης, της Βάσως Κατράκη. Το Μουσείο που φέρει το όνομά της, φυλάσσει έναν μεγάλο αριθμό εμβληματικών έργων της, στην ιδιαίτερη πατρίδα της, το Αιτωλικό, όπου γεννήθηκε και πέρασε τα πρώτα χρόνια της ζωής της, αποκτώντας βιώματα που επηρέασαν σημαντικά την προσωπικότητα, την ιδεολογία και την αισθητική της. Βιώματα που βρήκαν διέξοδο στο ξύλο και την πέτρα, στα μαύρα μελάνια των χαρακτικών της, στις μνημειακές και αρχετυπικές μορφές της δημιουργίας της. Το Μουσείο της Βάσως Κατράκη με τη συγκεκριμένη έκθεση φιλοδοξεί και επιθυμεί να συνεχίσει τη διαδρομή στον χώρο των εικαστικών τεχνών με μια μεγάλη σειρά καλλιτεχνικών δράσεων: εκθέσεων, εργαστηρίων, παρουσιάσεωνδιαλέξεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Σε μια εξαιρετικά κρίσιμη εποχή, η τέχνη καλείται να αξιοποιήσει την επικοινωνιακή της δύναμη, να δημιουργήσει αισθήματα ανάτασης και ανθρωπισμού, να οραματισθεί νέες ουτοπίες, να προτείνει ιδέες και στάση ζωής. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο επενδύουμε στο Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών - Μουσείο Βάσω Κατράκη, ώστε να αποτελέσει πυρήνα μιας ευρύτερης και καίριας πολιτιστικής, και όχι μόνο, παρέμβασης από την πλευρά μας, μιας παρέμβασης που θα ξεπερνά τα στενά όρια της περιφέρειάς μας και θα απευθύνεται και θα αφορά στο σύνολο της ελληνικής επικράτειας. Θα ήθελα, να ευχαριστήσω θερμά όσους εργάστηκαν για την έκθεση και να ευχηθώ καλή επιτυχία. Παναγιώτης Σταράμος Πρόεδρος Δ.Σ. του Κέντρου Χαρακτικών Τεχνών - Μουσείου Βάσως Κατράκη

4 ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ PANDOLFINI & ΣΙΑΤΕΡΛΗ Το Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών, ιδρύθηκε στην Αθήνα το 1977 από τους εικαστικούς Pino Pandolfini και Δήμητρα Σιατερλή. Είναι ένα ανοιχτό εργαστήριο το οποίο συνεργάζεται με καλλιτέχνες, οργανισμούς, γκαλερί, πινακοθήκες και μουσεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό για εκδόσεις τέχνης, εκτυπώσεις και εκθέσεις χαρακτικής με κύριο στόχο την υποστήριξη και προβολή του αυθεντικού χαρακτικού έργου. Καταξιωμένοι Έλληνες ζωγράφοι και γλύπτες έχουν δοκιμάσει τις δεξιότητές τους στην έντυπη τέχνη ανακαλύπτοντας νέους τρόπους έκφρασης, γνωστοί χαράκτες εμπιστεύονται στο Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών την εκτύπωση των έργων τους. Μία από τις κύριες δραστηριότητές του είναι η διοργάνωση σεμιναρίων για τις τεχνικές μεθόδους της χαρακτικής. Η παρουσία του στο χώρο της χαρακτικής στην Ελλάδα ιχνηλατείται μέσα από πλήθος εκθέσεων, διαλέξεων και συνεχούς δράσης σε συνέργεια με καλλιτέχνες. [ Κι ύστερα; Σε μια εμπνευσμένη διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο του Stanford, ο Steve Jobs καλούσε τους φοιτητές «να γίνουν τρελοί», γιατί μόνο μέσα από την άσκηση της τρέλας τους θα κατάφερνε να απελευθερωθεί η φόρτιση της δημιουργικότητας που ο κόσμος έχει ανάγκη. Στο βάθος, ο γκουρού της Apple δεν είχε καθόλου άδικο: χρειάζεται μια δόση τρέλας για να επαληθεύσουμε αν το χάρισμα είναι πραγματικά αληθινό, αν κάτω από την εκμάθηση των τεχνικών, κρύβεται το ταλέντο. Συμπέρασμα: υπάρχουν πράγματα που χάρη στην προσοχή και την εφαρμογή μαθαίνονται, οι τεχνικές, και άλλα που δυστυχώς δεν μπορούν να διδαχτούν. Το ταλέντο ανήκει σ εκείνα τα «πράγματα», σ εκείνες τις ικανότητες που ξεφεύγουν από κάθε διδασκαλία. Ο Pino Pandolfini και μαζί του η Δήμητρα Σιατερλή, όχι μόνο τίμησαν «το χάρισμα» που έμοιαζε να κατέχουν - την ικανότητα να κάνουν να μιλήσει η γλώσσα της χαρακτικής - μα κατάφεραν, από τα τέλη της δεκαετίας του 70, να το προσφέρουν σε άλλους καλλιτέχνες που ήθελαν να μετρηθούν με τη δύσκολη γραμματική της χαρακτικής. Να δουλεύεις για σένα και να δουλεύεις μαζί με τους άλλους, να ακολουθείς το πάθος σου και να ενεργείς έτσι ώστε και οι άλλοι να πλησιάζουν την εκμάθηση των τεχνικών διαδικασιών που υποστηρίζουν αυτό το πάθος. Οι «ιταλικές ρίζες» αυτής της σύμπραξης αποτελούν την απόδειξη της «τρέλας» τους, της ευχαρίστησης μιας ανακάλυψης που δεν μοιάζει να τελειώνει ποτέ, δεν ικανοποιείται ποτέ, που δεν εξαντλείται ποτέ. Ο Pandolfini κι η Σιατερλή αναρωτήθηκαν, πριν από πολλά χρόνια: κι ύστερα; Που σημαίνει: αφού μαθαίνεις τις παραδόσεις και τις πτυχές μιας γλώσσας, τι άλλο είναι δυνατό να κάνεις; Πέρα από τις αρχικές διεκδικήσεις, τι κάνεις στη συνέχεια; Τρέλα ή μη, πώς μπορείς να επιδείξεις την προσωπική σου - αληθινή ή υποθετική - καλλιτεχνική «ποιότητα»; Όταν απουσιάζει ένας τέτοιος σχεδιασμός, η «τρέλα» μπορεί, κάποιες φορές, να τροφοδοτηθεί από ένα στοίχημα. Το να μετρηθεί, δηλαδή, το ταλέντο τους παραθέτοντας αυτή τη «δωρεά» με άλλες, διαφορετικές εμπειρίες, με διαφορετικούς δημιουργικούς σχεδιασμούς, με μια πληθώρα εικόνων ικανών να φανερώσουν την ευρύτητα λύσεων του χαρακτικού ίχνους, τη ζωντάνια ενός φρούτου που μπορεί να γευτεί κανείς με το βλέμμα. Bruno Bandini Θεωρητικός της τέχνης

5 Ιταλοί καλλιτέχνες του 70 και 80 Στην έκθεση παρουσιάζεται μια ενότητα χαρακτικών συνθέσεων κατά κύριο λόγο χαλκογραφιών των δεκαετιών του 1970 και του 1980, προερχόμενων από τη συλλογή του αρχείου του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών του Pino Pandolfini και της Δήμητρας Σιατερλή. Πρόκειται για έργα Ιταλών καλλιτεχνών, τα οποία, πέρα από τις εξαιρετικές τους ποιότητες από τη σχεδίαση μέχρι και την εκτύπωσή τους, καταδεικνύουν τις δυνατότητες της χαρακτικής, η οποία ήταν πάντα μια τέχνη άμεση και ζωντανή που απευθυνόταν και αφορούσε ένα ευρύτερο κοινό εξαιτίας της αναπαραγωγής και διακίνησης του έργου σε μεγάλο αριθμό πρωτότυπων και γνήσιων αντιτύπων. Από τη συμβολή της στην εικονογράφηση εντύπων και την ανάδειξή της σε «τέχνη των μαζών» έως την αυτονόμησή της, και από τις παραδοσιακές τεχνικές της ξυλογραφίας, της χαλκογραφίας και της λιθογραφίας έως τις πλέον σύγχρονες και σύνθετες, η χαρακτική διεκδικεί την ξεχωριστή της θέση στον χώρο των εικαστικών τεχνών, υπερασπιζόμενη τις πολύπλευρες δυνάμεις και προοπτικές της που διαρκώς ανανεώνονται και επεκτείνονται. Σε συνθέσεις δραματικές, δυνατές και φορτισμένες, και άλλοτε ευαίσθητες και λυρικές, σε ευθεία αντιστοιχία με ψυχικές και συναισθηματικές καταστάσεις, οι Ιταλοί δημιουργοί έρχονται να απεικάσουν τη ζωτική τους σχέση με τον κόσμο και την εποχή τους, να αφηγηθούν ιστορίες ατομικών και συλλογικών βιωμάτων, να επικαλεσθούν την επικοινωνία, να μεταδώσουν τη συγκίνηση και την αλήθειά τους, να εκφραστούν με τη διαχρονική και καθολική γλώσσα των συμβόλων, την ένταση των χαράξεων, τη λεπτότητα ή την αδρότητα του σχεδίου, την πλαστικότητα των όγκων και των σχημάτων, την υποβλητική αντιπαράθεση, κυρίως, του άσπρου και του μαύρου και των τονικών διαβαθμίσεων των γκρίζων ή την χρωματική, σε κάποιες περιπτώσεις, καθαρότητα. Τα θέματα καλύπτουν ένα φάσμα εμπνεύσεων και αναφορών μυθολογία, ιστορία, φύση, λογοτεχνία, καθημερινότητα, σύγχρονη πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα-, φορτίζονται από την εμφαντική σημασία που τους αποδίδουν οι δημιουργοί τους και τον τρόπο με τον οποίο τα επεξεργάζονται, επικυρώνοντας τον συγκροτημένο πειραματισμό και τη στέρεη καλλιτεχνική τους παιδεία, την τεχνική δεξιοτεχνία, τη συνοχή και τη συνέπεια των αναζητήσεών τους. Ένα κρίσιμο σημείο, καίριο για την προσέγγιση και την ανάγνωση των έργων, είναι ότι οι συγκεκριμένοι Ιταλοί καλλιτέχνες υπεραμύνονται της κοινωνικής λειτουργίας της χαρακτικής και γενικότερα της τέχνης, σε μια εποχή ανακατατάξεων και ραγδαίων αλλαγών, μια εποχή συλλογικών διεκδικήσεων, έντονα πολιτικοποιημένη και «στρατευμένη», όπως αυτή της δεκαετίας του Οι εικόνες τους εξακολουθούν και σήμερα να είναι επίκαιρες, όχι μόνο για την αδιαμφισβήτητη αισθητική τους αξία, αλλά και για την αντοχή των μηνυμάτων τους. Γιάννης Μπόλης Ιστορικός της τέχνης Επιμελητής ΚΜΣΤ GIAN FRANCESCO ARTIBANI STEFANO BECCARI MARIO BERTOZZI MAURO BOSCHINI ENNIO CALABRIA PIETRO CAMPUS MANUELA CANDINI GIORGIO CHECCHI DELIO CORBARA SANDRO DI MARCO GIORGIO DI STEFANO NICOLA DI STEFANO LUIGI FERRANTI FRANCO FERRARI ILLARIO FIORAVANTI DONATELLA FRANCHI GIANCARLO FRANCHI PAOLO GANNA NICOLA GRASSITELLI DON GREEN DOMENICO GUERRA CARLO LEONI MARIO LEONI AGOSTINO MILANESE VIRGILIO MORI VITTORIO ORIOLI PINO PANDOLFINI FRANCESCO PERNICE ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ GIOVANNI POGGESCHI MASSIMO PULINI LUIGI QUINTILI MAURO REGGIANI PIERO SBANO CESARE SCARABELLI CATALDO SERAFINI ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΑΤΕΡΛΗ NUNZIO SOLENDO ALBERTO SUGHI ALFIERO TAVANTI NINO TERZIARI EDDA VERGHERIO RENZO VESPIGNANI

6 I STEFANO BECCARI, Homunculus, 1979, οξυγραφία και τονική οξυγραφία, 30 x 22 εκ. (I) MARIO BERTOZZI, Χωρίς τίτλο, 1972, χαλκογραφία, μελάνι και ζάχαρη, 44 x 27 εκ. (II) II

7 II I MAURO BOSCHINI, Χωρίς τίτλο, 1976, οξυγραφία και τονική οξυγραφία, 49 x 35 εκ. (I) MANUELA CANDINI, Χωρίς τίτλο, 1977, οξυγραφία και μικτή τεχνική, 60 x 45 εκ. (II)

8 I NICOLA DI STEFANO, Χωρίς τίτλο, 1974, οξυγραφία, μελάνι και ζάχαρη, 50 x 35 εκ. (I) LUIGI FERRANTI, Χωρίς τίτλο, 1975, οξυγραφία, μαλακό βερνίκι, 70 x 50 εκ. (II)

9 I DONATELLA FRANCHI, Χωρίς τίτλο, 1968, οξυγραφία, μελάνι και ζάχαρη, 70 x 100 εκ. (I) NICOLA GRASSITELLI, Χωρίς τίτλο, 1974, οξυγραφία, 50 x 35 εκ. (II)

10 I CARLO LEONI, Χωρίς τίτλο, 1967, οξυγραφία, 20 x 15 εκ. (I) MARIO LEONI, Αυτοπροσωπογραφία, 1966, οξυγραφία, 70 x 50 εκ. (II)

11 I VITTORIO ORIOLI, Χωρίς τίτλο, 1975, οξυγραφία και τονική οξυγραφία, 38 x 32 εκ. (I) PINO PANDOLFINI, Χωρίς τίτλο, 1975, οξυγραφία, τονική οξυγραφία, ανοιχτή οξείδωση, 70 x 50 εκ. (II) II

12 I MASSIMO PULINI, Χωρίς τίτλο, 1985, οξυγραφία, μαλακό βερνίκι, 80 x 60 εκ. (I) CESARE SCARABELLI, Χωρίς τίτλο, 1968, οξυγραφία, 35 x 27,5 εκ. (II)

13 I CATALDO SERAFINI, Χωρίς τίτλο, 1985, οξυγραφία, φωτοχαρακτική και τονική οξυγραφία, 24 x 18 εκ. (I) ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΙΑΤΕΡΛΗ, Πρωτόγονες μορφές, 1973, ανοιχτή οξείδωση, τονική οξυγραφία, 91 x 40 εκ. (II) II

14 II NUNZIO SOLENDO, Χωρίς τίτλο, 1974, οξυγραφία, φωτοχαρακτική, 50 x 35 εκ. (I) ALBERTO SUGHI, Χωρίς τίτλο, 1976, οξυγραφία, 26 x 20 εκ. (II)

15 I NINO TERZIARI, Χωρίς τίτλο, 1975, οξυγραφία και τονική οξυγραφία, 70 x 50 εκ. (I) RENZO VESPIGNANI, Χωρίς τίτλο, 1962, οξυγραφία, μελάνι και ζάχαρη, 50 x 70 εκ. (II) II

16 ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΣΩΣ ΚΑΤΡΑΚΗ Κορυσχάδων Αιτωλικό Τ:

17 ΚΕΝΤΡΟ ΧΑΡΑΚΤΙΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ - ΜΟΥΣΕΙΟ ΒΑΣΩΣ ΚΑΤΡΑΚΗ, Αιτωλικό Ι ΤΑ ΛΟΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ 70-80